Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Haziran 2020) |
Osmanlı toplumu, Osmanlı İmparatorluğu bünyesinde yaşamış halkların bütününü ifade eder. Toplum, müslüman ve müslüman olmayan "millet"lerden oluşuyordu. Gayrimüslimler ayrıca "cizye" vergisi ödemek dışında toplumdan bir ayrıma tabi değildi. Müslüman toplumun yaşantısı şeriat ile şekillenirken farklı milletlerin din ve örflerine göre mahalli yaşam tarzlarını koruma imkanı vardı. Toplumu yönetenler ve yönetilenler olarak, art zamanlı şekilde, iki sınıfa ayırmak mümkündür. Sınıflar arası geçiş yasak değildir, ancak sınırlı tutulmuştur.
Osmanlılık, 1839'da ilan edilen Tanzimat Fermanı'ndan itibaren Osmanlı İmparatorluğu'nun resmi görüşü olan Osmanlıcılıkta; Türk, Yunan, Ermeni, Bulgar, Macar, Bosnalı, Arap, Kürt gibi etnik grupların üst kimliği olarak kabul edilmiştir ve kapsam konusunda Müslüman-gayrimüslim ayrımı yapılmamıştır. Ancak bu anlayış hem Müslümanlar hem de gayrimüslimlerce kabul görmemiş ve bu politika başarılı olmamıştır. Bu etnik grupların bir bir isyan edip bağımsızlıklarını kazanmalarıyla geçerliliğini yitirmiştir.
Toplumsal sorunlar
Katip Çelebi'ye göre: "insansız mülk olmaz, ordusuz halk olmaz, parasız ordu olmaz, halk olmadan da para olmaz." Halk ile devletin ilişkisine dair özet bir yorum getirir. Halk vergi ve asker kaynağıdır. Ulema, kan ile özdeşleştirilir. Asker, tüccar, safra; yapısı süfli toprakta olan reaya da sevda derecesindedir. Katip Çelebi ve Naima insanın geçirdiği bedensel aşamaları devletin de geçirdiğini savunmuştur. Gelişme, kemalat ve yaşlılık dönemleri ile devleti betimlemeye çalışmışlardır. Koçi Bey ve Lütfi Paşa kendi döneminde toplumdaki bozuklukları ve askeri yapıdaki aksaklıkları tahlil etmişlerdir. Mustafa Ali toplumun gerilemesini yolsuzluk, sorumsuzluk, adaletsizlik, harem kadınları ile ağaların siyasete etkisi gibi nedenlere bağlamıştır. 'e göre Osmanlı'da toplumsal sarsıntının bazı simgeleri: I. Süleyman'nin Şehzade Mustafa'yı idam ettirmesi, II. Selim'in mutlak otoriteyi Sokullu Mehmet Paşa'ya bırakması, rüşvete göz yumulması sayılabilir.
Yöneten ve yönetilen ayrımı
Osmanlı'da belirsiz biçimde bir toplumsal sınıflandırma mevcuttur. Katı ve kesin bir sınıflar ayrımı bulunmamakla birlikte zaman içinde değişen ve Meşrutiyet sonrasında yok olan bir ayrımdan söz edilebilir. Sina Akşin'e göre şöyle bir sınıflandırma yapmak mümkündür:
|
|
Yönetenler (Askeri)
- Osmanlı yönetici sınıfı, dört alt başlıkta incelenebilir. Bunlar Saray halkı, Seyfiye, İlmiye ve Kalemiye sınıflarıdır. Yönetenler kuruluş ve yükseliş aşamalarında devleti sırtlamıştır. Lakin klasik dönemden sonra tüm dünya ile paralel olarak içtimai ve teknolojik gelişmelerin yaşandığı, bunun yanında yönetimsel açıdan da birçok yeni kavram ve uygulamanın ortaya çıktığı bir döneme girilmesiyle yavaşta olsa değişmeye başlamıştır. Söz konusu uygulamaların nitelikleri ve oldukça yüksek sayılabilecek gerçekleşme hızları, yönetenler ile yönetilenler arasındaki ilişkilerin şeklini ve seviyesini oldukça farklılaştırmıştır.[1] 2.1.1. Saray Halkı Şüphesiz bu zümrenin en üstünde padişah bulunmaktadır. Saray üç ana gruptan oluşur ve bunlar Harem, Birun ve Enderun olarak ayrılır. Bu bölümlerde çalışanlar statü, görev ve hükümdara yakınlık derecelerine göre imtiyaza sahiplerdir. Sıradan halk ile kıyaslanamazlar. 2.1.2. Seyfiye Kılıç ehlidir e Ehl-i seyf ve Ehl-i örf gibi adları da vardır. Aynı zamanda yürütme işini de yaparlar (Beylerbeyi, Sancak Beyi vs.). Kubbealtı vezirleri, Yeniçeri ağası, Kaptan-ı derya gibi eşhas bu zümreden çıkar. Bu sınıfın tabanını Tımarlı sipahiler oluşturur. Seyfiye sınıfı kuruluş ve yükseliş aşamasında devletin en muhkem unsurudur. Sadrazamlar genellikle bu sınıftan çıkmaktadır.[2] 2.1.3. İlmiye Bu sınıfa Ehl-i şer denir. Osmanlı Devleti’nde eğitim, yargı, fetva ve diyanet teşkilâtını oluşturan medrese menşeli ulema sınıfıdır. Medrese tahsilinden sonra icazet ile vazife başına geçerler. 17’nci yüzyılın başlarına kadar sağlam bir gelenek üzerine oturmuşlardır. Kendilerine has nizamı, yargı ve eğitim alanında belirlenen dereceleri, yetki ve sorumluluk ile donatılmışlardır.[3] Şeyhülislam, Kadı, Kazasker ve Müderris bu sınıfın önemli simalarındandır. Bugünkü hakimlik, noterlik ve yerel yönetim işleri bu sınıfa aittir.[4] Klasik dönemde siyaset cezasına tabi değillerdi. Bozulmalarla birlikte ilmiye sınıfı devlet işlerine girmiş, yeniçeri ocağı il birlikte devlete nüfuz etmeye çalışmışlardır. 2.1.4. Kalemiye Maliye, bürokrasi/yazışma işlerine bakarlar. Fatih Sultan Mehmed’in Kanunnamesi’nde zikredilmezler. Kalemiye erbabı şeklinde tanınmaları 16’’nci yüzyıldan sonradır.[5] Kalemiye’de eğitim usta-çırak ilişkisi ile hizmet içi eğitim söz konusudur. Defterdar, Nişancı, Defter eminliği ve 18’inci yüzyıldan sonra Reisülküttab olarak görev yapmaktaydılar. 16’nci yüzyıldan sonra gelişmeye başlayan kurum, 18’inci yüzyıla damgasını vurmuştur. Beynelmilel ilişkiler artık kılıçla değil diplomasi ile yürütülmek zorunda kalınmış ve böylece kalemiye sınıfı ön plana çıkmıştır. ----[1] Serdar Vural Uygun, ‘’Osmanlı’dan Günümüze Yöneten-Yönetilen Etkileşimleri Üzerine’’, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 11, S. 26, ss. 297-314, Hatay 2014, s. 298. [2] Halit Çiçek, ‘’Osmanlı İmparatorluğunda Mali Bunalım’’, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 6, ss. 46-80, Konya 2000, s. 47. [3] Mehmet İpşirli, ‘’İlmiye’’, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 22, ss. 141-145, İstanbul 2000, s. 141. [4] Çiçek, a.g.m, s. 47. [5] Mehmet İpşirli, ‘’Kalemiye’’, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 24, ss. 248-249, İstanbul 2001, s. 248.
