Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İnsan hakları, tüm insanların sadece insan olmakla sahip olduğu temel hak ve özgürlüklere denir. İnsan hakları; ırk, ulus, etnik köken, dış görünüş, din, dil,ense ve cinsiyet ayrımı gözetmeksizin tüm insanların yararlanabileceği haklardır. Bu hakları kullanmakta herkes eşittir. Diğer yandan insan hakları terimi bir ideali içerir. Bu terimi kullananlar, bu alanda olanı değil, olması gerekeni dile getirirler.
İnsan hakları, tüm insanların hak ve saygınlık açısından eşit ve özgür olarak doğduğu anlayışına dayanır. İnsan hakları, her bir bireye bağımsız seçim yapma ve yeteneklerini geliştirme özgürlüğü sağlar. Bu özgürlükler başkalarının haklarına saygılı olmak ve bu hakları çiğnememe zorunluluğu ile dengelenmektedir. Bir başka deyişle, birçok hakkın yanında bir sorumluluk da bulunmaktadır.
| “ | Bütün insanlar hür, haysiyet ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler ve birbirlerine karşı kardeşlik zihniyeti ile hareket etmelidirler. | „ |
Tarihçe
İnsan ve insan haklarına ilişkin hassasiyetleri felsefi düzlemde ilk defa dile getiren sofizmdir. İnsan haklarının tarihi binlerce yılı kapsamaktadır ve kaydedilmiş tarih içinde dinsel, kültürel, felsefi ve yasal anlamda gelişmeler göstermiştir. Birçok antik belge, dinler ve felsefe insan haklarıyla ilişkilendirilebilecek çok çeşitli kavramı içermektedir.
Bunlar arasında en çok dikkate değer olanlar; Pers İmparatoru Büyük Kiros tarafından Yeni Babil İmparatorluğu'nu fethetmesinden sonra üzerinde niyetlerini yazılı olarak açıkladığı MÖ 539 tarihli Kiros Silindiri, Hint Büyük Asoka’nın MÖ 272 - MÖ 231 arasında yazılan Asoka Fermanları ve 622’de, Müslümanları, Yahudileri ve Paganları da içine alacak şekilde Yesrib şehrinin (daha sonraki ismi Medine) önde gelen aşiret ve aileleri arasında resmi bir antlaşma olarak İslâm peygamberi Muhammed bin Abdullah tarafından hazırlanan Medine Sözleşmesi'dir.
1215 tarihli Magna Carta’nın İngiliz hukuk tarihi için ayrı bir önemi olduğu kadar günümüzde uluslararası hukuk ve anayasa hukuku için de önemi büyüktür.
Modern insan hakları
Modern insan hakları hukukunun büyük bir kısmının ve insan haklarının en modern yorumlarının görece yakın tarihte izleri sürülebilir. 1689 tarihli İngiliz Yurttaş Hakları Beyannamesi (veya “İnsanların Hak ve Özgürlüklerini ve Kraliyetin Halefliğinin Düzenlenmesini Beyan eden Kanun”) Birleşik Krallık'ta (İngiltere'de) baskıcı hükûmet uygulamalarını yasa dışı saymıştır. 18. yüzyılda iki büyük devrim meydana geldi; 1776'da ABD'de ve 1789'da Fransa'da: Bunlar ciddi hak kazanımları sağlayan iki sonucun elde edilmesini neden oldu, Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi ve Fransız Hoca İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi. Ek olarak 1776'daki Virginia Haklar Beyannamesi bir dizi temel hak ve özgürlükleri sağlamıştır.
Bunları 18. ve 19. yüzyıllarda Thomas Paine, John Stuart Mill ve Hegel gibi düşünürler tarafından insan hakları felsefesinde gerçekleştirilen ile ilerlemeler takip etmiştir. İnsan hakları terimi büyük olasılıkla Paine'in İnsan'ın Hakları isimli eseri ve William Lloyd Garrison'ın 1831'de The Liberator'de çıkan ve "okuyucularına insan haklarının esas nedenini yazmaya çalıştığını" anlattığı yazıları yayınlandığı dönemde kullanılmaya başlandı.
