Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Su kirliliği; göl, nehir, okyanus, deniz ve yeraltı suları gibi su barındıran havzalarda görülen kirliliğe verilen genel addır. Her çeşit su kirliliği, kirliliğin bulunduğu havzanın çevresinde veya içinde yaşayan tüm canlılara zarar verdiği gibi, çeşitli türlerin ve biyolojik toplulukların yok olmasına ortam hazırlar. Su kirliliği, içinde zararlı bileşenler barındıran atık suların, yeterli arıtım işleminden geçirilmeksizin havzalara boşaltılmasıyla meydana gelir.
Genel
Su kirliliği, küresel olarak büyük bir sorun olduğu gibi, birçok ölüm ve salgın hastalık olaylarının nedeni olarak görülmektedir. Günde 14,000 insan doğrudan veya dolaylı olarak su kirliliğinin neden olduğu hastalıklar sonucunda yaşamını yitirmektedir. Buna ek olarak gelişmekte olan ve gelişmiş ülkelerde görülen akut sorunların yanında, bu kirliliğin azaltılması için çalışmalar yapılmaktadır. Bugün dünyada yüzde olarak en çok kirli su havzasına sahip olan ülke Amerika Birleşik Devletleri'dir. Son zamanlarda yapılan ulusal bir araştırmada bu ülkedeki nehir havzalarının yüzde kırk beşi, göl havzalarının yüzde kırk yedisi, liman ve haliçlerin yüzde otuz ikisi kirlenmiş durumdadır.
Su kirliliği kavramı, genel olarak insanların neden olduğu etkenlerden dolayı oluşan kirliliği tanımlamak için kullanılır. Ancak kimi zamanlarda bazı canlı türlerindeki bozulan dengeler sonucunda da diğer canlılarca su kirliliği oluşabilmektedir. Doğal yoldan oluşan su kirliliğinin nedenleri arasında yanardağlar, aşırı alg üremesi, rüzgarlar ve depremler yer almaktadır. Bunların dışında su kirliliği sınıflandırmalarında farklı ölçütler ve farklı kirlilik çeşitleri bulunmaktadır.
Su kirliliği kategorileri
Su havzalarındaki atık su kaynakları genellikle birbirinden farklıdır, ancak yine de aralarında bazı benzerlikler barındırırlar. Kaynaklarına göre su kirliliği, iki farklı sınıfta incelenmektedir. Bunlar noktasal kirlilik ve yayılı kirliliktir.
Noktasal kirlilik
, bir su havzasının veya hendek gibi belli bir noktadan kaynaklanan atıklarla kirlendiğini gösterir. Bu tür kirliliğin kaynakları arasında bir arıtım tesisinden boşaltılan evsel atıklar, fabrika atıkları veya rögar taşkınları yer almaktadır. Noktasal kirlilik, ABD'deki (CWA) tarafından yönetmelik uygulamaları kapsamında tanımlanmaktadır. CWA'nın noktasal kirlilik tanımı 1987 yılında belediye boyutundaki rögar taşkınlarını ve sanayi taşkınlarını da içerecek şekilde değiştirildi.
Yayılı kirlilik
ise belirli ve tek bir kaynağı olmayan, yayılmış durumdaki kirliliklere verilen addır. Bu tür kirliliğin nedeni, küçük oranda bazı kirletici maddelerin zamanla birikerek bir yerde yığılmasıdır. Bir tarım arazisinde gübrelenmiş alanlardan sızan ve zamanla biriken oluşturduğu kirlilik buna en bilinen örnektir. Yine bir sel sonucunda kopan ve sürüklenen tarım ürünleri veya orman biyosferi de bu tür kirliliğe örnek olarak gösterilmektedir.
Kimi zamanlarda sel suları veya taşkınların süpürdüğü parklar, caddeler, otobanlar, kentsel atık birikintilerine neden olur. Bu da çoğu zaman yayılı kirlilik adı altında incelenmektedir. Ancak kimi zamanlarda bu tür yığmaların nedeni tek bir noktadaki kanalizasyon taşkını olduğunda bu örnek yetersiz olmaktadır.
Yeraltı suyu kirliliği
Yüzey suları ve yeraltı suları arasındaki bağlantı karmaşıktır. Bu nedenle yeraltı sularındaki kirlilik tek bir başlık altında incelenmekte olup, yüzey suyu kirliliği kadar kolayca sınıflandırmalara konulamamaktadır. Bu sınıflandırmanın zor oluşunun nedenleri arasında, yeraltı suyuna etki edebilecek noktasal veya noktasal olmayan kirliliklerin belirsiz oluşu ve incelenmesinin zor oluşudur. Ayrıca bir yeraltı suyunun üzerinde yer alan topraktaki bazı kirlilikler her zaman yüzeydeki bir su havzasını kirletmek zorunda değildir. Bu tür kirlilikler çoğunlukla yeraltı sularına erişerek burada belli bazı kirliliklere neden olmaktadır. Bu nedenle yeraltı suyu kirliliğinde, üzerindeki toprak katmanının özellikleri, hidroloji ve kirleticilerin özellikleri incelenmelidir.
