Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Organik kimya, organik bileşiklerin ve organik maddelerin yani karbon atomlarını içeren çeşitli formlardaki maddelerin yapısını, özelliklerini ve reaksiyonların bilimsel çalışmasını içeren, kimyanın bir alt dalıdır. Yapının incelenmesi yapısal formüllerini belirler. Özelliklerin incelenmesi, fiziksel ve kimyasal özellikleri ve davranışlarını anlamak için kimyasal reaktivitenin değerlendirilmesidir. Organik reaksiyonların incelenmesi doğal ürünlerin, ilaçların ve polimerlerin kimyasal sentezini ve bireysel organik moleküllerin laboratuvarda ve teorik (In silico) çalışma yoluyla incelenmesidir.
Organik kimyada incelenen kimyasallar arasında, hidrokarbonların (yalnızca karbon ve hidrojen içeren bileşikler) yanı sıra karbon esaslı ancak aynı zamanda diğer elementleri de içeren bileşikler, özellikle oksijen, azot, kükürt, fosfor bulunur (birçok biyokimyasalda bulunur) ve halojenlerdir. Organometalik kimya, karbon-metal bağları içeren bileşiklerin incelenmesidir. Ayrıca çağdaş araştırmalar lantanitler dâhil olmak üzere diğer organometalikleri, özellikle de geçiş metali çinko, bakır, paladyum, nikel, kobalt, titanyum ve kromu içeren organik kimyaya odaklanır.
Organik bileşikler tüm dünya yaşamının temelini ve bilinen kimyasalların çoğunluğunu oluşturur. Dört değerlikli karbonun bağlanma modelleri (biçimsel tekli, çiftli ve üçlü bağlar ve ayrıca yerelleşmeyen elektronlu yapılar), organik bileşikler dizisini yapısal olarak çeşitlendirir. İlaçlar dâhil olmak üzere birçok ticari ürünün temelini veya bunların bileşenlerini oluştururlar; petrokimyasallar ve zirai kimyasallar ve bunlardan yapılan ürünler (yağlayıcılar, çözücüler dahil) plastikler, yakıtlar ve patlayıcılardır. Organik kimya çalışması organometalik kimya ve biyokimya ile örtüşür ancak aynı zamanda tıbbi kimya, polimer kimyası ve malzeme bilimi ile de örtüşür.
Organik kimya her zaman yaşamla birlikte anılmıştır. Bu, tarihsel bir yanlış algılama olup gerçeği yansıtmaz. Yaşam yalnızca organik kimyaya bağlı olmayıp inorganik kimya’yla da önemli derecede bir bağa sahiptir. Örneğin, birçok enzimin yapısında demir ve bakır gibi metaller bulunur. Deniz kabuğu, diş ve kemiklerin yapısında hem organik hem de inorganik maddeler bulunur.
İnorganik kimya, elementsel karbonun dışında, yalnızca karbon-karbon bağları içermeyen basit karbon bileşikleriyle ilgilenir (oksitler, asitler, tuzlar, karbürler). Ancak bu durum, metan ve türevleri gibi tek karbonlu organik bileşiklerin varolmadığı anlamına gelmez. Biyokimya ise protein gibi büyük biyokimyasalların yapısını inceler.
Organik moleküllerin farklı biçimler ve kimyasal tepkisellikleri, görevlerin şaşırtan bir değişikliğini sağlar, onlar gibi canlı sistemlerin biyokimyasal tepkimelerinde enzim katalizörlerinden yararlanılır. Karbonun özel yapısından ötürü, Dünya dışında oluşabilecek yaşamın karbon temelli olması olasıdır; periyodik tabloda karbonun hemen altında bulunan ve benzer özellikteki silisyumun (Si) da Dünya dışı yaşam için temel olabileceği önerilmiştir. Organik kimyada dallar, kiral sentezi, yeşil kimya, mikrodalga kimyası, fullerenler ve mioskopisini kapsar.