20. yüzyılda insan hakları
Birçok grup ve hareket insan hakları adına 20. yüzyılda çok büyük toplumsal değişimleri gerçekleştirdiler. Batı Avrupa'da ve Kuzey Amerika'da, sendikalar çalışanların greve gitme hakkını garanti altına alan, asgari çalışma koşullarının oluşturulmasını sağlayan, çocuk işçilerin çalışmalarını düzenleyen veya çalıştırılmalarını yasaklayan yasaların çıkarılmasını sağladılar. Kadın hakları hareketi kadının oy verme hakkını kazanmasında başarılı oldu.
Ulusal bağımsızlık hareketleri sömürgeci güçleri ülkelerinden çıkarttılar. En etkileyici bağımsızlık hareketlerinden birisi Hindistan'ı İngiltere'nin sömürgesi olmaktan çıkaran Mahatma Gandhi'nin hareketidir. Dünyanın birçok yerinde uzun süreli ırkçı ve dini baskı altındaki azınlıkların hareketleri başarılı oldu; ABD'de de sivil haklar hareketi ve daha yakın zamanlarda çeşitli hareketlerinde olduğu gibi.
Uluslararası Kızılhaç Komitesi'nin kurulması, 1864 ve yine 1864'teki ilk Cenevre Sözleşmeleri iki Dünya savaşından sonra daha da geliştirilecek olan Uluslararası insancıl hukukun temellerini atmıştır.
Dünya Savaşları, inanılmaz boyuttaki insan kayıpları ve büyük insan hakları ihlalleri modern gelişiminin arkasındaki itici güç olmuştur. Milletler Cemiyeti, I. Dünya Savaşı'nı takiben 1919'da yapılan Versailles Barış Antlaşması'nda yapılan görüşmelerde kuruldu. Cemiyet'in hedefleri şunlardı;silahsızlanma, ortak güvenlik çerçevesinde savaşı önleme, diplomasi ve görüşmeler yoluyla ülkeler arası anlaşmazlıklara çözüm bulmak ve küresel refahı artırmak. Daha sonra Evrensel İnsan Hakları Beyannamesi'nde yer alacak olan hakların çoğunu savunma kararlılığı da kuruluş amaçlarında vardı. 1945'teki Yalta Konferansı'nda Müttefik Güçler Cemiyet'in rolünü oynamak üzere yeni bir yapı kurma kararı aldılar. Bu yapı Birleşmiş Milletler olacaktı. BM kuruluşundan bugüne kadar uluslararası insan hakları hukukunun uygulanmasında önemli bir rol oynamıştır.
İnsan hakları kuşakları
Birinci kuşak haklar (Kişisel ve siyasal)
Siyasi kaygıların önayak olduğu, 17 ve 18. yüzyıllarda ortaya çıkan haklardır. Bu yüzyıllar arasında halk, iktidarı elinde bulunduran devletin her şeyi yapamayacağına, insanlara keyiflerine göre hükmedemeyeceklerini vurgulayan düşünceler yavaş yavaş ortaya çıkmaya başladı. Halk kendi hayatını ilgilendiren meselelerde etkili olmak istedi. Bu düşüncelerin sonucunda yavaş yavaş kişisel özgürlük ve bireyin devlet müdahalesinden korunması şeklinde iki temel düşünce oluştu.[]
Bunlara negatif haklar denir. Birincil kuşak haklarının en belirgin özelliği özgürlük fikridir. Yaşama hakkı, , din ve vicdan özgürlüğü, oy kullanma hakkı gibi.
1789 da Fransız bildirgesinde bu haklardan bahsedildiği görülmüştür. Fakat yine 1789 Fransız bildirgesine görüldüğü üzere bu hakların kullanılması bütün halka ve topluma eşit bir şekilde izin verilmemiş ve belli şartlara bağlanmıştır. Mesela kölelere hiç hak tanınmazken, zengin kesimlere siyasal hakların kullanılmasında izin verilmiştir.
