Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Malta veya resmî adıyla Malta Cumhuriyeti (Maltaca: Repubblika ta' Malta), Güney Avrupa'da, Orta Akdeniz'de yer alan, Sicilya'nın güneyindeki adalar devleti. Malta takımadaları 3 büyük, 2 küçük adadan oluşur. Büyükleri: Malta, Gozo ve Comino'dur. Takımadalar arasında en büyüğü olan Malta 237 km², Gozo 68 km² ve Comino 2 km² yüz ölçümüne sahiptir.
Malta | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Malta konumu (koyu yeşil) - Avrupa'da (koyu gri) | |||||||
| Başkent | Valletta 35°54′K 14°31′D / 35.900°K 14.517°D | ||||||
| En büyük şehir | |||||||
| Resmî dil(ler) | |||||||
| Diğer diller | (%66 konuşmaya dayalı) | ||||||
| Etnik gruplar (2021) | |||||||
| Resmî din | Katolik Hristiyanlık | ||||||
| Demonim | Maltalı | ||||||
| Hükûmet | Üniter parlamenter cumhuriyet | ||||||
| |||||||
| Yasama organı | Malta Parlamentosu | ||||||
| Birleşik Krallık'tan bağımsızlık | |||||||
| |||||||
| Yüzölçümü | |||||||
• Kara | 316 km2 | ||||||
• Su (%) | 0,001 | ||||||
| Nüfus | |||||||
• 2021 sayımı | 519.562 (167.) | ||||||
• Yoğunluk | 1649/km2 (8.) | ||||||
| GSYİH (SAGP) | 2023 tahminî | ||||||
• Toplam |  $33,303 milyar (148.) | ||||||
• Kişi başına | $63.481 (24.) | ||||||
| GSYİH (nominal) | 2023 tahminî | ||||||
• Toplam | $20,311 milyar (131.) | ||||||
• Kişi başına | $38.715 (31.) | ||||||
| Gini (2019) | ▼ 28.0 düşük | ||||||
| İGE (2022) | 0.915 çok yüksek · 25. | ||||||
| Para birimi | Euro (€, EUR) | ||||||
| Zaman dilimi | UTC+1 (OAS) | ||||||
• Yaz (YSU) | UTC+2 (OAYS) | ||||||
| Tarih formatı | gg/aa/yyyy | ||||||
| Trafik akışı | sol | ||||||
| Telefon kodu | |||||||
| İnternet alan adı | .mt[b] | ||||||
Tarih
Tarih öncesi
Malta'da ilk yaşayan insan belirtileri 1. Neolitik Döneme dayanmaktadır. Yeni Taş Devri insanlarının varoluş kanıtlarına Malta'nın güneyinde, Birzebbuga'nın yakınındaki Ghar Dalam mağarasında rastlanmaktadır. Arkeologlar bu bölgede önceki dönemlerden kalma geyik, hipopotam ve bodur fillerin kalıntılarını da keşfetmişlerdir. Bu kalıntılar, Malta'nın günümüz Avrupa ve Afrika kıtalarına bağlı olduğu dönemlere aittir. Takip eden koloniler, büyük ihtimalle Sicilya'dan geldikleri tahmin edilen, tapınak inşa eden ırklar (topluluklar) getirmişlerdir. O dönem yaşamış olan Maltalılar, binlerce yıldan sonra bile bugün hala ayakta kalabilmeyi başarmış, hayat tarzları ve medeniyet düzeyleri hakkında bizleri hayrete düşüren yapılar bırakmışlardır.
Araştırmacılar Ggantija'da (Gozo) bulunan tapınakların yeryüzünün en eski, tek başına ayakta durabilen abideleri olarak nitelendirmektedirler. Restorasyon çalışmaları nedeniyle geçici olarak kapalı olan Paola'daki Hypogeum, tarih öncesi dönem mühendisliğinin olağanüstü başarısının bir göstergesi olarak, kayalardan oyulmuş odalar ve labirent geçişleriyle türünün tek yeraltı tapınağıdır. Diğer tapınaklar Mnajdra, Hagar Qim, Tarxien görülmeye değer pek çok yer gibi Malta'nın "" oluşu teorisini doğrulamaktadır.
Eski Medeniyetler
MÖ 800 ile MS 870 yılları arasında Malta, adadaki varlıklarına dair belirgin izler bırakan ve art arda gelen medeniyetlerin beşiği olmuştur.
MÖ 8. yüzyılda Fenikelilerin adaya gelmesi tarih öncesi çağların sona ermesi ve Malta'nın tarih sayfalarına girmesinin müjdecisi olmuştur. Yeni hükümdarlarının ticari becerileri sayesinde Akdeniz komşularıyla artan ilişkiler ve ticaretin getirdiği yararlarla Malta Adaları'nın yalnızlığı da sona ermiştir. Fenikelilerin bölgedeki hakimiyeti MÖ 5. yüzyılda yavaş yavaş sönmeye başlamış ve yerini onları takip eden Kartacalılara bırakmıştır. Kartacalılar MÖ 480 dolaylarında Malta'yı devralmış ve yaklaşık iki yüzyıl hakimiyetlerini sürdürmüşlerdir.
MÖ 218 yılında Malta Adaları, bölgeye baştan başa yayılarak büyük bir imparatorluk olan Romalıların bir parçası olmuştur. Romalılar döneminde meydana gelen en önemli olay ise hiç şüphesiz MS 60'taki St.Paul gemi kazası ve akabinde de yerel nüfusun yeni bir din olan Hristiyanlığa geçmesidir. MS 4. yüzyılın sonlarına doğru Malta Doğu Roma İmparatorluğu'nun hakimiyetine geçmiştir.
Arap hakimiyetinin 1090 yılında Normanların istilası ve adayı fethetmesiyle sona ermesine rağmen etkileri 13. yüzyılın sonlarına kadar devam etmiştir. "Norman" dönemi nispeten kısa sürmüştür ve bu dönemden sonra Malta art arda gelen hükümdarlar dönemine girmiştir.
Şövalyeler
Hospitalier Şövalyeleri, 1530'dan 1798'e kadar Sicilya Krallığı'nın bir vasal devleti olarak Malta'yı yönetmiştir. Bu yönetime Hospitalier Maltası ismi verilmektedir. Neolitik dönemden yüzlerce yıl sonra 1530 yılında adaya gelen St.John'un emrindeki şövalyeler beraberlerinde bambaşka, zengin bir kültür getirdiler. St. John şövalyelerinin tarihi, 11. yüzyılın ortalarında başlar. Şövalyelerin gerçek görevi, savunma yapmak, Hristiyan hacılara kutsal topraklara kadar refakat etmek ve zor durumda olan insanlara yardımda bulunmaktı. Fakat daha sonraları amaçları değişti. Hristiyan olmayanlara saldırmak en büyük görevleri haline geldi. Şövalyeler Hristiyanlık dininin askerleri durumuna geldiler. Kutsal topraklardaki bütün kaleleri, büyük arazileri, her şeyi ele geçirdiler ve bir donanma kurdular.
1291'de Müslümanların gelişiyle, şövalyelerin durumu değişti. Rodos'u geri alarak Türklere karşı iki yüzyıl mücadele ettiler ama 1522'de Kanuni Sultan Süleyman Rodos'u ele geçirerek, şövalyeleri adanın dışına sürdü. Yeni bir vatana ihtiyaç duyan şövalyeler 1530'da imparator Şarlken'in verdiği imtiyazlarla Malta'ya yerleştiler. Gelir gelmez ticareti ve sosyal ilişkileri geliştirmeye başladılar, yeni hastaneler yaptılar, en önemlisi de adada güçlü bir kalkınma hareketi başlattılar. Fakat Kanuni Sultan Süleyman, Avrupa'nın geçiş yolları üzerinde bulunan Malta'yı da imparatorluk sınırlarına katmak istiyordu. 1565'te güçlü bir donanma ile Malta'ya geldi ve kuşatma başlattı. Kuşatma 4 ay kadar sürdü. Sonunda Sicilya'dan gelen yardımla şövalyeler galip geldiler. Şövalyeler bu savunmayla Güney Avrupa'nın ve Hristiyanlık aleminin güvenini kazandılar. Türklere karşı kazanılan bu zaferden sonra, Malta ve Gozo'yu büyük bir şevkle geliştirmeye başladılar. Adalar, bu dönemde mimarlık, sanat ve kültür açısından altın devrini yaşadı. Malta'daki pek çok görkemli yapı bu dönemin eserlerindendir. Valletta şehri, ismini şövalyelerin büyük ustası Jean Parisot De La Vallette'den almıştır. Valletta en erken dönem raylı sistemin kullanıldığı şehirlerden biridir.