Tarihçe
19. yüzyıl başlarında kimyagerler, organizmalarda üretilen bileşiklerin yapay olarak üretilemeyecek kadar karmaşık yapılarda olduklarını ve bu bileşikleri meydana getirmek için bir "yaşam gücü"ne gereksinim duyulduğunu düşünüyorlardı. Bu bileşikleri "organik" olarak isimlendirdiler ve çalışmalarını geleceği daha parlak görünen inorganik materyallere yöneltmeyi tercih ettiler.
Organik kimya çalışmaları, kimyagerlerin bu organik maddeleri aynen inorganik maddeler gibi "yaşam gücü"ne gerek duymadan laboratuvar ortamında üretilebileceklerini fark etmeleriyle hız kazandı. 1816'da Michel Chevreul, değişik yağ ve alkalilerden üretilen sabunlar üzerine bir çalışma başlattı. Değişik asitleri ayırdı ve alkali ile kombinasyon sonucunda sabun elde etti. Tüm bu ayrılmış bileşikler ile bir yağın kimyasal yapısında, "yaşam gücü"ne gerek duymadan değişiklik yapılabileceğini gösterdi. 1828'de Friedrich Wöhler, inorganik (NH4OCN) üre elde etti ve bu yönteme Wöhler sentezi denildi. Her ne kadar Wöhler "yaşam gücü teorisi"ni çürüttüğünü iddia etmekte dikkatli davrandıysa da çoğu kişi bu olaya bir dönüm noktası olarak baktı.
Bir diğer büyük adım, 1856'da William Henry Perkin tarafından atıldı. Kinin sentezlemeye çalışırken, kaza eseri organik bir boya (anilin moru) sentezledi. Kazandığı parayı organik kimyaya ilgi çekmek için harcadı. Bir başka önemli olay DDT maddesinin Othmer Zeidler tarafından 1874'te laboratuvar ortamında eldesiydi. Maddenin böcek öldürücü özellikleri daha sonra yapılan deneylerde keşfedildi.
Teorinin yayılmasında en önemli rolü ve tarafından birbirlerinden bağımsız olarak 1858'te ortaya atılan kimyasal yapı ve bağlar hakkındaki teori üstlendi. İkisi de 4 değerlik alan karbon atomlarının birbirine bağlanarak bir karbon iskeleti oluşturacağını ve yapılabilecek uygun deneylerde bu yapının isteğe bağlı olarak ayarlanabileceğini iddia ediyorlardı.
Organik kimya tarihi, petrolün keşfi ve ayrımsal damıtma yöntemi ile bileşenlerine ayrıştırılması ile devam eder. Farklı bileşiklerin çeşitli kimyasal işlemlerle birbirlerine dönüştürülmesi petrol kimyasının indüstriye sıçramasını ve değişik yöntemlerle yapay lastik, içeriği değiştirilmiş petrol katkı maddeleri, plastik gibi ürünlerin başarıyla oluşturulmasını sağladı.
Alman Bayer firmasının asetilsalisilik asit (aspirin) sentezi ile ilaç sanayii doğmuş oldu.
Karmaşık doğal bileşiklerin sentezi önce üre, sonra glukoz, terpineol ile devam etti. 1907'de Gustaf Komppa tarafından sentezlenen Kafur ile satışa sunuldu. Farmasötik çalışmalar bunu takip etti. Örneğin kolesterol bazlı bileşikler kompleks insan hormonları ve benzerlerinin üretiminde yol açtı. 20. yüzyılın başından beri sentezlenen bileşiklerin karmaşıklığı liserjik asit ve Vitamin B12 gibi örneklerle arttı. Bugünkü hedef ise stereojenik merkezlerin asimetrik sentez yoluyla doğru eldesidir.
Biyokimya, canlıların, yapılarının, içlerinde gerçekleşen olayların kimyası, 20. yüzyıl ile kimyaya yeni bir sayfa açarak ilk adımlarını attı.
Karakterizasyon
Organik bileşikler çoğunlukla karışımlar halinde olduğundan saflığı değerlendirmek için çeşitli teknikler geliştirilmiştir; kromatografi teknikleri bu uygulama için özellikle önemlidir ve bunlar arasında HPLC ve gaz kromatografisi bulunur. Geleneksel ayırma yöntemleri damıtma, kristalleştirme, buharlaştırma, manyetik ayırma ve çözücü ekstraksiyonu'dur.