İkinci kuşak haklar (Ekonomik, sosyal ve kültürel)
Sosyalist gelenekten gelmektedir. Bu haklar sanayileşme ve işçi sınıfının gelişmesi ile toplumun haklarla ilgilenmeye başlayıp mücadeleleri ile ortaya çıkmıştır.[]
Bu haklar insanların temel ihtiyaçlarını ve nasıl birlikte yaşayıp çalışacağı ile ilgilidir. Eşitlik, yaşam için gerekli sosyal, ekonomik ürün, hizmet gibi olanakların güvence altına alınması düşüncesine dayanır.
Sanayi devrimi ile ortaya çıkan işçi sınıfı kendilerine tanınmayan haklardan dolayı rahatsızlıklarını belli etmeleri üzerine ikinci kuşak insan hakları ortaya çıkmıştır. Yani başka bir deyiş ile ikinci kuşak insan haklarının ortaya çıkmasını sanayi devrimi tetiklemiştir de denebilir.
Bu hakların kullanımı için öncelikle bireylerin iktidara karşı talep edimini gerçekleşmiş olması ve iktidarın da bu istek edimine karşı olumlu bir edim ile karşılık vermesi gerekir. bireylerin tek başına talepleri ile kullanabilecekleri haklar değildirler.
Üçüncü kuşak haklar (Kolektif haklar veya uzlaşma hakları)
"Dayanışma Hakları", "Yeni Haklar", "Kalkınma Hakları" gibi isimler ile de anılan bu haklar sadece devletin tek taraflı çabası ile gerçekleşmesi mümkün olmayan hem devletin hem de bireylerin karşılıklı etkin çabası ile ortaya çıkması mümkün olan haklardır. Bu haklara örnek olarak , , gösterilebilir.
Doğal hukuk anlayışından doğmuştur. Pozitif hukukun düzenlemeleri ile sınırlandırılmış ve tamamlanmış değildir. II. Dünya Savaşı'ndan sonra kabul edilen İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nde yer alan hakları sorgulamasa bile beyannamede bulunan temel kavramları, hakları netliğe kavuşturarak geliştirmiştir.[]
Üçüncü kuşak, birinci ve ikinci kuşak haklarının gerçekleştirilmemesinin önündeki engelleri farklı kavrayarak ortaya çıkmıştır. Bu hakkın temelinde olan düşünce toplumun kolektif haklarını kapsayarak dayanışma fikridir. Üçüncü kuşak haklar sivil ve sosyal haklar ötesine geçen haklar olarak da bilinir. Bu hak bütün toplumun haklarını vurgular.
Dördüncü kuşak haklar
Bu haklar, temelde bilgi toplumu haklarıdır. Bilgi, yayıldıkça çoğalan bir şeydir. Otoriterler bu yüzden bilginin yayılmasına karşı çıkmışlardır.[]
bilim ve teknolojinin gelişimine bağlı olarak ortaya çıkabilecek olar her türü olumsuz gelişmeye karşı dördüncü kuşak insan hakları ortaya çıkmıştır. Örneğin; İnsan klonlama gibi Avrupa Konseyi şartları gereği de yasaklanmıştır.
1982 anayasasında durum
- Jellinek'in tasnifini benimsemiştir.
- 3. ve 4. kuşak insan haklarına yer vermemiştir.
