Gine-Bissau ya da resmî adı ile Gine-Bissau Cumhuriyeti, Afrika kıtasının batı bölümünde bulunan bir ülkedir. Ülkenin sınır komşularını (kuzeyden saat yönünde ilerlendiğinde) Senegal ve Gine oluşturmakta olup, ülkenin batısında Atlas Okyanusu yer almaktadır. Ülkenin başkenti ve en büyük şehri Bissau'dur.
Gine-Bissau | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Başkent ve en büyük şehir | Bissau 11°52′K 15°36′B / 11.867°K 15.600°B | ||||||
Resmî dil(ler) | Portekizce | ||||||
Tanınan bölgesel dil(ler) | |||||||
Demonim | Gine Bissaulu | ||||||
Hükûmet | Cumhuriyet | ||||||
| |||||||
Tarihçe | |||||||
| |||||||
Yüzölçümü | |||||||
• Toplam | 36.125 km2 (136.) | ||||||
Nüfus | |||||||
• 2018 tahminî | 1.874.303 (148..) | ||||||
• Yoğunluk | 46,9/km2 (154.) | ||||||
GSYİH (SAGP) | 2020 tahminî | ||||||
• Toplam | 4,248 milyar $ (164.) | ||||||
• Kişi başına | 2.340 $ (167..) | ||||||
GSYİH (nominal) | 2020 tahminî | ||||||
• Toplam | 1,392 milyar $ (177.) | ||||||
• Kişi başına | 767 $ (169.) | ||||||
Gini (2002) | 35 orta | ||||||
İGE (2019) | 0.480 düşük · 175. | ||||||
Para birimi | Batı Afrika CFA frangı (XOF) | ||||||
Zaman dilimi | UTC+0 (GMT) | ||||||
Trafik akışı | sağ | ||||||
Telefon kodu | 245 | ||||||
İnternet alan adı | .gw |
Etimoloji
Ülkenin ismi bir Tuareg kelimesi olan aginaw sözcüğünden gelmekte olup, sözcük siyahi anlamına gelmektedir. Bu kelimeden yola çıkarak ülke ismi siyahilerin yaşadığı ülke anlamında kullanılmaktadır. Ancak komşusu olan Gine ile aynı ismi taşımamak adına ülke isminin sonuna başkent Bissau adına eklenerek günümüzde de kullanılan Gine-Bissau ismi ortaya çıkmıştır.
Coğrafya
Ülkenin toplamda sahip olduğu 724 km'lik sınırın 338 km'si kuzeyinde bulunan Senegal, 386 km'si ise doğusunda bulunan Gine devleti ile oluşmaktadır. Ülkenin ayrıca batısında bulunan Atlantik Okyanusunu 350 km'lik bir kıyısı mevcuttur.
Ülke toplamda 28.120 km²'si yeşil alan, 8.005 km²'si ise su alanı olmak üzere 36.125 km²'lik bir alana sahiptir. Afrika kıtası geneline bakıldığında Gine-Bissau bu veriler ile kıtanın küçük ülkelerinden biri konumundadır. Ülkenin iç kesimlerinde düz ovalar görülürken, bu alanlar kıyı kesimlerine doğru var olan erozyonun da etkisiyle bataklık alanlar ile birleşmektedir.
Ülkenin en yüksek dağı deniz seviyesinden 262 m yükseklikte bulunan dağıdır. Ülke içerisindeki en önemli nehirleri ise Río Gêba, Río Cacheu ve Río Corubal nehirleri oluşturmaktadır. Ülkenin ana kara kıtası dışında sahip olduğu toplamda 88 adet adadan oluşmaktadır.
İklim
Ülke genelinde tropikal bir iklim yaşanmaktadır. Yıl boyu nemli ve sıcak bir havaya sahip olan ülkede ortalama sıcaklık 24 °C 'dır. Özellikle Aralık ile Nisan ayları arasında çöl rüzgarlarının da etkisi ile kurak bir dönem yaşanırken, Mayıs ayından Ekim ayı sonuna kadar yağmur yağmaktadır. Bu aylar içerisinde özellikle Temmuz ve Ağustos aylarında yağmur şiddetini ve miktarını arttırmaktadır.
Nüfus
Gine-Bissau'da son olarak 2009 yılında gerçekleştirilen sayım sonuçlarına göre 1,449,230 nüfus tespit edilmiştir. Bu güncel olarak son resmî sayım konumundadır. Gine-Bissau'da Temmuz 2022 tahmini nüfus bilgilerine göre ise 2,026,778 kişi yaşamaktadır. Bu nüfus sayısı ile ülke dünya genelinde 150. sırada yer almaktadır.
Gine-Bissau genç bir nüfusa sahip olup, 2020 tahmini verilerine göre nüfusun %63,55'i 0-24 yaş aralığındadır. Ülkenin sadece %3,08'i 65 yaş ve üzerindedir.
0-14 yaş: %43.17 (erkek 417,810/kadın 414,105)
15-24 yaş: %20.38 (erkek 192,451/kadın 200,370)
25-54 yaş: %30.24 (erkek 275,416/kadın 307,387)
55-64 yaş: %3.12 (erkek 29,549/kadın 30,661)
65 yaş ve üzeri: %3.08 (erkek 25,291/kadın 34,064)
Şehirde yaşayanların oranı 2022 verilerine göre %45 olan ülkede, nüfusun yıllık artış oranı 2022 tahmini verilerine göre %2,53 düzeyindedir.
Etnik gruplar
Nüfusun %99'u Afrika kökenli olup, Avrupa kökenlilerin ülke genelinde mevcudiyeti %1 oranındadır. Ülke içerisinde farklı dil, kültür ve sosyal yapıya sahip 25 adet etnik grup yaşamaktadır. Bu 25 farklı etnik grup ülke nüfusu içerisinde %85'lik bir dilimi oluşturmaktadır. Etnik gruplar içerisinde en kalabalık topluluklar %28 ile Balanta, %19 ile Fulbe ve %14 ile Manjaco etnik grubudur.
Dil
Ülkenin resmî dili Portekizcedir. Okul çağından itibaren tüm derslerin Portekizce olmasına rağmen ülke genelinde bu dili bilen çok az sayıda kişi bulunurken standart olarak Portekizceyi herhangi bir sıkıntı yaşamadan konuşabilen kesim ise nüfusun %14'lük bir kısmını oluşturmaktadır. Her bir etnik grubun kendi içerisinde konuştuğu o gruba özgü dilleri vardır. Bu diller o topluluğun aynı zamanda anadilini oluşturmaktadır. Bunun dışında günlük hayatta Portekizce başta olmak üzere birkaç dilin karıştırılması ile oluşturulan Gine-Bissau Kreyol dili konuşulmaktadır.
Ülke genelinde tüm okullarda Portekizce olan öğretim dilinin Gine Bissau Kreyol dili ile değiştirilme girişimleri günümüze kadar başarılı olamamıştır. Her ne kadar böyle bir istek söz konusu olsa da eğitim öğretim için gerekli olan gereçlerin bu dilde olmaması bu girişimi başarısız kılmaktadır.
Din
2020 resmi nüfus sayımına göre Ülke nüfusunun %45'i İslam inancına inanmaktadır. Yerel dinlere inananın oranları %35 iken, Hristiyan inancına inananların oranı %20'dur.
Sosyal durum
Sağlık
Ülkede temiz su kaynaklarına ulaşabilen nüfusun oranı Afrika ortalamasına göre yüksek düzeyde olup 2015 tahmini verilerine göre nüfusun %79,3'ü temiz su kaynaklarından su temin edebilmektedir. Ancak bu oran şehirlerden kırsal kesime ilerlendiğinde düşmektedir. Bunun yanı sıra nüfusun sadece %20,8'i tam teçhizatlı sağlık hizmetlerinden yararlanabildiği ülkede, nüfusun %79,2'si ilkel şartlarda sağlık hizmeti alabilmektedir. Ülke içerisinde humma, menenjit, ishal, hepatit, sıtma, tifo ve kuduz çok sık görülen hastalıklar arasındadır. AIDS, Afrika kıtasının genelinin aksine düşük oranda görülmekte olup, bu oran 2014 tahmini verilerine göre %3,69 düzeyindedir.
Eğitim
Gine-Bissau genelinde 15 yaş ve üzerinde olan nüfusta okuma yazma bilenlerin oranı 2015 verilerine göre %59,9 düzeyindedir. Bu oran erkeklerde %71,8 iken, kadınlarda %48,3 seviyesindedir.
Zorunlu eğitimin dokuz yıl olduğu ülkede okuma çağında olan ne kadar erkek ve kız çocuğunun okula gittiği yönünde bir bilgi bulunmamaktadır.
Eğitim çağına girmek üzere olan ya da eğitim çağında olan 226,316 çocuğun çocuk işçi statüsünde çalıştığı bildirilmektedir. Bu veri ile 2010 tahminine göre ülkenin çocuk nüfusunun %57'si çocuk işçi olarak çalışmaktadır.
Tarih
Günümüzde ülkenin varlığını sürdürdüğü bölge 13.yy sonlarından itibaren yerleşim alanı olarak kullanılmaya başlanmış, 1537-1867 yılları arasında da 'nın hakimiyet sürdüğü bir bölge olmuştu. Bu varlıklarını 1446 yılında günümüzdeki Gine kıyılarının üst bölgelerine gemiler ile gelen ilk Portekizli tüccarlar, bu bölgeleri yer edinmiştir. Portekiz 1879 yılına kadar Yeşilburun Adaları bölgesinden yönettiği bölgeyi, aynı yıl içerisinde bölgeyi Portekiz Ginesi adı ile kendine bağlı bir il yapmıştır. önderliğinde 19 Eylül 1956 tarihinde kurulan PAIGC, 1963 ile 1974 yılları arasında bölgenin bağımsızlığı ile mücadele vermiştir. Ülke üzerindeki birçok noktada hakimiyeti ele geçiren PAIGC, 24 Eylül 1973 tarihinde bağımsızlığını ilan etmiş, bu ilan ise Portekiz tarafından ancak bir yıl sonra 10 Eylül 1974 tarihinde kabul edilmiştir.
İdari yapılanma
Gine Bissau ülke genelinde sekiz bölgeye ve ayrıca özerk başkent alanı Bissau'a ayrılmıştır. Bu sekiz bölge kendi içerisinde ayrıca 37 alana ayrılmış durumdadır. Bu sekiz bölge ülke genelinde üç il içerisine bölünmüş konumdadır. Bu iller Leste (Doğu: Bafatá, Gabú), Norte (Kuzey: Biombo, Cacheu, Oio) ve Sul (Güney: Bolama, Quinara, Tombali) 'dur.
|
|
|
Şehir
Gine-Bissau'un 1 Ocak 2005 verilerine göre en büyük ve en kalabalık şehirleri şu şekildedir: Bissau 388.028 kişi, Bafatá 22.521 kişi, Gabú 14.430 kişi, Bissorã 12.688 kişi, Bolama 10.769 kişi ve Cacheu 10.490 kişi.
Siyaset
Ülke 1984 yılında gerçekleşen anayasa değişikliği ile başkanlık sistemi ile yönetilmektedir. 1991 yılına kadar tek partili sistemin işlediği ülkede, bu yıldan itibaren çok partili sisteme geçiş gerçekleştirilmiştir.
2004 seçimleri
28 Mart 2004 tarihinde gerçekleştirilen seçimler sonrası Milletvekili dağılımı (Toplam:102):
- Partido Africano da Independência da Guinea e Cabo Verde (): 45
- Partido para a Renovação Social (): 35/102
- Partido Unido Social Democratico (PUSD): 17
- Diğer: 3
- Diaspora için öngörülen 2 koltuğun dağılımı yapılmamıştır.
Seçimlere katılım oranı %75.
2008 seçimleri
16 Kasım 2008 tarihinde gerçekleştirilen seçimler sonrası Milletvekili dağılımı (Toplam:100):
- Partido Africano da Independência da Guinea e Cabo Verde (): 67
- Partido para a Renovação Social (): 28
- Partido Republicano para a Independência e o Desenvolvimento (PRID): 3
- Aliança Democrática (AD): 1
- Partido para a Nova Democracia (PND): 1
Toplam: 100 Milletvekili. Seçimlere katılım oranı %82.
2014 seçimleri
13 Nisan 2014 tarihinde gerçekleştirilen seçimler sonrası Milletvekili dağılımı (Toplam:102):
- Partido Africano da Independência da Guinea e Cabo Verde (): 57
- Partido para a Renovação Social (): 41
- Partido da Convergência Democrática (PCD): 2
- Partido para a Nova Democracia (PND): 1
- União para a Mudança (UM): 1
Toplam: 102 Milletvekili. Seçimlere katılım oranı %88,57.
18 Mayıs 2014 tarihinde gerçekleştirilen devlet başkanlığı seçimlerinde ise PAIGC adayı José Mário Vaz, diğer aday Nuno Gomes Nabiam'a karşı oyların %61,92'sini elde ederek devlet başkanlığı makamına seçilmiştir. Bu seçimlerde katılım oranı %78 olarak açıklanmıştır.
Ekonomi
Gine-Bissau dünya genelinde en yoksul ülkelerden sayılmaktadır. Her ne kadar son yıllarda ekonomik açıdan ülke büyüme gösterse de, 2009 verilerine göre ülkede kişi başı GSYİH 512$ düzeyindedir. Ülkenin dış ticaret açığı çok yüksek seviyelerde bulunmaktadır. Ülke kaynaklarının yurt dışına ihraç edilmesi, devlet için bir kaynak oluşturmaktadır. Endüstriyel ürünlerin tüm gereksinimleri, parçaları başta Avrupa olmak üzere çoğunlukla diğer ülkelerden ithal edilmektedir. Bu sebepten dolayı satışa çıkan ürünler, komşu ülkelere göre çok daha pahalıya satılmaktadır. Gelir dağılımının eşit olmadığı ülkede, aile bireyleri günlük ihtiyaçlarını karşılamakta zorluk yaşayabilmektedir.
Ordu
Halkın Devrimci Silahlı Kuvvetleri (Portekizce: Forças Armadas Revolucionárias do Povo) veya FARP, Gine-Bissau'nun ulusal ordusudur. Ordu, Deniz Kuvvetleri, Hava Kuvvetleri ve paramiliter güçlerden oluşurlar. 2008 Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı sayımı, Silahlı Kuvvetlerde yaklaşık 4.000 personel bulunduğunu tahmin etmiştir. Daha önceki World Fact Book kaynağına göre 9.250 idi. CIA World Fact Book ayrıca askeri harcamaları 9.46 milyon $ ve askeri harcamaları GSYİH'nın yüzdesi olarak% 3.1 olarak tahmin etti.
World Fact Book ayrıca, askerlik hizmet yaşı ve yükümlülüğünün, zorunlu zorunlu askerlik hizmeti için 18-25 yaş olduğunu bildirmektedir; Gönüllü hizmet için 16 yaşında veya daha küçük bir çocuğun ebeveyn izniyle (2009).
Ordu ekipmanları
Adı | Menşei | Serviste |
---|---|---|
T-34 | SSCB | 10 |
T-54/55 | SSCB | 10 |
PT-76B | SSCB | 15 |
2010 Gine-Bissau askeri huzursuzluğu
Tümgeneral Batista Tagme Na Waie, 2009 yılında suikaste kadar Gine-Bissau silahlı kuvvetlerinin genelkurmay başkanıydı.
1 Nisan 2010'da Gine-Bissau'da askeri huzursuzluk yaşandı. Başbakan Carlos Gomes Junior, Ordu Genelkurmay Başkanı Zamora Induta'yı da gözaltına alan askerler tarafından ev hapsine alındı. Gomes ve partisi PAIGC destekçileri harekete başkent Bissau'da göstererek tepki gösterdi; Genel Kurmay Başkan Yardımcısı Antonio Indjai, protestolar devam ederse Gomes'yı öldüreceği konusunda uyardı.
AB, ülkenin güvenlik güçleri olan AB SSR Gine-Bissau'yu 4 Ağustos 2010'da, ordudaki ve başka yerlerdeki güçlü generalleri ve uyuşturucu kaçakçılarını daha da zorlaştırabilecek bir reform yapma misyonuna son verdi. AB misyonunun Gine-Bissau'daki sözcüsü, AB'nin isyanın beyni General Antonio Indjai ordu genelkurmay başkanı programını askıya alması gerektiğini söyledi. "AB misyonu bunun anayasal düzenin ihlali olduğunu düşünüyor. Onunla birlikte çalışamayız.
Angola yardımı
Angola, 2010 yılından beri Portekiz Dil Ülkeleri Topluluğu (CPLP) başkanlığında, 2011'den beri savunma ve güvenlik reformuna yardımcı olmak için Gine-Bissau'da (MISSANG) askeri bir göreve katıldı. Her iki ülkenin savunma bakanları arasında imzalanan ve her iki parlamento tarafından onaylanan bir Hükûmet anlaşmasını tamamlayan MISSANG'ın 249 Angolalı erkeğin (hem askerler hem de polis memurları) gücü vardı.
Angola yardım misyonu, Guinean silahlı kuvvetleri ve polisinin kışla ve polis karakollarının onarımı, idari hizmetlerin organizasyonu ve yerel ve Angola kurumlarında teknik ve askeri eğitim de dahil olmak üzere bir reform teknik ve askeri işbirliği programı içeriyordu. Görev, Gine-Bissau, Raimundo Pereira ve başbakan Gomes Júnior'un geçici başkanının görevden alınmasına yol açan politik-askeri bir krizin ardından Angola Hükûmeti tarafından durduruldu. 22 Haziran 2012'de misyonun ekipmanını taşıyan Angola gemisi Rio M'bridge Luanda'ya geri döndü.
Hava Kuvvetleri
Portekiz'den bağımsızlığa kavuştuktan sonra, hava kuvvetleri Küba ve SSCB'deki eğitimden dönen memurlar tarafından kuruldu. FAGB, Sovyetler Birliği tarafından, ilk savaş uçaklarının tanıtıldığı sınırlı bir yardım paketi ile yeniden donatıldı.
Tarih
1973-74 yılına kadar Bissalanca'dan ayrılırken Portekiz Hava Kuvvetleri üç Kuzey Amerika T-6G'den ayrıldı. Portekiz'den bağımsızlığa kavuştuktan sonra, hava kuvvetleri Küba ve SSCB'deki eğitimden dönen memurlar tarafından kuruldu. FAGB, Sovyetler Birliği tarafından, ilk savaş uçaklarının getirildiği sınırlı bir yardım paketi ile yeniden donatıldı. Beş MIG-17 ve iki MiG-15UTI eğitmeni tek bir Mi-8 helikopteriyle hizmete girdi.
1978'de Fransa kıyı devriyesi ve fazlası Alouette III için Reims-cessna FTB.337 şeklinde daha fazla uçak yardımı sağladı. Angola hükûmeti tarafından bir Dassault Falcon 20F bağışlandı, ancak yakında ABD'ye satıldı. 1980'lerin sonunda, benzer sayıda MiG 21, MiG 17'lerin yerini aldı, ayrıca bir An-24, Yak-40 ve başka bir Mi-8 helikopteri verdi. 90'lı yılların başında Polonya ve Doğu Almanya'dan eski Polonya PZL-Mielec Lim-6 Fresk avcı bombardıman uçakları aldılar.
Kuvvetin unvanı 1998'deki iç savaşın başlamasından sonra Força Aérea da Guiné-Bissau (FAGB) olarak değiştirildi. Cooper ve Weinert eyaleti '1991'de son kez görüldüğünde, [MiG] filosunun çoğu Bissalanca IAP (Osvaldo Vieira Uluslararası Havaalanı) askeri tarafındaki birkaç hangarda 'depolama' ve kötüleşme durumundaydı.
2015 yılı itibarıyla Gine-Bissau'nun uçuş koşullarında uçağı yoktur, son bilinen tip SE.3105 helikopteri olup, 2011 yılında faaliyetini durdurmuştur.
Uçakların Durumu
Uçağın çoğunun durumu bilinmiyor. Mevcut uçakların tümü Osvaldo Vieira Uluslararası Havalimanı'nda An-2 ve Yakovlev Yak-40 gibi emekli uçaklarla birlikte "depoda". MiG-21'ler, MiG-17'ler, MiG-15'ler ve 'ler birden fazla hangarda görülebilir. Şu anda çalışan tek uçak bir Mil Mi-8'dir.
Deniz Kuvvetleri
Eylül 2010'da, Arka Amiral Jose Americo Bubo Na Tchuto bir darbe girişiminde bulundu, ancak destek alamadığı için tutuklandı. Silahlı kuvvetler yaptığı açıklamada, "Geçen hafta tutuklanan ve bir darbeye sahne olmakla suçlanan Gine-Bissau donanma şefi, gözaltından Gambiya'ya kaçtı."
Ordu ekipmanları
Adı | Menşei | Serviste |
---|---|---|
T-34 | SSCB | 10 |
T-54/55 | SSCB | 10 |
PT-76B | SSCB | 15 |
Adı | Menşei | Serviste |
---|---|---|
BRDM-2 | SSCB | 10 |
YW531 | Çin | |
BTR-40 | SSCB | 25 |
BTR-152 | SSCB | 20 |
BTR-60PB | SSCB | 35 |
Adı | Menşei | Serviste |
---|---|---|
AT-3 Sagger | SSCB | 10 |
RPG-7V | SSCB | |
B-10 recoilless rifle 82mm | SSCB | |
BM-21 Grad 122mm | SSCB | 9 |
D-30 122 mm howitzer 2A18 | SSCB | 26 |
SA-7B | SSCB | |
ZU-23-2 | SSCB | 16 |
ZSU-23-4 Shilka | SSCB | 16 |
57 mm AZP S-60 | SSCB | 10 |
AK-47 | SSCB | |
AKM | SSCB | |
RPD | SSCB | |
RPK | SSCB | |
FN-FAL | Belçika | |
VZ-52 | SSCB |
Adı | Menşei | Serviste | Not |
---|---|---|---|
Mil Mi-8 | SSCB | 1 | Hizmette olan tek uçak |
Eski envanter: MiG-21, MiG-17, MiG-15, , , Yakovlev Yak-40, Dornier Do 27, , , Antonov An-2, , Douglas DC-3, Antonov An-26, Mil Mi-4.
Kaynakça
- ^ a b "Report for Selected Countries and Subjects". www.imf.org. 29 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ocak 2021.
- ^ . United Nations Development Programme. 10 Aralık 2019. 9 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2019.
- ^ . 8 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2016.
- ^ İklim bilgileri 17 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ a b c d e f Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi;Gine Bissau nüfusu hakkında bilgi
isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ "Africa :: GUINEA-BISSAU". CIA The World Factbook. 14 Kasım 2022.
- ^ Kaabu Krallığı 30 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ EIU – The Economic Intelligence Unit – Country Report Guinea-Bissau July 2004, London, 2004, Sayfa 9.
- ^ EIU – The Economic Intelligence Unit – Country Report Guinea-Bissau January 2009, London, 2009, Sayfa 10.
- ^ "Kaynak: www. voanews.com, Gine-Bissau yeni devlet başkanını seçti, Erişim: 04 Temmuz 2016". 21 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Temmuz 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Ocak 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mart 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Şubat 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mart 2013.
- ^ "1" (PDF). 2 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (PDF).
- ^ "Soldiers put Guinea-Bissau PM under house arrest". 1 Nisan 2010. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Şubat 2022.
- ^ . BBC. 4 Ağustos 2010. 28 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2022.
- ^ . allafrica. 25 Temmuz 2011. 28 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2022.
- ^ "ANGOP. Retrieved 2017-07-12". 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından .
- ^ a b "Retrieved 2018-05-26". 2 Şubat 2001 tarihinde kaynağından .
- ^ "bbc". 27 Nisan 1999 tarihinde kaynağından .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Gine Bissau ya da resmi adi ile Gine Bissau Cumhuriyeti Afrika kitasinin bati bolumunde bulunan bir ulkedir Ulkenin sinir komsularini kuzeyden saat yonunde ilerlendiginde Senegal ve Gine olusturmakta olup ulkenin batisinda Atlas Okyanusu yer almaktadir Ulkenin baskenti ve en buyuk sehri Bissau dur Gine BissauRepublica da Guine Bissau Portekizce Gine Bissau CumhuriyetiBayrak ArmaSlogan Portekizce Unidade Luta Progresso Birlik Mucadele Ilerleme Milli mars Portekizce Esta E a Nossa Patria Bem Amada Burasi bizim sevgili ulkemiz Baskent ve en buyuk sehirBissau 11 52 K 15 36 B 11 867 K 15 600 B 11 867 15 600Resmi dil ler PortekizceTaninan bolgesel dil ler DemonimGine BissauluHukumetCumhuriyet Devlet baskaniUmaro Sissoco Embalo BasbakanRui Duarte de BarrosTarihce Ilan24 Eylul 1973 Taninma10 Eylul 1974 Ulusal Gun24 EylulYuzolcumu Toplam36 125 km2 136 Nufus 2018 tahmini1 874 303 148 Yogunluk46 9 km2 154 GSYIH SAGP 2020 tahmini Toplam4 248 milyar 164 Kisi basina2 340 167 GSYIH nominal 2020 tahmini Toplam1 392 milyar 177 Kisi basina767 169 Gini 2002 35 ortaIGE 2019 0 480 dusuk 175 Para birimiBati Afrika CFA frangi XOF Zaman dilimiUTC 0 GMT Trafik akisisagTelefon kodu245Internet alan adi gwEtimolojiUlkenin ismi bir Tuareg kelimesi olan aginaw sozcugunden gelmekte olup sozcuk siyahi anlamina gelmektedir Bu kelimeden yola cikarak ulke ismi siyahilerin yasadigi ulke anlaminda kullanilmaktadir Ancak komsusu olan Gine ile ayni ismi tasimamak adina ulke isminin sonuna baskent Bissau adina eklenerek gunumuzde de kullanilan Gine Bissau ismi ortaya cikmistir CografyaUlkenin toplamda sahip oldugu 724 km lik sinirin 338 km si kuzeyinde bulunan Senegal 386 km si ise dogusunda bulunan Gine devleti ile olusmaktadir Ulkenin ayrica batisinda bulunan Atlantik Okyanusunu 350 km lik bir kiyisi mevcuttur Ulke toplamda 28 120 km si yesil alan 8 005 km si ise su alani olmak uzere 36 125 km lik bir alana sahiptir Afrika kitasi geneline bakildiginda Gine Bissau bu veriler ile kitanin kucuk ulkelerinden biri konumundadir Ulkenin ic kesimlerinde duz ovalar gorulurken bu alanlar kiyi kesimlerine dogru var olan erozyonun da etkisiyle bataklik alanlar ile birlesmektedir Ulkenin en yuksek dagi deniz seviyesinden 262 m yukseklikte bulunan dagidir Ulke icerisindeki en onemli nehirleri ise Rio Geba Rio Cacheu ve Rio Corubal nehirleri olusturmaktadir Ulkenin ana kara kitasi disinda sahip oldugu toplamda 88 adet adadan olusmaktadir Iklim Ulke genelinde tropikal bir iklim yasanmaktadir Yil boyu nemli ve sicak bir havaya sahip olan ulkede ortalama sicaklik 24 C dir Ozellikle Aralik ile Nisan aylari arasinda col ruzgarlarinin da etkisi ile kurak bir donem yasanirken Mayis ayindan Ekim ayi sonuna kadar yagmur yagmaktadir Bu aylar icerisinde ozellikle Temmuz ve Agustos aylarinda yagmur siddetini ve miktarini arttirmaktadir NufusGine Bissau nun nufus piramidi Gine Bissau da son olarak 2009 yilinda gerceklestirilen sayim sonuclarina gore 1 449 230 nufus tespit edilmistir Bu guncel olarak son resmi sayim konumundadir Gine Bissau da Temmuz 2022 tahmini nufus bilgilerine gore ise 2 026 778 kisi yasamaktadir Bu nufus sayisi ile ulke dunya genelinde 150 sirada yer almaktadir Gine Bissau genc bir nufusa sahip olup 2020 tahmini verilerine gore nufusun 63 55 i 0 24 yas araligindadir Ulkenin sadece 3 08 i 65 yas ve uzerindedir 0 14 yas 43 17 erkek 417 810 kadin 414 105 15 24 yas 20 38 erkek 192 451 kadin 200 370 25 54 yas 30 24 erkek 275 416 kadin 307 387 55 64 yas 3 12 erkek 29 549 kadin 30 661 65 yas ve uzeri 3 08 erkek 25 291 kadin 34 064 Sehirde yasayanlarin orani 2022 verilerine gore 45 olan ulkede nufusun yillik artis orani 2022 tahmini verilerine gore 2 53 duzeyindedir Etnik gruplar Nufusun 99 u Afrika kokenli olup Avrupa kokenlilerin ulke genelinde mevcudiyeti 1 oranindadir Ulke icerisinde farkli dil kultur ve sosyal yapiya sahip 25 adet etnik grup yasamaktadir Bu 25 farkli etnik grup ulke nufusu icerisinde 85 lik bir dilimi olusturmaktadir Etnik gruplar icerisinde en kalabalik topluluklar 28 ile Balanta 19 ile Fulbe ve 14 ile Manjaco etnik grubudur Dil Ulkenin resmi dili Portekizcedir Okul cagindan itibaren tum derslerin Portekizce olmasina ragmen ulke genelinde bu dili bilen cok az sayida kisi bulunurken standart olarak Portekizceyi herhangi bir sikinti yasamadan konusabilen kesim ise nufusun 14 luk bir kismini olusturmaktadir Her bir etnik grubun kendi icerisinde konustugu o gruba ozgu dilleri vardir Bu diller o toplulugun ayni zamanda anadilini olusturmaktadir Bunun disinda gunluk hayatta Portekizce basta olmak uzere birkac dilin karistirilmasi ile olusturulan Gine Bissau Kreyol dili konusulmaktadir Ulke genelinde tum okullarda Portekizce olan ogretim dilinin Gine Bissau Kreyol dili ile degistirilme girisimleri gunumuze kadar basarili olamamistir Her ne kadar boyle bir istek soz konusu olsa da egitim ogretim icin gerekli olan gereclerin bu dilde olmamasi bu girisimi basarisiz kilmaktadir Din 2020 resmi nufus sayimina gore Ulke nufusunun 45 i Islam inancina inanmaktadir Yerel dinlere inananin oranlari 35 iken Hristiyan inancina inananlarin orani 20 dur Sosyal durumSaglik Ulkede temiz su kaynaklarina ulasabilen nufusun orani Afrika ortalamasina gore yuksek duzeyde olup 2015 tahmini verilerine gore nufusun 79 3 u temiz su kaynaklarindan su temin edebilmektedir Ancak bu oran sehirlerden kirsal kesime ilerlendiginde dusmektedir Bunun yani sira nufusun sadece 20 8 i tam techizatli saglik hizmetlerinden yararlanabildigi ulkede nufusun 79 2 si ilkel sartlarda saglik hizmeti alabilmektedir Ulke icerisinde humma menenjit ishal hepatit sitma tifo ve kuduz cok sik gorulen hastaliklar arasindadir AIDS Afrika kitasinin genelinin aksine dusuk oranda gorulmekte olup bu oran 2014 tahmini verilerine gore 3 69 duzeyindedir Egitim Gine Bissau genelinde 15 yas ve uzerinde olan nufusta okuma yazma bilenlerin orani 2015 verilerine gore 59 9 duzeyindedir Bu oran erkeklerde 71 8 iken kadinlarda 48 3 seviyesindedir Zorunlu egitimin dokuz yil oldugu ulkede okuma caginda olan ne kadar erkek ve kiz cocugunun okula gittigi yonunde bir bilgi bulunmamaktadir Egitim cagina girmek uzere olan ya da egitim caginda olan 226 316 cocugun cocuk isci statusunde calistigi bildirilmektedir Bu veri ile 2010 tahminine gore ulkenin cocuk nufusunun 57 si cocuk isci olarak calismaktadir TarihGunumuzde ulkenin varligini surdurdugu bolge 13 yy sonlarindan itibaren yerlesim alani olarak kullanilmaya baslanmis 1537 1867 yillari arasinda da nin hakimiyet surdugu bir bolge olmustu Bu varliklarini 1446 yilinda gunumuzdeki Gine kiyilarinin ust bolgelerine gemiler ile gelen ilk Portekizli tuccarlar bu bolgeleri yer edinmistir Portekiz 1879 yilina kadar Yesilburun Adalari bolgesinden yonettigi bolgeyi ayni yil icerisinde bolgeyi Portekiz Ginesi adi ile kendine bagli bir il yapmistir onderliginde 19 Eylul 1956 tarihinde kurulan PAIGC 1963 ile 1974 yillari arasinda bolgenin bagimsizligi ile mucadele vermistir Ulke uzerindeki bircok noktada hakimiyeti ele geciren PAIGC 24 Eylul 1973 tarihinde bagimsizligini ilan etmis bu ilan ise Portekiz tarafindan ancak bir yil sonra 10 Eylul 1974 tarihinde kabul edilmistir Idari yapilanmaGine Bissau bolgeleri Gine Bissau ulke genelinde sekiz bolgeye ve ayrica ozerk baskent alani Bissau a ayrilmistir Bu sekiz bolge kendi icerisinde ayrica 37 alana ayrilmis durumdadir Bu sekiz bolge ulke genelinde uc il icerisine bolunmus konumdadir Bu iller Leste Dogu Bafata Gabu Norte Kuzey Biombo Cacheu Oio ve Sul Guney Bolama Quinara Tombali dur Bafata Bafata Bambadinca Contubuel Galomaro Ga Mamudo Xitole Quinhamel Quinhamel Prabis Safim Bissau Bissagos Takimadalari Bolama Caravela Abu Bubaque Bubaque Cacheu Bigene Bula Cacheu Caio Canchungo S Domingos Gabu Gabu Pirada Pitche Sonaco Bissora Bissora Mansaba Nhacra Buba Empada Fulacunda Tite Catio Bedana Catio Cacine QueboSehir Gine Bissau un 1 Ocak 2005 verilerine gore en buyuk ve en kalabalik sehirleri su sekildedir Bissau 388 028 kisi Bafata 22 521 kisi Gabu 14 430 kisi Bissora 12 688 kisi Bolama 10 769 kisi ve Cacheu 10 490 kisi SiyasetUlke 1984 yilinda gerceklesen anayasa degisikligi ile baskanlik sistemi ile yonetilmektedir 1991 yilina kadar tek partili sistemin isledigi ulkede bu yildan itibaren cok partili sisteme gecis gerceklestirilmistir 2004 secimleri 28 Mart 2004 tarihinde gerceklestirilen secimler sonrasi Milletvekili dagilimi Toplam 102 Partido Africano da Independencia da Guinea e Cabo Verde 45 Partido para a Renovacao Social 35 102 Partido Unido Social Democratico PUSD 17 Diger 3 Diaspora icin ongorulen 2 koltugun dagilimi yapilmamistir Secimlere katilim orani 75 2008 secimleri 16 Kasim 2008 tarihinde gerceklestirilen secimler sonrasi Milletvekili dagilimi Toplam 100 Partido Africano da Independencia da Guinea e Cabo Verde 67 Partido para a Renovacao Social 28 Partido Republicano para a Independencia e o Desenvolvimento PRID 3 Alianca Democratica AD 1 Partido para a Nova Democracia PND 1 Toplam 100 Milletvekili Secimlere katilim orani 82 2014 secimleri 13 Nisan 2014 tarihinde gerceklestirilen secimler sonrasi Milletvekili dagilimi Toplam 102 Partido Africano da Independencia da Guinea e Cabo Verde 57 Partido para a Renovacao Social 41 Partido da Convergencia Democratica PCD 2 Partido para a Nova Democracia PND 1 Uniao para a Mudanca UM 1 Toplam 102 Milletvekili Secimlere katilim orani 88 57 18 Mayis 2014 tarihinde gerceklestirilen devlet baskanligi secimlerinde ise PAIGC adayi Jose Mario Vaz diger aday Nuno Gomes Nabiam a karsi oylarin 61 92 sini elde ederek devlet baskanligi makamina secilmistir Bu secimlerde katilim orani 78 olarak aciklanmistir EkonomiGine Bissau dunya genelinde en yoksul ulkelerden sayilmaktadir Her ne kadar son yillarda ekonomik acidan ulke buyume gosterse de 2009 verilerine gore ulkede kisi basi GSYIH 512 duzeyindedir Ulkenin dis ticaret acigi cok yuksek seviyelerde bulunmaktadir Ulke kaynaklarinin yurt disina ihrac edilmesi devlet icin bir kaynak olusturmaktadir Endustriyel urunlerin tum gereksinimleri parcalari basta Avrupa olmak uzere cogunlukla diger ulkelerden ithal edilmektedir Bu sebepten dolayi satisa cikan urunler komsu ulkelere gore cok daha pahaliya satilmaktadir Gelir dagiliminin esit olmadigi ulkede aile bireyleri gunluk ihtiyaclarini karsilamakta zorluk yasayabilmektedir OrduHalkin Devrimci Silahli Kuvvetleri Portekizce Forcas Armadas Revolucionarias do Povo veya FARP Gine Bissau nun ulusal ordusudur Ordu Deniz Kuvvetleri Hava Kuvvetleri ve paramiliter guclerden olusurlar 2008 Birlesmis Milletler Kalkinma Programi sayimi Silahli Kuvvetlerde yaklasik 4 000 personel bulundugunu tahmin etmistir Daha onceki World Fact Book kaynagina gore 9 250 idi CIA World Fact Book ayrica askeri harcamalari 9 46 milyon ve askeri harcamalari GSYIH nin yuzdesi olarak 3 1 olarak tahmin etti World Fact Book ayrica askerlik hizmet yasi ve yukumlulugunun zorunlu zorunlu askerlik hizmeti icin 18 25 yas oldugunu bildirmektedir Gonullu hizmet icin 16 yasinda veya daha kucuk bir cocugun ebeveyn izniyle 2009 Ordu ekipmanlari Ana Muharebe Tanklari Adi Mensei ServisteT 34 SSCB 10T 54 55 SSCB 10PT 76B SSCB 152010 Gine Bissau askeri huzursuzlugu Tumgeneral Batista Tagme Na Waie 2009 yilinda suikaste kadar Gine Bissau silahli kuvvetlerinin genelkurmay baskaniydi 1 Nisan 2010 da Gine Bissau da askeri huzursuzluk yasandi Basbakan Carlos Gomes Junior Ordu Genelkurmay Baskani Zamora Induta yi da gozaltina alan askerler tarafindan ev hapsine alindi Gomes ve partisi PAIGC destekcileri harekete baskent Bissau da gostererek tepki gosterdi Genel Kurmay Baskan Yardimcisi Antonio Indjai protestolar devam ederse Gomes yi oldurecegi konusunda uyardi AB ulkenin guvenlik gucleri olan AB SSR Gine Bissau yu 4 Agustos 2010 da ordudaki ve baska yerlerdeki guclu generalleri ve uyusturucu kacakcilarini daha da zorlastirabilecek bir reform yapma misyonuna son verdi AB misyonunun Gine Bissau daki sozcusu AB nin isyanin beyni General Antonio Indjai ordu genelkurmay baskani programini askiya almasi gerektigini soyledi AB misyonu bunun anayasal duzenin ihlali oldugunu dusunuyor Onunla birlikte calisamayiz Angola yardimi Angola 2010 yilindan beri Portekiz Dil Ulkeleri Toplulugu CPLP baskanliginda 2011 den beri savunma ve guvenlik reformuna yardimci olmak icin Gine Bissau da MISSANG askeri bir goreve katildi Her iki ulkenin savunma bakanlari arasinda imzalanan ve her iki parlamento tarafindan onaylanan bir Hukumet anlasmasini tamamlayan MISSANG in 249 Angolali erkegin hem askerler hem de polis memurlari gucu vardi Angola yardim misyonu Guinean silahli kuvvetleri ve polisinin kisla ve polis karakollarinin onarimi idari hizmetlerin organizasyonu ve yerel ve Angola kurumlarinda teknik ve askeri egitim de dahil olmak uzere bir reform teknik ve askeri isbirligi programi iceriyordu Gorev Gine Bissau Raimundo Pereira ve basbakan Gomes Junior un gecici baskaninin gorevden alinmasina yol acan politik askeri bir krizin ardindan Angola Hukumeti tarafindan durduruldu 22 Haziran 2012 de misyonun ekipmanini tasiyan Angola gemisi Rio M bridge Luanda ya geri dondu Hava Kuvvetleri Portekiz den bagimsizliga kavustuktan sonra hava kuvvetleri Kuba ve SSCB deki egitimden donen memurlar tarafindan kuruldu FAGB Sovyetler Birligi tarafindan ilk savas ucaklarinin tanitildigi sinirli bir yardim paketi ile yeniden donatildi Tarih 1973 74 yilina kadar Bissalanca dan ayrilirken Portekiz Hava Kuvvetleri uc Kuzey Amerika T 6G den ayrildi Portekiz den bagimsizliga kavustuktan sonra hava kuvvetleri Kuba ve SSCB deki egitimden donen memurlar tarafindan kuruldu FAGB Sovyetler Birligi tarafindan ilk savas ucaklarinin getirildigi sinirli bir yardim paketi ile yeniden donatildi Bes MIG 17 ve iki MiG 15UTI egitmeni tek bir Mi 8 helikopteriyle hizmete girdi 1978 de Fransa kiyi devriyesi ve fazlasi Alouette III icin Reims cessna FTB 337 seklinde daha fazla ucak yardimi sagladi Angola hukumeti tarafindan bir Dassault Falcon 20F bagislandi ancak yakinda ABD ye satildi 1980 lerin sonunda benzer sayida MiG 21 MiG 17 lerin yerini aldi ayrica bir An 24 Yak 40 ve baska bir Mi 8 helikopteri verdi 90 li yillarin basinda Polonya ve Dogu Almanya dan eski Polonya PZL Mielec Lim 6 Fresk avci bombardiman ucaklari aldilar Kuvvetin unvani 1998 deki ic savasin baslamasindan sonra Forca Aerea da Guine Bissau FAGB olarak degistirildi Cooper ve Weinert eyaleti 1991 de son kez goruldugunde MiG filosunun cogu Bissalanca IAP Osvaldo Vieira Uluslararasi Havaalani askeri tarafindaki birkac hangarda depolama ve kotulesme durumundaydi 2015 yili itibariyla Gine Bissau nun ucus kosullarinda ucagi yoktur son bilinen tip SE 3105 helikopteri olup 2011 yilinda faaliyetini durdurmustur Ucaklarin Durumu Ucagin cogunun durumu bilinmiyor Mevcut ucaklarin tumu Osvaldo Vieira Uluslararasi Havalimani nda An 2 ve Yakovlev Yak 40 gibi emekli ucaklarla birlikte depoda MiG 21 ler MiG 17 ler MiG 15 ler ve ler birden fazla hangarda gorulebilir Su anda calisan tek ucak bir Mil Mi 8 dir Deniz Kuvvetleri Eylul 2010 da Arka Amiral Jose Americo Bubo Na Tchuto bir darbe girisiminde bulundu ancak destek alamadigi icin tutuklandi Silahli kuvvetler yaptigi aciklamada Gecen hafta tutuklanan ve bir darbeye sahne olmakla suclanan Gine Bissau donanma sefi gozaltindan Gambiya ya kacti Ordu ekipmanlari Ana Muharebe Tanklari Adi Mensei ServisteT 34 SSCB 10T 54 55 SSCB 10PT 76B SSCB 15Zirhli Araclar Adi Mensei ServisteBRDM 2 SSCB 10YW531 CinBTR 40 SSCB 25BTR 152 SSCB 20BTR 60PB SSCB 35Diger techizat listesi Adi Mensei ServisteAT 3 Sagger SSCB 10RPG 7V SSCBB 10 recoilless rifle 82mm SSCBBM 21 Grad 122mm SSCB 9D 30 122 mm howitzer 2A18 SSCB 26SA 7B SSCBZU 23 2 SSCB 16ZSU 23 4 Shilka SSCB 1657 mm AZP S 60 SSCB 10AK 47 SSCBAKM SSCBRPD SSCBRPK SSCBFN FAL BelcikaVZ 52 SSCBHelikopterler Adi Mensei Serviste NotMil Mi 8 SSCB 1 Hizmette olan tek ucak Eski envanter MiG 21 MiG 17 MiG 15 Yakovlev Yak 40 Dornier Do 27 Antonov An 2 Douglas DC 3 Antonov An 26 Mil Mi 4 Kaynakca a b Report for Selected Countries and Subjects www imf org 29 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ocak 2021 United Nations Development Programme 10 Aralik 2019 9 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Aralik 2019 8 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Haziran 2016 Iklim bilgileri 17 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce a b c d e f Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi Gine Bissau nufusu hakkinda bilgi isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Africa GUINEA BISSAU CIA The World Factbook 14 Kasim 2022 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Kaabu Kralligi 30 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce EIU The Economic Intelligence Unit Country Report Guinea Bissau July 2004 London 2004 Sayfa 9 EIU The Economic Intelligence Unit Country Report Guinea Bissau January 2009 London 2009 Sayfa 10 Kaynak www voanews com Gine Bissau yeni devlet baskanini secti Erisim 04 Temmuz 2016 21 Mayis 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Temmuz 2016 Arsivlenmis kopya 11 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mart 2013 Arsivlenmis kopya 21 Subat 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mart 2013 1 PDF 2 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan PDF Soldiers put Guinea Bissau PM under house arrest 1 Nisan 2010 27 Subat 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Subat 2022 BBC 4 Agustos 2010 28 Subat 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Subat 2022 allafrica 25 Temmuz 2011 28 Subat 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Subat 2022 ANGOP Retrieved 2017 07 12 9 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan a b Retrieved 2018 05 26 2 Subat 2001 tarihinde kaynagindan bbc 27 Nisan 1999 tarihinde kaynagindan