Organik bileşikler geleneksel olarak "ıslak yöntemler" adı verilen çeşitli kimyasal deneylerle belirlendi ancak bu tür deneylerin yerini büyük ölçüde spektroskopik veya diğer bilgisayar yoğunluklu analiz yöntemleri aldı. Yaklaşık yararlılık sırasına göre listelenen başlıca analitik yöntemler şunlardır:
- Nükleer manyetik rezonans (NMR) spektroskopisi en çok kullanılan tekniktir ve çoğunlukla atom bağlantısının tam olarak belirlenmesine ve hatta korelasyon spektroskopisi kullanılarak stereokimyaya imkan verir. Hidrojen ve karbon gibi organik kimyayı oluşturan atomlar, doğal olarak NMR'ye duyarlı izotoplarla (sırasıyla 1H ve 13C) bulunur.
- Element analizi: Bir molekülün elementsel bileşimini belirlemek için kullanılan tahribatlı bir yöntemdir.
- Kütle spektrometrisi bir bileşiğin molekül ağırlığını ve parçalanma modellerinden yapısını gösterir. Yüksek çözünürlüklü kütle spektrometresi genellikle bir bileşiğin tam formülünü tanımlayabilir ve element analizinin yerine kullanılır. Eski zamanlarda kütle spektrometrisi bir miktar uçuculuk sergileyen nötr moleküllerle sınırlıydı ancak gelişmiş iyonizasyon teknikleri hemen hemen her organik bileşiğin "kütle spektrumunun" elde edilmesine imkan tanır.
- Kristalografi, malzemenin tek bir kristali mevcut olduğunda moleküler geometri'yi belirlemek için yararlı olabilir. Yüksek verimli donanım ve yazılım, uygun bir kristalin elde edilmesinden sonra birkaç saat içinde yapının bulunmasına olanak tanır.
Kızılötesi spektroskopi, optik dönüş ve UV/VIS spektroskopisi gibi geleneksel spektroskopik yöntemler nispeten özel olmayan yapısal bilgileri verir. Kırılma indisi ve yoğunluğu da madde tanımlamasında önemlidir
Özellikler
Organik bileşiklerin fiziksel özellikleri genellikle hem niceliksel hem de niteliksel özellikleri kapsar. Erime ve kaynama noktası, çözünürlük ve kırılma indeksi nicel bilgilerdir. Koku, tutarlılık ve renk ise bazı nitel özelliklerdir.
Erime ve kaynama özellikleri
Organik bileşikler genellikle erir ve çoğunlukla kaynar. Buna karşın, inorganik malzemeler genellikle eritilebilirken birçoğu kaynamaz ama bozunur. Erime ve kaynama noktası, moleküllerin kutupsallık ve molekül ağırlığıyla ilişkilidir.
Bazı özellikle simetrik olan organik bileşikler süblimleşir. Naftalin toplarının hoş kokulu bileşeni olan para-diklorobenzen süblimleşebilen organik bileşiğin bir örneğidir.
Bazı istisnalara rağmen organik bileşikler genellikle 300 °C'nin üzerindeki sıcaklıklarda çok kararlı değildir.
Çözünürlük
Nötr organik bileşikler hidrofobik eğilimlidir yani suda inorganik çözücülere göre daha az çözünürler. İyonlaşabilir grupları içeren organik bileşikler, hidrojen bağı‘nın olduğu az molekül ağırlıklı alkoller, aminler ve karboksilik asitler istisnadır. Aksi takdirde organik bileşikler organik çözücülerde çözünme eğilimindedir. Çözünürlük, organik çözünen maddeye ve organik çözücüye göre değişir.
Katı hal özellikleri
Piezoelektriklik, elektriksel iletkenlik (bkz. iletken polimer’ler ve organik yarı iletkenler) ve elektro-optik (örneğin doğrusal olmayan optik) gibi termo-mekanik ve elektro-mekanik özellikler, moleküler kristallerin ve konjuge sistemli organik polimerler‘in çeşitli özellikleri uygulamalara göre ilgi çeker.. Tarihsel nedenlerden dolayı bu tür özellikler esasen polimer bilimi ve malzeme bilimi’nin konularıdır.