Eleştiriler
Marksizm
Çeşitli marksist düşünürler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin 1. maddesinde bulunan “Bütün insanlar özgür, onur ve haklar bakımından eşit doğarlar.” ve 17. maddesinde bulunan “Kimse mülkiyetinden keyfi olarak yoksun bırakılamaz.” cümlelerine atıfta bulunarak; her insanın ekonomik olarak eşit doğmadığını ve bundan yoksun bir durumun özgürlük ve hak sayılamayacağını, dolayısıyla bu durumun bir kandırmaca olduğunu ve burjuva sınıfının mülksüzleştirilmesi gerektiğini savunan marksist görüşün bu bahsi geçen cümlelerle mücadele etmesi gerektiğini vurgularlar. Bu görüşü savunanlara göre; kapitalizm koşullarında bu kavramların içi boştur ve sadece göstermeliktir. Dolayısıyla dünyaya egemen olan emperyalizm ve sınıflı toplumlara sahip devletler, bir taraftan ne kadar insan haklarına saygılı olduğunu belirterek kitleleri insan haklarından yana olduğuna inandırmaya çalışırken diğer taraftan yoksulluk verici politikalarına, gözaltında kayıplara, hak ve özgürlük taleplerine saldırılarına vb. devam ederler. Bununla birlikte özellikle Maoist görüşü referans alan bazı düşünürler ise, ezilenlerin şiddetini meşru görmeyen bir insan hakları kavramının burjuva çerçevesinde durduğunu iddia etmektedirler. Zira marksist olduğunu belirten Küba Devrimi lideri Fidel Castro konu hakkında şu görüşleri beyan etmiştir;
| “ | "Bizler çoğu kez insan hakları üzerine konuşuyoruz. Ama aynı zamanda insanların hakları üzerine de konuşmalıyız. Diğerleri lüks otomobillere binebilsin diye neden bazı insanlar çıplak ayaklarıyla yürümek zorunda? Diğerleri 70 yıl yaşasın diye neden bazı insanlar 35 yıl yaşamak zorunda?Diğerleri müthiş derecede zengin olsun diye neden bazıları berbat bir şekilde yoksul olmak zorunda? Ben, bir parça ekmeğe bile sahip olamayan dünya çocuklarının adına konuşuyorum." | „ |
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi
Erkek, kadın ve çocukların temel insan hak ve özgürlüklerinin belirlendiği İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi (The Universal Declaration of Human Rights) 1948 yılında Birleşmiş Milletler tarafından benimsenmiştir. Bu bildirge birçok ulusal ve uluslararası yasanın temelini oluşturur.
Hakların korunması
Ulusal düzey
İnsan haklarının ulusal düzeyde korunması 18. yüzyılda anayasalar ile başlamıştır. İnsan haklarının korunması için hukuk oluşturmakla yükümlü olan devlettir. Devlet, bu yükümlülüğünü yasama yoluyla yerine getirmektedir. Ulusal ölçekte insan haklarının korunmasına yönelik yöntemler önleme ve denetleme odaklıdır. İç hukuka dayalı olarak yapılan ulusal koruma neticesinde, ihlal edilen hakkın niteliğine göre, hakkı ihlal edene karşı hukuki, cezai veya idari yaptırımlar uygulanabilir. Ulusal ölçekte insan haklarının korunması yargısal ve yargı dışı koruma olarak iki bölümden oluşmaktadır.
Yargısal koruma
Hak ihlal edildikten sonra başvurulacak ilk yer yargısal korumadır. Yargısal koruma; kamu hukuku ilişkilerini, özel hukuk ilişkilerini ve devletler arası ilişkileri kapsar.
Yargı dışı koruma
Yargı dışı koruma genel olarak koruma ve denetim işlevi yapan yargı dışındaki tüm kurumları kapsamaktadır.
Uluslararası düzey
İnsan haklarının ulusal düzeyde korunması ilk yol olmasına rağmen, sorunların artması ve genişlemesinden dolayı ulusal sorun büyüyerek uluslararası sorun hâline gelir. Uluslararası insan hakları düzeni, Birleşmiş Milletler ve bölgesel kuruluşlarca sağlanmaktadır. Uluslararası korumanın en temel özelliği, insan haklarına ilişkin her yerde ve herkes için geçerli olacak özellikleri belirmek ve bunların uygulanmasını sağlamaktır.
Uluslararası sivil toplum örgütleri
- Uluslararası AF Örgütü (Amnesty International)
- İnsan Hakları İzleme Örgütü (Human Rights Watch)
- Uluslararası Hukukçular Komisyonu (International Commission of Jurists)
- Uluslararası PEN Kulübü (Poets, Essayist, Novelists)
- Uluslararası Kızılhaç Komitesi (International Committee of the Red Cross)
- (International League of the Rights of Man)
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ . denizli.gov.tr. 20 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2014.
