Türkiye deki demiryolu şirketleri 1856 yılından beri bugünkü Türkiye sınırları içinde yapılan demiryolu hatl

Name: Türkiye deki demiryolu şirketleri listesi
Creator: www.wikipedia.tr-tr.nina.az
Published: 2024-08-24T00:05:47+00:00
License: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/

Türkiye'deki demiryolu şirketleri, 1856 yılından beri bugünkü Türkiye sınırları içinde yapılan demiryolu hatlarını inşa eden ve işleten şirketlerin listesini içermektedir.

İşletmedeki Demiryolu Şirketleri

Şirket	Kuruluş Tarihi	Açıklamalar
TCDD	1927	Türkiye'deki demiryolu altyapısının kurucusu ve işletmecisidir.
TCDD Teknik	2017	Türkiye'de devlete ait demiryolu altyapı ve üstyapı şirketidir.
İZBAN	2010	Banliyö Treni, %50-%50 TCDD – İzmir Büyükşehir Belediyesi ortaklığıdır.
TCDD Taşımacılık	2016	TCDD'ye bağlı demiryolu taşımacılık işletmecisidir.
Gaziray	2022	Banliyö Treni, %50-%50 TCDD – Gaziantep Büyükşehir Belediyesi ortaklığıdır.
Omsan Lojistik	1978	Yük taşımacılığı
	1989	Yük taşımacılığı
Körfez Ulaştırma	2017	Yük taşımacılığı
	1974	Yük taşımacılığı
	2003	Yük taşımacılığı
	2013	Yük taşımacılığı