Fransızlar
Malta'daki Fransız hakimiyeti kısa ve inişli çıkışlı olmuştur.1798'de adaya gelen Napolyon ve kuvvetleri adalılar tarafından başta iyi karşılanmışlardı. Buna rağmen St. John şövalyeleri tarafından, Fransa'dan gelen devrimci fikirler nedeniyle hiç sevilmediler.
Yeni hakimlerin getirdiği radikal değişiklikler hala kilise ve soylular tarafından yönetilen ve her iki kuruma da sadık yerlilerin gözüne fazla göründü. İlkokulların kurulması ve bunun gibi olumlu yasalar bunu kiliseye karşı bir hareket olarak nitelendiren halkta dengesizlikler yarattı.
Eylül 1800'de Malta'nın özgürlüğüne kavuşmasına yardımcı olmaya gelen Britanya kuvvetlerinin kuşatmasına kadar Fransızlar gelişlerinden 3 ay sonra ayaklanan halk tarafından Valletta ve Three Cities'in gerilerine sürülmüş ve orada kalmışlardır. Böylece Britanya filosu Grand Harbour'a girmiş ve 1,5 yüzyıl oradan ayrılmamıştır.
Britanyalılar
Britanya hakimiyetinin Malta tarihinde önemi büyüktür. Fransızların kovulması için Maltalılara yardım eden İngilizler kendilerini adanın hakimi olarak buldular fakat başta toprakları ellerinde tutup tutmamakta tereddütlüydüler.
1802'de yapılan bir anlaşmayla Malta'nın St. John düzenine geri dönmesine karar verilmiş ancak halk eski hükümdarlarına geri dönme taraftarı olmamış ve İngiliz himayesi altında kalmak istemiştir. 1814'te imzalanan Paris Anlaşması'yla İngiliz İmparatorluğu'na katılan Malta, İngiltere için Doğu'ya bir atlama taşı olarak stratejik önemini korumuştur.
21 Eylül 1964 yılında bağımsızlığını ilan eden Malta'da İngiliz kuvvetleri 31 Mart 1979 tarihine kadar varlıklarını korumuşlardır.
Günümüz Tarihi
Malta, 1964'te bağımsızlığını kazanmasının ardından Milliyetçi Parti yönetimine geçmiş, aynı yıl İngiliz'lerle yapılan bir anlaşmayla, İngiltere'nin askerlerini beş yıl içinde geri çekmesi kararlaştırılmış, 1965'te de Avrupa Konseyi'ne üye olmuştur.
1971 seçimlerinde İşçi Partisi iktidara gelmiş ve hükûmeti İngiliz egemenliğine karşı mücadele eden Dominic Mintoff kurmuştur. Yeni hükûmet dış politikada köklü değişikliklere gitmiş, Amerikan savaş gemilerinin Malta'ya uğraması yasaklanmış, Libya ile iyi ilişkiler kurulurken, Sovyetler Birliği ve Çin'e yaklaşılmış, bu durum NATO'nun yapmayı vadettiği yardımın üçte ikisini, İngiltere'nin de geri kalanını ödemesini sağlamıştır. İç politikada 18 yaşındaki gençlere oy hakkı verilmiş, eşit işe eşit ücret ilkesi benimsenmiş ve 1974'te İngiltere adına bir vali tarafından yönetilen Malta'da cumhuriyet ilan edilmiş devlet başkanlığına Antony Joseph Mamo seçilmiştir.
1976 seçimlerinde devlet başkanlığına Anton Buttigie getirilmiş, genel seçimlerde İşçi Partisi iktidarını korumuştur. Başbakanlık görevini sürdüren Dominic (Dom) Mintoff, Arap ülkelerine daha yakın bir politika izleyerek, Avrupa ile Arap ülkeleri arasında bir köprü olmaya çalışmış, Arap ülkelerinden Libya ve Cezayir, Batı ülkelerinden İtalya ve Fransa'nın Malta'nın tarafsızlığını garanti etmelerini sağlamak istemiştir.
1979'da, İngiliz askeri üsleri boşaltılmış, NATO'dan alınmış borçların ödenebilmesi için Fransa ve Çin Halk Cumhuriyeti'ne başvurulmuş ve Çin HC'den alınan yardım giderek artmıştır. 1980'de Libyalı danışmanlar ülkeden sınır dışı edilmiş, ardından, İtalya ile Malta'nın tarafsızlığını gerekirse askerle korumayı güvenceye alan bir savunma antlaşması imzalanmıştır. 1981'de de eski NATO sarnıçlarından Sovyetler Birliği'ne yararlanma hakkı verilmiştir. Aynı yıl yapılan seçimlerde İşçi Partisi, Milliyetçi Parti'den daha az oy almasına karşın, seçim sisteminin sonucu iktidarını sürdürmüş, ancak 1987 Mayıs'ında yapılan seçimleri kazanan Milliyetçi Parti 14 yıllık İşçi Partisi iktidarına son vermiştir.
1 Mayıs 2004'te Avrupa Birliği'ne üye, 1 Ocak 2008'den itibaren de Avro Alanı'na dahil olmuştur.
Coğrafya ve iklim
Coğrafya
Malta, Malta Kanalı boyunca güney İtalya’dan 80 km (50 mi) kadar uzaklıkta orta Akdeniz‘deki (doğu havzasında) bir takımada‘dır.
Yalnızca en büyük üç adada-Malta (Malta), Gozo (Għawdex) ve Comino (Kemmuna)-‘da yerleşim vardır. Takımadanın adaları, Sicilya ve Kuzey Afrika arasındaki kara köprüsünün yüksek yerlerinden oluşan ve son buzul çağından sonra deniz seviyesi yükseldikçe izole olmuş sığ Malta platosu üzerindedir. Takımadalar, Afrika tektonik plakasındadır. Malta, yüzyıllar boyunca bir Kuzey Afrika adası olarak kabul edildi.
Malta'da hiç dağ ya da akarsu yoktur ve adanın karakteristik özelliğini teraslanmış alanları ve bir dizi alçak tepeleri teşkil eder. 137 kilometre uzunluğundaki kıyılarında ise güzel kumsallara sahip pek çok koy ve liman vardır.
İklim
Malta Adaları, yumuşak geçen kışları ve sıcak yaz sezonuyla sağlıklı bir iklime sahiptir. Soğuk rüzgarlar, kar, don ve sis Malta'da bilinmeyen terimlerdir. Nisandan sonra seyrek olmakla birlikte yazın neredeyse hiç rastlanmayan yağışlar en çok Eylül ile Nisan ayları arasında görülür.
Sıcaklık kış aylarında (Kasım - Nisan) ortalama 14.3 °C, yaz aylarında (Mayıs- Ekim) ise ortalama olarak 32.6 °C civarındadır. Malta adaları, sıcak yaz günleri ve gecelerinde denizden esen serin meltemlerle, Temmuz ayı ortalarından Eylül ayı ortalarına kadar devam eden sıcaklığın yüksek olduğu dönemlerde bile, nadiren aşırı sıcaklara maruz kalır.
Tarlaların çoğunluğu küçük ve az eğimlidir. Fakat yağış eksikliği ve ters arazi koşullarına rağmen tarım gelişmiştir.
Ekonomi
Malta ekonomi olarak sıkıntı çekmeyen bir ülkedir. Ülkede evsiz bulunmamaktadır. Ülkede 35'ten fazla dil okulu bulunmaktadır ve yıllık bazda ortalama 90.000 kadar öğrenci dil eğitimi için Malta'yı tercih etmektedir. İngiltere, Çin Halk Cumhuriyeti, Libya ve Suudi Arabistan ile ekonomik açıdan iyi ilişkiler içerisindedir.