- ^ See:
- Firestone (1999) p. 118;
- "Muhammad", Encyclopedia of Islam Online
- ^ See:
- Watt, Muhammad at Medina
- R. B. Serjeant (1964), "The Constitution of Medina", Islamic Quarterly 8, p. 4
- ^ Mayer (2000) p. 110
- ^ insan ve yurttaş hakları bildirgesi üzerine. pinhan.
- ^ (PDF). 20 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2020.
- ^ . üçüncü kuşak insan hakları. legal. 20 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2020.
- ^ (PDF). 21 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2015.
- ^ "Fidel Castro - Dünya çocuklarının adına konuşuyorum". 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Eylül 2015.
- ^ a b c d {{tez kaynağı|soyadı=Günaydın|ad=Hamza|başlık=Paris Prensipleri çerçevesinde ulusal insan hakları kurumu modeli olarak ombudsmanlık: Türkiye örneği|tip=Yüksek Lisans Tezi|yıl=2017|yayıncı=İstanbul Şehir Üniversitesi|yer=İstanbul|isbn=|oclc=|sayfa=|sayfalar=|url=https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=vbVkXe1KChYWNElr1MuLZk8_J4Ja3-Vh0Eztn0BreuULmXEQ0dFDgfG0vuiEtPUg%7Cerişimtarihi=21[] Haziran 2020|yazarbağı=}
- ^ a b c d {{tez kaynağı|soyadı=Açık|ad=Coşkun|başlık=Ulusal insan hakları kurumları ve Türkiye örneğine eleştirel yaklaşım|tip=Yüksek Lisans Tezi|yıl=2017|yayıncı=Ankara Üniversitesi|yer=Ankara|isbn=|oclc=|sayfa=|sayfalar=|url=https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=veR1mHu9yoWjwcVUjCEoPJlaC6FA2i9txcHeCrq3HcRjXBEL48ZBsiXQzRTXxAmD%7Cerişimtarihi=21[] Haziran 2020|yazarbağı=}
| Wikimedia Commons'ta İnsan hakları ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Vikikaynak'ta İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ile ilgili metin bulabilirsiniz. |
Dış bağlantılar
- İlk Adım - İnsan hakları eğitimine başlangıç için el kitabı (Uluslararası Af Örgütü)7 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Insan haklari tum insanlarin sadece insan olmakla sahip oldugu temel hak ve ozgurluklere denir Insan haklari irk ulus etnik koken dis gorunus din dil ense ve cinsiyet ayrimi gozetmeksizin tum insanlarin yararlanabilecegi haklardir Bu haklari kullanmakta herkes esittir Diger yandan insan haklari terimi bir ideali icerir Bu terimi kullananlar bu alanda olani degil olmasi gerekeni dile getirirler Magna Carta veya Buyuk Sozlesme Insan haklari tum insanlarin hak ve sayginlik acisindan esit ve ozgur olarak dogdugu anlayisina dayanir Insan haklari her bir bireye bagimsiz secim yapma ve yeteneklerini gelistirme ozgurlugu saglar Bu ozgurlukler baskalarinin haklarina saygili olmak ve bu haklari cignememe zorunlulugu ile dengelenmektedir Bir baska deyisle bircok hakkin yaninda bir sorumluluk da bulunmaktadir Butun insanlar hur haysiyet ve haklar bakimindan esit dogarlar Akil ve vicdana sahiptirler ve birbirlerine karsi kardeslik zihniyeti ile hareket etmelidirler TarihceInsan ve insan haklarina iliskin hassasiyetleri felsefi duzlemde ilk defa dile getiren sofizmdir Insan haklarinin tarihi binlerce yili kapsamaktadir ve kaydedilmis tarih icinde dinsel kulturel felsefi ve yasal anlamda gelismeler gostermistir Bircok antik belge dinler ve felsefe insan haklariyla iliskilendirilebilecek cok cesitli kavrami icermektedir Bunlar arasinda en cok dikkate