Organik maddelerin sınıflandırılması
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
İsimlendirme
Organik bileşiklerin isimleri ya birçok kurala mantıksal olarak bağlı olarak sistematik ya da çeşitli gelenekleri takip ederek sistematik değildir. Sistematik isimlendirme, IUPAC spesifikasyonları tarafından şart koşulmuştur. Sistematik isimlendirme, ilgilenilen molekül içindeki ana yapının adı ile başlar. Bu ana ad daha sonra yapıyı açık şekilde iletmek için önekler, sonekler ve sayılarla değiştirilir. Milyonlarca organik bileşiğin bilindiği göz önüne alındığında, sistematik isimlerin titizlikle kullanılması zor olabilir. Bu nedenle, basit bileşikler için IUPAC önerileri daha yakından takip edilir, ancak karmaşık moleküller için bu tavsiyelere uyulmaz. Sistematik adlandırmayı kullanmak için ana yapıların yapıları ve adları bilinmelidir. Ana yapılar arasında ikame edilmemiş hidrokarbonlar, heterosikller ve bunların tek işlevli türevleri yer alır.
Sistematik olmayan isimlendirme, en azından organik kimyagerler için daha basittir. Sistematik olmayan isimler bileşiğin yapısını göstermez. Çoğu doğal ürünü içeren karmaşık moleküller için yaygındır.
Bu nedenle resmi olmayan bir şekilde adlandırılan liserjik asit dietilamid sistematik olarak (6aR,9R)-N,N-dietil-7-metil-4,6,6a,7,8,9-heksahidroindolo-[4,3-fg] kinolin-9-karboksamid adlandırılmıştır.
Bilgi işlem kullanımının artmasıyla birlikte, makineler tarafından yorumlanması amaçlanan diğer adlandırma yöntemleri de gelişti. İki popüler biçim SMILES ve InChI’dir.
Yapısal çizimler
Organik moleküller daha yaygın olarak çizimler veya yapısal formüller, çizim kombinasyonları ve kimyasal sembollerle tanımlanır. Çizgi-açı formülü basittir. Bu sistemde, her çizginin uç noktaları ve kesişimleri bir karbonu temsil eder ve hidrojen atomları ya açıkça belirtilebilir ya da tetravalan karbonun ima ettiği gibi var oldukları varsayılabilir.
Kaynakça
- ^ a b c Clayden, J.; Greeves, N. and Warren, S. (2012) Organic Chemistry. Oxford University Press. pp. 1–15. .
- ^ Elschenbroich, C. (2006) Organometallics 3rd Ed., Wiley-VCH
- ^ Morrison, Robert T.; Boyd, Robert N. and Boyd, Robert K. (1992) Organic Chemistry, 6th ed., Benjamin Cummings. .
- ^ Shriner, R.L.; Hermann, C.K.F.; Morrill, T.C.; Curtin, D.Y. and Fuson, R.C. (1997) The Systematic Identification of Organic Compounds. John Wiley & Sons,
Dış bağlantılar
- MIT OpenCourseWare: Organic Chemistry I21 Nisan 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Organic Chemistry Lectures, Videos and Text11 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Journal of Organic Chemistry (Table of Contents1 Nisan 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde .)
- (Table of Contents18 Ekim 2001 tarihinde Wayback Machine sitesinde .)