Yönetilenler (Reaya, Tebaa)
- Reaya Osmanlı’da tebaa, halk anlamına gelen bir tabirdir. Sözlükte ‘’sığır, koyun sürüsü’’ anlamına gelen raiyye/raiyyet kelimesinin çoğuludur. Osmanlı’da yönetenler ve ulema dışını kapsayan bir tabirdir. Bu sınıf yukarıda da zikrettiğimiz gibi devlete vergi ve asker vermekle yükümlüdür. Osmanlı’da tarımın devamlılığı reaya zümresine bağlıdır. Devlete isyan etmedikleri sürece kanunlar çerçevesinde yaşamlarını sürdürmüşlerdir.[1] ----[1] Mehmet Öz. ‘’Reaya’’, TDV İslam Ansiklopedisi, C.34, ss. 490-493, İstanbul 2007, s. 490. ----
Yaşam ortamına göre
Köy
Nüfusun çoğunu köylüler oluşturmaktaydı. Çiftçi kendisine verilen toprağı işleyip vergisini veya bir vakfa verirdi. Köylü, toprağı üç yıl üst üste boş bırakıp işlemezse “Çiftbozan” adıyla vergi öderdi. Bundaki amaç üretimi arttırmak, toprağın boş kalmasını önlemekti. 16. yüzyılın sonlarında tımar sisteminin bozulması ile “İltizam sistemi” yaygınlaştı. İltizam sistemi sonucunda reayanın durumu kötüleşti. Köyden kente göçler başladı. Bu göçlerle; şehirdeki sorunlar artmaya, köyler boşalmaya ve tarım üretimi azalmaya başladı.
Şehir
Osmanlı şehirleri her türden malın ticaretinin yapıldığı, sanayi işletmeciliğinin var olduğu ve çeşitli sosyal kurumların örgütlendiği; idari, askeri ve dini işlerin görüşüldüğü yerleşim merkezleridir. Osmanlı şehir halkını; Askerler, Tacirler (tüccarlar) ve Esnaflar (Ahiler) oluşturuyordu.
Göçebeler (Konargöçerler)
Yörük olarak da adlandırılan bu insanlar hayvancılıkla geçimlerini sağlıyorlardı. Devletin kendileri için düzenlediği kanunlar çerçevesinde hayatlarını sürdürüyorlardı. Devlet göçebelerden; Adet-i Ağnam, , Kışlak ve Yaylak adlı vergileri alırdı. Devlet göçebelerin vergi ve asker toplamada sorun olmaları nedeni ile onları yerleşik hayata geçirmeye çalışmışsa da başarılı olamamıştır.
Ekonomik yapı
Osmanlı'da zengin sınıf gerek vakıf anlayışı, gerekse devletin iktidar kaygısı ile fazla büyümemiştir. Ancak devlet görevlilerinin imkânları çoktu ve genellikle zengindiler. Bürokratlar Osmanlı toplumunun en zengin ve kudretli sınıfıdır. Prof. İnalcık'a göre; "1500'lerde bir sancak beyinin yıllık geliri 4 bin 12 bin düka altını arasında değişiyordu. Oysa aynı dönemde Bursa'nın zengin bir tüccarı dört bin altın servete nadiren sahipti". Çok küçük bir bürokratlar sınıfı padişah ailesinden sonra, en zengin kesimi oluşturuyordu. Ardından yabancı tüccarlar ve müslümanlar geliyordu. Örneğin: Lütfi Barkan'ın 1528'de Rumeli'deki dört sancakta tespit ettiğine göre: toplam gelirin % 35'i padişahın haslarına, % 54'ü tımar ve zeamete, % 7'si sancak beyleri hassına ve ancak % 1'i mülk ve vakıf araziye aittir. Merkezi devlet toplam gelirin ancak % 37'sine el koyabilmekte, artan kısmı eyaletlerde kalmaktadır. Bu da devletin militarist ve sürekli seferberlik halinde olmasından ileri geliyor.