Genel
Malta, Uluslararası Para Fonu'na (IMF) göre diğer 32 ülke ile birlikte gelişmiş ekonomi olarak sınıflandırılmıştır. 1800 yılına kadar Malta, ihracat için pamuğa, tütüne ve tersanelerine bağlıydı. İngiliz kontrolü altına girdikten sonra, özellikle 1854 Kırım Savaşı sırasında Kraliyet Donanması'nın desteği için Malta Tersanesi'ne bağımlı hale geldiler. Askeri üs, zanaatkarlara ve orduya hizmet eden herkese fayda sağladı.
1869'da Süveyş Kanalı'nın açılması, limana giren gemi taşımacılığında büyük bir artış olduğundan, Malta ekonomisini destekledi. Yakıt ikmali için Malta rıhtımında duran gemiler adaya ek fayda sağlayan Entrepôt ticaretine yardımcı oldu. Ancak, 19. yüzyılın sonlarına doğru ekonomi kötüleşmeye başladı ve 1940'lara gelindiğinde Malta ekonomisi ciddi bir kriz içindeydi. Bunun nedenlerinden birisi daha az yakıt ikmal durağı gerektiren yeni ticari gemilerin daha uzun menzilli olmasıydı.
Malta'nın başlıca kaynakları kireç taşı, elverişli coğrafi konumu ve üretken işgücüdür. Malta, gıda ihtiyacının sadece yüzde 20'sini kendi üretir, yaz aylarındaki kuraklık nedeniyle tatlı su kaynakları sınırlı ve bol güneş ışığından gelen güneş enerjisi potansiyeli dışında hiçbir yerel enerji kaynağı yoktur. Ekonomi dış ticarete (yük aktarma noktası olarak hizmet verir), imalata (özellikle elektronik ve tekstil) ve turizme bağlıdır.
Malta'da biyokapasite erişimi dünya ortalamasının altındadır. 2016'da Malta, kendi topraklarında kişi başına 0.6 küresel hektar biyolojik kapasiteye sahipken, kişi başına küresel ortalama 1.6 hektardı. Ayrıca, Malta sakinleri kişi başına 5.8 ekolojik ayak izlik küresel hektar biyokapasite tüketimi sergileyerek büyük biyokapasite açığına neden oldu.
Malta'da çekilen filmler Malta ekonomisine katkı yaptı.Denizin Oğulları filmi (ing: Sons of the Sea) 1925'te Malta'da çekilen ilk filmdi; 2016'ya kadar 100'den fazla uzun metrajlı film tamamen veya kısmen ülkede çekildi. Malta, Antik Yunanistan, Antik ve modern Roma, Irak, Orta Doğu ve çok daha fazlası dahil olmak üzere çok çeşitli konumlar ve tarihi dönemler için "çift" olarak hizmet etti. Malta hükûmeti 2005'te film yapımcıları için mali teşvikler getirdi. 2015 itibarıyla yabancı yapımlara yönelik mevcut mali teşvikler, Malta'nın Malta olarak kalması durumunda ek yüzde 2 ile yüzde 25'tir; yani bir yapım Malta'da yapılan uygun harcamaların yüzde 27'sini geri alabilir.
Malta'nın 1 Mayıs 2004'te katıldığı Avrupa Birliği üyeliğine hazırlık olarak, bazı devlet kontrolündeki firmaları özelleştirdi ve piyasaları serbestleştirdi. Örneğin, hükûmet 8 Ocak 2007'de MaltaPost'taki yüzde 40 hissesini önceki beş yıldır süren özelleştirme sürecini bitirmek için sattığını duyurdu. 2000'den 2010'a kadar Malta, telekomünikasyon, posta hizmetleri, tersaneleri ve Malta Uluslararası Havaalanı'nı özelleştirdi.
Malta Finansal Hizmetler Otoritesi (MFSA) Malta'nın güçlü iş geliştirme zihniyetli mali düzenleyicisidir ve ülke, oyun işletmelerini, uçak ve gemi kayıtlarını, kredi kartı veren bankacılık lisanslarını ve ayrıca fon yönetimini cezbetmede başarılı olmuştur. Güven ve mütevelli işleri de dahil olmak üzere bu sektörlere yönelik hizmet sağlayıcılar, adanın büyüme stratejisinin temel parçasıdır. Malta, UCIT IV ve yakında AIFMD dahil olmak üzere AB Mali Hizmetler Direktiflerinin uygulanmasında güçlü bir ilerleme kaydetmiştir. Yeni direktiflere uyması gereken alternatif varlık yöneticileri için bir temel olarak Malta, IDS, Iconic Funds, Apex Fund Services ve TMF/Customs House dahil olmak üzere bir dizi önemli oyuncuyu kendine çekmiştir.
Malta ve Tunus 2006'da ülkeleri arasında kıta sahanlığının, özellikle petrol arama amaçlı ticari olarak işletilmesini tartıştılar. Bu görüşmeler, benzer düzenlemeler için Malta ve Libya arasında da devam etmektedir.
2015 itibarıyla Malta'da emlak vergisi yoktu. Emlak piyasası, özellikle liman bölgesi çevresinde, St Julian's, Sliema ve Gzira gibi bazı şehirlerdeki daire fiyatlarının hızla artmasıyla patlama yaşadı.
Eurostat verilerine göre Malta'da kişi başına düşen GSYİH, 2015 yılında 21,000 € ile AB ortalamasının yüzde 88'i seviyesindeydi.
Avrupa Birliği üyeliği aldıktan sonra Malta, Ocak 2014'te AB dışı vatandaşlara kendi yatırım yoluyla vatandaşlık programıyla Malta pasaportu satmaya başladı. Yatırım yoluyla vatandaşlık programı olan Bireysel Yatırımcı Programından Ulusal Kalkınma ve Sosyal Fonu Malta hükûmetine önemli gelir kaynağı oldu. 2018’de bütçeye 432,000,000 avro ekledi. Bu 'Vatandaşlık planı' çok düşük bir durum tespitini içeriyordu ve birçok şüpheli Rus, Orta Doğulu ve Çinli aynı zamanda Avrupa Birliği pasaportu yerine geçen Malta pasaportu aldı. Temmuz 2020'de İşçi Partisi hükûmeti bunu itiraf etti ve Eylül 2020'den itibaren uygulamayı durdurdu.
Ulaşım
Eski bir İngiliz kolonisi olarak Malta'da trafik soldan akar. Adaların çok küçük olduğu düşünüldüğünde, Malta'da araç sahipliği Avrupa Birliği'nde dördüncü en yüksek olarak oldukça fazladır. 1990 yılında 577/km2 (1.494/sq mi) otomobil yoğunluğu ile kayıtlı otomobil sayısı 182.254'e çıktı.
Malta'nın 1.972 km (1.225 mi) (%87,5) asfaltlı ve 282 km (175 mi) asfaltsız (Aralık 2003 itibarıyla) olarak toplam 2.254 kilometre (1.401 mil) yolu vardır.
Malta'nın en güney noktasından en kuzey noktasına kadar ana yolları şunlardır: Birżebbuġa'da Triq Birżebbuġa, Żejtun’da Għar Dalam yolu ve Tal-Barrani yolu, Paola’da Santa Luċija bulvarı, Aldo Moro caddesi (Anayol ), 13 Aralık caddesi ve Marsa’daki Ħamrun-Marsa kestirme yolu, Santa Venera/Msida/Gżira/San Ġwann bölge yolu, Swieqi/Pembroke, Malta’daki St Andrew yolu, Baħar iċ-Ċagħa'daki sahil yolu, Salina yolu, Kennedy yolu, St. Paul's geçişi ve San Pawl il-Baħar'daki Xemxija tepesi yolu, Mistra tepesi yolu, Wettinger caddesi (Mellieħa geçişi) ve Mellieħa'daki Marfa yolu.
1905'te kurulan (Xarabank veya karozza tal-linja) otobüsleri başlıca toplu taşıma yöntemidir. Malta'nın eski model otobüsleri 2011 yılına kadar Malta adalarında işletildi ve kendi başlarına popüler turistik yerler oldu. Turizmi tanıtmak için bugüne kadar birçok Malta reklamında, turistik hediyelerde ve ürünlerde göründüler.