- Organic Chemistry Portal - Recent Abstracts and (Name)Reactions27 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Home of a full, online, peer-reviewed organic chemistry text.25 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Organic Chemistry Teaching kit5 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Organic chemistry help3 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Organik Kimya8 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Organik kimya organik bilesiklerin ve organik maddelerin yani karbon atomlarini iceren cesitli formlardaki maddelerin yapisini ozelliklerini ve reaksiyonlarin bilimsel calismasini iceren kimyanin bir alt dalidir Yapinin incelenmesi yapisal formullerini belirler Ozelliklerin incelenmesi fiziksel ve kimyasal ozellikleri ve davranislarini anlamak icin kimyasal reaktivitenin degerlendirilmesidir Organik reaksiyonlarin incelenmesi dogal urunlerin ilaclarin ve polimerlerin kimyasal sentezini ve bireysel organik molekullerin laboratuvarda ve teorik In silico calisma yoluyla incelenmesidir Cizgi aci gosterimiTop ve cubuk gosterimiBosluk doldurma gosterimiBir organik bilesigin uc temsili 5a Dihidroprogesteron 5a DHP bir steroid hormon Renkli gosterilen molekullerde karbon atomlari siyah hidrojenler gri ve oksijenler kirmizi renktedir Cizgi aci gosteriminde karbon atomlari bir cizginin her ucunda ve birden fazla cizginin tepe noktasinda belirtilir ve hidrojen atomlarinin geri kalan gerekli degerleri 4 e kadar doldurmasi gosterilir Organik kimyada incelenen kimyasallar arasinda hidrokarbonlarin yalnizca karbon ve hidrojen iceren bilesikler yani sira karbon esasli ancak ayni zamanda diger elementleri de iceren bilesikler ozellikle oksijen azot kukurt fosfor bulunur bircok biyokimyasalda bulunur ve halojenlerdir Organometalik kimya karbon metal baglari iceren bilesiklerin incelenmesidir Ayrica cagdas arastirmalar lantanitler dahil olmak uzere diger organometalikleri ozellikle de gecis metali cinko bakir paladyum nikel kobalt titanyum ve kromu iceren organik kimyaya odaklanir Organik bilesikler tum dunya yasaminin temelini ve bilinen kimyasallarin cogunlugunu olusturur Dort degerlikli karbonun baglanma modelleri bicimsel tekli ciftli ve uclu baglar ve ayrica yerellesmeyen elektronlu yapilar organik bilesikler dizisini yapisal olarak cesitlendirir Ilaclar dahil olmak uzere bircok ticari urunun temelini veya bunlarin bilesenlerini olustururlar petrokimyasallar ve zirai kimyasallar ve bunlardan yapilan urunler yaglayicilar cozuculer dahil plastikler yakitlar ve patlayicilardir Organik kimya calismasi organometalik kimya ve biyokimya ile ortusur ancak ayni zamanda tibbi kimya polimer kimyasi ve malzeme bilimi ile de ortusur Organik kimya her zaman yasamla birlikte anilmistir Bu tarihsel bir yanlis algilama olup gercegi yansitmaz Yasam yalnizca organik kimyaya bagli olmayip inorganik kimya yla da onemli derecede bir baga sahiptir Ornegin bircok enzimin yapisinda demir ve bakir gibi metaller bulunur Deniz kabugu dis ve kemiklerin yapisinda hem organik hem de inorganik maddeler bulunur Inorganik kimya elementsel karbonun disinda yalnizca karbon karbon baglari icermeyen basit karbon bilesikleriyle ilgilenir oksitler asitler tuzlar karburler Ancak bu durum metan ve turevleri gibi tek karbonlu organik bilesiklerin varolmadigi anlamina gelmez Biyokimya ise protein gibi buyuk biyokimyasallarin yapisini inceler Organik molekullerin farkli bicimler ve kimyasal tepkisellikleri gorevlerin sasirtan bir degisikligini saglar onlar gibi canli sistemlerin biyokimyasal tepkimelerinde enzim katalizorlerinden yararlanilir Karbonun ozel