İşletmedeki Kentsel Demiryolu Şirketleri

Metro

Tramvay

Feshedilen Demiryolu Şirketleri

Hat	Şirket	Kısaltma	Kuruluş Tarihi	Kapanış Tarihi	Ardılı	Açıklamalar
Osmanlı İmparatorluğu Dönemi
İzmir-Alsancak – Aydın Demiryolu ve Şubeleri	Ottoman Railway Company Osmanlı Demiryolu Şirketi İngiliz Şirketi	ORC	1856	1935	Devlet Demiryolları Umum Müdürlüğü	Anadolu'daki ilk demiryolu hattını inşa eden ve işleten şirkettir. 1935 yılında Devlet Demiryolları Umum Müdürlüğü tarafından satın alınarak feshedilmiştir.
	İngiliz Şirketi – Fransız Şirketi	SCR SCP	1863	1935	Devlet Demiryolları Umum Müdürlüğü	1935 yılında Devlet Demiryolları Umum Müdürlüğü tarafından satın alınarak feshedilmiştir.
Rumeli Demiryolu	Compagnie des Chemins de fer Orientaux Osmanlı Doğu Demiryolu Şirketi Alman Şirketi	CO	1868	1937	Devlet Demiryolları Umum Müdürlüğü, , BDZ ve diğerleri	Osmanlı İmparatorluğu'nun Avrupa topraklarındaki demiryolu hatlarını inşa eden ve işleten şirkettir. 1937 yılında şirketin işlettiği hattın Türkiye topraklarında kalan kısmı Devlet Demiryolları Umum Müdürlüğü'ne devredilmiştir.
Tiflis – Kars – Sarıkamış Demiryolu	Transkafkasya Demiryolu Rus Şirketi	ZZhD	1872	1927	DDYL ve	Transkafkasya Demiryolu Şirketi, Rus İmparatorluğu'nun Transkafkasya topraklarındaki (o sıralar Kars ve Sarıkamış da Rus toprağıydı) demiryolu hatlarını inşa eden ve işleten şirkettir. 1920 yılında imzalanan Gümrü Antlaşması ile Erzurum, Kars ve çevresinin tekrar Türkiye'nin kontrolüne girmesinden sonra bu şirket tarafından işletilen demiryolu hatları 1925–1927 yılları arasında Havâlî-yi Şarkiye Demiryolları Şirketi tarafından işletilmiş, 1927 yılında ise Devlet Demiryolları ve Limanları İdaresi (DDYL) tarafından satın alınmıştır.
Osmanlı Anadolu Demiryolları	Chemins de Fer Ottomans d'Anatolie Osmanlı Anadolu Demiryolları Alman Şirketi	CFOA	1880	1927	CFAB	CFOA Şirketi, Osmanlı İmparatorluğu Nafia Nezareti tarafından inşa edilen ve işletilen İstanbul-Haydarpaşa – İzmit Demiryolu hattını devralarak, bu hattın Eskişehir, Ankara ve Konya uzantılarını inşa eden ve işleten şirkettir. I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı'nın ardından kurulan Türkiye Cumhuriyeti tarafından 1924 yılında bu şirketin işlettiği tüm hatları ve CIOB Şirketi tarafından işletilen hatların Konya – Pozantı bölümünü işletmek amacıyla Anadolu-Bağdat Demiryolları (CFAB) Şirketi kurulmuştur. CFAB Şirketi 1927 yılında işlettiği tüm demiryolu hatlarını satın almıştır.
Mersin – Tarsus – Adana demiryolu	Mersin – Tarsus – Adana Railway Mersin – Tarsus – Adana Demiryolu Fransız Şirketi	MTA	1886	1906	CIOB	1906 yılında Bağdat Demiryolu hattının inşaatı kapsamında CIOB Şirketi tarafından satın alınmıştır.
Mudanya – Bursa Demiryolu	Chemin de Fer Moudania Brousse Mudanya – Bursa Demiryolu Fransız Şirketi	CFMB	1892	1932	Devlet Demiryolları Umum Müdürlüğü	Ulusal demiryolu sistemiyle bağlantısı bulunmayan demiryolu hattı 1932 yılında Devlet Demiryolları Umum Müdürlüğü tarafından satın alınarak işletilmeye devam edilmiş, ancak kârlı olmaması nedeniyle 1948 yılında kapatılmıştır.
Bağdat Demiryolu Konya – Bağdat Demiryolu	Chemins du Fer Impérial Ottomans de Bagdad Osmanlı İmparatorluk Bağdat Demiryolu Alman Şirketi	CIOB	1903	1927	CFAB	CIOB Şirketi, I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı süresince Bağdat Demiryolu hattının inşaatını sürdürememiştir. Savaşların ardından kurulan Türkiye Cumhuriyeti tarafından 1924 yılında bu şirketin işlettiği hatların Konya – Pozantı bölümünü ve CFOA Şirketi tarafından işletilen tüm hatları işletmek amacıyla Anadolu – Bağdat Demiryolları (CFAB) Şirketi kurulmuştur. CFAB Şirketi 1927 yılında işlettiği tüm demiryolu hatlarını satın almıştır.