Tarihsel süreçte toplum yapısı
Kuruluş Devri
Selçuklu devrinde çok sayıda Oğuz Türkleri İran'a, Azerbaycan'a, Anadolu'ya ve Suriye'ye yayıldı. İlk kurulan devletlerin ideolojik yönelimi ve yönetim biçimi Arap ve İran-İslâm geleneklerine dayanıyordu. Ordunun çoğunluğunu hayvancılığa dayalı, yarı göçebe Oğuz Türkleri oluşturuyordu. Sivil ve mali idarede İranlı vezirler ve kâtipler, kültür yaşamında İranlı ve Arap şair ve yazarlar, medreselerde Arapçayı benimsemiş alimler ağır basıyordu. Günlük hayatın dili Türkçe idi. Yönetim ve edebiyat alanlarında Farsça, medreselerde Arapça yerleşmişti. Medreselerde yetişen kadılar, ülkenin çeşitli yörelerinde şeriat hükümlerini uyguluyordu.Sınır bölgelerinde Müslüman olmakla beraber iç Asya geleneklerini sürdüren Türkmen hayat biçimi ve töresi yaygındı. Hayvancılık yapan Türkmenler, kışın ovada, yazın yaylada otlak arayarak yarı yerleşik yaşam sürüyorlardı. Ayrıca Bizans bölgelerine yapılan akınlardan alınan ganimetler de önemli gelir kaynağıydı. Ahiler ticarete hakim oldular şehirli halkın dayanışmasını, hatta tehlikeli anlarda örgütlenerek savunma ve korunmasını sağladılar. Ayrıca siyasal dağınıklık dönemlerinde Anadolu'nun toplumsal dinginliğin korunmasına yardımcı oldular.
Yükseliş
On dördüncü yüzyıla gelindiğinde devlet küçük bir uç toplumundan başlayıp, hoşgörülü ve adil bir yönetim sayesinde, Tuna'dan Kızılırmak'a uzanmıştı. Adalet ve müsamaha, Balkanlar'da ortodoks idarelerden ele geçirilen yörelerin elde kalmasını sağlıyordu. Devletin ve toplumun hukuksal temelini, şeriat oluşturmaktaydı. Ancak örfi kurallar da göz ardı edilmiyordu. Vergi düzenini açıklayan en eski Osmanlı belgeleri on beşinci yüzyıldadır. Yeni ele geçirilen yörelerdeki düşük vergiler yerel halkın Osmanlı'yı tercih sebebiydi.
Asker dışındaki halk, "reaya", devlete vergi ödemekteydi.Osmanlı siyasal uygulamasında asker ve reaya kesin kurallarla ayrılmıştı. Reayanın reaya olarak kalması ve asker çocuklarının asker olması teşvik ediliyordu.I. Süleyman'ın sadrazamlarından Lütfi Paşa Asafname isimli eserinde "Reayadan olup ata ve dededen sipahizade olmayanı sipahi etmemek gerek. Kapı açılınca herkes reayadan kaçıp sipahi olur." demiştir. Toplumsal köken, yetişme koşulları ve resmî görev bakımından askeri sınıf: kılıç ve kalem ehli olarak ikiye ayrılmaktaydı. Gayrimüslim halk müslümanlardan farklı olarak cizye vergisi ödemekteydi. Cizye dışında Osmanlı vatandaşları arasında fark yoktur. Şehirli, göçebe ve köylü halkın vergilendirilme biçimi değişiklik gösterir.
Sina Akşin Klasik dönemde toplumu şöyle tasnif eder:
- I. Yönetenler (askerîler) sınıfı A. İcraî Askeriler 1. Maaşlılar 2. Zaimler ve tımarlı sipahiler B. Ulema
- II. Yönetilenler (reaya) sınıfı A. Kentliler 1. Lonca esnafı 2. Tüccar ve sarraflar B. Köylüler C. Göçebeler
Toplumun farklı noktaları ortak paydada birleştirilmeye çalışıldı. Hiçbir unsurun baskın olmasına, iktidarı ele geçirebilmesine imkân tanınmıyordu. Örneğin: tüccarlardan çok zenginleşen biri olursa, müsadere yoluyla mallarına el konuluyordu. Belli bir bölgede güçlenen halk, boy, oba olursa hemen tehcir edilir. İktidar imkânı kaldırılırdı. Ziya Gökalp devşirme çocukların yüksek yönetici oldukları Enderun ile medreseleri karşılaştırırken, birincisinin Türk olmayanı alıp Türk yaptığını, ikincisinin Türk'ü Arap haline getirdiğini söyler. Enderun'da dil Türkçe iken, ilim ve medrese dili Arapçaydı. Askeri sınıfta Müslüman kökenliler yerine Hristiyan devşirmeler tercih sebebiydi. Genellikle ülkenin padişahtan sonra en zengin ikinci adamı sadrazamdı. Sadrazam çocuklarının yerleşebildiği devlet makamına Hristiyan bir çobanın çocukları da gelebilmekteydi. Tüccar sınıfının büyümemesi için çaba gösterilmiştir. Yalnızca şehirler arası ticareti yürüten lonca üyelerine imkân veriliyordu. Özel teşebbüsün kapital olmasının önü engellenmiştir. Köylüler göçebelere tercih edilmiştir. Köylülerin yeri yurdu belliydi ve vergi ödemekteydiler. Göçebeler ise adresi belli olmayan, vergi ve asker konusunda sıkıntılı, silahlı ve üstüne fazla varılamayan bir kesimdi. Göçebeleri köylüye dönüştürmek Osmanlılar'ın en büyük uğraşlarındandır.
Duraklama ve gerileme
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Coğrafi keşiflere ve batıda gerçekleşen teknolojik gelişmelere ayak uyduramayan devlet iç işlerinde isyanlarla uğraşmak zorunda kalmıştır. Bu dönemde artan vergi yükü ve enflasyon nedeniyle devlet- halk çatışması baş göstermiştir. Ayanlar bu dönemde devlet erkini yerel olarak temin etmişlerdir. Dünyada değişen ticaret yolları ve alternatif üretim biçimleri Osmanlı halkını ekonomik zorluğa soktu. Eğitim alanında 1700'lerde batı usulü ile tanışıldı.3. Selim ve 2. Mahmut gibi padişahlar toplumu batı yöntemiyle geliştirmeye uğraştılarsa da bunlar tabana yayılmadı.