yapisindan oturu Dunya disinda olusabilecek yasamin karbon temelli olmasi olasidir periyodik tabloda karbonun hemen altinda bulunan ve benzer ozellikteki silisyumun Si da Dunya disi yasam icin temel olabilecegi onerilmistir Organik kimyada dallar kiral sentezi yesil kimya mikrodalga kimyasi fullerenler ve mioskopisini kapsar TarihceFriedrich Wohler 19 yuzyil baslarinda kimyagerler organizmalarda uretilen bilesiklerin yapay olarak uretilemeyecek kadar karmasik yapilarda olduklarini ve bu bilesikleri meydana getirmek icin bir yasam gucu ne gereksinim duyuldugunu dusunuyorlardi Bu bilesikleri organik olarak isimlendirdiler ve calismalarini gelecegi daha parlak gorunen inorganik materyallere yoneltmeyi tercih ettiler Organik kimya calismalari kimyagerlerin bu organik maddeleri aynen inorganik maddeler gibi yasam gucu ne gerek duymadan laboratuvar ortaminda uretilebileceklerini fark etmeleriyle hiz kazandi 1816 da Michel Chevreul degisik yag ve alkalilerden uretilen sabunlar uzerine bir calisma baslatti Degisik asitleri ayirdi ve alkali ile kombinasyon sonucunda sabun elde etti Tum bu ayrilmis bilesikler ile bir yagin kimyasal yapisinda yasam gucu ne gerek duymadan degisiklik yapilabilecegini gosterdi 1828 de Friedrich Wohler inorganik NH4OCN ure elde etti ve bu yonteme Wohler sentezi denildi Her ne kadar Wohler yasam gucu teorisi ni curuttugunu iddia etmekte dikkatli davrandiysa da cogu kisi bu olaya bir donum noktasi olarak bakti Inorganik amonyum siyanatin isitilmasiyla organik bir bilesik olan ure olusur Bir diger buyuk adim 1856 da William Henry Perkin tarafindan atildi Kinin sentezlemeye calisirken kaza eseri organik bir boya anilin moru sentezledi Kazandigi parayi organik kimyaya ilgi cekmek icin harcadi Bir baska onemli olay DDT maddesinin Othmer Zeidler tarafindan 1874 te laboratuvar ortaminda eldesiydi Maddenin bocek oldurucu ozellikleri daha sonra yapilan deneylerde kesfedildi Teorinin yayilmasinda en onemli rolu ve tarafindan birbirlerinden bagimsiz olarak 1858 te ortaya atilan kimyasal yapi ve baglar hakkindaki teori ustlendi Ikisi de 4 degerlik alan karbon atomlarinin birbirine baglanarak bir karbon iskeleti olusturacagini ve yapilabilecek uygun deneylerde bu yapinin istege bagli olarak ayarlanabilecegini iddia ediyorlardi Organik kimya tarihi petrolun kesfi ve ayrimsal damitma yontemi ile bilesenlerine ayristirilmasi ile devam eder Farkli bilesiklerin cesitli kimyasal islemlerle birbirlerine donusturulmesi petrol kimyasinin industriye sicramasini ve degisik yontemlerle yapay lastik icerigi degistirilmis petrol katki maddeleri plastik gibi urunlerin basariyla olusturulmasini sagladi Alman Bayer firmasinin asetilsalisilik asit aspirin sentezi ile ilac sanayii dogmus oldu Karmasik dogal bilesiklerin sentezi once ure sonra glukoz terpineol ile devam etti 1907 de Gustaf Komppa tarafindan sentezlenen Kafur ile satisa sunuldu Farmasotik calismalar bunu takip etti Ornegin kolesterol bazli bilesikler kompleks insan hormonlari ve benzerlerinin uretiminde yol acti 20 yuzyilin basindan beri sentezlenen bilesiklerin karmasikligi liserjik asit ve Vitamin B12 gibi orneklerle artti Bugunku hedef ise stereojenik merkezlerin asimetrik sentez yoluyla dogru eldesidir Biyokimya canlilarin yapilarinin iclerinde gerceklesen olaylarin kimyasi 20 yuzyil ile kimyaya yeni bir sayfa acarak ilk adimlarini atti KarakterizasyonOrganik bilesikler cogunlukla karisimlar halinde oldugundan safligi degerlendirmek icin cesitli teknikler gelistirilmistir kromatografi teknikleri bu uygulama icin ozellikle onemlidir ve bunlar arasinda HPLC ve gaz kromatografisi bulunur Geleneksel ayirma yontemleri