deger olanlar Pers Imparatoru Buyuk Kiros tarafindan Yeni Babil Imparatorlugu nu fethetmesinden sonra uzerinde niyetlerini yazili olarak acikladigi MO 539 tarihli Kiros Silindiri Hint Buyuk Asoka nin MO 272 MO 231 arasinda yazilan Asoka Fermanlari ve 622 de Muslumanlari Yahudileri ve Paganlari da icine alacak sekilde Yesrib sehrinin daha sonraki ismi Medine onde gelen asiret ve aileleri arasinda resmi bir antlasma olarak Islam peygamberi Muhammed bin Abdullah tarafindan hazirlanan Medine Sozlesmesi dir 1215 tarihli Magna Carta nin Ingiliz hukuk tarihi icin ayri bir onemi oldugu kadar gunumuzde uluslararasi hukuk ve anayasa hukuku icin de onemi buyuktur Modern insan haklari Fransa Meclisi nin 26 Agustos 1789 da onayladigi Insan ve Yurttas Haklari BildirisiEleanor Roosevelt bu bildiriyi Butun insanligin Magna Carta si olarak tanimladi Modern insan haklari hukukunun buyuk bir kisminin ve insan haklarinin en modern yorumlarinin gorece yakin tarihte izleri surulebilir 1689 tarihli Ingiliz Yurttas Haklari Beyannamesi veya Insanlarin Hak ve Ozgurluklerini ve Kraliyetin Halefliginin Duzenlenmesini Beyan eden Kanun Birlesik Krallik ta Ingiltere de baskici hukumet uygulamalarini yasa disi saymistir 18 yuzyilda iki buyuk devrim meydana geldi 1776 da ABD de ve 1789 da Fransa da Bunlar ciddi hak kazanimlari saglayan iki sonucun elde edilmesini neden oldu Amerikan Bagimsizlik Bildirgesi ve Fransiz Hoca Insan ve Yurttas Haklari Bildirisi Ek olarak 1776 daki Virginia Haklar Beyannamesi bir dizi temel hak ve ozgurlukleri saglamistir Bunlari 18 ve 19 yuzyillarda Thomas Paine John Stuart Mill ve Hegel gibi dusunurler tarafindan insan haklari felsefesinde gerceklestirilen ile ilerlemeler takip etmistir Insan haklari terimi buyuk olasilikla Paine in Insan in Haklari isimli eseri ve William Lloyd Garrison in 1831 de The Liberator de cikan ve okuyucularina insan haklarinin esas nedenini yazmaya calistigini anlattigi yazilari yayinlandigi donemde kullanilmaya baslandi 20 yuzyilda insan haklari Bircok grup ve hareket insan haklari adina 20 yuzyilda cok buyuk toplumsal degisimleri gerceklestirdiler Bati Avrupa da ve Kuzey Amerika da sendikalar calisanlarin greve gitme hakkini garanti altina alan asgari calisma kosullarinin olusturulmasini saglayan cocuk iscilerin calismalarini duzenleyen veya calistirilmalarini yasaklayan yasalarin cikarilmasini sagladilar Kadin haklari hareketi kadinin oy verme hakkini kazanmasinda basarili oldu Ulusal bagimsizlik hareketleri somurgeci gucleri ulkelerinden cikarttilar En etkileyici bagimsizlik hareketlerinden birisi Hindistan i Ingiltere nin somurgesi olmaktan cikaran Mahatma Gandhi nin hareketidir Dunyanin bircok yerinde uzun sureli irkci ve dini baski altindaki azinliklarin hareketleri basarili oldu ABD de de sivil haklar hareketi ve daha yakin zamanlarda cesitli hareketlerinde oldugu gibi Uluslararasi Kizilhac Komitesi nin kurulmasi 1864 ve yine 1864 teki ilk Cenevre Sozlesmeleri iki Dunya savasindan sonra daha da gelistirilecek olan Uluslararasi insancil hukukun temellerini atmistir Dunya Savaslari inanilmaz boyuttaki insan kayiplari ve buyuk insan haklari ihlalleri modern gelisiminin arkasindaki itici guc olmustur Milletler