Sarıkamış – Erzurum – Yeniköy Dar Hat Demiryolu	Rus İmparatorluk Ordusu	–	1916	1920	DDYL	Rus İmparatorluk Ordusu tarafından, o sıralar Rus toprağı olan, Sarıkamış'tan I. Dünya Savaşı sırasında işgal edilen Erzurum'a askeri amaçlarla inşa edilen ve yine ordu tarafından işletilen dar hat demiryolu hattıdır. 1920 yılında imzalanan Gümrü Antlaşması ile Erzurum, Kars ve çevresinin tekrar Türkiye'nin kontrolüne girmesinden sonra bölgede yer alan ve Transkafkasya Demiryolu Şirketi ve Rus İmparatorluk Ordusu tarafından işletilen demiryolu hatları 1925–1927 yılları arasında Havâlî-yi Şarkiye Demiryolları Şirketi tarafından işletilmiş, 1927 yılında ise DDYL tarafından satın alınmıştır.
	Fransız Şirketi	CNS	1918	1927	BANP	I. Dünya Savaşı'nın ardından 1918 yılında eski Bağdat Demiryolu hattının Kilikya ve Kuzey Suriye bölümlerini işletmek için kurulan şirkettir. Şirketin adı 1927 yılında olarak değiştirilmişitir.
Türkiye Cumhuriyeti Dönemi
Anadolu – Bağdat Demiryolları	Chemins de fer d'Anatolie Baghdad Türk Şirketi	CFAB	1924	1927	DDYL	Eski CFOA hatları ile CIOB hattının Konya–Pozantı bölümünü işletmek ve sonrasında satın almak amacıyla kurulan milli devlet demiryolu şirketidir. Şirket, 1927 yılında Havâlî-yi Şarkiye Demiryolları Şirketi ve ile birleştirilerek DDYL'ye bağlanmıştır.
Samsun – Çarşamba demiryolu	Türk Şirketi	–	1924	1931	–	İlk Türk sermayeli özel teşebbüs demiryolu şirketidir. Bu şirket tarafından inşa edilen ve 1931 yılına kadar işletilen demiryolu hattı 750 mm dar hat ve ulusal demiryolu sistemiyle bağlantısızdır. Şirket tarafından işletilen demiryolu hattı 1933 yılında Devlet Demiryolları Umum Müdürlüğü tarafından satın alınarak 1980'lere kadar işletilmeye devam edilmiş, sonrasında da kapatılmıştır.
Havâlî-yi Şarkiye Demiryolları Doğu Vilayetleri Demiryolları	Havâlî-yi Şarkiye Demiryolları Türk Şirketi	–	1925	1927	DDYL	1920 yılında imzalanan Gümrü Antlaşması ile Erzurum, Kars ve çevresinin tekrar Türkiye'nin kontrolüne girmesinden sonra bölgede yer alan ve Transkafkasya Demiryolu Şirketi ve Rus İmparatorluk Ordusu tarafından işletilen demiryolu hatları 1925 – 1927 yılları arasında bu şirket tarafından işletilmiştir. 1927 yılında bu şirket tarafından işletilen hatlar DDYL tarafından satın alınmış ve şirket de DDYL ile birleştirilmiştir.
–	Devlet Kurumu	–	1924	1927	DDYL	1927 yılında Anadolu – Bağdat Demiryolları (CFAB) Şirketi ve Havâlî-yi Şarkiye Demiryolları Şirketi ile birleştirilerek DDYL'ye bağlanmıştır.
–	Devlet Demiryolları ve Limanları İdaresi Devlet Kurumu	DDYL	1927	4 Haziran 1929	Devlet Demiryolları Umum Müdürlüğü	1929 yılında Devlet Demiryolları Umum Müdürlüğü adını almıştır.
	Fransız Şirketi	BANP	1927	1933	Cenup Demiryolları	1933 yılında şirketin işlettiği demiryolu hattının Türkiye sınırlarındaki kalan kısımları Cenup Demiryolları tarafından satın alınmıştır.
–	Devlet Demiryolları Umum Müdürlüğü Devlet Kurumu	DDYL	4 Haziran 1929	29 Temmuz 1953	TCDD	1953 yılında Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD) adını almıştır.
Cenup Demiryolları Güney Demiryolları	Cenup Demiryolları Türk Şirketi	CD	1933	1948	Devlet Demiryolları Umum Müdürlüğü	1948 yılında feshedilerek Devlet Demiryolları Umum Müdürlüğü'ne bağlanmıştır.

Feshedilen Kentsel Demiryolu Şirketleri

Şirket	Kuruluş Tarihi	Kapanış Tarihi	Ardılı	Açıklamalar
Osmanlı İmparatorluğu Dönemi
	1871	1939	İETT
Türkiye Cumhuriyeti Dönemi
Üsküdar Kadıköy Halk Tramvayları	1928	1939	İETT
İzmir Tramvayı	1890	1960'lar	Tram İzmir
Adaray	28 Mayıs 2013	12 Aralık 2016	Adapazarı - Gebze Bölgesel Treni (Ada Ekspresi)	TCDD – Sakarya Büyükşehir Belediyesi ortaklığıdır.

Dış bağlantılar

TCDD Resmi Web Sitesi22 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Trains of Turkey - History 3 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kaynakça

^ "Trains of Turkey - History". 3 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2019.

[1] "Trains of Turkey - History". 3 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2019.