Tanzimat sonrası
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
| Tarihî nüfus | ||
|---|---|---|
| Yıl | Nüfus | %± |
| 1520 | 11.692.480 | — |
| 1566 | 15.000.000 | %+28.3 |
| 1683 | 30.000.000 | %+100.0 |
| 1831 | 7.230.660 | %−75.9 |
| 1856 | 35.350.000 | %+388.9 |
| 1881-93 | 17.388.604 | %−50.8 |
| 1905 | 20.884.000 | %+20.1 |
| 1906 | 20.975.345 | %+0.4 |
| 1919 | 14.629.000 | %−30.3 |
Tanzimatta sanayileşme atılımları görülse de bu çabalar olgunlaşmaz. Batılı güçler karşısında kendini muhafaza etmeye çalışan imparatorluk toplumsal hayatı düzenleyici tedbirler almaya çalıştı. Gayrimüslim halk için büyük düzenlemeler yapıldı. Genellikle batı güdümünde gelişen olaylar sonucunda memur olma hakkı, eşit vergi, askerlik gibi hususlarda tanzimat yapıldı.
Ayrıca bakınız
Galeri
-
![image]()
Bayezid'in tahta çıkışı, 15. yy. -
![image]()
İstanbul'da sokak temizlikçileri, 1582 -
![image]()
Dilenciler, Surname-i Vehbi'den, 1582 -
![image]()
Surname-i Vehbi, 1582 -
![image]()
Minyatür atölyesi, , 1609 -
![image]()
Takiyüddin'in Rasathanesi, 17. yy. sonu -
![image]()
Sultan Ahmet ulema ile yemek yiyor, 17. yy., Levni -
![image]()
1710'da İstanbul -
![image]()
18. yüzyılda kadınların müzik meclisi -
![image]()
Yirmisekiz Mehmet Sait Paşa, 18. yy. -
![image]()
Közbekçi Mustafa Ağa ve maiyeti, 18. yy. -
![image]()
18.yüzyılda bir kadın eşi hakkında Kadı'ya şikayette bulunuyor -
![image]()
18. yüzyılda bir dansçı, Levni -
![image]()
3. Ahmet ve şehzade, 18. yüzyılın ikinci yarısı -
![image]()
'in cülusu, Konstantin Kapıdağlı -
![image]()
Türk, Ermeni, Rum kadınları, 1825 -
![image]()
Pazar, 1851 -
![image]()
Çarşı, 1878 -
![image]()
1873'te Selanikli kadınlar -
![image]()
Bir çizime göre Osmanlı giyimi -
![image]()
Göksu'da Sefa, 19. yy., Fausto Zonaro -
![image]()
1912'de Osmanlı mülteciler -
![image]()
Son halife Abdülmecit tarafından yapılan, Haremde klasik müzik icrası, 1915 -
![image]()
Konuyla ilgili yayınlar
- İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, cilt III - 2. Kısım (Türk Tarih Kurumu yayını, Ankara 1954)
- Ömer Lütfi Barkan, Osmanlı imparatorluğunda Çiftçi Sınıflarının Hukukî Statüsü, Ülkü dergisi sayı 49-59 (Ankara 1937-38)
- Ö. L. Barkan, Çiftçi Sınıfları, Ülkü, sayı 58, s. 259 ve sayı 53,
- İ. H. Uzunçarşılı, Osmanlı imparatorluğu Teşkilatı, (Türk tarihinin anahatları eserinin müsveddeleri, Seri 3, No: 14, İstanbul 1935)
- Sencer Divitçioğlu, Asya Tipi Üretim Tarzı ve Osmanlı Toplumu, (IÜF yayını, İstanbul, 1967)
- Muzaffer Sencer, Dinin Türk Toplumuna Etkileri, s. 186 (İstanbul 1968)
- Halil İnalcık, Tanzimat, (Tarih araştırmaları) 1940-1941, DTCF tarih enstitüsü neşriyatı, N. 4, s. 237-260
- Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, yay. haz. Ahmet Kuya ş, 6. B., İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2004.
- Goffman, Daniel, Osmanlı Dünyası ve Avrupa: 1300–1700, Çev: Ülkün Tansel, İstanbul, Kitap Yayınevi, 2004.
- Kantemir, Dimitri, Osmanlı İmparatorluğu’nun Yükseliş ve Çöküş Tarihi, C. II., 6. B., Çev: Özdemir Çobanoğlu, İstanbul, Cumhuriyet Kitapları, 2005.
- Karal, Enver Ziya, Büyük Osmanlı Tarihi, C. I., Ankara, TTK Yayınları, y.y.
Kaynakça
- ^ (PDF). 10 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2014.
- ^ (PDF). 12 Ocak 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 27 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 22 Haziran 2014.
- ^ Ayhan Bıçak, Türk Düşüncesi, Dergah Yayınları, s.322
- ^ Katip Çelebi, Bozuklukların Düzeltilmesinde Tutulacak Yollar, Kültür Bakanlığı, 1982, s.22-23
- ^ Ayhan Bıçak, Türk Düşüncesi, Dergah Yayınları, s. 322-326
- ^ Sina Akşin, Osmanlı-Türk Toplumundaki Sınıf Yapısı Üzerine bir Deneme, Toplum ve Bilim. 2. sayı, 1977
- ^ ekrembugraekinci.com/makale.asp?id=436
- ^ H. İnalcık, Ottoman Empire, s. 115
- ^ İlber Ortaylı, Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, s. 130
- ^ a b Halil İnalcık (1996). Osmanlı İmparatorluğu - Toplum ve Ekonomi. Eren Yayıncılık. s. 1-15. ISBN .
- ^ (PDF). 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2014.
- ^ a b . Türkiye Tarihi 2 Osmanlı Devleti 1300- 1600. Cem Yayınevi. s. 57. ISBN .
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 16 Haziran 2012 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 11 Ocak 2014.
- ^ Türkiye'nin Tarihi, Sina Akşin, s.23
- ^ . 1 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2014.
- ^ Türkiye'nin Tarihi, Sina Akşin, s.27
- ^ tdae.ege.edu.tr/files/dergi_12/28.pdf
- ^ (PDF). 12 Ocak 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2014.