Otobüs taşıma hizmeti Temmuz 2011'de kapsamlı reformdan geçti. Açılan ihaleyi Arriva Malta kazandı. Arriva Malta 264 otobüsü işletiyordu. 1 Ocak 2014'te Arriva faaliyetlerini finansal zorluklar nedeniyle durdurdu ve “Malta Public Transport” olarak kamulaştırıldı. Hükûmet, Ekim 2014'te tercih edilen otobüs işletmecisi olarak Autobuses Urbanos de León'u seçti. Şirket, 8 Ocak 2015'te otobüs seferlerinin işetmeciliğini devraldı. İşletmeci şirket, ön ödemeli 'tallinja kartını' hizmete soktu. Ağustos 2015'te Türk Otokar markalı 40 otobüs daha geldi ve hizmete girdi.
Ekim 2022'den itibaren otobüs sistemi Malta sakinleri için ücretsiz olacaktır.
Malta adasında üç büyük doğal liman vardır:
- Başkent Valetta'nın doğu tarafında bulunan Valletta Limanı (veya il-Kbir Limanı), Roma zamanından beri limandır. Birçok kapsamlı rıhtımı, iskelesi ve bir yolcu gemisi terminali vardır. Valletta limanındaki terminalin birisi Malta'yı Sicilya'daki Pozzallo ve Katanya'ya bağlayan feribotlara hizmet verir.
- Marsamxett Limanı, Valletta'nın batı tarafında olup birçok yat marinası vardır.
- Marsaxlokk Limanı (Malta Serbest Limanı), Malta'nın güneydoğusunda Birżebbuġa'da adaların ana kargo terminalidir. Malta Freeport, 2008 yılında 2,3 milyon TEU'luk ticaret hacmiyle Avrupa kıtasında 11. ve Dünyada 46. en yoğun konteyner limanı oldu
Malta'daki Ċirkewwa Limanı ile Gozo üzerindeki Mġarr Limanı'nı birbirine bağlayan bir yolcu ve araba vapuru hizmeti veren iki insan yapımı liman daha vardır. Feribot her gün sayısız sefer yapar.
Malta Uluslararası Havaalanı (Ajruport Internazzjonali ta' Malta), Malta adalarına hizmet veren tek havaalanıdır. Daha önce RAF Luqa hava üssü tarafından kullanılan arazi üzerine inşa edilmiştir. Gozo'daki helikopter pisti Xewkija‘dedir.
Ulusal havayolu şirketi, Malta Uluslararası Havalimanı'nda yerleşmiş, Avrupa ve Kuzey Afrika'da 36 varış noktasına hizmet veren Air Malta'dır. Air Malta'nın sahipleri Malta Hükûmeti (yüzde 98) ve özel yatırımcılardır (yüzde 2). Air Malta 1.547 personel istihdam etmektedir ve Medavia şirketinde yüzde 25 payı vardır.
Haziran 2019'da Ryanair, düşük maliyetli model işleten Malta Air adlı tam teşekküllü havayolu iştirakine yatırım yaptı. Malta Hükûmeti’nin havayolunda bir hissesi vardır ve bu sayede marka adının haklarını elinde tutar.
Ayrıca bakınız
| Wikimedia Commons'ta Malta ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Not listesi
- ^ 2021 nüfus sayımı. Bölüm 4: Irksal köken
Kaynakça
- ^ "Gazzetta tal-Gvern ta' Malta" (PDF) (Maltaca). 3 Eylül 2019. 19 Eylül 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 22 Ocak 2021.
- ^ "Language - VisitMalta". VisitMalta. 1 Ekim 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ocak 2024.
- ^ . The Malta Independent. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2018.
- ^ "Census of Population and Housing 2021: Final Report: Population, migration and other social characteristics (Volume 1)". nso.gov.mt. 16 Şubat 2023. 4 Şubat 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Şubat 2024.
- ^ Zammit, Andre (1986). "Valletta and the system of human settlements in the Maltese Islands". Ekistics. 53 (316/317): 89-95. JSTOR 43620704.
- ^ (PDF). nso.gov.mt. July 2022. 9 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2022.
- ^ a b c d "World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Malta)". IMF.org. International Monetary Fund. 10 Ekim 2023. 16 Ekim 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Ekim 2023.
- ^ "Gini coefficient of equivalised disposable income - EU-SILC survey". ec.europa.eu. Eurostat. 20 Mart 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Haziran 2020.
- ^ "Human Development Report 2023/24" (PDF) (İngilizce). United Nations Development Programme. 13 Mart 2024. 13 Mart 2024 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 13 Mart 2024.
- ^ "Census of Population and Housing 2021 - Volume 1 - Final Report" (PDF). nso.gov.mt. 2023. s. 116. 26 Haziran 2023 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 26 Haziran 2023.
- ^ . 4 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2011.
- ^ Commission for the Geological Map of the World. . 17 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2008.
- ^ . 4 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Falconer, William; Falconer, Thomas (1872). Dissertation on St. Paul's Voyage. BiblioLife. s. 50. ISBN . 27 Mart 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Mayıs 2018.
- ^ "Malta'da eğitim istatistikleri (2017-2018-2019)". 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından .
- ^ "IMF World Economic Outlook (WEO) – Recovery, Risk, and Rebalancing, October 2010 – Table of Contents". Imf.org. 6 Ekim 2010. 30 Nisan 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Haziran 2011.
- ^ "The Malta Garrison 1854". www.maltaramc.com. 13 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ocak 2020.
- ^ Arthur G., Clare. "FEATURES OF AN ISLAND ECONOMY" (PDF). Features of an Island Economy: Malta 1800–1914: 21. 14 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 7 Haziran 2022.
- ^ . www.malta.com. 25 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2020.
- ^ a b . Global Footprint Network. 16 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2020.
- ^ Lin, David; Hanscom, Laurel; Murthy, Adeline; Galli, Alessandro; Evans, Mikel; Neill, Evan; Mancini, MariaSerena; Martindill, Jon; Medouar, FatimeZahra; Huang, Shiyu; Wackernagel, Mathis (2018). "Ecological Footprint Accounting for Countries: Updates and Results of the National Footprint Accounts, 2012–2018". Resources (İngilizce). 7 (3): 58. doi:10.3390/resources7030058
![image]()
. - ^ "Unprecedented growth for Malta's film industry". The Times. Malta. 21 Temmuz 2010. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ekim 2014.
- ^ "Silent films showed scenes shot in Malta". The Times. Malta. 4 Kasım 2012. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ekim 2014.
- ^ . Malta-Tix. 25 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Carabott, Michael (14 Temmuz 2005). "Incentives To boost film production in Malta". The Malta Independent. Standard Publications Ltd. 1 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2014.
- ^ "Hollywood's favourite playground". The Times of India. 17 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Aralık 2016.
- ^ . privatisation.gov.mt (İngilizce). 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2020.
- ^ . privatisation.gov.mt (İngilizce). 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2020.
- ^ . privatisation.gov.mt (İngilizce). 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2020.
- ^ . privatisation.gov.mt (İngilizce). 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2020.
- ^ . Financemalta.org. 5 Mayıs 2010. 4 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2013.
- ^ . 1 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2020.
- ^ . Libya Herald (İngilizce). 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2020.
- ^ . apartments.com.mt. 10 Şubat 2016. 10 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2016.
- ^ Eurostat (1 Aralık 2016). "GDP per capita in PPS". Europa web portal. 24 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Şubat 2017.
- ^ "Passport sale fund rakes in more than €400m". Times Malta. 28 Eylül 2018. 25 Eylül 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Aralık 2019.
- ^ Sammut, Michael; Savona-Ventura, Charles (1996). "Petrol Lead in a Small Island Environment". International Journal of Risk & Safety in Medicine. 9 (1): 33-40. doi:10.3233/JRS-1996-9104. (PMID) 23512022.
- ^ "NationMaster – Transportation statistics". 26 Eylül 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Şubat 2007.
- ^ Simons, Jake Wallis (1 Temmuz 2011). "End of the road: no more fares for Malta's vintage buses". Telegraph.co.uk. 24 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Mayıs 2018.
