Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Agop Vartovyan (Güllü Agop ya da Agop Ağa olarak tanınır, sonradan Mehmet Yakup ismini almıştır; 1840; Beşiktaş, İstanbul - 1902, İstanbul), Osmanlı dönemi tiyatro oyuncusu ve yönetmeni ve Türk tiyatrosunun kurucularındandır.
Güllü Agop | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1840 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 1902 (61-62 yaşlarında) İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Diğer ad(lar)ı | Agop Vartovyan |
| Etkin yıllar | 1861-1882 |
Oyunculuğundan ziyade kurduğu ve yönettiği tiyatro toplulukları ile başarı kazanan bir sanatçıdır. İstanbul’da ilk kez Müslüman oyuncuların sahne aldığı bir tiyatro grubu oluşturmuş; Türkçe oyun oynama imtiyaz almıştır. Kurduğu tiyatro topluluğu, Darülbedayi'nin ve İstanbul Şehir Tiyatroları'nın kurulmasına gidecek sürecin temel taşı kabul edilir.
Yaşamı
1840 yılında Beşiktaş, İstanbul’da dünyaya geldi. Ermeni İlkokulu’nda öğrenim gördükten sonra sıvacılık, nakkaşlık gibi işlerde çalıştı.
1861-1862 yılları arasında, Balıkhanede memurken Beyoğlu’ndaki Şark Tiyatrosu'nda sahneye çıktı. Çeşitli oyunlarda Mardiros Mınakyan, Tomas Fasulyeciyan gibi dönemin ünlü oyuncuları ile birlikte oyunlar oynadı. Yabancı dilde oyun oynama tekeli, Naum Tiyatrosu’nu işleten Naum Efendi’deydi. Şark Tiyatrosu’nda Fransız sanatçılar Hugo, Dumas, Schlller ve Molière’den Türkçe çevirileriyle oyunlar sahnelemiştir.
Bir süre İzmir'de genç Ermenilerin oluşturduğu amatör bir grubun yönetmenliğini üstlenen Vartovyan, İstanbul'a döndükten sonra Sırabiyan Hekimyan ile bazı oyunlar oynadı. Hekimyan’ın işlerinin bozulmasıyla birkaç ikinci derece oyuncuyla Asya Kumpanyası adlı topluluğu kurdu ve Gedikpaşa’daki sirki, tiyatroya çevirerek bu ekiple Ermenice oyunlar sahneledi.
Geceleri aktörlük yapan sanatçının, gündüzleri sıvacılık yaptığı ve Beylerbeyi Sarayı’nın inşaatında çalıştığı; sarayın küçük balkonlarının oymalarını tutturmayı başarınca ödül olarak Sultan Abdülaziz’den 500 altın alan Agop’un bu para ile Gedikpaşa Tiyatrosu’nu tamir ettirdiği söylenir. Bu sahnede daha önce Razi adlı bir İtalyan, “Osmanlı Tiyatrosu” adıyla oyunlar sahnelemişti. Güllü Agop’un topluluğu da “Osmanlı Tiyatrosu” (Tiyatro-i Osmani) adıyla anılmaya başladı.
Vartovyan, tiyatroyu Osmanlı hükûmetinin koruması altına almak ve bu sanatı Türk seyircisine de sevdirerek kazancını arttırmak istiyordu. Eski bir aktör olan Garabet Papazyan’ın tavsiyesi üzerine Ermenice “Sezar Borciya” piyesini Türkçeye çevirtti. Eseri, 16 Nisan 1868’de sergilendi ve başarılı oldu. Gedikpaşa’daki Türkçe oyunlar seyirciden ilgi görünce kumpanya aynı yıl Üsküdar’a geçti ve Aziziye Tiyatrosu’nda birkaç gösteri düzenledi. Orada da büyük başarı kazanınca Kadıköy ve Beyoğlu’nda hazırladığı çeşitli gösterileri halka sundu. Türk seyircisi tiyatroya büyük bir ilgi gösterdi. 1869 yılında ilk olarak Fuzuli’nin ‘Leyla ile Mecnun’undan düzenlenmiş beş perdelik oyunu sergilendi.
, ve , , Tomas Fasulyacıyan, Mardiros Mınakyan ve gibi oyuncularla hem Türkçe hem de İstanbul Ermeni cemaatine hitap eden tiyatro faaliyetleri sürdürdü. Bengliyan ve Karakaşyan kız kardeşler ekibe katıldılar. Türkçeyi tam olarak konuşmakta güçlük çeken Ermeni oyunculara diksiyon dersleri verildi, pek çok ünlü batılı eser Türkçeye tercüme edildi.
Ulusal bir tiyatro kurmak isteyen Sadrazam Ali Paşa'nın desteğiyle Güllü Agop, 1870 yılında saraydan, on yıl boyunca İstanbul'da Türkçe oyun oynayacak tek tiyatro olma imtiyazını aldı. Böylece Osmanlı Sarayı ile ilk resmî tiyatro anlaşması da yapılmış oldu. Vartovayan’ın edindiği imtiyazda, 6 ay içinde İstanbul ve Üsküdar'da, 3 yıl içinde de Galata, Tophane ve Beyoğlu'nda birer tiyatro binası kuracağı ve gelir gidere bakılmadan her yıl Üsküdar'da en az 30, Galata ve İstanbul'da 50 oyun oynanması şart koşulmuştu. Yoksullar yararına yapılması zorunlu olan gösterimler tiyatro zevkini halka yayma amaç ve çabasının açık bir göstergesiydi. Müslüman kadınların da tiyatroya gelebilmeleri için özel bölmeler oluşturulmuştu. Osmanlı Tiyatrosu bu özellikleriyle, sonradan Darülbedayi'nin ve İstanbul Şehir Tiyatroları'nın kurulmasına gidecek sürecin temeltaşı oldu.
Namık Kemal, Ebüzziya Tevfik, Ahmet Mithat Efendi, Şemsettin Sami gibi önemli yazarların kaleme aldığı Türkçe eserler sahnelendi. Türkçe oyun sayısını o kadar arttırdı ki bir sezonda sadece birkaç Ermenice oyuna yer verilebiliyordu. Vartovyan Fransa’dan bir eğitmen de getirterek operet üzerine de çalışmalara başladı. Beyazıt Tiyatrosu’nda yerli operetler sahneleniyordu. Vartovyan, Avrupa operetlerini sahnelemeyi tercih etti.
Güllü Agop, 1880 yılında 10 yıllık imtiyazın sona ermesiyle etkinliği azalan Gedikpaşa Tiyatrosu'ndan ayrıldı. Bir süre Mınakyan ile birlikte Şehzadebaşı'ndaki başka bir tiyatroda çalışmaya başladı. 1882 yılında II. Abdülhamid'in emriyle Mızıka-yı Hümayun'a alındı. Bu arada kendi isteğiyle Müslüman olarak Güllü Yakup Efendi adını aldı. Hayatının sonuna kadar sarayda yaşayan Güllü Agop'un kabri Beşiktaş'ta 'nda bulunmaktadır.
Etkileri
Tiyatrosunda sergiledigi çeviri oyunların yanı sıra Ebüzziya Tevfik, Direktör Ali Bey, Recaizade Ekrem, Namık Kemal, Ahmed Mithat Efendi, Şinasi gibi döneminin önde gelen yazarlarına ısmarladığı ya da onlardan oynadığı oyunlarla Türk tiyatro dilinin gelişmesine büyük katkıda bulunmuştur. Teodor Kasap'ın ve Ahmed Vefik Paşa'nın Moliere uyarlamalarını da geniş kitlelere tanıttı. Müslüman oyuncuların da topluluğuna katılması için çaba gösterdi. Ünlü oyunculardan Ahmed Fehim, , , gibi ilk Türk tiyatro oyuncuları onun yanında yetişti. , Kavuklu Hamdi, İsmail Hakkı, gibi ünlü tuluatçılar da gene Gedikpaşa Tiyatrosu'nda yetişmiş sanatçılar arasındadır.
Güllü Agop'un tiyatro sahnelerine taşıdığı çok sayıda oyundan bazıları şunlardır: Leyla ile Mecnun (1869), (1869), (1870), (1871), Vatan yahut Silistre (1873), (1873), (1874), (1875). Bunlardan Vatan yahut Silistre adlı oyunun oynanması üzerine Osmanlı Tiyatrosu’yla ilişkide olan yazarların sürgüne gönderilmesi ve Güllü Agop’un da kısa bir süre tutuklanması gibi hadiselere rağmen faaliyetler devam etti. Hatta Vatan yahut Silistre olayının ardından Kıbrıs ’a sürülen Namık Kemal'in sürgünde yazdığı oyunların Güllü Agop tarafından daha sonraları yazar ismi verilmeden defalarca oynatıldı.
Güllü Agop, Cumhuriyet döneminin en ünlü keman virtüözlerinden 'ın babası, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi rektörü Yücel Aşkın'ın dedesidir. Rektör Yücel Aşkın'ın 2005 yılı içinde karşılaştığı adli soruşturmalar sürecinde, AKP Aksaray milletvekili Ramazan Toprak ve bir kısım sağ basın tarafından dedesinin kökenine ilişkin olarak yapılan atıflarla bir kez daha gündeme gelmiştir.[]
Dış bağlantılar
- Osmanlı Tiyatrosu (Metin And, Ankara, Dost Kitabevi Yayınları, 1999)
Kaynakça
- ^ Dursun K., Tarık (23 Kasım 1986). "Güllü Agop'un Oyun Tekeli" (PDF). Milliyet gazetesi. 26 Kasım 2015 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 26 Kasım 2015.
- ^ a b Elif Zaim, Güllü Agop, Heybe Gençlik dergisi, Sayı 7, Yıl 2015
- ^ "Dünkü Sahne Sanatkarlarımız" (PDF). 26 Kasım 2015 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 26 Kasım 2015.
- ^ Şarasan (20 Aralık 2007). . Boğaziçi Gösteri Sanatları Topluluğu web sitesi. 26 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2015.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Agop Vartovyan Gullu Agop ya da Agop Aga olarak taninir sonradan Mehmet Yakup ismini almistir 1840 Besiktas Istanbul 1902 Istanbul Osmanli donemi tiyatro oyuncusu ve yonetmeni ve Turk tiyatrosunun kurucularindandir Gullu AgopDogum1840 Istanbul Osmanli ImparatorluguOlum1902 61 62 yaslarinda Istanbul Osmanli ImparatorluguDiger ad lar iAgop VartovyanEtkin yillar1861 1882 Oyunculugundan ziyade kurdugu ve yonettigi tiyatro topluluklari ile basari kazanan bir sanatcidir Istanbul da ilk kez Musluman oyuncularin sahne aldigi bir tiyatro grubu olusturmus Turkce oyun oynama imtiyaz almistir Kurdugu tiyatro toplulugu Darulbedayi nin ve Istanbul Sehir Tiyatrolari nin kurulmasina gidecek surecin temel tasi kabul edilir Yasami1840 yilinda Besiktas Istanbul da dunyaya geldi Ermeni Ilkokulu nda ogrenim gordukten sonra sivacilik nakkaslik gibi islerde calisti 1861 1862 yillari arasinda Balikhanede memurken Beyoglu ndaki Sark Tiyatrosu nda sahneye cikti Cesitli oyunlarda Mardiros Minakyan Tomas Fasulyeciyan gibi donemin unlu oyunculari ile birlikte oyunlar oynadi Yabanci dilde oyun oynama tekeli Naum Tiyatrosu nu isleten Naum Efendi deydi Sark Tiyatrosu nda Fransiz sanatcilar Hugo Dumas Schlller ve Moliere den Turkce cevirileriyle oyunlar sahnelemistir Bir sure Izmir de genc Ermenilerin olusturdugu amator bir grubun yonetmenligini ustlenen Vartovyan Istanbul a dondukten sonra Sirabiyan Hekimyan ile bazi oyunlar oynadi Hekimyan in islerinin bozulmasiyla birkac ikinci derece oyuncuyla Asya Kumpanyasi adli toplulugu kurdu ve Gedikpasa daki sirki tiyatroya cevirerek bu ekiple Ermenice oyunlar sahneledi Geceleri aktorluk yapan sanatcinin gunduzleri sivacilik yaptigi ve Beylerbeyi Sarayi nin insaatinda calistigi sarayin kucuk balkonlarinin oymalarini tutturmayi basarinca odul olarak Sultan Abdulaziz den 500 altin alan Agop un bu para ile Gedikpasa Tiyatrosu nu tamir ettirdigi soylenir Bu sahnede daha once Razi adli bir Italyan Osmanli Tiyatrosu adiyla oyunlar sahnelemisti Gullu Agop un toplulugu da Osmanli Tiyatrosu Tiyatro i Osmani adiyla anilmaya basladi Vartovyan tiyatroyu Osmanli hukumetinin korumasi altina almak ve bu sanati Turk seyircisine de sevdirerek kazancini arttirmak istiyordu Eski bir aktor olan Garabet Papazyan in tavsiyesi uzerine Ermenice Sezar Borciya piyesini Turkceye cevirtti Eseri 16 Nisan 1868 de sergilendi ve basarili oldu Gedikpasa daki Turkce oyunlar seyirciden ilgi gorunce kumpanya ayni yil Uskudar a gecti ve Aziziye Tiyatrosu nda birkac gosteri duzenledi Orada da buyuk basari kazaninca Kadikoy ve Beyoglu nda hazirladigi cesitli gosterileri halka sundu Turk seyircisi tiyatroya buyuk bir ilgi gosterdi 1869 yilinda ilk olarak Fuzuli nin Leyla ile Mecnun undan duzenlenmis bes perdelik oyunu sergilendi ve Tomas Fasulyaciyan Mardiros Minakyan ve gibi oyuncularla hem Turkce hem de Istanbul Ermeni cemaatine hitap eden tiyatro faaliyetleri surdurdu Bengliyan ve Karakasyan kiz kardesler ekibe katildilar Turkceyi tam olarak konusmakta gucluk ceken Ermeni oyunculara diksiyon dersleri verildi pek cok unlu batili eser Turkceye tercume edildi Ulusal bir tiyatro kurmak isteyen Sadrazam Ali Pasa nin destegiyle Gullu Agop 1870 yilinda saraydan on yil boyunca Istanbul da Turkce oyun oynayacak tek tiyatro olma imtiyazini aldi Boylece Osmanli Sarayi ile ilk resmi tiyatro anlasmasi da yapilmis oldu Vartovayan in edindigi imtiyazda 6 ay icinde Istanbul ve Uskudar da 3 yil icinde de Galata Tophane ve Beyoglu nda birer tiyatro binasi kuracagi ve gelir gidere bakilmadan her yil Uskudar da en az 30 Galata ve Istanbul da 50 oyun oynanmasi sart kosulmustu Yoksullar yararina yapilmasi zorunlu olan gosterimler tiyatro zevkini halka yayma amac ve cabasinin acik bir gostergesiydi Musluman kadinlarin da tiyatroya gelebilmeleri icin ozel bolmeler olusturulmustu Osmanli Tiyatrosu bu ozellikleriyle sonradan Darulbedayi nin ve Istanbul Sehir Tiyatrolari nin kurulmasina gidecek surecin temeltasi oldu Namik Kemal Ebuzziya Tevfik Ahmet Mithat Efendi Semsettin Sami gibi onemli yazarlarin kaleme aldigi Turkce eserler sahnelendi Turkce oyun sayisini o kadar arttirdi ki bir sezonda sadece birkac Ermenice oyuna yer verilebiliyordu Vartovyan Fransa dan bir egitmen de getirterek operet uzerine de calismalara basladi Beyazit Tiyatrosu nda yerli operetler sahneleniyordu Vartovyan Avrupa operetlerini sahnelemeyi tercih etti Gullu Agop 1880 yilinda 10 yillik imtiyazin sona ermesiyle etkinligi azalan Gedikpasa Tiyatrosu ndan ayrildi Bir sure Minakyan ile birlikte Sehzadebasi ndaki baska bir tiyatroda calismaya basladi 1882 yilinda II Abdulhamid in emriyle Mizika yi Humayun a alindi Bu arada kendi istegiyle Musluman olarak Gullu Yakup Efendi adini aldi Hayatinin sonuna kadar sarayda yasayan Gullu Agop un kabri Besiktas ta nda bulunmaktadir Etkileri Tiyatrosunda sergiledigi ceviri oyunlarin yani sira Ebuzziya Tevfik Direktor Ali Bey Recaizade Ekrem Namik Kemal Ahmed Mithat Efendi Sinasi gibi doneminin onde gelen yazarlarina ismarladigi ya da onlardan oynadigi oyunlarla Turk tiyatro dilinin gelismesine buyuk katkida bulunmustur Teodor Kasap in ve Ahmed Vefik Pasa nin Moliere uyarlamalarini da genis kitlelere tanitti Musluman oyuncularin da topluluguna katilmasi icin caba gosterdi Unlu oyunculardan Ahmed Fehim gibi ilk Turk tiyatro oyunculari onun yaninda yetisti Kavuklu Hamdi Ismail Hakki gibi unlu tuluatcilar da gene Gedikpasa Tiyatrosu nda yetismis sanatcilar arasindadir Gullu Agop un tiyatro sahnelerine tasidigi cok sayida oyundan bazilari sunlardir Leyla ile Mecnun 1869 1869 1870 1871 Vatan yahut Silistre 1873 1873 1874 1875 Bunlardan Vatan yahut Silistre adli oyunun oynanmasi uzerine Osmanli Tiyatrosu yla iliskide olan yazarlarin surgune gonderilmesi ve Gullu Agop un da kisa bir sure tutuklanmasi gibi hadiselere ragmen faaliyetler devam etti Hatta Vatan yahut Silistre olayinin ardindan Kibris a surulen Namik Kemal in surgunde yazdigi oyunlarin Gullu Agop tarafindan daha sonralari yazar ismi verilmeden defalarca oynatildi Gullu Agop Cumhuriyet doneminin en unlu keman virtuozlerinden in babasi Van Yuzuncu Yil Universitesi rektoru Yucel Askin in dedesidir Rektor Yucel Askin in 2005 yili icinde karsilastigi adli sorusturmalar surecinde AKP Aksaray milletvekili Ramazan Toprak ve bir kisim sag basin tarafindan dedesinin kokenine iliskin olarak yapilan atiflarla bir kez daha gundeme gelmistir kaynak belirtilmeli Dis baglantilarOsmanli Tiyatrosu Metin And Ankara Dost Kitabevi Yayinlari 1999 Kaynakca Dursun K Tarik 23 Kasim 1986 Gullu Agop un Oyun Tekeli PDF Milliyet gazetesi 26 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 26 Kasim 2015 a b Elif Zaim Gullu Agop Heybe Genclik dergisi Sayi 7 Yil 2015 Dunku Sahne Sanatkarlarimiz PDF 26 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 26 Kasim 2015 Sarasan 20 Aralik 2007 Bogazici Gosteri Sanatlari Toplulugu web sitesi 26 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Kasim 2015