- ^ . 30 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2014.
- ^ (PDF). 4 Mart 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 28 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 11 Ocak 2014.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Haziran 2020 Osmanli toplumu Osmanli Imparatorlugu bunyesinde yasamis halklarin butununu ifade eder Toplum musluman ve musluman olmayan millet lerden olusuyordu Gayrimuslimler ayrica cizye vergisi odemek disinda toplumdan bir ayrima tabi degildi Musluman toplumun yasantisi seriat ile sekillenirken farkli milletlerin din ve orflerine gore mahalli yasam tarzlarini koruma imkani vardi Toplumu yonetenler ve yonetilenler olarak art zamanli sekilde iki sinifa ayirmak mumkundur Siniflar arasi gecis yasak degildir ancak sinirli tutulmustur 19 yuzyilda Osmanlilar Osmanlilik 1839 da ilan edilen Tanzimat Fermani ndan itibaren Osmanli Imparatorlugu nun resmi gorusu olan Osmanlicilikta Turk Yunan Ermeni Bulgar Macar Bosnali Arap Kurt gibi etnik gruplarin ust kimligi olarak kabul edilmistir ve kapsam konusunda Musluman gayrimuslim ayrimi yapilmamistir Ancak bu anlayis hem Muslumanlar hem de gayrimuslimlerce kabul gormemis ve bu politika basarili olmamistir Bu etnik gruplarin bir bir isyan edip bagimsizliklarini kazanmalariyla gecerliligini yitirmistir Toplumsal sorunlar1720 lerde saray eglenceleri Surname Katip Celebi ye gore insansiz mulk olmaz ordusuz halk olmaz parasiz ordu olmaz halk olmadan da para olmaz Halk ile devletin iliskisine dair ozet bir yorum getirir Halk vergi ve asker kaynagidir Ulema kan ile ozdeslestirilir Asker tuccar safra yapisi sufli toprakta olan reaya da sevda derecesindedir Katip Celebi ve Naima insanin gecirdigi bedensel asamalari devletin de gecirdigini savunmustur Gelisme kemalat ve yaslilik donemleri ile devleti betimlemeye calismislardir Koci Bey ve Lutfi Pasa kendi doneminde toplumdaki bozukluklari ve askeri yapidaki aksakliklari tahlil etmislerdir Mustafa Ali toplumun gerilemesini yolsuzluk sorumsuzluk adaletsizlik harem kadinlari ile agalarin siyasete etkisi gibi nedenlere baglamistir e gore Osmanli da toplumsal sarsintinin bazi simgeleri I Suleyman nin Sehzade Mustafa yi idam ettirmesi II Selim in mutlak otoriteyi Sokullu Mehmet Pasa ya birakmasi rusvete goz yumulmasi sayilabilir Yoneten ve yonetilen ayrimiOsmanli da belirsiz bicimde bir toplumsal siniflandirma mevcuttur Kati ve kesin bir siniflar ayrimi bulunmamakla birlikte zaman icinde degisen ve Mesrutiyet sonrasinda yok olan bir ayrimdan soz edilebilir Sina Aksin e gore soyle bir siniflandirma yapmak mumkundur Klasik donemde 15 16 yy 1 Yonetenler askeriler sinifi1 1 Icrai askeriler1 1 1 Maaslilar 1 1 2 Zaimler ve timarli sipahiler dd 1 2 Ulema dd 2 Yonetilenler reaya sinifi2 1 Kentliler2 1 1 Lonca esnafi 2 1 2 Tuccarlar ve sarraflar dd 2 2 Koyluler 2 3 Gocebeler dd Timar sisteminin gevsemesi ile1 Yonetenler askeriler sinifi1 1 Merkeze bagli icrai askeriler1 1 1 Maaslilar 1 1 2 Zaimler ve timarli sipahiler 1 1 3 Ademimerkezi yonetenler ayanlar dd 1 2 Ulema dd 2 Yonetilenler2 1 Kentliler2 1 1 Lonca esnafi 2 1 2 Tuccarlar ve sarraflar dd 2 2 Koyluler 2 3 Gocebeler dd Tanzimat ve Islahat Fermani sonrasi1 Yonetenler1 1 Merkeze bagli icrai yonetenler1 1 1 Alafranga yonetenler 1 1 2 Alaturka yonetenler dd 1 2 Ademimerkezi yonetenler ayanlar 1 3 Ulema dd 2 Azinlik burjuvazisi 3 Yonetilenler reaya sinifi3 1 Kentliler 3 2 Tuccarlar 3 3 Esnaf 3 4 Isciler 3 5 Koyluler 3 6 Gocebeler dd Yonetenler Askeri Osmanli yonetici sinifi dort alt baslikta incelenebilir Bunlar Saray halki Seyfiye Ilmiye ve Kalemiye siniflaridir Yonetenler kurulus ve yukselis asamalarinda devleti sirtlamistir Lakin klasik donemden sonra tum dunya ile paralel olarak ictimai ve teknolojik gelismelerin yasandigi bunun yaninda yonetimsel acidan da bircok yeni kavram ve uygulamanin ortaya ciktigi bir doneme girilmesiyle yavasta olsa degismeye baslamistir Soz konusu uygulamalarin nitelikleri ve oldukca yuksek sayilabilecek gerceklesme hizlari yonetenler ile yonetilenler arasindaki iliskilerin seklini ve seviyesini oldukca farklilastirmistir 1 2 1 1 Saray Halki Suphesiz bu zumrenin en ustunde padisah bulunmaktadir Saray uc ana gruptan olusur ve bunlar Harem Birun ve Enderun olarak ayrilir Bu bolumlerde calisanlar statu gorev ve hukumdara yakinlik derecelerine gore imtiyaza sahiplerdir Siradan halk ile kiyaslanamazlar 2 1 2 Seyfiye Kilic ehlidir e Ehl i seyf ve Ehl i orf gibi adlari da vardir Ayni zamanda yurutme isini de yaparlar Beylerbeyi Sancak Beyi vs Kubbealti vezirleri Yeniceri agasi Kaptan i derya gibi eshas bu zumreden cikar Bu sinifin tabanini