- ^ "Arriva Future Decided". di-ve.com news. 22 Aralık 2013. 27 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ağustos 2014.
- ^ Sansone, Kurt (23 Aralık 2013). "New Year in, Arriva out". . 23 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ağustos 2014.
- ^ Dalli, Kim (1 Ekim 2014). "New bus operator to start in January". . 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Ekim 2014.
- ^ "Spanish company takes over bus service". . 8 Ocak 2015. 10 Ocak 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ocak 2015.
- ^ Another 40 new buses for Malta Public Transport, will be put in service this weekend 8 Ağustos 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. The Malta Independent (6 August 2015). Retrieved 1 May 2017.
- ^ "AAPA World Port Rankings 2008" (PDF). 23 Mart 2014 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 14 Kasım 2010.
- ^ . MaltaToday.com.mt (İngilizce). 10 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Malta veya resmi adiyla Malta Cumhuriyeti Maltaca Repubblika ta Malta Guney Avrupa da Orta Akdeniz de yer alan Sicilya nin guneyindeki adalar devleti Malta takimadalari 3 buyuk 2 kucuk adadan olusur Buyukleri Malta Gozo ve Comino dur Takimadalar arasinda en buyugu olan Malta 237 km Gozo 68 km ve Comino 2 km yuz olcumune sahiptir MaltaRepubblika ta Malta Maltaca Republic of Malta Ingilizce Malta CumhuriyetiBayrak ArmaSlogan Virtute et constantia Latince Guc ve sebat Milli mars L Innu Malti Maltaca Malta Marsi source source track track track track track track track track Malta konumu koyu yesil Avrupa da koyu gri Avrupa Birligi nde yesil BaskentValletta 35 54 K 14 31 D 35 900 K 14 517 D 35 900 14 517En buyuk sehirResmi dil ler MaltacaIngilizceDiger diller 66 konusmaya dayali Etnik gruplar 2021 89 1 Kafkas irki 5 2 Asyali 1 7 Arap 1 5 Afrikali 1 3 Hispanik Latino 1 2 Birden fazla kokenResmi dinKatolik HristiyanlikDemonimMaltaliHukumetUniter parlamenter cumhuriyet CumhurbaskaniMyriam Spiteri Debono BasbakanRobert AbelaYasama organiMalta ParlamentosuBirlesik Krallik tan bagimsizlik 21 Eylul 1964 Cumhuriyetin ilani13 Aralik 1974 AB ye1 Mayis 2004Yuzolcumu Kara316 km2 Su 0 001Nufus 2021 sayimi519 562 167 Yogunluk1649 km2 8 GSYIH SAGP 2023 tahmini Toplam 33 303 milyar 148 Kisi basina 63 481 24 GSYIH nominal 2023 tahmini Toplam 20 311 milyar 131 Kisi basina 38 715 31 Gini 2019 28 0 dusukIGE 2022 0 915 cok yuksek 25 Para birimiEuro EUR Zaman dilimiUTC 1 OAS Yaz YSU UTC 2 OAYS Tarih formatigg aa yyyyTrafik akisisolTelefon koduInternet alan adi mt b 2021 Malta nufus sayimi Bolum 4 En son ulusal nufus sayimina gore Irksal Koken Bu arada nufusun 77 8 i Malta vatandasi veya uyruguna sahiptir Ayrica eu diger Avrupa Birligi uye ulkeleri ile paylasilirTarihMalta da bulunmus ilkel fil iskeletiMegalitler GgantijaTarih oncesi Malta da ilk yasayan insan belirtileri 1 Neolitik Doneme dayanmaktadir Yeni Tas Devri insanlarinin varolus kanitlarina Malta nin guneyinde Birzebbuga nin yakinindaki Ghar Dalam magarasinda rastlanmaktadir Arkeologlar bu bolgede onceki donemlerden kalma geyik hipopotam ve bodur fillerin kalintilarini da kesfetmislerdir Bu kalintilar Malta nin gunumuz Avrupa ve Afrika kitalarina bagli oldugu donemlere aittir Takip eden koloniler buyuk ihtimalle Sicilya dan geldikleri tahmin edilen tapinak insa eden irklar topluluklar getirmislerdir O donem yasamis olan Maltalilar binlerce yildan sonra bile bugun hala ayakta kalabilmeyi basarmis hayat tarzlari ve medeniyet duzeyleri hakkinda bizleri hayrete dusuren yapilar birakmislardir Arastirmacilar Ggantija da Gozo bulunan tapinaklarin yeryuzunun en eski tek basina ayakta durabilen abideleri olarak nitelendirmektedirler Restorasyon calismalari nedeniyle gecici olarak kapali olan Paola daki Hypogeum tarih oncesi donem muhendisliginin olaganustu basarisinin bir gostergesi olarak kayalardan oyulmus odalar ve labirent gecisleriyle turunun tek yeralti tapinagidir Diger tapinaklar Mnajdra Hagar Qim Tarxien gorulmeye deger pek cok yer gibi Malta nin olusu teorisini dogrulamaktadir Eski Medeniyetler MO 800 ile MS 870 yillari arasinda Malta adadaki varliklarina dair belirgin izler birakan ve art arda gelen medeniyetlerin besigi olmustur MO 8 yuzyilda Fenikelilerin adaya gelmesi tarih oncesi caglarin sona ermesi ve Malta nin tarih sayfalarina girmesinin mujdecisi olmustur Yeni hukumdarlarinin ticari becerileri sayesinde Akdeniz komsulariyla artan iliskiler ve ticaretin getirdigi yararlarla Malta Adalari nin yalnizligi da sona ermistir Fenikelilerin bolgedeki hakimiyeti MO 5 yuzyilda yavas yavas sonmeye baslamis ve yerini onlari takip eden Kartacalilara birakmistir Kartacalilar MO 480 dolaylarinda Malta yi devralmis ve yaklasik iki yuzyil hakimiyetlerini surdurmuslerdir MO 218 yilinda Malta Adalari bolgeye bastan basa yayilarak buyuk bir imparatorluk olan Romalilarin bir parcasi olmustur Romalilar doneminde meydana gelen en onemli olay ise hic suphesiz MS 60 taki St Paul gemi kazasi ve akabinde de yerel nufusun yeni bir din olan Hristiyanliga gecmesidir MS 4 yuzyilin sonlarina dogru Malta Dogu Roma Imparatorlugu nun hakimiyetine gecmistir Arap hakimiyetinin 1090 yilinda Normanlarin istilasi ve adayi fethetmesiyle sona ermesine ragmen etkileri 13 yuzyilin sonlarina kadar devam etmistir Norman donemi nispeten kisa surmustur ve bu donemden sonra Malta art arda gelen hukumdarlar donemine girmistir Sovalyeler Osmanlilar tarafindan yapilan Malta Kusatmasi 1565 Hospitalier Sovalyeleri 1530 dan 1798 e kadar Sicilya Kralligi nin bir vasal devleti olarak Malta yi yonetmistir Bu yonetime Hospitalier Maltasi ismi verilmektedir Neolitik donemden yuzlerce yil sonra 1530 yilinda adaya gelen St John un emrindeki sovalyeler beraberlerinde bambaska zengin bir kultur getirdiler St John sovalyelerinin tarihi 11 yuzyilin ortalarinda baslar Sovalyelerin gercek gorevi savunma yapmak Hristiyan hacilara kutsal topraklara kadar refakat etmek ve zor durumda olan insanlara yardimda bulunmakti Fakat daha sonralari amaclari degisti Hristiyan olmayanlara saldirmak en buyuk gorevleri haline geldi Sovalyeler Hristiyanlik dininin askerleri durumuna geldiler Kutsal topraklardaki butun kaleleri buyuk arazileri her seyi ele gecirdiler ve bir donanma kurdular 1291 de Muslumanlarin gelisiyle sovalyelerin durumu degisti Rodos u geri alarak Turklere karsi iki yuzyil mucadele ettiler ama 1522 de Kanuni Sultan Suleyman Rodos u ele gecirerek sovalyeleri adanin disina surdu Yeni bir vatana ihtiyac duyan sovalyeler 1530 da imparator Sarlken in verdigi imtiyazlarla Malta ya yerlestiler Gelir gelmez ticareti ve sosyal iliskileri gelistirmeye basladilar yeni hastaneler yaptilar en onemlisi de adada guclu bir kalkinma hareketi baslattilar Fakat Kanuni Sultan Suleyman Avrupa nin gecis yollari uzerinde bulunan Malta yi da imparatorluk sinirlarina katmak istiyordu 1565 te guclu bir donanma ile Malta ya geldi ve kusatma baslatti Kusatma 4 ay kadar surdu Sonunda Sicilya dan gelen yardimla sovalyeler galip geldiler Sovalyeler bu savunmayla