damitma kristallestirme buharlastirma manyetik ayirma ve cozucu ekstraksiyonu dur Organik bilesikler geleneksel olarak islak yontemler adi verilen cesitli kimyasal deneylerle belirlendi ancak bu tur deneylerin yerini buyuk olcude spektroskopik veya diger bilgisayar yogunluklu analiz yontemleri aldi Yaklasik yararlilik sirasina gore listelenen baslica analitik yontemler sunlardir Nukleer manyetik rezonans NMR spektroskopisi en cok kullanilan tekniktir ve cogunlukla atom baglantisinin tam olarak belirlenmesine ve hatta korelasyon spektroskopisi kullanilarak stereokimyaya imkan verir Hidrojen ve karbon gibi organik kimyayi olusturan atomlar dogal olarak NMR ye duyarli izotoplarla sirasiyla 1H ve 13C bulunur Element analizi Bir molekulun elementsel bilesimini belirlemek icin kullanilan tahribatli bir yontemdir Kutle spektrometrisi bir bilesigin molekul agirligini ve parcalanma modellerinden yapisini gosterir Yuksek cozunurluklu kutle spektrometresi genellikle bir bilesigin tam formulunu tanimlayabilir ve element analizinin yerine kullanilir Eski zamanlarda kutle spektrometrisi bir miktar ucuculuk sergileyen notr molekullerle sinirliydi ancak gelismis iyonizasyon teknikleri hemen hemen her organik bilesigin kutle spektrumunun elde edilmesine imkan tanir Kristalografi malzemenin tek bir kristali mevcut oldugunda molekuler geometri yi belirlemek icin yararli olabilir Yuksek verimli donanim ve yazilim uygun bir kristalin elde edilmesinden sonra birkac saat icinde yapinin bulunmasina olanak tanir Kizilotesi spektroskopi optik donus ve UV VIS spektroskopisi gibi geleneksel spektroskopik yontemler nispeten ozel olmayan yapisal bilgileri verir Kirilma indisi ve yogunlugu da madde tanimlamasinda onemlidirOzelliklerOrganik bilesiklerin fiziksel ozellikleri genellikle hem niceliksel hem de niteliksel ozellikleri kapsar Erime ve kaynama noktasi cozunurluk ve kirilma indeksi nicel bilgilerdir Koku tutarlilik ve renk ise bazi nitel ozelliklerdir Erime ve kaynama ozellikleri Organik bilesikler genellikle erir ve cogunlukla kaynar Buna karsin inorganik malzemeler genellikle eritilebilirken bircogu kaynamaz ama bozunur Erime ve kaynama noktasi molekullerin kutupsallik ve molekul agirligiyla iliskilidir Bazi ozellikle simetrik olan organik bilesikler sublimlesir Naftalin toplarinin hos kokulu bileseni olan para diklorobenzen sublimlesebilen organik bilesigin bir ornegidir Bazi istisnalara ragmen organik bilesikler genellikle 300 C nin uzerindeki sicakliklarda cok kararli degildir Cozunurluk Notr organik bilesikler hidrofobik egilimlidir yani suda inorganik cozuculere gore daha az cozunurler Iyonlasabilir gruplari iceren organik bilesikler hidrojen bagi nin oldugu az molekul agirlikli alkoller aminler ve karboksilik asitler istisnadir Aksi takdirde organik bilesikler organik cozuculerde cozunme egilimindedir Cozunurluk organik cozunen maddeye ve organik cozucuye gore degisir Kati hal ozellikleri Piezoelektriklik elektriksel iletkenlik bkz iletken polimer ler ve organik yari iletkenler ve elektro optik ornegin dogrusal olmayan optik gibi termo mekanik ve elektro mekanik ozellikler molekuler kristallerin ve konjuge sistemli organik polimerler in cesitli ozellikleri uygulamalara gore ilgi ceker Tarihsel nedenlerden dolayi bu tur ozellikler esasen polimer bilimi ve malzeme bilimi nin konularidir Organik maddelerin siniflandirilmasiBu alt basligin genisletilmesi gerekiyor Sayfayi duzenleyerek yardimci olabilirsiniz IsimlendirmeBir organik bilesik icin cesitli isimler ve tasvirler Organik bilesiklerin isimleri ya bircok kurala mantiksal olarak bagli olarak sistematik ya da cesitli