Timarli sipahiler olusturur Seyfiye sinifi kurulus ve yukselis asamasinda devletin en muhkem unsurudur Sadrazamlar genellikle bu siniftan cikmaktadir 2 2 1 3 Ilmiye Bu sinifa Ehl i ser denir Osmanli Devleti nde egitim yargi fetva ve diyanet teskilatini olusturan medrese menseli ulema sinifidir Medrese tahsilinden sonra icazet ile vazife basina gecerler 17 nci yuzyilin baslarina kadar saglam bir gelenek uzerine oturmuslardir Kendilerine has nizami yargi ve egitim alaninda belirlenen dereceleri yetki ve sorumluluk ile donatilmislardir 3 Seyhulislam Kadi Kazasker ve Muderris bu sinifin onemli simalarindandir Bugunku hakimlik noterlik ve yerel yonetim isleri bu sinifa aittir 4 Klasik donemde siyaset cezasina tabi degillerdi Bozulmalarla birlikte ilmiye sinifi devlet islerine girmis yeniceri ocagi il birlikte devlete nufuz etmeye calismislardir 2 1 4 Kalemiye Maliye burokrasi yazisma islerine bakarlar Fatih Sultan Mehmed in Kanunnamesi nde zikredilmezler Kalemiye erbabi seklinde taninmalari 16 nci yuzyildan sonradir 5 Kalemiye de egitim usta cirak iliskisi ile hizmet ici egitim soz konusudur Defterdar Nisanci Defter eminligi ve 18 inci yuzyildan sonra Reisulkuttab olarak gorev yapmaktaydilar 16 nci yuzyildan sonra gelismeye baslayan kurum 18 inci yuzyila damgasini vurmustur Beynelmilel iliskiler artik kilicla degil diplomasi ile yurutulmek zorunda kalinmis ve boylece kalemiye sinifi on plana cikmistir 1 Serdar Vural Uygun Osmanli dan Gunumuze Yoneten Yonetilen Etkilesimleri Uzerine Mustafa Kemal Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi C 11 S 26 ss 297 314 Hatay 2014 s 298 2 Halit Cicek Osmanli Imparatorlugunda Mali Bunalim Selcuk Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi S 6 ss 46 80 Konya 2000 s 47 3 Mehmet Ipsirli Ilmiye TDV Islam Ansiklopedisi C 22 ss 141 145 Istanbul 2000 s 141 4 Cicek a g m s 47 5 Mehmet Ipsirli Kalemiye TDV Islam Ansiklopedisi C 24 ss 248 249 Istanbul 2001 s 248 Yonetilenler Reaya Tebaa Meddah 20 yy oncesiOsmanli da bir hizmetci 19 yy Reaya Osmanli da tebaa halk anlamina gelen bir tabirdir Sozlukte sigir koyun surusu anlamina gelen raiyye raiyyet kelimesinin coguludur Osmanli da yonetenler ve ulema disini kapsayan bir tabirdir Bu sinif yukarida da zikrettigimiz gibi devlete vergi ve asker vermekle yukumludur Osmanli da tarimin devamliligi reaya zumresine baglidir Devlete isyan etmedikleri surece kanunlar cercevesinde yasamlarini surdurmuslerdir 1 1 Mehmet Oz Reaya TDV Islam Ansiklopedisi C 34 ss 490 493 Istanbul 2007 s 490 Yasam ortamina goreKoy Nufusun cogunu koyluler olusturmaktaydi Ciftci kendisine verilen topragi isleyip vergisini veya bir vakfa verirdi Koylu topragi uc yil ust uste bos birakip islemezse Ciftbozan adiyla vergi oderdi Bundaki amac uretimi arttirmak topragin bos kalmasini onlemekti 16 yuzyilin sonlarinda timar sisteminin bozulmasi ile Iltizam sistemi yayginlasti Iltizam sistemi sonucunda reayanin durumu kotulesti Koyden kente gocler basladi Bu goclerle sehirdeki sorunlar artmaya koyler bosalmaya ve tarim uretimi azalmaya basladi Sehir Osmanli sehirleri her turden malin ticaretinin yapildigi sanayi isletmeciliginin var oldugu ve cesitli sosyal kurumlarin orgutlendigi idari askeri ve dini islerin gorusuldugu yerlesim merkezleridir Osmanli sehir halkini Askerler Tacirler tuccarlar ve Esnaflar Ahiler olusturuyordu Gocebeler Konargocerler Yoruk olarak da adlandirilan bu insanlar hayvancilikla gecimlerini sagliyorlardi Devletin kendileri icin duzenledigi kanunlar cercevesinde hayatlarini surduruyorlardi Devlet gocebelerden Adet i Agnam Kislak ve Yaylak adli vergileri alirdi Devlet gocebelerin vergi ve asker toplamada sorun olmalari nedeni ile onlari yerlesik hayata gecirmeye calismissa da basarili olamamistir Ekonomik yapiOsmanli da zengin sinif gerek vakif anlayisi gerekse devletin iktidar kaygisi ile fazla buyumemistir Ancak devlet gorevlilerinin imkanlari coktu ve genellikle zengindiler Burokratlar Osmanli toplumunun en zengin ve kudretli sinifidir Prof Inalcik a gore 1500 lerde bir sancak beyinin yillik geliri 4 bin 12 bin duka al tini arasinda degisiyordu Oysa ayni donemde Bursa nin zengin bir tuccari dort bin altin servete nadiren sahipti Cok kucuk bir burokratlar sinifi padisah ailesinden sonra en zengin kesimi olusturuyordu Ardindan yabanci tuccarlar ve muslumanlar geliyordu Ornegin Lutfi Barkan in 1528 de Rumeli deki dort sancakta tespit ettigine gore toplam gelirin 35 i padisahin haslarina 54 u timar ve zeamete 7 si sancak beyleri hassina ve ancak 1 i mulk ve vakif araziye aittir Merkezi devlet toplam gelirin ancak 37 sine el koyabilmekte artan kismi eyaletlerde kalmaktadir Bu