Cemiyeti I Dunya Savasi ni takiben 1919 da yapilan Versailles Baris Antlasmasi nda yapilan gorusmelerde kuruldu Cemiyet in hedefleri sunlardi silahsizlanma ortak guvenlik cercevesinde savasi onleme diplomasi ve gorusmeler yoluyla ulkeler arasi anlasmazliklara cozum bulmak ve kuresel refahi artirmak Daha sonra Evrensel Insan Haklari Beyannamesi nde yer alacak olan haklarin cogunu savunma kararliligi da kurulus amaclarinda vardi 1945 teki Yalta Konferansi nda Muttefik Gucler Cemiyet in rolunu oynamak uzere yeni bir yapi kurma karari aldilar Bu yapi Birlesmis Milletler olacakti BM kurulusundan bugune kadar uluslararasi insan haklari hukukunun uygulanmasinda onemli bir rol oynamistir Insan haklari kusaklariBirinci kusak haklar Kisisel ve siyasal Siyasi kaygilarin onayak oldugu 17 ve 18 yuzyillarda ortaya cikan haklardir Bu yuzyillar arasinda halk iktidari elinde bulunduran devletin her seyi yapamayacagina insanlara keyiflerine gore hukmedemeyeceklerini vurgulayan dusunceler yavas yavas ortaya cikmaya basladi Halk kendi hayatini ilgilendiren meselelerde etkili olmak istedi Bu dusuncelerin sonucunda yavas yavas kisisel ozgurluk ve bireyin devlet mudahalesinden korunmasi seklinde iki temel dusunce olustu kaynak belirtilmeli Bunlara negatif haklar denir Birincil kusak haklarinin en belirgin ozelligi ozgurluk fikridir Yasama hakki din ve vicdan ozgurlugu oy kullanma hakki gibi 1789 da Fransiz bildirgesinde bu haklardan bahsedildigi gorulmustur Fakat yine 1789 Fransiz bildirgesine goruldugu uzere bu haklarin kullanilmasi butun halka ve topluma esit bir sekilde izin verilmemis ve belli sartlara baglanmistir Mesela kolelere hic hak taninmazken zengin kesimlere siyasal haklarin kullanilmasinda izin verilmistir Ikinci kusak haklar Ekonomik sosyal ve kulturel Sosyalist gelenekten gelmektedir Bu haklar sanayilesme ve isci sinifinin gelismesi ile toplumun haklarla ilgilenmeye baslayip mucadeleleri ile ortaya cikmistir kaynak belirtilmeli Bu haklar insanlarin temel ihtiyaclarini ve nasil birlikte yasayip calisacagi ile ilgilidir Esitlik yasam icin gerekli sosyal ekonomik urun hizmet gibi olanaklarin guvence altina alinmasi dusuncesine dayanir Sanayi devrimi ile ortaya cikan isci sinifi kendilerine taninmayan haklardan dolayi rahatsizliklarini belli etmeleri uzerine ikinci kusak insan haklari ortaya cikmistir Yani baska bir deyis ile ikinci kusak insan haklarinin ortaya cikmasini sanayi devrimi tetiklemistir de denebilir Bu haklarin kullanimi icin oncelikle bireylerin iktidara karsi talep edimini gerceklesmis olmasi ve iktidarin da bu istek edimine karsi olumlu bir edim ile karsilik vermesi gerekir bireylerin tek basina talepleri ile kullanabilecekleri haklar degildirler Ucuncu kusak haklar Kolektif haklar veya uzlasma haklari Dayanisma Haklari Yeni Haklar Kalkinma Haklari gibi isimler ile de anilan bu haklar sadece devletin tek tarafli cabasi ile gerceklesmesi mumkun olmayan hem devletin hem de bireylerin karsilikli etkin cabasi ile ortaya cikmasi mumkun olan haklardir Bu haklara ornek olarak gosterilebilir Dogal hukuk anlayisindan dogmustur Pozitif hukukun duzenlemeleri ile sinirlandirilmis ve tamamlanmis degildir II Dunya Savasi ndan sonra kabul edilen Insan