Guney Avrupa nin ve Hristiyanlik aleminin guvenini kazandilar Turklere karsi kazanilan bu zaferden sonra Malta ve Gozo yu buyuk bir sevkle gelistirmeye basladilar Adalar bu donemde mimarlik sanat ve kultur acisindan altin devrini yasadi Malta daki pek cok gorkemli yapi bu donemin eserlerindendir Valletta sehri ismini sovalyelerin buyuk ustasi Jean Parisot De La Vallette den almistir Valletta en erken donem rayli sistemin kullanildigi sehirlerden biridir Fransizlar Malta daki Fransiz hakimiyeti kisa ve inisli cikisli olmustur 1798 de adaya gelen Napolyon ve kuvvetleri adalilar tarafindan basta iyi karsilanmislardi Buna ragmen St John sovalyeleri tarafindan Fransa dan gelen devrimci fikirler nedeniyle hic sevilmediler Yeni hakimlerin getirdigi radikal degisiklikler hala kilise ve soylular tarafindan yonetilen ve her iki kuruma da sadik yerlilerin gozune fazla gorundu Ilkokullarin kurulmasi ve bunun gibi olumlu yasalar bunu kiliseye karsi bir hareket olarak nitelendiren halkta dengesizlikler yaratti Eylul 1800 de Malta nin ozgurlugune kavusmasina yardimci olmaya gelen Britanya kuvvetlerinin kusatmasina kadar Fransizlar gelislerinden 3 ay sonra ayaklanan halk tarafindan Valletta ve Three Cities in gerilerine surulmus ve orada kalmislardir Boylece Britanya filosu Grand Harbour a girmis ve 1 5 yuzyil oradan ayrilmamistir Britanyalilar II Dunya Savasi sirasinda Britanya egemenliginde olan Malta agir bombardimana maruz kalmistir Britanya hakimiyetinin Malta tarihinde onemi buyuktur Fransizlarin kovulmasi icin Maltalilara yardim eden Ingilizler kendilerini adanin hakimi olarak buldular fakat basta topraklari ellerinde tutup tutmamakta tereddutluyduler 1802 de yapilan bir anlasmayla Malta nin St John duzenine geri donmesine karar verilmis ancak halk eski hukumdarlarina geri donme taraftari olmamis ve Ingiliz himayesi altinda kalmak istemistir 1814 te imzalanan Paris Anlasmasi yla Ingiliz Imparatorlugu na katilan Malta Ingiltere icin Dogu ya bir atlama tasi olarak stratejik onemini korumustur 21 Eylul 1964 yilinda bagimsizligini ilan eden Malta da Ingiliz kuvvetleri 31 Mart 1979 tarihine kadar varliklarini korumuslardir Gunumuz Tarihi Malta 1964 te bagimsizligini kazanmasinin ardindan Milliyetci Parti yonetimine gecmis ayni yil Ingiliz lerle yapilan bir anlasmayla Ingiltere nin askerlerini bes yil icinde geri cekmesi kararlastirilmis 1965 te de Avrupa Konseyi ne uye olmustur 1971 secimlerinde Isci Partisi iktidara gelmis ve hukumeti Ingiliz egemenligine karsi mucadele eden Dominic Mintoff kurmustur Yeni hukumet dis politikada koklu degisikliklere gitmis Amerikan savas gemilerinin Malta ya ugramasi yasaklanmis Libya ile iyi iliskiler kurulurken Sovyetler Birligi ve Cin e yaklasilmis bu durum NATO nun yapmayi vadettigi yardimin ucte ikisini Ingiltere nin de geri kalanini odemesini saglamistir Ic politikada 18 yasindaki genclere oy hakki verilmis esit ise esit ucret ilkesi benimsenmis ve 1974 te Ingiltere adina bir vali tarafindan yonetilen Malta da cumhuriyet ilan edilmis devlet baskanligina Antony Joseph Mamo secilmistir 1976 secimlerinde devlet baskanligina Anton Buttigie getirilmis genel secimlerde Isci Partisi iktidarini korumustur Basbakanlik gorevini surduren Dominic Dom Mintoff Arap ulkelerine daha yakin bir politika izleyerek Avrupa ile Arap ulkeleri arasinda bir kopru olmaya calismis Arap ulkelerinden Libya ve Cezayir Bati ulkelerinden Italya ve Fransa nin Malta nin tarafsizligini garanti etmelerini saglamak istemistir 1979 da Ingiliz askeri usleri bosaltilmis NATO dan alinmis borclarin odenebilmesi icin Fransa ve Cin Halk Cumhuriyeti ne basvurulmus ve Cin HC den alinan yardim giderek artmistir 1980 de Libyali danismanlar ulkeden sinir disi edilmis ardindan Italya ile Malta nin tarafsizligini gerekirse askerle korumayi guvenceye alan bir savunma antlasmasi imzalanmistir 1981 de de eski NATO sarniclarindan Sovyetler Birligi ne yararlanma hakki verilmistir Ayni yil yapilan secimlerde Isci Partisi Milliyetci Parti den daha az oy almasina karsin secim sisteminin sonucu iktidarini surdurmus ancak 1987 Mayis inda yapilan secimleri kazanan Milliyetci Parti 14 yillik Isci Partisi iktidarina son vermistir 1 Mayis 2004 te Avrupa Birligi ne uye 1 Ocak 2008 den itibaren de Avro Alani na dahil olmustur Cografya ve iklimMalta haritasiCografyaMalta nin topografik haritasi Malta Malta Kanali boyunca guney Italya dan 80 km 50 mi kadar uzaklikta orta Akdeniz deki dogu havzasinda bir takimada dir Yalnizca en buyuk uc adada Malta Malta Gozo Għawdex ve Comino Kemmuna da yerlesim vardir Takimadanin adalari Sicilya ve Kuzey Afrika arasindaki kara koprusunun yuksek yerlerinden olusan ve son buzul cagindan sonra deniz seviyesi yukseldikce izole olmus sig Malta platosu uzerindedir Takimadalar Afrika tektonik plakasindadir Malta yuzyillar boyunca bir Kuzey Afrika adasi olarak kabul edildi Malta da hic dag ya da akarsu yoktur ve adanin karakteristik ozelligini teraslanmis alanlari ve bir dizi alcak tepeleri teskil eder 137 kilometre uzunlugundaki kiyilarinda ise guzel kumsallara sahip pek cok koy ve liman vardir Iklim Malta Adalari yumusak gecen kislari ve sicak yaz sezonuyla saglikli bir iklime sahiptir Soguk ruzgarlar kar don ve sis Malta da bilinmeyen terimlerdir Nisandan sonra seyrek olmakla birlikte yazin neredeyse hic rastlanmayan yagislar en cok Eylul ile Nisan aylari arasinda gorulur Sicaklik kis aylarinda Kasim Nisan ortalama 14 3 C yaz aylarinda Mayis Ekim ise ortalama olarak 32 6 C civarindadir Malta adalari sicak yaz gunleri ve gecelerinde denizden esen serin meltemlerle Temmuz ayi ortalarindan Eylul ayi ortalarina kadar devam eden sicakligin yuksek oldugu donemlerde bile nadiren asiri sicaklara maruz kalir Tarlalarin cogunlugu kucuk ve az egimlidir Fakat yagis eksikligi ve ters arazi kosullarina ragmen tarim gelismistir EkonomiMalta ekonomi olarak sikinti cekmeyen bir ulkedir Ulkede evsiz bulunmamaktadir Ulkede 35 ten fazla dil okulu bulunmaktadir ve yillik bazda ortalama 90 000 kadar ogrenci dil egitimi icin Malta yi tercih etmektedir Ingiltere Cin Halk Cumhuriyeti Libya ve Suudi Arabistan ile ekonomik acidan iyi iliskiler icerisindedir Genel Malta ihracatinin orantili temsili 2019 Malta Uluslararasi Para Fonu na IMF gore diger 32 ulke ile birlikte gelismis ekonomi olarak siniflandirilmistir 1800 yilina kadar Malta ihracat icin pamuga tutune ve tersanelerine bagliydi Ingiliz kontrolu altina girdikten sonra ozellikle 1854 Kirim Savasi sirasinda Kraliyet Donanmasi nin destegi icin Malta Tersanesi ne bagimli hale geldiler Askeri us zanaatkarlara ve orduya hizmet eden herkese fayda sagladi 1869 da Suveys Kanali nin acilmasi limana giren gemi tasimaciliginda buyuk bir artis oldugundan Malta ekonomisini destekledi Yakit ikmali icin Malta rihtiminda duran gemiler adaya ek fayda saglayan Entrepot ticaretine yardimci oldu Ancak 19 yuzyilin sonlarina dogru ekonomi kotulesmeye basladi ve 1940 lara gelindiginde Malta ekonomisi ciddi bir kriz icindeydi Bunun nedenlerinden birisi