da devletin militarist ve surekli seferberlik halinde olmasindan ileri geliyor Tarihsel surecte toplum yapisiSurname de cesitli meslek erbablariKurulus Devri Selcuklu devrinde cok sayida Oguz Turkleri Iran a Azerbaycan a Anadolu ya ve Suriye ye yayildi Ilk kurulan devletlerin ideolojik yonelimi ve yonetim bicimi Arap ve Iran Islam geleneklerine dayaniyordu Ordunun cogunlugunu hayvanciliga dayali yari gocebe Oguz Turkleri olusturuyordu Sivil ve mali idarede Iranli vezirler ve katipler kultur yasaminda Iranli ve Arap sair ve yazarlar medreselerde Arapcayi benimsemis alimler agir basiyordu Gunluk hayatin dili Turkce idi Yonetim ve edebiyat alanlarinda Farsca medreselerde Arapca yerlesmisti Medreselerde yetisen kadilar ulkenin cesitli yorelerinde seriat hukumlerini uyguluyordu Sinir bolgelerinde Musluman olmakla beraber ic Asya geleneklerini surduren Turkmen hayat bicimi ve toresi yaygindi Hayvancilik yapan Turkmenler kisin ovada yazin yaylada otlak arayarak yari yerlesik yasam suruyorlardi Ayrica Bizans bolgelerine yapilan akinlardan alinan ganimetler de onemli gelir kaynagiydi Ahiler ticarete hakim oldular sehirli halkin dayanismasini hatta tehlikeli anlarda orgutlenerek savunma ve korunmasini sagladilar Ayrica siyasal daginiklik donemlerinde Anadolu nun toplumsal dinginligin korunmasina yardimci oldular Yukselis 1586 1591 arasinda Codex Vindobonensis adli eserde Osmanli kadinlari On dorduncu yuzyila gelindiginde devlet kucuk bir uc toplumundan baslayip hosgorulu ve adil bir yonetim sayesinde Tuna dan Kizilirmak a uzanmisti Adalet ve musamaha Balkanlar da ortodoks idarelerden ele gecirilen yorelerin elde kalmasini sagliyordu Devletin ve toplumun hukuksal temelini seriat olusturmaktaydi Ancak orfi kurallar da goz ardi edilmiyordu Vergi duzenini aciklayan en eski Osmanli belgeleri on besinci yuzyildadir Yeni ele gecirilen yorelerdeki dusuk vergiler yerel halkin Osmanli yi tercih sebebiydi Asker disindaki halk reaya devlete vergi odemekteydi Osmanli siyasal uygulamasinda asker ve reaya kesin kurallarla ayrilmisti Reayanin reaya olarak kalmasi ve asker cocuklarinin asker olmasi tesvik ediliyordu I Suleyman in sadrazamlarindan Lutfi Pasa Asafname isimli eserinde Reayadan olup ata ve dededen sipahizade olmayani sipahi etmemek gerek Kapi acilinca herkes reayadan kacip sipahi olur demistir Toplumsal koken yetisme kosullari ve resmi gorev bakimindan askeri sinif kilic ve kalem ehli olarak ikiye ayrilmaktaydi Gayrimuslim halk muslumanlardan farkli olarak cizye vergisi odemekteydi Cizye disinda Osmanli vatandaslari arasinda fark yoktur Sehirli gocebe ve koylu halkin vergilendirilme bicimi degisiklik gosterir Sina Aksin Klasik donemde toplumu soyle tasnif eder I Yonetenler askeriler sinifi A Icrai Askeriler 1 Maaslilar 2 Zaimler ve timarli sipahiler B Ulema II Yonetilenler reaya sinifi A Kentliler 1 Lonca esnafi 2 Tuccar ve sarraflar B Koyluler C Gocebeler Toplumun farkli noktalari ortak paydada birlestirilmeye calisildi Hicbir unsurun baskin olmasina iktidari ele gecirebilmesine imkan taninmiyordu Ornegin tuccarlardan cok zenginlesen biri olur sa musadere yoluyla mallarina el konuluyordu Belli bir bolgede guclenen halk boy oba olursa hemen tehcir edilir Iktidar imkani kaldirilirdi Ziya Gokalp devsirme cocuklarin yuksek yonetici olduklari Enderun ile medreseleri karsilastirirken birincisinin Turk olmayani alip Turk yaptigini ikincisinin Turk u Arap haline getirdigini soyler En derun da dil Turkce iken ilim ve medrese dili Arapcaydi Askeri sinifta Mus luman kokenliler yerine Hristiyan devsirmeler tercih sebebiydi Genellikle ulkenin padisahtan sonra en zengin ikinci adami sadrazamdi Sadrazam cocuklarinin yerlesebildigi devlet makamina Hristiyan bir cobanin cocuklari da gelebilmekteydi Tuccar sinifinin buyumemesi icin caba gosterilmistir Yalnizca sehirler arasi ticareti yuruten lonca uyelerine imkan veriliyordu Ozel tesebbusun kapital olmasinin onu engellenmistir Koyluler gocebelere tercih edilmistir Koylulerin yeri yurdu belliydi ve vergi ode mekteydiler Gocebeler ise ad resi belli olmayan vergi ve asker konusunda sikintili silahli ve ustune fazla varilamayan bir ke simdi Gocebeleri koyluye donustur mek Osmanlilar in en buyuk ugraslarindandir Duraklama ve gerileme 19 Yuzyil sonunda Rus Ansiklopedisinde Osmanli halkiBu alt basligin genisletilmesi gerekiyor Sayfayi duzenleyerek yardimci olabilirsiniz Cografi kesiflere ve batida gerceklesen teknolojik gelismelere ayak uyduramayan devlet ic islerinde isyanlarla ugrasmak zorunda kalmistir Bu donemde artan vergi yuku ve enflasyon nedeniyle devlet halk catismasi bas gostermistir Ayanlar bu donemde devlet erkini yerel olarak temin etmislerdir Dunyada degisen ticaret yollari ve alternatif uretim bicimleri Osmanli halkini ekonomik zorluga soktu Egitim alaninda 1700 lerde bati usulu ile tanisildi 3 Selim ve 2 Mahmut gibi padisahlar toplumu bati yontemiyle gelistirmeye ugrastilarsa da bunlar tabana yayilmadi Tanzimat sonrasi Bu alt basligin genisletilmesi gerekiyor Sayfayi duzenleyerek yardimci olabilirsiniz Birinci Balkan Savasi sirasinda Edirne deki Turk muhacirlerTarihi nufusYilNufus 1520 11 692 480 1566 15 000 000 28 31683 30 000 000 100 01831 7 230 660 75 91856 35 350 000 388 91881 93 17 388 604 50 81905 20 884 000 20 11906 20 975 345 0 41919 14 629 000 30 3 Tanzimatta sanayilesme atilimlari gorulse de bu cabalar olgunlasmaz Batili gucler karsisinda kendini muhafaza etmeye calisan imparatorluk toplumsal hayati duzenleyici tedbirler almaya calisti Gayrimuslim halk icin buyuk duzenlemeler yapildi Genellikle bati gudumunde gelisen olaylar sonucunda memur olma hakki esit vergi askerlik gibi hususlarda tanzimat yapildi Ayrica bakinizOsmanli Imparatorlugu nda kolelik Osmanli Imparatorlugu nda egitim Osmanli Imparatorlugu nun iktisadi yapisi Osmanli Imparatorlugu nun ekonomik tarihiGaleriBayezid in tahta cikisi 15 yy Istanbul da sokak temizlikcileri 1582 Dilenciler Surname i Vehbi den 1582 Surname i Vehbi 1582 Minyatur atolyesi 1609 Takiyuddin in Rasathanesi 17 yy sonu Sultan Ahmet ulema ile yemek yiyor 17 yy Levni 1710 da Istanbul 18 yuzyilda kadinlarin muzik meclisi Yirmisekiz Mehmet Sait Pasa 18 yy Kozbekci Mustafa Aga ve maiyeti 18 yy 18 yuzyilda bir kadin esi hakkinda Kadi ya sikayette bulunuyor 18 yuzyilda bir dansci Levni 3 Ahmet ve sehzade 18 yuzyilin ikinci yarisi in culusu Konstantin Kapidagli Turk Ermeni Rum kadinlari 1825 Pazar 1851 Carsi 1878 1873 te Selanikli kadinlar Bir cizime gore Osmanli giyimi Goksu da Sefa 19 yy Fausto Zonaro 1912 de Osmanli multeciler Son halife Abdulmecit tarafindan yapilan Haremde klasik muzik icrasi 1915 Ataturk ve diger 1 TBMM uyeleri meclisin onunde dua ederken 1920Konuyla ilgili yayinlarIsmail Hakki Uzuncarsili Osmanli Tarihi cilt III 2 Kisim Turk Tarih Kurumu yayini Ankara 1954 Omer Lutfi Barkan Osmanli imparatorlugunda Ciftci Siniflarinin Hukuki Statusu Ulku dergisi sayi 49 59 Ankara 1937 38 O L Barkan Ciftci Siniflari Ulku sayi 58 s 259 ve sayi 53 I H Uzuncarsili Osmanli imparatorlugu Teskilati Turk tarihinin anahatlari eserinin musveddeleri Seri 3 No 14 Istanbul 1935 Sencer Divitcioglu Asya Tipi Uretim Tarzi ve Osmanli Toplumu IUF yayini Istanbul 1967 Muzaffer Sencer Dinin Turk Toplumuna Etkileri s 186 Istanbul 1968 Halil Inalcik Tanzimat Tarih arastirmalari 1940 1941 DTCF tarih enstitusu nesriyati N 4 s 237 260 Berkes Niyazi Turkiye de Cagdaslasma yay haz Ahmet Kuya s 6 B Istanbul Yapi Kredi Yayinlari 2004 Goffman Daniel Osmanli Dunyasi ve Avrupa 1300 1700 Cev Ulkun Tansel Istanbul Kitap Yayinevi 2004 Kantemir Dimitri Osmanli Imparatorlugu nun Yukselis ve Cokus Tarihi C II 6 B Cev Ozdemir Cobanoglu Istanbul Cumhuriyet Kitaplari 2005 Karal Enver Ziya Buyuk Osmanli Tarihi C I Ankara TTK Yayinlari y y Kaynakca PDF 10 Temmuz 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 12 Ocak 2014 PDF 12 Ocak 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 12 Ocak 2014 Arsivlenmis kopya PDF 27 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 22 Haziran 2014 Ayhan Bicak Turk Dusuncesi Dergah Yayinlari s 322 Katip Celebi Bozukluklarin Duzeltilmesinde Tutulacak Yollar Kultur Bakanligi 1982 s 22 23 Ayhan Bicak Turk Dusuncesi Dergah Yayinlari s 322 326 Sina Aksin Osmanli Turk Toplumundaki Sinif Yapisi Uzerine bir Deneme Toplum ve Bilim 2 sayi 1977 ekrembugraekinci com makale asp id 436 H Inalcik Ottoman Empire s 115 Ilber Ortayli Turkiye Teskilat ve Idare Tarihi s 130 a b Halil Inalcik 1996 Osmanli Imparatorlugu Toplum ve Ekonomi Eren Yayincilik s 1 15 ISBN 9757622095 PDF 13 Mart 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 11 Ocak 2014 a b Turkiye Tarihi 2 Osmanli Devleti 1300 1600 Cem Yayinevi s 57 ISBN 9754065640 Arsivlenmis kopya PDF 16 Haziran 2012 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 11 Ocak 2014 Turkiye nin Tarihi Sina Aksin s 23 1 Subat 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Ocak 2014 Turkiye nin Tarihi Sina Aksin s 27 tdae ege edu tr files dergi 12 28 pdf PDF 12 Ocak 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 11 Ocak 2014 30 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Ocak 2014 PDF 4 Mart 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 12 Ocak 2014 Arsivlenmis kopya PDF 28 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 11 Ocak 2014