Su kirliliğinin nedenleri
Kirliliğe neden olan kirleticiler arasında farklı çeşitler barındıran kimyasal maddeler, patojenler, ısı değişimi gibi fiziksel veya duyusal değişiklikler yer almaktadır. Yine kimi zamanlarda doğada ve suda doğal olarak var olan kalsiyum, sodyum, demir, manganez gibi minerallerin değişiminin aşırı artışı da kirlilik nedeni olarak görülmektedir.
Oksijen tüketen maddeler arasında bitkiler gibi doğal unsurlar veya kimyasal maddeler gibi insan eli değmiş unsurlar yer alabilir. Diğer doğal veya yapay oksijen tüketici maddeler sudaki bulanıklığa neden olur. Bu da ışığı yansıtmayacağından çevredeki bitkilerin büyüme hızını yavaşlatır. Ayrıca bazı balık türlerinin solungaçlarının tıkanmasına neden olur.
Birçok kimyasal madde toksiktir. Patojenler de insan ve hayvanlar üzerinde su yoluyla taşınan hastalıklara neden olur. Suyun fiziksel kimyasında oluşan değişikliklerin nedenleri arasında asitlik (pH değişiklikleri), elektrik iletkenliği, sıcaklık ve alg birikimi yer almaktadır.
Patojenler
bakterisi, su kirliliğini ölçmek adına sık kullanılan bir bakteri belirleyicisidir. Bu bakteri türü doğrudan hastalığa yol açmasa da; bazı mikroorganizma türleri, insan sağlığı üzerinde olumsuz etkiler bırakabilmektedir. Bunlar arasında aşağıdaki canlılar yer almaktadır;
Yüksek orandaki patojenler, yetersiz arıtılmış lağım sularının döküldüğü tatlı su havzalarında bulunmaktadır. Bu durum özellikle az gelişmiş ülkelerde görülen ve sadece tek işlemle arıtmanın uygulandığı su havzalarında olağandır. Yine, gelişmiş ülkelerde yer alan eski kentler, altyapı yetersizlikleri nedeniyle sürekli olarak kanalizasyon taşkınlarına neden olabilmektedir. Ayrıca bazı kentlerde yer alan birleştirilmiş kanalizasyon sistemleri de olası bir yağmur fırtınası sonucunda arıtılmamış suları doğaya boşaltabilmektedir.
Kimi zamanlarda yoksul büyükbaş hayvan işletmeleri de patojen organizmaların artışına neden olabilmektedir.
Kimyasallar
Kimyasal kirleticiler arasında organik veya inorganik bileşikler bulunmaktadır.
Organik su kirleticileri:
- Deterjanlar
- Kimyasal olarak arıtılmış içme suları
- Gıda işleme atıkları
- Böcek ilaçları ve
- Petrol hidrokarbonları, benzin, , jet yakıtı, fuel oil ve motor yağı
- Orman atölyelerinden saçılan ağaç ve çalı enkazları
- Yanlış depolama sonucu ortaya çıkan sanayi solventleri gibi (VOC)
- Hijyen ve kozmetik atıkları
İnorganik su kirleticileri:
- Kükürt dioksit gibi asidik fabrika atıkları
- Gıda işleme atıkları arasında yer alan amonyak
- Kimyasal fabrika atıkları
- Gübrelerdeki azotlu ve fosforlu bileşikler
- Ağır metaller
- Çeşitli insan kaynaklı alüvyonlar
İri ölçekli kirleticiler ise gözle görülebilir maddelerin suya karışmasıyla oluşan fiziksel bir kirlilik türüdür. Özellikle su taşkınları veya fırtınalar sonucunda büyük maddeler su havzalarına geçebilir. Bu kirleticiler:
Termal Kirlilik
Termal kirlilik, doğal bir alanın ısısının alçaltılıp yükseltilmesiyle beliren insan nedenli bir kirlilik türüdür. Bu kirliliğin en bilinen nedeni, enerji santrallerinde su havzalarından soğutucu olarak su çekilmesi ve ısınan suyun su havzalarına geri akıtılmasıdır. Isınan su, oksijeni daha az tutacağından sudaki canlı yaşamı tehlikeye girer. Ayrıca ekosistemin elemanlarına zarar verir. Öyle ki çeşitli türlerin artışı gözlemlenir. Bu durum genellikle kentsel alanlarda görülür. Bu durumun tam tersi de soğuk su kaynaklarının ılık nehirlere akarak ısıyı düşürmesiyle de belirebilmektedir.
Kirleticilerin taşınımı ve tepkimeleri
Çoğu su kirleticileri, nehirler ve diğer akarsular aracılığıyla okyanuslara ve denizlere taşınır. Dünyadaki bazı bölgelerde nehirler aracılığıyla taşınan kirleticiler, kilometrelerce uzakta yer alan deltaları ve kıyıları kirletebilmektedir. veya gibi ileri düzey bilgisayar modelleri, dünya çapında beliren veya belirmesi olası kirlilik durumların gösteriminde kullanılmaktadır. Kopepod gibi kirlilik belirlemede kullanılan türler, gibi yerlerde kirlilik analizinde kullanılmaktadır. Buradaki örnekle gidilecek olursa, Hudson Nehri'ndeki en yüksek toksin oranı nehrin ağzında değil, yaklaşım 100 km güneyde planktonlar sayesinde ölçülmüştür. Hudson'un atıkları Coriolis etkisi nedeniyle nehir ağzından gerilere taşınmaktadır. Oksijen tüketen kimyasallar ve alg topluluklarının ölümüyle bu canlıların hücrelerinden çıkan kimyasalların artışı sonucunda çok düşük oksijen oranının ölçüldüğü bölgeler yine söz konusu nehrin güney ve ağızdan uzak kısımlarıdır. Balık ve kabuklu deniz hayvanlarının ölümlerinin bildirildiği bu olay zincirinde toksinleri taşıyan kopepodların küçük balıklar tarafından tüketilmesi ve bu balıkların büyük balıklar tarafından yenilmesi sonucunda toksinin ekosistemde yarattığı etki büyümektedir. Bu olaya biyo-artış adı verilse de kimi zamanlarda biyobirikim adıyla da geçebilmektedir.
Okyanuslardaki büyük girdaplar plastikten çöpleri belli bir yere toplar. Örneğin, , ilk başta "Büyük Pasifik Çöp Arazisi" adıyla anılan bir çöp bölgesi oluşturdu. Günümüzde bu bölge, Türkiye yüzölçümünün 85 katı büyüklüğündedir. Bu doğada uzun süre yok olmayan çöpler, çeşitli su kuşlarının ve hayvanlarının sindirim sistemine kaçarak bu canlıların iştahsız kalmasına veya açlıkla yüzleşmesine sebep olmaktadır.
Birçok kimyasal madde, su kaynaklarında çok uzun sürede çürüyebilir. Örneğin klorlanmış hidrokarbonlar içinde yer alan trikloroetilen (sanayi metallerindeki yağ arıtma işlemlerinde ve elektronik üretiminde kullanılan bir madde) ve tetrakloroetilen (kuru temizlemede kullanılan bir madde) bozunduklarında dikloroetilen ve vinil klorür gibi yeni zararlı maddeler açığa çıkarırlar.
Yeraltı suyu görünmeyen akiferler içinde uzaklıklara dağıldığı için, kirliliğini azaltmak su yüzeyin kirliliğini azaltmaktan daha zor. Kil gibi gözenekli olmayan akiferler kısmen suyu emme gibi basit filtrasyon ile, sulandırma ve bazı durumlarda kimyasal tepkime ve biyolojik etkinlik ile suyu bakterilerden arındırabilir. Bazı durumlarda da su kirleten maddeler toprak kirleticilerine dönüşür. Çatlaklardan ve mağaralardan geçen yeraltı suyu filitrelenmiş değildir ve yüzey su kadar da kolay taşınabilir. Bu durumda yeraltı suyu, kirliliği insan eğilimi ile ağırlaştırılarak, kirleticileri emmen doğal düdene dönüşür ve karst bölgelerinde kullanılabilir.
Asıl kirleticilerden değil ama türevi koşullardan birçok yan etki oluşur. Örnek olarak, su yüzey akışlarında taşınan silt, güneş ışığını su yüzeyinden geçmesini engeller ve böylece su bitkilerin fotosentezini kısıtlar.
Su kirliliği ölçümü
Su kirliliği, fiziksel, kimyasal veya biyolojik olmak üzere birçok farklı yöntemle belirlenebilir. Çoğu yöntem, analitik testler sonucunda belirlenen örnekleri içinde barındırır. Sıcaklık gibi bazı ölçümler, suyun bulunduğu yerde örnekleme olmaksızın yapılır. Hükûmet temsilcilikleri ve araştırma örgütleri, ölçüm yöntemleri için belli standartlar içeren ve onaylanmış programları dünya çapında yayınlamış durumdadır. Bu sayede farklı zaman ve yöntemlerle yapılan farklı testlerin karşılaştırılabilmesi kolaylaşmıştır.
Örnekleme
Suda yapılan fiziksel veya kimyasal ölçümler birkaç farklı yöntemle yapılabilir. Kirletici özelliklerine veya istenilen doğruluk payına göre bu yöntemlerden birisi seçilir. Birçok kirlenme olayı, yağmur olaylarıyla bağlantıların bulunması gibi nedenlerden dolayı kesin bir zamanla sınırlıdır. Bu nedenle örnekleri toplamak, her zaman kesin olarak sonucu göstermeyebilmektedir. Bilim adamları bu tip verileri sıklıkla otomatik örnekleyicileri kullanarak belirler.
Biyolojik yöntemlerde örnekleme, değerlendirme biçimine göre değiştiği gibi, suyun yüzeyinden bitki ve/veya hayvan örnekleri alınarak yapılır. Bu organizmalar çoğunlukla sayımları yapıldıktan sonra suya geri bırakılır. Ancak kimi zamanlarda toksik madde türlerini ve etkilerini araştırmak üzere denek olarak kullanılırlar.
Fiziksel ölçüm
Fiziksel ölçüm, sıcaklık, katı derişimi ve bulanıklık gibi farklı birimlerde ölçümler aracılığıyla yapılır.
Kimyasal ölçüm
Su örnekleri analitik kimya ilkelerine uyarak test edilebilir. Özellikle bir su havzasındaki organik veya inorganik maddelerin derişiminin ölçülmesi bu gruba girer. Yine sudaki pH, biyokimyasal oksijen ihtiyacı (BOD), kimyasal oksijen ihtiyacı (COD), besin değerleri (nitrat ve fosfor bileşikleri), metaller (bakır, çinko, kadmiyum, kurşun ve cıva gibi), petrol ve hayvan yağları, toplam petrol hidrokarbonları (TPH) ve böcek ilaçları oranı ölçümleri, kimyasal ölçümün içindedir.
Biyolojik ölçüm
Biyolojik ölçüm, bir bitkinin, hayvanın ve/veya mikroorganizmanın bir su ekosisteminin sağlığının ölçülmesi için kullanılmasını kapsar.
Su kirliliğinin kontrolü
Evsel atıklar
Kent alanlarında, evsel atıklar, atık ve artık toplama merkezlerinde toplanır ve işlem görürler. Bu merkezlerin birçoğu ABD'de yerel yönetimlerin denetimi ve kontrolü altındadır. Yerel yönetimlere bağlı bu atık toplama merkezleri katı atıklar gibi genel kirletici maddeleri kontrol etme görevini üstlenirler. Doğru tasarlanan ve yönetilen atık toplama merkezleri (örn., ikincil filtreleme ya da daha iyi sistemlere sahip olanlar) katı atıkları yüzde doksan oranında temizleyebilmektedir. Bazı atık toplama merkezlerine gıda atıkları ve patojenler için ek filtre sistemleri dahil edilmiştir. Yerel yönetimlere bağlı atık toplama merkezlerinin çoğu endüstriyel atıkların içerisindeki toksik maddeleri filtreleyebilecek sistemlere sahip değildir.
Sanayi atıkları
Bazı sanayi kurumları, normal bir belediye arıtma tesisince temizlenebilecek atıklar üretir. Petrol rafineleri, otomobil fabrikaları, elektrik üretim santralleri, çimento fabrikaları, tekstil fabrikaları vb. yerlerde çok sayıda atık üretilir. Doğru değerlendirilip arıtılmadığında bu atıklar çevre ve kişi sağlığı açısından tehlike oluşturur. Dünyanın birçok bölgesinde, fabrikaların neden olduğu kirlilik gerektiği gibi denetlenip, engellenmektedir. Bu, fabrikaların bulunduğu bölgede yaşayan insanların solunum yolları hastalıkları gibi birçok sorunla karşılaşmasına neden olmaktadır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Pink, Daniel H. (19 Nisan 2006). "Investing in Tomorrow's Liquid Gold". Yahoo. 23 Nisan 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Kasım 2009.
- ^ a b West, Larry (26 Mart 2006). . About. 27 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2009.
- ^ United States Environmental Protection Agency (EPA). Washington, DC. "The National Water Quality Inventory: Report to Congress for the 2002 Reporting Cycle – A Profile." 3 Kasım 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . October 2007. Fact Sheet No. EPA 841-F-07-003.
- ^ a b United States Geological Survey (USGS). Denver, CO. "Ground Water and Surface Water: A Single Resource." 9 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . USGS Circular 1139. 1998.
- ^ Clean Water Act, section 502(14), § 1362 (14).
- ^ CWA section 402(p), § 1342(p)
- ^ U.S. EPA. "Protecting Water Quality from Agricultural Runoff." 8 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Fact Sheet No. EPA-841-F-05-001. March 2005.
- ^ USGS. Reston, VA. "A Primer on Water Quality." 28 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . FS-027-01. March 2001.
- ^ Schueler, Thomas R. "Microbes and Urban Watersheds: Concentrations, Sources, & Pathways." 19 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Reprinted in The Practice of Watershed Protection. 23 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 2000. Center for Watershed Protection. Ellicott City, MD.
- ^ U.S. EPA. “Illness Related to Sewage in Water.” 27 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Accessed 2009-02-20.
- ^ U.S. EPA. "Report to Congress: Impacts and Control of CSOs and SSOs." 18 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . August 2004. Document No. EPA-833-R-04-001.
- ^ a b c G. Allen Burton, Jr., Robert Pitt (2001). . New York: CRC/Lewis Publishers. ISBN . 19 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2009. Chapter 2.
- ^ Schueler, Thomas R. "Cars Are Leading Source of Metal Loads in California." 19 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Reprinted in The Practice of Watershed Protection. 23 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 2000. Center for Watershed Protection. Ellicott City, MD.
- ^ Selna, Robert (2009). "Power plant has no plans to stop killing fish." 21 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . San Francisco Chronicle, January 2, 2009.
- ^ For example, see Clescerl, Leonore S.(Editor), Greenberg, Arnold E.(Editor), Eaton, Andrew D. (Editor). Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater (20th ed.) American Public Health Association, Washington, DC. . This publication is also available on CD-ROM and online 11 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . by subscription.
- ^ U.S. EPA (2004)."Primer for Municipal Wastewater Treatment Systems." 10 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Document No. EPA 832-R-04-001.
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Water pollution ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Genel bilgi
- "Issues: Water"17 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - Rehber, haber ve raporlar NRDC (İngilizce)
- "Troubled Waters"27 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - National Geographic & PBS'in yayımladığı "Strange Days on Planet Earth" videosundan bir bölüm (İngilizce)
- "Threatened Waters: Turning the Tide on Pesticide Contamination"19 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - Beyond Pesticides organizasyonunun 2006 yılı raporu (İngilizce)
- Dijital Su Eğitim Kütüphanesi17 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - Colorado Üniversitesi'nden ilköğretim & ortaöğretim eğitim kaynağı (İngilizce)
- Çevre Bilgi Portalı19 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Analitik araçlar ve diğer kaynaklar
- (İngilizce)
- Su Kaynakları ve Uluslararası Yasa'dan kaynaklar18 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - Peace Palace Library (Hollanda) (İngilizce)
- EUGRIS12 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - Avrupa'daki toprak ve su yönetimi portali (İngilizce)
- CADDIS25 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - Kirlilik sorunlarını belirleme üzerine ABD EPA rehberi (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Su kirliligi gol nehir okyanus deniz ve yeralti sulari gibi su barindiran havzalarda gorulen kirlilige verilen genel addir Her cesit su kirliligi kirliligin bulundugu havzanin cevresinde veya icinde yasayan tum canlilara zarar verdigi gibi cesitli turlerin ve biyolojik topluluklarin yok olmasina ortam hazirlar Su kirliligi icinde zararli bilesenler barindiran atik sularin yeterli aritim isleminden gecirilmeksizin havzalara bosaltilmasiyla meydana gelir Amerika Birlesik Devletleri nde aritilmamis lagim ve sanayi atiklarinin dokuldugu bir nehrin goruntusu GenelSu kirliligi kuresel olarak buyuk bir sorun oldugu gibi bircok olum ve salgin hastalik olaylarinin nedeni olarak gorulmektedir Gunde 14 000 insan dogrudan veya dolayli olarak su kirliliginin neden oldugu hastaliklar sonucunda yasamini yitirmektedir Buna ek olarak gelismekte olan ve gelismis ulkelerde gorulen akut sorunlarin yaninda bu kirliligin azaltilmasi icin calismalar yapilmaktadir Bugun dunyada yuzde olarak en cok kirli su havzasina sahip olan ulke Amerika Birlesik Devletleri dir Son zamanlarda yapilan ulusal bir arastirmada bu ulkedeki nehir havzalarinin yuzde kirk besi gol havzalarinin yuzde kirk yedisi liman ve haliclerin yuzde otuz ikisi kirlenmis durumdadir Su kirliligi kavrami genel olarak insanlarin neden oldugu etkenlerden dolayi olusan kirliligi tanimlamak icin kullanilir Ancak kimi zamanlarda bazi canli turlerindeki bozulan dengeler sonucunda da diger canlilarca su kirliligi olusabilmektedir Dogal yoldan olusan su kirliliginin nedenleri arasinda yanardaglar asiri alg uremesi ruzgarlar ve depremler yer almaktadir Bunlarin disinda su kirliligi siniflandirmalarinda farkli olcutler ve farkli kirlilik cesitleri bulunmaktadir Su kirliligi kategorileriSu havzalarindaki atik su kaynaklari genellikle birbirinden farklidir ancak yine de aralarinda bazi benzerlikler barindirirlar Kaynaklarina gore su kirliligi iki farkli sinifta incelenmektedir Bunlar noktasal kirlilik ve yayili kirliliktir Noktasal kirlilik bir su havzasinin veya hendek gibi belli bir noktadan kaynaklanan atiklarla kirlendigini gosterir Bu tur kirliligin kaynaklari arasinda bir aritim tesisinden bosaltilan evsel atiklar fabrika atiklari veya rogar taskinlari yer almaktadir Noktasal kirlilik ABD deki CWA tarafindan yonetmelik uygulamalari kapsaminda tanimlanmaktadir CWA nin noktasal kirlilik tanimi 1987 yilinda belediye boyutundaki rogar taskinlarini ve sanayi taskinlarini da icerecek sekilde degistirildi Yayili kirlilik ise belirli ve tek bir kaynagi olmayan yayilmis durumdaki kirliliklere verilen addir Bu tur kirliligin nedeni kucuk oranda bazi kirletici maddelerin zamanla birikerek bir yerde yigilmasidir Bir tarim arazisinde gubrelenmis alanlardan sizan ve zamanla biriken olusturdugu kirlilik buna en bilinen ornektir Yine bir sel sonucunda kopan ve suruklenen tarim urunleri veya orman biyosferi de bu tur kirlilige ornek olarak gosterilmektedir Kimi zamanlarda sel sulari veya taskinlarin supurdugu parklar caddeler otobanlar kentsel atik birikintilerine neden olur Bu da cogu zaman yayili kirlilik adi altinda incelenmektedir Ancak kimi zamanlarda bu tur yigmalarin nedeni tek bir noktadaki kanalizasyon taskini oldugunda bu ornek yetersiz olmaktadir Yeralti suyu kirliligiYuzey sulari ve yeralti sulari arasindaki baglanti karmasiktir Bu nedenle yeralti sularindaki kirlilik tek bir baslik altinda incelenmekte olup yuzey suyu kirliligi kadar kolayca siniflandirmalara konulamamaktadir Bu siniflandirmanin zor olusunun nedenleri arasinda yeralti suyuna etki edebilecek noktasal veya noktasal olmayan kirliliklerin belirsiz olusu ve incelenmesinin zor olusudur Ayrica bir yeralti suyunun uzerinde yer alan topraktaki bazi kirlilikler her zaman yuzeydeki bir su havzasini kirletmek zorunda degildir Bu tur kirlilikler cogunlukla yeralti sularina eriserek burada belli bazi kirliliklere neden olmaktadir Bu nedenle yeralti suyu kirliliginde uzerindeki toprak katmaninin ozellikleri hidroloji ve kirleticilerin ozellikleri incelenmelidir Su kirliliginin nedenleriKirlilige neden olan kirleticiler arasinda farkli cesitler barindiran kimyasal maddeler patojenler isi degisimi gibi fiziksel veya duyusal degisiklikler yer almaktadir Yine kimi zamanlarda dogada ve suda dogal olarak var olan kalsiyum sodyum demir manganez gibi minerallerin degisiminin asiri artisi da kirlilik nedeni olarak gorulmektedir Oksijen tuketen maddeler arasinda bitkiler gibi dogal unsurlar veya kimyasal maddeler gibi insan eli degmis unsurlar yer alabilir Diger dogal veya yapay oksijen tuketici maddeler sudaki bulanikliga neden olur Bu da isigi yansitmayacagindan cevredeki bitkilerin buyume hizini yavaslatir Ayrica bazi balik turlerinin solungaclarinin tikanmasina neden olur Bircok kimyasal madde toksiktir Patojenler de insan ve hayvanlar uzerinde su yoluyla tasinan hastaliklara neden olur Suyun fiziksel kimyasinda olusan degisikliklerin nedenleri arasinda asitlik pH degisiklikleri elektrik iletkenligi sicaklik ve alg birikimi yer almaktadir Patojenler Kanalizasyonun tasmasi sonucunda kalkan bir rogar kapagi bakterisi su kirliligini olcmek adina sik kullanilan bir bakteri belirleyicisidir Bu bakteri turu dogrudan hastaliga yol acmasa da bazi mikroorganizma turleri insan sagligi uzerinde olumsuz etkiler birakabilmektedir Bunlar arasinda asagidaki canlilar yer almaktadir Giardia lamblia Salmonella gibi virusler Yuksek orandaki patojenler yetersiz aritilmis lagim sularinin dokuldugu tatli su havzalarinda bulunmaktadir Bu durum ozellikle az gelismis ulkelerde gorulen ve sadece tek islemle aritmanin uygulandigi su havzalarinda olagandir Yine gelismis ulkelerde yer alan eski kentler altyapi yetersizlikleri nedeniyle surekli olarak kanalizasyon taskinlarina neden olabilmektedir Ayrica bazi kentlerde yer alan birlestirilmis kanalizasyon sistemleri de olasi bir yagmur firtinasi sonucunda aritilmamis sulari dogaya bosaltabilmektedir Kimi zamanlarda yoksul buyukbas hayvan isletmeleri de patojen organizmalarin artisina neden olabilmektedir Kimyasallar Cokeltiler tarafindan kirletilen camurlu su Kimyasal kirleticiler arasinda organik veya inorganik bilesikler bulunmaktadir Organik su kirleticileri Deterjanlar Kimyasal olarak aritilmis icme sulari Gida isleme atiklari Bocek ilaclari ve Petrol hidrokarbonlari benzin jet yakiti fuel oil ve motor yagi Orman atolyelerinden sacilan agac ve cali enkazlari Yanlis depolama sonucu ortaya cikan sanayi solventleri gibi VOC Hijyen ve kozmetik atiklari Inorganik su kirleticileri Kukurt dioksit gibi asidik fabrika atiklari Gida isleme atiklari arasinda yer alan amonyak Kimyasal fabrika atiklari Gubrelerdeki azotlu ve fosforlu bilesikler Agir metaller Cesitli insan kaynakli aluvyonlar Iri olcekli kirleticiler ise gozle gorulebilir maddelerin suya karismasiyla olusan fiziksel bir kirlilik turudur Ozellikle su taskinlari veya firtinalar sonucunda buyuk maddeler su havzalarina gecebilir Bu kirleticiler Kagit plastik veya besin artiklari gibi copler Gemilerle tasinan cesitli plastikler Gemi batiklariPotrero Uretim Santrali sicak suyu San Francisco Korfezi ne bosaltmaktadir Termal Kirlilik Termal kirlilik dogal bir alanin isisinin alcaltilip yukseltilmesiyle beliren insan nedenli bir kirlilik turudur Bu kirliligin en bilinen nedeni enerji santrallerinde su havzalarindan sogutucu olarak su cekilmesi ve isinan suyun su havzalarina geri akitilmasidir Isinan su oksijeni daha az tutacagindan sudaki canli yasami tehlikeye girer Ayrica ekosistemin elemanlarina zarar verir Oyle ki cesitli turlerin artisi gozlemlenir Bu durum genellikle kentsel alanlarda gorulur Bu durumun tam tersi de soguk su kaynaklarinin ilik nehirlere akarak isiyi dusurmesiyle de belirebilmektedir Kirleticilerin tasinimi ve tepkimeleriCogu su kirleticileri nehirler ve diger akarsular araciligiyla okyanuslara ve denizlere tasinir Dunyadaki bazi bolgelerde nehirler araciligiyla tasinan kirleticiler kilometrelerce uzakta yer alan deltalari ve kiyilari kirletebilmektedir veya gibi ileri duzey bilgisayar modelleri dunya capinda beliren veya belirmesi olasi kirlilik durumlarin gosteriminde kullanilmaktadir Kopepod gibi kirlilik belirlemede kullanilan turler gibi yerlerde kirlilik analizinde kullanilmaktadir Buradaki ornekle gidilecek olursa Hudson Nehri ndeki en yuksek toksin orani nehrin agzinda degil yaklasim 100 km guneyde planktonlar sayesinde olculmustur Hudson un atiklari Coriolis etkisi nedeniyle nehir agzindan gerilere tasinmaktadir Oksijen tuketen kimyasallar ve alg topluluklarinin olumuyle bu canlilarin hucrelerinden cikan kimyasallarin artisi sonucunda cok dusuk oksijen oraninin olculdugu bolgeler yine soz konusu nehrin guney ve agizdan uzak kisimlaridir Balik ve kabuklu deniz hayvanlarinin olumlerinin bildirildigi bu olay zincirinde toksinleri tasiyan kopepodlarin kucuk baliklar tarafindan tuketilmesi ve bu baliklarin buyuk baliklar tarafindan yenilmesi sonucunda toksinin ekosistemde yarattigi etki buyumektedir Bu olaya biyo artis adi verilse de kimi zamanlarda biyobirikim adiyla da gecebilmektedir Okyanuslardaki buyuk girdaplar plastikten copleri belli bir yere toplar Ornegin ilk basta Buyuk Pasifik Cop Arazisi adiyla anilan bir cop bolgesi olusturdu Gunumuzde bu bolge Turkiye yuzolcumunun 85 kati buyuklugundedir Bu dogada uzun sure yok olmayan copler cesitli su kuslarinin ve hayvanlarinin sindirim sistemine kacarak bu canlilarin istahsiz kalmasina veya aclikla yuzlesmesine sebep olmaktadir Bircok kimyasal madde su kaynaklarinda cok uzun surede curuyebilir Ornegin klorlanmis hidrokarbonlar icinde yer alan trikloroetilen sanayi metallerindeki yag aritma islemlerinde ve elektronik uretiminde kullanilan bir madde ve tetrakloroetilen kuru temizlemede kullanilan bir madde bozunduklarinda dikloroetilen ve vinil klorur gibi yeni zararli maddeler aciga cikarirlar Yeralti suyu gorunmeyen akiferler icinde uzakliklara dagildigi icin kirliligini azaltmak su yuzeyin kirliligini azaltmaktan daha zor Kil gibi gozenekli olmayan akiferler kismen suyu emme gibi basit filtrasyon ile sulandirma ve bazi durumlarda kimyasal tepkime ve biyolojik etkinlik ile suyu bakterilerden arindirabilir Bazi durumlarda da su kirleten maddeler toprak kirleticilerine donusur Catlaklardan ve magaralardan gecen yeralti suyu filitrelenmis degildir ve yuzey su kadar da kolay tasinabilir Bu durumda yeralti suyu kirliligi insan egilimi ile agirlastirilarak kirleticileri emmen dogal dudene donusur ve karst bolgelerinde kullanilabilir Asil kirleticilerden degil ama turevi kosullardan bircok yan etki olusur Ornek olarak su yuzey akislarinda tasinan silt gunes isigini su yuzeyinden gecmesini engeller ve boylece su bitkilerin fotosentezini kisitlar Su kirliligi olcumuCevre bilimciler su ornekleyicilerini hazirlarken Su kirliligi fiziksel kimyasal veya biyolojik olmak uzere bircok farkli yontemle belirlenebilir Cogu yontem analitik testler sonucunda belirlenen ornekleri icinde barindirir Sicaklik gibi bazi olcumler suyun bulundugu yerde ornekleme olmaksizin yapilir Hukumet temsilcilikleri ve arastirma orgutleri olcum yontemleri icin belli standartlar iceren ve onaylanmis programlari dunya capinda yayinlamis durumdadir Bu sayede farkli zaman ve yontemlerle yapilan farkli testlerin karsilastirilabilmesi kolaylasmistir Ornekleme Suda yapilan fiziksel veya kimyasal olcumler birkac farkli yontemle yapilabilir Kirletici ozelliklerine veya istenilen dogruluk payina gore bu yontemlerden birisi secilir Bircok kirlenme olayi yagmur olaylariyla baglantilarin bulunmasi gibi nedenlerden dolayi kesin bir zamanla sinirlidir Bu nedenle ornekleri toplamak her zaman kesin olarak sonucu gostermeyebilmektedir Bilim adamlari bu tip verileri siklikla otomatik ornekleyicileri kullanarak belirler Biyolojik yontemlerde ornekleme degerlendirme bicimine gore degistigi gibi suyun yuzeyinden bitki ve veya hayvan ornekleri alinarak yapilir Bu organizmalar cogunlukla sayimlari yapildiktan sonra suya geri birakilir Ancak kimi zamanlarda toksik madde turlerini ve etkilerini arastirmak uzere denek olarak kullanilirlar Fiziksel olcum Fiziksel olcum sicaklik kati derisimi ve bulaniklik gibi farkli birimlerde olcumler araciligiyla yapilir Kimyasal olcum Su ornekleri analitik kimya ilkelerine uyarak test edilebilir Ozellikle bir su havzasindaki organik veya inorganik maddelerin derisiminin olculmesi bu gruba girer Yine sudaki pH biyokimyasal oksijen ihtiyaci BOD kimyasal oksijen ihtiyaci COD besin degerleri nitrat ve fosfor bilesikleri metaller bakir cinko kadmiyum kursun ve civa gibi petrol ve hayvan yaglari toplam petrol hidrokarbonlari TPH ve bocek ilaclari orani olcumleri kimyasal olcumun icindedir Biyolojik olcum Biyolojik olcum bir bitkinin hayvanin ve veya mikroorganizmanin bir su ekosisteminin sagliginin olculmesi icin kullanilmasini kapsar Su kirliliginin kontroluEvsel atiklar serving Boston Massachusetts and vicinity Kent alanlarinda evsel atiklar atik ve artik toplama merkezlerinde toplanir ve islem gorurler Bu merkezlerin bircogu ABD de yerel yonetimlerin denetimi ve kontrolu altindadir Yerel yonetimlere bagli bu atik toplama merkezleri kati atiklar gibi genel kirletici maddeleri kontrol etme gorevini ustlenirler Dogru tasarlanan ve yonetilen atik toplama merkezleri orn ikincil filtreleme ya da daha iyi sistemlere sahip olanlar kati atiklari yuzde doksan oraninda temizleyebilmektedir Bazi atik toplama merkezlerine gida atiklari ve patojenler icin ek filtre sistemleri dahil edilmistir Yerel yonetimlere bagli atik toplama merkezlerinin cogu endustriyel atiklarin icerisindeki toksik maddeleri filtreleyebilecek sistemlere sahip degildir Sanayi atiklari Sanayi atiklarini aritmak uzere kurulmus bir sistemi Bazi sanayi kurumlari normal bir belediye aritma tesisince temizlenebilecek atiklar uretir Petrol rafineleri otomobil fabrikalari elektrik uretim santralleri cimento fabrikalari tekstil fabrikalari vb yerlerde cok sayida atik uretilir Dogru degerlendirilip aritilmadiginda bu atiklar cevre ve kisi sagligi acisindan tehlike olusturur Dunyanin bircok bolgesinde fabrikalarin neden oldugu kirlilik gerektigi gibi denetlenip engellenmektedir Bu fabrikalarin bulundugu bolgede yasayan insanlarin solunum yollari hastaliklari gibi bircok sorunla karsilasmasina neden olmaktadir Ayrica bakinizDeniz kirliligi Petrol sizintisiKaynakca Pink Daniel H 19 Nisan 2006 Investing in Tomorrow s Liquid Gold Yahoo 23 Nisan 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Kasim 2009 a b West Larry 26 Mart 2006 About 27 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Kasim 2009 United States Environmental Protection Agency EPA Washington DC The National Water Quality Inventory Report to Congress for the 2002 Reporting Cycle A Profile 3 Kasim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde October 2007 Fact Sheet No EPA 841 F 07 003 a b United States Geological Survey USGS Denver CO Ground Water and Surface Water A Single Resource 9 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde USGS Circular 1139 1998 Clean Water Act section 502 14 1362 14 CWA section 402 p 1342 p U S EPA Protecting Water Quality from Agricultural Runoff 8 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Fact Sheet No EPA 841 F 05 001 March 2005 USGS Reston VA A Primer on Water Quality 28 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde FS 027 01 March 2001 Schueler Thomas R Microbes and Urban Watersheds Concentrations Sources amp Pathways 19 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Reprinted in The Practice of Watershed Protection 23 Aralik 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2000 Center for Watershed Protection Ellicott City MD U S EPA Illness Related to Sewage in Water 27 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Accessed 2009 02 20 U S EPA Report to Congress Impacts and Control of CSOs and SSOs 18 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde August 2004 Document No EPA 833 R 04 001 a b c G Allen Burton Jr Robert Pitt 2001 New York CRC Lewis Publishers ISBN 0 87371 924 7 19 Mayis 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Agustos 2009 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Chapter 2 Schueler Thomas R Cars Are Leading Source of Metal Loads in California 19 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Reprinted in The Practice of Watershed Protection 23 Aralik 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2000 Center for Watershed Protection Ellicott City MD Selna Robert 2009 Power plant has no plans to stop killing fish 21 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde San Francisco Chronicle January 2 2009 For example see Clescerl Leonore S Editor Greenberg Arnold E Editor Eaton Andrew D Editor Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater 20th ed American Public Health Association Washington DC ISBN 0 87553 235 7 This publication is also available on CD ROM and online 11 Subat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde by subscription U S EPA 2004 Primer for Municipal Wastewater Treatment Systems 10 Mayis 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Document No EPA 832 R 04 001 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Water pollution ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Genel bilgi Issues Water 17 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rehber haber ve raporlar NRDC Ingilizce Troubled Waters 27 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde National Geographic amp PBS in yayimladigi Strange Days on Planet Earth videosundan bir bolum Ingilizce Threatened Waters Turning the Tide on Pesticide Contamination 19 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Beyond Pesticides organizasyonunun 2006 yili raporu Ingilizce Dijital Su Egitim Kutuphanesi17 Subat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Colorado Universitesi nden ilkogretim amp ortaogretim egitim kaynagi Ingilizce Cevre Bilgi Portali19 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Analitik araclar ve diger kaynaklar Ingilizce Su Kaynaklari ve Uluslararasi Yasa dan kaynaklar18 Subat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Peace Palace Library Hollanda Ingilizce EUGRIS12 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Avrupa daki toprak ve su yonetimi portali Ingilizce CADDIS25 Agustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kirlilik sorunlarini belirleme uzerine ABD EPA rehberi Ingilizce