daha az yakit ikmal duragi gerektiren yeni ticari gemilerin daha uzun menzilli olmasiydi Mediterraneo Deniz Parki ndaki yunus gosterisi Turizm Malta nin GSYIH sinin onemli bir bolumunu olusturur Malta nin baslica kaynaklari kirec tasi elverisli cografi konumu ve uretken isgucudur Malta gida ihtiyacinin sadece yuzde 20 sini kendi uretir yaz aylarindaki kuraklik nedeniyle tatli su kaynaklari sinirli ve bol gunes isigindan gelen gunes enerjisi potansiyeli disinda hicbir yerel enerji kaynagi yoktur Ekonomi dis ticarete yuk aktarma noktasi olarak hizmet verir imalata ozellikle elektronik ve tekstil ve turizme baglidir Malta da biyokapasite erisimi dunya ortalamasinin altindadir 2016 da Malta kendi topraklarinda kisi basina 0 6 kuresel hektar biyolojik kapasiteye sahipken kisi basina kuresel ortalama 1 6 hektardi Ayrica Malta sakinleri kisi basina 5 8 ekolojik ayak izlik kuresel hektar biyokapasite tuketimi sergileyerek buyuk biyokapasite acigina neden oldu Malta da cekilen filmler Malta ekonomisine katki yapti Denizin Ogullari filmi ing Sons of the Sea 1925 te Malta da cekilen ilk filmdi 2016 ya kadar 100 den fazla uzun metrajli film tamamen veya kismen ulkede cekildi Malta Antik Yunanistan Antik ve modern Roma Irak Orta Dogu ve cok daha fazlasi dahil olmak uzere cok cesitli konumlar ve tarihi donemler icin cift olarak hizmet etti Malta hukumeti 2005 te film yapimcilari icin mali tesvikler getirdi 2015 itibariyla yabanci yapimlara yonelik mevcut mali tesvikler Malta nin Malta olarak kalmasi durumunda ek yuzde 2 ile yuzde 25 tir yani bir yapim Malta da yapilan uygun harcamalarin yuzde 27 sini geri alabilir Malta parasal birligin parcasidir Euro bolgesi lacivert Malta nin 1 Mayis 2004 te katildigi Avrupa Birligi uyeligine hazirlik olarak bazi devlet kontrolundeki firmalari ozellestirdi ve piyasalari serbestlestirdi Ornegin hukumet 8 Ocak 2007 de MaltaPost taki yuzde 40 hissesini onceki bes yildir suren ozellestirme surecini bitirmek icin sattigini duyurdu 2000 den 2010 a kadar Malta telekomunikasyon posta hizmetleri tersaneleri ve Malta Uluslararasi Havaalani ni ozellestirdi Malta Finansal Hizmetler Otoritesi MFSA Malta nin guclu is gelistirme zihniyetli mali duzenleyicisidir ve ulke oyun isletmelerini ucak ve gemi kayitlarini kredi karti veren bankacilik lisanslarini ve ayrica fon yonetimini cezbetmede basarili olmustur Guven ve mutevelli isleri de dahil olmak uzere bu sektorlere yonelik hizmet saglayicilar adanin buyume stratejisinin temel parcasidir Malta UCIT IV ve yakinda AIFMD dahil olmak uzere AB Mali Hizmetler Direktiflerinin uygulanmasinda guclu bir ilerleme kaydetmistir Yeni direktiflere uymasi gereken alternatif varlik yoneticileri icin bir temel olarak Malta IDS Iconic Funds Apex Fund Services ve TMF Customs House dahil olmak uzere bir dizi onemli oyuncuyu kendine cekmistir Malta ve Tunus 2006 da ulkeleri arasinda kita sahanliginin ozellikle petrol arama amacli ticari olarak isletilmesini tartistilar Bu gorusmeler benzer duzenlemeler icin Malta ve Libya arasinda da devam etmektedir 2015 itibariyla Malta da emlak vergisi yoktu Emlak piyasasi ozellikle liman bolgesi cevresinde St Julian s Sliema ve Gzira gibi bazi sehirlerdeki daire fiyatlarinin hizla artmasiyla patlama yasadi Eurostat verilerine gore Malta da kisi basina dusen GSYIH 2015 yilinda 21 000 ile AB ortalamasinin yuzde 88 i seviyesindeydi Avrupa Birligi uyeligi aldiktan sonra Malta Ocak 2014 te AB disi vatandaslara kendi yatirim yoluyla vatandaslik programiyla Malta pasaportu satmaya basladi Yatirim yoluyla vatandaslik programi olan Bireysel Yatirimci Programindan Ulusal Kalkinma ve Sosyal Fonu Malta hukumetine onemli gelir kaynagi oldu 2018 de butceye 432 000 000 avro ekledi Bu Vatandaslik plani cok dusuk bir durum tespitini iceriyordu ve bircok supheli Rus Orta Dogulu ve Cinli ayni zamanda Avrupa Birligi pasaportu yerine gecen Malta pasaportu aldi Temmuz 2020 de Isci Partisi hukumeti bunu itiraf etti ve Eylul 2020 den itibaren uygulamayi durdurdu Ulasim Temel ic ulasim Eski bir Ingiliz kolonisi olarak Malta da trafik soldan akar Adalarin cok kucuk oldugu dusunuldugunde Malta da arac sahipligi Avrupa Birligi nde dorduncu en yuksek olarak oldukca fazladir 1990 yilinda 577 km2 1 494 sq mi otomobil yogunlugu ile kayitli otomobil sayisi 182 254 e cikti Malta nin 1 972 km 1 225 mi 87 5 asfaltli ve 282 km 175 mi asfaltsiz Aralik 2003 itibariyla olarak toplam 2 254 kilometre 1 401 mil yolu vardir Malta nin en guney noktasindan en kuzey noktasina kadar ana yollari sunlardir Birzebbuġa da Triq Birzebbuġa Zejtun da Għar Dalam yolu ve Tal Barrani yolu Paola da Santa Luċija bulvari Aldo Moro caddesi Anayol 13 Aralik caddesi ve Marsa daki Ħamrun Marsa kestirme yolu Santa Venera Msida Gzira San Ġwann bolge yolu Swieqi Pembroke Malta daki St Andrew yolu Baħar iċ Ċagħa daki sahil yolu Salina yolu Kennedy yolu St Paul s gecisi ve San Pawl il Baħar daki Xemxija tepesi yolu Mistra tepesi yolu Wettinger caddesi Mellieħa gecisi ve Mellieħa daki Marfa yolu Malta nin Otokar ve King Long markali otobusleri 1905 te kurulan Xarabank veya karozza tal linja otobusleri baslica toplu tasima yontemidir Malta nin eski model otobusleri 2011 yilina kadar Malta adalarinda isletildi ve kendi baslarina populer turistik yerler oldu Turizmi tanitmak icin bugune kadar bircok Malta reklaminda turistik hediyelerde ve urunlerde gorunduler Otobus tasima hizmeti Temmuz 2011 de kapsamli reformdan gecti Acilan ihaleyi Arriva Malta kazandi Arriva Malta 264 otobusu isletiyordu 1 Ocak 2014 te Arriva faaliyetlerini finansal zorluklar nedeniyle durdurdu ve Malta Public Transport olarak kamulastirildi Hukumet Ekim 2014 te tercih edilen otobus isletmecisi olarak Autobuses Urbanos de Leon u secti Sirket 8 Ocak 2015 te otobus seferlerinin isetmeciligini devraldi Isletmeci sirket on odemeli tallinja kartini hizmete soktu Agustos 2015 te Turk Otokar markali 40 otobus daha geldi ve hizmete girdi Ekim 2022 den itibaren otobus sistemi Malta sakinleri icin ucretsiz olacaktir Valletta LimaniMalta Freeport Avrupa nin en buyuk limanlarindan birisidir Malta adasinda uc buyuk dogal liman vardir Baskent Valetta nin dogu tarafinda bulunan Valletta Limani veya il Kbir Limani Roma zamanindan beri limandir Bircok kapsamli rihtimi iskelesi ve bir yolcu gemisi terminali vardir Valletta limanindaki terminalin birisi Malta yi Sicilya daki Pozzallo ve Katanya ya baglayan feribotlara hizmet verir Marsamxett Limani Valletta nin bati tarafinda olup bircok yat marinasi vardir Marsaxlokk Limani Malta Serbest Limani Malta nin guneydogusunda Birzebbuġa da adalarin ana kargo terminalidir Malta Freeport 2008 yilinda 2 3 milyon TEU luk ticaret hacmiyle Avrupa kitasinda 11 ve Dunyada 46 en yogun konteyner limani oldu Malta daki Ċirkewwa Limani ile Gozo uzerindeki Mġarr Limani ni birbirine baglayan bir yolcu ve araba vapuru hizmeti veren iki insan yapimi liman daha vardir Feribot her gun sayisiz sefer yapar Malta Uluslararasi Havaalani Ajruport Internazzjonali ta Malta Malta