gelenekleri takip ederek sistematik degildir Sistematik isimlendirme IUPAC spesifikasyonlari tarafindan sart kosulmustur Sistematik isimlendirme ilgilenilen molekul icindeki ana yapinin adi ile baslar Bu ana ad daha sonra yapiyi acik sekilde iletmek icin onekler sonekler ve sayilarla degistirilir Milyonlarca organik bilesigin bilindigi goz onune alindiginda sistematik isimlerin titizlikle kullanilmasi zor olabilir Bu nedenle basit bilesikler icin IUPAC onerileri daha yakindan takip edilir ancak karmasik molekuller icin bu tavsiyelere uyulmaz Sistematik adlandirmayi kullanmak icin ana yapilarin yapilari ve adlari bilinmelidir Ana yapilar arasinda ikame edilmemis hidrokarbonlar heterosikller ve bunlarin tek islevli turevleri yer alir Sistematik olmayan isimlendirme en azindan organik kimyagerler icin daha basittir Sistematik olmayan isimler bilesigin yapisini gostermez Cogu dogal urunu iceren karmasik molekuller icin yaygindir Bu nedenle resmi olmayan bir sekilde adlandirilan liserjik asit dietilamid sistematik olarak 6aR 9R N N dietil 7 metil 4 6 6a 7 8 9 heksahidroindolo 4 3 fg kinolin 9 karboksamid adlandirilmistir Bilgi islem kullaniminin artmasiyla birlikte makineler tarafindan yorumlanmasi amaclanan diger adlandirma yontemleri de gelisti Iki populer bicim SMILES ve InChI dir Yapisal cizimler Organik molekuller daha yaygin olarak cizimler veya yapisal formuller cizim kombinasyonlari ve kimyasal sembollerle tanimlanir Cizgi aci formulu basittir Bu sistemde her cizginin uc noktalari ve kesisimleri bir karbonu temsil eder ve hidrojen atomlari ya acikca belirtilebilir ya da tetravalan karbonun ima ettigi gibi var olduklari varsayilabilir Bu diyagram organik bilesik butanin 5 farkli yapisal gosterimini gosterir En soldaki yapi hidrojen atomlarinin cikarildigi bag cizgi cizimidir 2 yapi eklenen hidrojenleri tasvir eder koyu renkli sikisik baglar hidrojen atomlarinin okuyucuya dogru geldigini gosterir karma baglar atomlarin okuyucudan uzaga yonlendirildigini gosterir ve kati duz baglar baglarin ekran kagit duzleminde oldugunu gosterir Ortadaki yapi dort karbon atomunu gosterir 4 yapi ise 3 boyutlu olmadan sadece atomlari ve baglari gosteren bir gosterimdir En sagdaki yapi butanin yogunlastirilmis yapi temsilidir Kaynakca a b c Clayden J Greeves N and Warren S 2012 Organic Chemistry Oxford University Press pp 1 15 0 19 927029 5 Elschenbroich C 2006 Organometallics 3rd Ed Wiley VCH Morrison Robert T Boyd Robert N and Boyd Robert K 1992 Organic Chemistry 6th ed Benjamin Cummings 978 0136436690 Shriner R L Hermann C K F Morrill T C Curtin D Y and Fuson R C 1997 The Systematic Identification of Organic Compounds John Wiley amp Sons 0 471 59748 1Dis baglantilarVikikitap Vikikitapta bu konu hakkinda daha fazla bilgi var Organik kimya MIT OpenCourseWare Organic Chemistry I21 Nisan 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Organic Chemistry Lectures Videos and Text11 Agustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Journal of Organic Chemistry Table of Contents1 Nisan 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde Table of Contents18 Ekim 2001 tarihinde Wayback Machine sitesinde Organic Chemistry Portal Recent Abstracts and Name Reactions27 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Home of a full online peer reviewed organic chemistry text 25 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Organic Chemistry Teaching kit5 Subat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Organic chemistry help3 Subat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Organik Kimya8 Agustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde