Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Katalonya (Katalanca: Catalunya, Oksitanca: Catalonha, İspanyolca: Cataluña), İspanya'ya bağlı İber Yarımadası'nın kuzeydoğusunda yer alan özerk bölge. Katalonya 4 ilden oluşmaktadır: Barselona, Girona, Lleida ve Tarragona. Barselona, en büyük şehir ve başkenttir; İspanya'nın 2. en nüfuslu belediyesi ve Avrupa Birliği içerisindeki en yoğun nüfuslu 17. kentsel alandır.
Katalonya Catalunya (Katalanca) Cataluña (İspanyolca) Catalonha (Oksitanca) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
 | |||||
| Başkent ve en büyük şehir | Barselona | ||||
| Resmî dil(ler) | Katalanca İspanyolca Aranca (Oksitanca) | ||||
| Hükûmet | Parlamenter Monarşi himayesinde Yarı-Demokratik Yönetim | ||||
| |||||
| Yüzölçümü | |||||
• Toplam | 32.114 km2 | ||||
| Nüfus | |||||
• 2016 sayımı | 7.522.596 | ||||
| Para birimi | Euro (€) | ||||
| Zaman dilimi | UTC+1 (OAS) | ||||
• Yaz (YSU) | UTC+2 (OAYS) | ||||
| Tarih formatı | dd.mm.yyyy (Spanish; CE) | ||||
| Trafik akışı | sağ | ||||
| Telefon kodu | +34 97- | ||||
| ISO 3166 kodu | |||||
| İnternet alan adı | , .es | ||||
Katalonya günümüzde büyük ölçüde eski Katalan Prensliği'nin sahip olduğu topraklardan oluşmaktadır. Kuzey sınırlarında Fransa ve Andorra, doğusunda Akdeniz, batı ve güney sınırlarında İspanyol özerk bölgeleri bulunmaktadır. Resmi diller Katalanca, İspanyolca ve Oksitanca'nın Aranca lehçesidir. Aranca, 'nde yaklaşık 7 bin kişi tarafından konuşulur ve Oksitanca'nın bir lehçesidir. 2014 tahminlerine göre Katalonya toplam nüfusu 7.512.982'dir. Bölge nüfusu, İspanya nüfusunun %16,1'ini oluşturur.
27 Ekim 2017 tarihinde Katalonya Parlamentosu'nda yapılan oylamayla 70'e karşı 10 hayır ve 2 çekimser oyla İspanya hükûmetinin çağrılarına rağmen tek taraflı bağımsızlık ilan edilmiştir. Tek taraflı bağımsızlık ilanından sonra İspanya Senatosu'nda özerk hükûmetin görevden alınmasını sağlayacak düzenlemeler kabul edildi.
Tarihi
Keltler ve Yunanlar yerleşimcilerin İber Yarımadası'na gelmesinden sonra yazılı tarihte ilk kez Romalılar'la MÖ. 218'de başladı. Roma İmparatorluğu'nun dağılma döneminde Vizigotlar, başkenti Barselona olan bir krallık yarattılar.
Orta Çağ
717 yılında ise günümüzde Katalonya'yı oluşturan topraklar, Araplar tarafından fethedildi: Araplar, 717-718'de Tarragona'yı yıkıp yaktıktan sonra Barselona'yı işgal ettiler.. 9. yüzyıl sonunda (873) Urgel ve Guifrö I (Wifredo) (865-898), Frank imparatorluğu'nun çökmesinden yararlanarak Pireneler ötesi frank markisinin yerine geçti. 10. yüzyılda İspanya Markalığı Gothia Markalığı'ndan ayrıldı.
11. yüzyıla değin, Guifrâ'nin torunlarının hüküm sürdüğü dönemde İspanya Markalığı, Frank krallığı'nın bir parçası olarak kaldı. Kurulmakta olan öbür İspanyol devletlerinden Orta Ebro bölgesindeki Müslümanların yerleşim yerleriyle ayrılan (tek bağlantı Aragón vadileriydi)
Bununla birlikte, 10. yüzyıldan sonra, İspanya Markalığı Fransa krallığı'ndan uzaklaştı; Fransa'nın Katalonya üzerindeki metbuluğu kısa bir süre sonra kâğıt üzerinde kaldı (13. yüzyıla değin). Markalık tüm olanaklarını Kurtuba (Córdoba) Emevileri'nin 986'da başlayan saldırılarını savuşturmakta yoğunlaştırdı. El-Mansur'un ele geçirdiği Barselona, tarafından geri alındı; ama iyice küçülen bölge 11. yüzyılın ortasına değin sürekli olarak kendini savunmak zorunda kaldı.
Kont, Yaşlı (1035-1076), İspanya'da Müslümanlara karşı yapılan ilk savaştan (1063-1065) yararlanarak bundan üstünlük sağlayan ilk kişi oldu: Ampurdân ve Pallars kontları önünde eğildi, güneydeki birkaç Müslüman senyör vergiye bağlandı, Cortes'i topladı ve Katalan devleti için gerçek bir "Anayasa" niteliği taşıyan hukuksal töreleri ve kuralları bir araya getiren ülke ""ini ilan etti (1058), böylece Katalonya'nın siyasal yaşamının temellerini attı.
Ramón Berenguer'den sonra, ülke çetin bir veraset bunalımıyla karşılaştı; bu arada mağripli Zaragoza kralı adına savaşan ünlü "Cid", 'nu yendi ve bir süre tutsak etti. Bununla birlikte kontluk Tarragona bölgesine 11. yüzyılın sonunda yayıldı.
(1096-1131) Murabıtlar'ın istilasını (1108-1114) göğüslemek zorunda kaldı. 1114'te Müslümanlara karşı bir Katalan saldırısı düzenledi. Bu sefere Güney Fransa senyörleri de katıldı: Murabıtlar, Martorell'de yenilgiye uğratıldı. Bunun ardından saldırıya geçti: denizde, bir süre için Mallorca'yı ele geçirdi (1115-16); karada, Müslümanlara karşı yapılan papa Gelasius II'nin salık verdiği İspanya haçlı seferinden (1118) ve Zaragoza'nın Haçlılar tarafından fethinden sonra, tüm Aşağı Ebro bölgesini topraklarına kattı.
Ramón Berenguer'in yayılmacılığı, yitirdiği toprakları yeniden ele geçirmeye yönelik basit bir fetih siyasetini aşıyordu: (1111), (1117) ve Ampurdân (1123) kontluklarını ele geçirdi; ayrıca ile evlenerek Provence, Gevaudan, Rouergue ve Millau'ya sahip oldu.
Oğlu (1131-1162), keşiş kral Ramiro'nun vârisi Aragónlu genç Petronila ile evlenerek Katalonya tarihinin en önemli evresini başlattı. O tarihten sonra iki devletin (Katalonya ve Aragón) hükümdarlarının birleşmesiyle (1137) yazgıları da birleşti. , Tarragona ile Tortosa arasındaki Prades sierrasına boyun eğdirterek Katalonya'nın yeniden fethini tamamladı. Aragón, krallık olduğu için hukuki açıdan üstün görünse de, iki devletin birliğinde Katalonya'nın yeri daha önemliydi.
Kuzey Pireneler'in miras yoluyla Katalanlar'a geçmesi, Alfonso II'yi (1162-1196) , Bearn ve Bigorre'u ele geçirmeye zorladı; Pedro II ise (1196-1213) Albililer'le birlikte Muret yıkımına sürüklendi.
Barselonalı tacirlerin etkisi ve Katalan Cortesi'nin öğüdü üzerine Jaime I, 1229-1235 arasında Balear Adalarını işgal etti. Valencia Krallığı'nın (1238'de fethedildi) ve Mallorca genel valiliğinin (1262'de krallık oldu) idari özerkliğine karşın Katalanlar bu iki bölgeyi kendilerine bağladılar ve iktisadi etkinliklerin yönetimini ele geçirdiler.
13. yüzyılda Katalonya, kıyı tarımı, Barselona, Girona, 'daki yün sanayisi ve özellikle Barselona'nın temsil ettiği deniz ticareti bakımından, tüm Aragón'un en zengin bölgesiydi. O tarihte Akdeniz'in en büyük limanlarından biri olan Barselona'da, ticaret bankacılıkla destekleniyordu ve ticaret burjuvazisi neredeyse tam bir egemenliğe (1274'te Jaime I tarafından onaylandı) sahipti: seçimle oluşan bir konsey para basıyor, yasa çıkarıyordu; "deniz konsülleri" aracılığıyla gerçek bir ticaret mahkemesi vardı.
15. yüzyılda, Katalonya derebeylik kurumlarına karşı girişilen bir köylü ayaklanmasının yol açtığı ciddi bir bunalımla karşı karşıya kaldı. Katolik Fernando derebeylik haklarının çoğunu ortadan kaldıran ve köylülerin bu hakları satın almasını öngören Guadalupe kararıyla ayaklanmaya son verdi (1486). Ayrıca, Katalonya Katolik Krallarla birlikte gerçekleştirilen İspanya birliğine katıldı, ancak kendi özelliklerini ve kurumlarını korudu.
Renaixença
Katalan ulusal kimliğinin yeniden doğuşu 17. yüzyılda ortaya çıktı. IV. Felipe'ye (1640-1659) karşı ayaklanan ve Fransızlar'ın desteğini alan Katalanlar, Fransız protektorasında bağımsız bir cumhuriyet ilan ettiler (1640-1652). Çatışma, Katalan anayasası'nın tanınmasıyla sona erdi (1652). Bununla birlikte, 'yla (1659) kontluğu ve 'nın bir bölümü Katalonya'dan alınarak Fransa'ya verildi, İspanya Veraset Savaşı'nın galibi V. Felipe, arşidük Carlos de Austria'nın adaylığını desteklemiş olan Katalonya'nın elindeki tüm ayrıcalıkları geri aldı ve burada Castilla kamu hukuk sistemini yerleştirdi.
Dokuma sanayisine ve pamuklu yapımına dayalı ilk sanayileşme 18. yüzyılda başladı. Amerika'yla ticaret ayrıcalığını Sevilla ve Cádiz'e veren hakkın kaldırılması deniz ticaretinin gelişmesini kolaylaştırdı.
Geç Modern dönem
19. yüzyıl başındaki ciddi güçlüklerin atlatılmasından sonra sanayileşme sürdü. Katalonya iktisadi bakımdan İspanya'nın en ileri bölgesi durumuna geldi. Buna paralel olarak ortaya çıkan önemli bir kültür hareketi de siyasal Katalancılığın temeli oldu. Katalancılığın amacı, Katalonya'nın haklarını geri alma, Katalan kültürünü korumak ve siyasal özerklik elde etmekti; hareket, liberal hükûmetlerin merkezciliğine de tepki olarak gelişti. Seçkinci bir hareket olan Katalancılık, romantizm çağında ve sonrasında, Katalan dilinin edebiyat dili olarak yeniden doğmasıyla kendini gösterdi. Sonra, başlangıçta ticari korumacılığa bağlı bir siyasal hareket olarak ortaya çıktı. 1870'ten sonra , ve 'nın kişiliğinde radikal bir nitelik kazandı; en önemlisi Lliga olan birkaç gruba bölündü; 20. yüzyılda 'nın başlıca önderi 'ydu. Muhafazakâr bir parti olan Lliga, 1918'den sonra bir tür bölgesel parlamento niteliğindeki Mancomunidad'ın kuruluşuna katıldı, ama 'nın diktatörlüğü (1923-1930) ve monarşiye bağlılığı sonucu zayıfladı. Katalan solu hızla milliyetçi bir nitelik kazandı; komünist ve sosyalist partilerin yanı sıra, özellikle anarşizm iyice yerleşti. 1931 'de cumhuriyetçiler Katalonya'da seçimleri kazandılar ve Madrid'e özerklik statüsü ve bölgesel bir hükûmet (Generalitat de Catalunya) konusunu görüştüler.
İç Savaş (1936-1939) ve Franco dönemi (1939-1975)
Ama 1939 başında Franco'nun birlikleri Katalonya'yı işgal etti; bölge, özerklik yolunda elde ettiği tüm ayrıcalıkları yitirdi. Katalancılık, tüm kamu etkinliklerinden uzak tutuldu; merkezi iktidar Katalan kültürünü ezmeye çalıştı. Francoculuğun devrilmesinden sonra Katalan milliyetçiliği görece yumuşamış göründüyse de Katalan bilinci ve kültürel uyanışı büyük bir önem kazandı. 1979 referandumuyla bölgesel bir özerklik kabul edildi ve 'un bölgesel partisi 1980'de bölge parlamentosu için yapılan seçimleri kazandı. Pujol, Generalitat de Catalunya'nın başına getirildi.
Bağımsızlık hareketi
Coğrafya
İber Yarımadası'nın kuzeyinde Fransa ve Andorra ile çevrilidir. Katalonya batıda Aragon, güneybatıda Valensiya bölgesi ile sınırdır. Barselona'nın haricinde Tarragona, Lleida, Girona, Manresa, Igualada, Terrassa ve Sabadell şehirleri Katalonya'nın diğer başlıca şehirleridir. Çeşitli sahilleri ve çok sayıda plajları vardır. Sahil hattının uzunluğu 580 kilometredir.
Önemli şehirler
| Katalonya büyük şehir ve merkezleri Institut d'Estadística de Catalunya (2020) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Şehir ismi | Şehir ismi | ||||||||
 Barcelona | 1 | Barcelona | Barcelonès | 1.664.182 | 11 | Girona | 103.369 |  Terrassa | |
| 2 | L'Hospitalet | Barcelonès | 269.382 | 12 | Sant Cugat | 92.977 | |||
| 3 | Terrassa | 223.627 | 13 | Cornellà | 89.936 | ||||
| 4 | Badalona | Barcelonès | 223.166 | 14 | Sant Boi | 84.500 | |||
| 5 | Sabadell | 216.590 | 15 | Rubí | 78.591 | ||||
| 6 | Lleida | 140.403 | 16 | Manresa | 78.246 | ||||
| 7 | Tarragona | 136.496 | 17 | Vilanova i la Geltrú | 67.733 | ||||
| 8 | Mataró | 129.661 | 18 | Castelldefels | 67.460 | ||||
| 9 | Santa Coloma | Barcelonès | 120.443 | 19 | Viladecans | 67.197 | |||
| 10 | Reus | 106.168 | 20 | El Prat | 65.385 | ||||
| Tarihî nüfus | ||
|---|---|---|
| Yıl | Nüfus | %± |
| 1900 | 1.966.382 | — |
| 1910 | 2.084.868 | %+6.0 |
| 1920 | 2.344.719 | %+12.5 |
| 1930 | 2.791.292 | %+19.0 |
| 1940 | 2.890.974 | %+3.6 |
| 1950 | 3.240.313 | %+12.1 |
| 1960 | 3.925.779 | %+21.2 |
| 1970 | 5.122.567 | %+30.5 |
| 1981 | 5.949.829 | %+16.1 |
| 1990 | 6.062.273 | %+1.9 |
| 2000 | 6.174.547 | %+1.9 |
| 2010 | 7.462.044 | %+20.9 |
| 2021 | 7.763.362 | %+4.0 |
| Kaynak: INE | ||
Katalonya'da din (2020)
Kültür
Edebiyat
Mutfak
Müzik
9. yüzyılda , ve gibi manastırlardan gelişen Katalan müziği, 11-16. yüzyıllar arasında sadece Montserrat Manastırı'nda gelişti. Bu dönemde öne çıkar müzikçiler arasında 11. yüzyılda kalem aldığı Breviarium de musica ile tanınan Keşiş Oliva, (1481-1553), R Alberto Vila (1517-1582) ve (1520-1591) öne çıkar. 16. yüzyılda özellikle dinsel müzik konusunda doruğa çıkan Katalan müziğinin başyapıtlarından biri de 13. yüzyılda kalem alınan dinsel şarkılarını ve dans ezgilerini kapsayan tek Avrupalı koleksiyon olan 'dir.
Rönesans dönemine gelindiğinde ise öne çıkan Katalan besteciler arasında Juan Pablo Pujol, , Juan Marquos, (1665-1747), 'nın yetiştirdiği en büyük müzikçilerden biri olarak kabul edilen Antonio Soler (1729-1783), (1765-1853), Benito Breli (1786-1850), ilk İspanyol operasını bestelemesiyle tanınan (1789-1855), (1824-1874) ve (1841-1922) öne çıkar.
Modern döneme geldiğinde Katalan besteciler arasında Montserrat'ta oluşmuş gelenek doğrultusunda mistik müzik eserleriyle tanınan (1865-1942), (1858-1933) ve (1893-1987); (1860-1909), Enrique Granados (1867-1916), özellikle yenilikçi "" eseriyle tanınan (1897-1987), (1912-2002), çellocu Pablo Casals (1876-1973), kemancı Juan Manön (1883-1971) ve orkestra yöneticisi (1895-1962) öne çıkar.
Sanat
Sinema
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ (İngilizce). Deutsche Welle. 21 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2021.
- ^ (PDF). 26 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ağustos 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Ekim 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2017.
- ^ Salrach 2004.
- ^ Saéz, Hugo (27 Eylül 2019). "El dia que Borrell II 'es va independitzar' dels francs". Sàpiens (Katalanca). 25 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Mart 2022.
- ^ Sesma Muñoz, Angel (2000). La Corona de Aragón : una introducción crítica. Zaragoza: Caja de Ahorros de la Inmaculada de Aragón. ISBN .
- ^ Imperial Spain 1469-1716. Londra: Penguin. 2002. ISBN . OCLC 49691947.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Barometer2020isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ a b c d e Buffery 2012.
- Broch i Huesa, Àlex (2018). Història de la literatura catalana (1. bas.). Barcelona: Enciclopedia Catalana – Primeraició. ss. 185-238. ISBN .
- Buffery, Helena (2010). Historical dictionary of the Catalans. Lanham, Md.: Scarecrow Press. ISBN .>
- Hurtado i Cuevas, Victor (2022). Atles històric de Catalunya (Katalanca) (2. bas.). Barcelona: Vicens-Vives. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Katalonya Katalanca Catalunya Oksitanca Catalonha Ispanyolca Cataluna Ispanya ya bagli Iber Yarimadasi nin kuzeydogusunda yer alan ozerk bolge Katalonya 4 ilden olusmaktadir Barselona Girona Lleida ve Tarragona Barselona en buyuk sehir ve baskenttir Ispanya nin 2 en nufuslu belediyesi ve Avrupa Birligi icerisindeki en yogun nufuslu 17 kentsel alandir KatalonyaCatalunya Katalanca Cataluna Ispanyolca Catalonha Oksitanca Bayrak ArmaMilli mars Els Segadors source source track track track track track track track track track track Baskent ve en buyuk sehirBarselonaResmi dil ler Katalanca Ispanyolca Aranca Oksitanca HukumetParlamenter Monarsi himayesinde Yari Demokratik Yonetim Hukumet Baskani Ozerklik Kazanmasi9 Eylul 1932 18 Eylul 1979 9 Agustos 2006 Reform Tek Tarafli Bagimsizlik Deklarasyonu27 Ekim 2017Yuzolcumu Toplam32 114 km2Nufus 2016 sayimi7 522 596Para birimiEuro Zaman dilimiUTC 1 OAS Yaz YSU UTC 2 OAYS Tarih formatidd mm yyyy Spanish CE Trafik akisisagTelefon kodu 34 97 ISO 3166 koduInternet alan adi es Katalonya gunumuzde buyuk olcude eski Katalan Prensligi nin sahip oldugu topraklardan olusmaktadir Kuzey sinirlarinda Fransa ve Andorra dogusunda Akdeniz bati ve guney sinirlarinda Ispanyol ozerk bolgeleri bulunmaktadir Resmi diller Katalanca Ispanyolca ve Oksitanca nin Aranca lehcesidir Aranca nde yaklasik 7 bin kisi tarafindan konusulur ve Oksitanca nin bir lehcesidir 2014 tahminlerine gore Katalonya toplam nufusu 7 512 982 dir Bolge nufusu Ispanya nufusunun 16 1 ini olusturur 27 Ekim 2017 tarihinde Katalonya Parlamentosu nda yapilan oylamayla 70 e karsi 10 hayir ve 2 cekimser oyla Ispanya hukumetinin cagrilarina ragmen tek tarafli bagimsizlik ilan edilmistir Tek tarafli bagimsizlik ilanindan sonra Ispanya Senatosu nda ozerk hukumetin gorevden alinmasini saglayacak duzenlemeler kabul edildi TarihiKeltler ve Yunanlar yerlesimcilerin Iber Yarimadasi na gelmesinden sonra yazili tarihte ilk kez Romalilar la MO 218 de basladi Roma Imparatorlugu nun dagilma doneminde Vizigotlar baskenti Barselona olan bir krallik yarattilar Orta Cag 717 yilinda ise gunumuzde Katalonya yi olusturan topraklar Araplar tarafindan fethedildi Araplar 717 718 de Tarragona yi yikip yaktiktan sonra Barselona yi isgal ettiler 9 yuzyil sonunda 873 Urgel ve Guifro I Wifredo 865 898 Frank imparatorlugu nun cokmesinden yararlanarak Pireneler otesi frank markisinin yerine gecti 10 yuzyilda Ispanya Markaligi Gothia Markaligi ndan ayrildi 11 yuzyila degin Guifra nin torunlarinin hukum surdugu donemde Ispanya Markaligi Frank kralligi nin bir parcasi olarak kaldi Kurulmakta olan obur Ispanyol devletlerinden Orta Ebro bolgesindeki Muslumanlarin yerlesim yerleriyle ayrilan tek baglanti Aragon vadileriydi Bununla birlikte 10 yuzyildan sonra Ispanya Markaligi Fransa kralligi ndan uzaklasti Fransa nin Katalonya uzerindeki metbulugu kisa bir sure sonra kagit uzerinde kaldi 13 yuzyila degin Markalik tum olanaklarini Kurtuba Cordoba Emevileri nin 986 da baslayan saldirilarini savusturmakta yogunlastirdi El Mansur un ele gecirdigi Barselona tarafindan geri alindi ama iyice kuculen bolge 11 yuzyilin ortasina degin surekli olarak kendini savunmak zorunda kaldi Kont Yasli 1035 1076 Ispanya da Muslumanlara karsi yapilan ilk savastan 1063 1065 yararlanarak bundan ustunluk saglayan ilk kisi oldu Ampurdan ve Pallars kontlari onunde egildi guneydeki birkac Musluman senyor vergiye baglandi Cortes i topladi ve Katalan devleti icin gercek bir Anayasa niteligi tasiyan hukuksal toreleri ve kurallari bir araya getiren ulke ini ilan etti 1058 boylece Katalonya nin siyasal yasaminin temellerini atti Ramon Berenguer den sonra ulke cetin bir veraset bunalimiyla karsilasti bu arada magripli Zaragoza krali adina savasan unlu Cid nu yendi ve bir sure tutsak etti Bununla birlikte kontluk Tarragona bolgesine 11 yuzyilin sonunda yayildi 1096 1131 Murabitlar in istilasini 1108 1114 goguslemek zorunda kaldi 1114 te Muslumanlara karsi bir Katalan saldirisi duzenledi Bu sefere Guney Fransa senyorleri de katildi Murabitlar Martorell de yenilgiye ugratildi Bunun ardindan saldiriya gecti denizde bir sure icin Mallorca yi ele gecirdi 1115 16 karada Muslumanlara karsi yapilan papa Gelasius II nin salik verdigi Ispanya hacli seferinden 1118 ve Zaragoza nin Haclilar tarafindan fethinden sonra tum Asagi Ebro bolgesini topraklarina katti Ramon Berenguer in yayilmaciligi yitirdigi topraklari yeniden ele gecirmeye yonelik basit bir fetih siyasetini asiyordu 1111 1117 ve Ampurdan 1123 kontluklarini ele gecirdi ayrica ile evlenerek Provence Gevaudan Rouergue ve Millau ya sahip oldu Oglu 1131 1162 kesis kral Ramiro nun varisi Aragonlu genc Petronila ile evlenerek Katalonya tarihinin en onemli evresini baslatti O tarihten sonra iki devletin Katalonya ve Aragon hukumdarlarinin birlesmesiyle 1137 yazgilari da birlesti Tarragona ile Tortosa arasindaki Prades sierrasina boyun egdirterek Katalonya nin yeniden fethini tamamladi Aragon krallik oldugu icin hukuki acidan ustun gorunse de iki devletin birliginde Katalonya nin yeri daha onemliydi Kuzey Pireneler in miras yoluyla Katalanlar a gecmesi Alfonso II yi 1162 1196 Bearn ve Bigorre u ele gecirmeye zorladi Pedro II ise 1196 1213 Albililer le birlikte Muret yikimina suruklendi Barselonali tacirlerin etkisi ve Katalan Cortesi nin ogudu uzerine Jaime I 1229 1235 arasinda Balear Adalarini isgal etti Valencia Kralligi nin 1238 de fethedildi ve Mallorca genel valiliginin 1262 de krallik oldu idari ozerkligine karsin Katalanlar bu iki bolgeyi kendilerine bagladilar ve iktisadi etkinliklerin yonetimini ele gecirdiler 13 yuzyilda Katalonya kiyi tarimi Barselona Girona daki yun sanayisi ve ozellikle Barselona nin temsil ettigi deniz ticareti bakimindan tum Aragon un en zengin bolgesiydi O tarihte Akdeniz in en buyuk limanlarindan biri olan Barselona da ticaret bankacilikla destekleniyordu ve ticaret burjuvazisi neredeyse tam bir egemenlige 1274 te Jaime I tarafindan onaylandi sahipti secimle olusan bir konsey para basiyor yasa cikariyordu deniz konsulleri araciligiyla gercek bir ticaret mahkemesi vardi 15 yuzyilda Katalonya derebeylik kurumlarina karsi girisilen bir koylu ayaklanmasinin yol actigi ciddi bir bunalimla karsi karsiya kaldi Katolik Fernando derebeylik haklarinin cogunu ortadan kaldiran ve koylulerin bu haklari satin almasini ongoren Guadalupe karariyla ayaklanmaya son verdi 1486 Ayrica Katalonya Katolik Krallarla birlikte gerceklestirilen Ispanya birligine katildi ancak kendi ozelliklerini ve kurumlarini korudu Renaixenca 1608 Katalan ulusal kimliginin yeniden dogusu 17 yuzyilda ortaya cikti IV Felipe ye 1640 1659 karsi ayaklanan ve Fransizlar in destegini alan Katalanlar Fransiz protektorasinda bagimsiz bir cumhuriyet ilan ettiler 1640 1652 Catisma Katalan anayasasi nin taninmasiyla sona erdi 1652 Bununla birlikte yla 1659 kontlugu ve nin bir bolumu Katalonya dan alinarak Fransa ya verildi Ispanya Veraset Savasi nin galibi V Felipe arsiduk Carlos de Austria nin adayligini desteklemis olan Katalonya nin elindeki tum ayricaliklari geri aldi ve burada Castilla kamu hukuk sistemini yerlestirdi Dokuma sanayisine ve pamuklu yapimina dayali ilk sanayilesme 18 yuzyilda basladi Amerika yla ticaret ayricaligini Sevilla ve Cadiz e veren hakkin kaldirilmasi deniz ticaretinin gelismesini kolaylastirdi Gec Modern donem Napolyon a karsi yurutulen Yarimada Savasi nda 1809 19 yuzyil basindaki ciddi gucluklerin atlatilmasindan sonra sanayilesme surdu Katalonya iktisadi bakimdan Ispanya nin en ileri bolgesi durumuna geldi Buna paralel olarak ortaya cikan onemli bir kultur hareketi de siyasal Katalanciligin temeli oldu Katalanciligin amaci Katalonya nin haklarini geri alma Katalan kulturunu korumak ve siyasal ozerklik elde etmekti hareket liberal hukumetlerin merkezciligine de tepki olarak gelisti Seckinci bir hareket olan Katalancilik romantizm caginda ve sonrasinda Katalan dilinin edebiyat dili olarak yeniden dogmasiyla kendini gosterdi Sonra baslangicta ticari korumaciliga bagli bir siyasal hareket olarak ortaya cikti 1870 ten sonra ve nin kisiliginde radikal bir nitelik kazandi en onemlisi Lliga olan birkac gruba bolundu 20 yuzyilda nin baslica onderi ydu Muhafazakar bir parti olan Lliga 1918 den sonra bir tur bolgesel parlamento niteligindeki Mancomunidad in kurulusuna katildi ama nin diktatorlugu 1923 1930 ve monarsiye bagliligi sonucu zayifladi Katalan solu hizla milliyetci bir nitelik kazandi komunist ve sosyalist partilerin yani sira ozellikle anarsizm iyice yerlesti 1931 de cumhuriyetciler Katalonya da secimleri kazandilar ve Madrid e ozerklik statusu ve bolgesel bir hukumet Generalitat de Catalunya konusunu gorustuler Ic Savas 1936 1939 ve Franco donemi 1939 1975 Ama 1939 basinda Franco nun birlikleri Katalonya yi isgal etti bolge ozerklik yolunda elde ettigi tum ayricaliklari yitirdi Katalancilik tum kamu etkinliklerinden uzak tutuldu merkezi iktidar Katalan kulturunu ezmeye calisti Francoculugun devrilmesinden sonra Katalan milliyetciligi gorece yumusamis gorunduyse de Katalan bilinci ve kulturel uyanisi buyuk bir onem kazandi 1979 referandumuyla bolgesel bir ozerklik kabul edildi ve un bolgesel partisi 1980 de bolge parlamentosu icin yapilan secimleri kazandi Pujol Generalitat de Catalunya nin basina getirildi Bagimsizlik hareketiCografyaIber Yarimadasi nin kuzeyinde Fransa ve Andorra ile cevrilidir Katalonya batida Aragon guneybatida Valensiya bolgesi ile sinirdir Barselona nin haricinde Tarragona Lleida Girona Manresa Igualada Terrassa ve Sabadell sehirleri Katalonya nin diger baslica sehirleridir Cesitli sahilleri ve cok sayida plajlari vardir Sahil hattinin uzunlugu 580 kilometredir Onemli sehirlergtd Katalonya buyuk sehir ve merkezleri Institut d Estadistica de Catalunya 2020 Sehir ismi Sehir ismiBarcelona L Hospitalet 1 Barcelona Barcelones 1 664 182 11 Girona 103 369 Terrassa Badalona2 L Hospitalet Barcelones 269 382 12 Sant Cugat 92 9773 Terrassa 223 627 13 Cornella 89 9364 Badalona Barcelones 223 166 14 Sant Boi 84 5005 Sabadell 216 590 15 Rubi 78 5916 Lleida 140 403 16 Manresa 78 2467 Tarragona 136 496 17 Vilanova i la Geltru 67 7338 Mataro 129 661 18 Castelldefels 67 4609 Santa Coloma Barcelones 120 443 19 Viladecans 67 19710 Reus 106 168 20 El Prat 65 385Tarihi nufusYilNufus 1900 1 966 382 1910 2 084 868 6 01920 2 344 719 12 51930 2 791 292 19 01940 2 890 974 3 61950 3 240 313 12 11960 3 925 779 21 21970 5 122 567 30 51981 5 949 829 16 11990 6 062 273 1 92000 6 174 547 1 92010 7 462 044 20 92021 7 763 362 4 0Kaynak INEKatalonya da din 2020 Katolik 53 0 Protestanlik 7 0 Dogu Ortodoksluk 1 3 Yehova nin Sahitleri 1 0 Ateizm 18 6 Agnostisizm 8 8 Islam 4 3 Diger 3 4 Cevapsiz 2 6 KulturEdebiyat Mutfak Muzik 9 yuzyilda ve gibi manastirlardan gelisen Katalan muzigi 11 16 yuzyillar arasinda sadece Montserrat Manastiri nda gelisti Bu donemde one cikar muzikciler arasinda 11 yuzyilda kalem aldigi Breviarium de musica ile taninan Kesis Oliva 1481 1553 R Alberto Vila 1517 1582 ve 1520 1591 one cikar 16 yuzyilda ozellikle dinsel muzik konusunda doruga cikan Katalan muziginin basyapitlarindan biri de 13 yuzyilda kalem alinan dinsel sarkilarini ve dans ezgilerini kapsayan tek Avrupali koleksiyon olan dir Ronesans donemine gelindiginde ise one cikan Katalan besteciler arasinda Juan Pablo Pujol Juan Marquos 1665 1747 nin yetistirdigi en buyuk muzikcilerden biri olarak kabul edilen Antonio Soler 1729 1783 1765 1853 Benito Breli 1786 1850 ilk Ispanyol operasini bestelemesiyle taninan 1789 1855 1824 1874 ve 1841 1922 one cikar Modern doneme geldiginde Katalan besteciler arasinda Montserrat ta olusmus gelenek dogrultusunda mistik muzik eserleriyle taninan 1865 1942 1858 1933 ve 1893 1987 1860 1909 Enrique Granados 1867 1916 ozellikle yenilikci eseriyle taninan 1897 1987 1912 2002 cellocu Pablo Casals 1876 1973 kemanci Juan Manon 1883 1971 ve orkestra yoneticisi 1895 1962 one cikar Sanat SinemaAyrica bakinizKatalan Bagimsizlik HareketiKaynakca Ingilizce Deutsche Welle 21 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Haziran 2021 PDF 26 Agustos 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 11 Subat 2017 Arsivlenmis kopya 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Agustos 2014 Arsivlenmis kopya 28 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2017 Salrach 2004 Saez Hugo 27 Eylul 2019 El dia que Borrell II es va independitzar dels francs Sapiens Katalanca 25 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Mart 2022 Sesma Munoz Angel 2000 La Corona de Aragon una introduccion critica Zaragoza Caja de Ahorros de la Inmaculada de Aragon ISBN 84 95306 80 8 Imperial Spain 1469 1716 Londra Penguin 2002 ISBN 0141007036 OCLC 49691947 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi Barometer2020 isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme a b c d e Buffery 2012 Broch i Huesa Alex 2018 Historia de la literatura catalana 1 bas Barcelona Enciclopedia Catalana Primeraicio ss 185 238 ISBN 978 8441234413 Buffery Helena 2010 Historical dictionary of the Catalans Lanham Md Scarecrow Press ISBN 978 0810854833 gt Hurtado i Cuevas Victor 2022 Atles historic de Catalunya Katalanca 2 bas Barcelona Vicens Vives ISBN 978 8431647445