adalarina hizmet veren tek havaalanidir Daha once RAF Luqa hava ussu tarafindan kullanilan arazi uzerine insa edilmistir Gozo daki helikopter pisti Xewkija dedir Bir Air Malta Airbus A320 ucagi Ulusal havayolu sirketi Malta Uluslararasi Havalimani nda yerlesmis Avrupa ve Kuzey Afrika da 36 varis noktasina hizmet veren Air Malta dir Air Malta nin sahipleri Malta Hukumeti yuzde 98 ve ozel yatirimcilardir yuzde 2 Air Malta 1 547 personel istihdam etmektedir ve Medavia sirketinde yuzde 25 payi vardir Haziran 2019 da Ryanair dusuk maliyetli model isleten Malta Air adli tam tesekkullu havayolu istirakine yatirim yapti Malta Hukumeti nin havayolunda bir hissesi vardir ve bu sayede marka adinin haklarini elinde tutar Ayrica bakinizWikimedia Commons ta Malta ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Akdeniz adalari Malta Silahli Kuvvetleri Malta da konusulan diller Malta da LGBT haklari Malta ada Gozo CominoNot listesi 2021 nufus sayimi Bolum 4 Irksal kokenKaynakca Gazzetta tal Gvern ta Malta PDF Maltaca 3 Eylul 2019 19 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 22 Ocak 2021 Language VisitMalta VisitMalta 1 Ekim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Ocak 2024 The Malta Independent 12 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Haziran 2018 Census of Population and Housing 2021 Final Report Population migration and other social characteristics Volume 1 nso gov mt 16 Subat 2023 4 Subat 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Subat 2024 Zammit Andre 1986 Valletta and the system of human settlements in the Maltese Islands Ekistics 53 316 317 89 95 JSTOR 43620704 PDF nso gov mt July 2022 9 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 2 Agustos 2022 a b c d World Economic Outlook Database October 2023 Edition Malta IMF org International Monetary Fund 10 Ekim 2023 16 Ekim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Ekim 2023 Gini coefficient of equivalised disposable income EU SILC survey ec europa eu Eurostat 20 Mart 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Haziran 2020 Human Development Report 2023 24 PDF Ingilizce United Nations Development Programme 13 Mart 2024 13 Mart 2024 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 13 Mart 2024 Census of Population and Housing 2021 Volume 1 Final Report PDF nso gov mt 2023 s 116 26 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 26 Haziran 2023 4 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Aralik 2011 Commission for the Geological Map of the World 17 Aralik 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Kasim 2008 4 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Falconer William Falconer Thomas 1872 Dissertation on St Paul s Voyage BiblioLife s 50 ISBN 978 1 113 68809 5 27 Mart 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Mayis 2018 Malta da egitim istatistikleri 2017 2018 2019 16 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan IMF World Economic Outlook WEO Recovery Risk and Rebalancing October 2010 Table of Contents Imf org 6 Ekim 2010 30 Nisan 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Haziran 2011 The Malta Garrison 1854 www maltaramc com 13 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Ocak 2020 Arthur G Clare FEATURES OF AN ISLAND ECONOMY PDF Features of an Island Economy Malta 1800 1914 21 14 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 7 Haziran 2022 www malta com 25 Eylul 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Nisan 2020 a b Global Footprint Network 16 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Haziran 2020 Lin David Hanscom Laurel Murthy Adeline Galli Alessandro Evans Mikel Neill Evan Mancini MariaSerena Martindill Jon Medouar FatimeZahra Huang Shiyu Wackernagel Mathis 2018 Ecological Footprint Accounting for Countries Updates and Results of the National Footprint Accounts 2012 2018 Resources Ingilizce 7 3 58 doi 10 3390 resources7030058 Unprecedented growth for Malta s film industry The Times Malta 21 Temmuz 2010 6 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Ekim 2014 Silent films showed scenes shot in Malta The Times Malta 4 Kasim 2012 6 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Ekim 2014 Malta Tix 25 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Carabott Michael 14 Temmuz 2005 Incentives To boost film production in Malta The Malta Independent Standard Publications Ltd 1 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Ekim 2014 Hollywood s favourite playground The Times of India 17 Mayis 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Aralik 2016 privatisation gov mt Ingilizce 17 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Nisan 2020 privatisation gov mt Ingilizce 17 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Nisan 2020 privatisation gov mt Ingilizce 17 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Nisan 2020 privatisation gov mt Ingilizce 17 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Nisan 2020 Financemalta org 5 Mayis 2010 4 Mart 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Mart 2013 1 Subat 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Aralik 2020 Libya Herald Ingilizce 9 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Aralik 2020 apartments com mt 10 Subat 2016 10 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Subat 2016 Eurostat 1 Aralik 2016 GDP per capita in PPS Europa web portal 24 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Subat 2017 Passport sale fund rakes in more than 400m Times Malta 28 Eylul 2018 25 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Aralik 2019 Sammut Michael Savona Ventura Charles 1996 Petrol Lead in a Small Island Environment International Journal of Risk amp Safety in Medicine 9 1 33 40 doi 10 3233 JRS 1996 9104 PMID 23512022 NationMaster Transportation statistics 26 Eylul 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Subat 2007 Simons Jake Wallis 1 Temmuz 2011 End of the road no more fares for Malta s vintage buses Telegraph co uk 24 Mayis 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Mayis 2018 Arriva Future Decided di ve com news 22 Aralik 2013 27 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Agustos 2014 Sansone Kurt 23 Aralik 2013 New Year in Arriva out 23 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Agustos 2014 Dalli Kim 1 Ekim 2014 New bus operator to start in January 6 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Ekim 2014 Spanish company takes over bus service 8 Ocak 2015 10 Ocak 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Ocak 2015 Another 40 new buses for Malta Public Transport will be put in service this weekend 8 Agustos 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Malta Independent 6 August 2015 Retrieved 1 May 2017 AAPA World Port Rankings 2008 PDF 23 Mart 2014 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 14 Kasim 2010 MaltaToday com mt Ingilizce 10 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Agustos 2021