Haklari Evrensel Beyannamesi nde yer alan haklari sorgulamasa bile beyannamede bulunan temel kavramlari haklari netlige kavusturarak gelistirmistir kaynak belirtilmeli Ucuncu kusak birinci ve ikinci kusak haklarinin gerceklestirilmemesinin onundeki engelleri farkli kavrayarak ortaya cikmistir Bu hakkin temelinde olan dusunce toplumun kolektif haklarini kapsayarak dayanisma fikridir Ucuncu kusak haklar sivil ve sosyal haklar otesine gecen haklar olarak da bilinir Bu hak butun toplumun haklarini vurgular Dorduncu kusak haklar Bu haklar temelde bilgi toplumu haklaridir Bilgi yayildikca cogalan bir seydir Otoriterler bu yuzden bilginin yayilmasina karsi cikmislardir kaynak belirtilmeli bilim ve teknolojinin gelisimine bagli olarak ortaya cikabilecek olar her turu olumsuz gelismeye karsi dorduncu kusak insan haklari ortaya cikmistir Ornegin Insan klonlama gibi Avrupa Konseyi sartlari geregi de yasaklanmistir 1982 anayasasinda durumJellinek in tasnifini benimsemistir 3 ve 4 kusak insan haklarina yer vermemistir ElestirilerMarksizm Cesitli marksist dusunurler Insan Haklari Evrensel Beyannamesi nin 1 maddesinde bulunan Butun insanlar ozgur onur ve haklar bakimindan esit dogarlar ve 17 maddesinde bulunan Kimse mulkiyetinden keyfi olarak yoksun birakilamaz cumlelerine atifta bulunarak her insanin ekonomik olarak esit dogmadigini ve bundan yoksun bir durumun ozgurluk ve hak sayilamayacagini dolayisiyla bu durumun bir kandirmaca oldugunu ve burjuva sinifinin mulksuzlestirilmesi gerektigini savunan marksist gorusun bu bahsi gecen cumlelerle mucadele etmesi gerektigini vurgularlar Bu gorusu savunanlara gore kapitalizm kosullarinda bu kavramlarin ici bostur ve sadece gostermeliktir Dolayisiyla dunyaya egemen olan emperyalizm ve sinifli toplumlara sahip devletler bir taraftan ne kadar insan haklarina saygili oldugunu belirterek kitleleri insan haklarindan yana olduguna inandirmaya calisirken diger taraftan yoksulluk verici politikalarina gozaltinda kayiplara hak ve ozgurluk taleplerine saldirilarina vb devam ederler Bununla birlikte ozellikle Maoist gorusu referans alan bazi dusunurler ise ezilenlerin siddetini mesru gormeyen bir insan haklari kavraminin burjuva cercevesinde durdugunu iddia etmektedirler Zira marksist oldugunu belirten Kuba Devrimi lideri Fidel Castro konu hakkinda su gorusleri beyan etmistir Bizler cogu kez insan haklari uzerine konusuyoruz Ama ayni zamanda insanlarin haklari uzerine de konusmaliyiz Digerleri luks otomobillere binebilsin diye neden bazi insanlar ciplak ayaklariyla yurumek zorunda Digerleri 70 yil yasasin diye neden bazi insanlar 35 yil yasamak zorunda Digerleri muthis derecede zengin olsun diye neden bazilari berbat bir sekilde yoksul olmak zorunda Ben bir parca ekmege bile sahip olamayan dunya cocuklarinin adina konusuyorum Insan Haklari Evrensel BildirgesiErkek kadin ve cocuklarin temel insan hak ve ozgurluklerinin belirlendigi Insan Haklari Evrensel Bildirgesi The Universal Declaration of Human Rights 1948 yilinda Birlesmis Milletler tarafindan benimsenmistir Bu bildirge bircok ulusal ve uluslararasi yasanin temelini olusturur Haklarin korunmasiUlusal duzey Insan haklarinin ulusal duzeyde korunmasi 18 yuzyilda anayasalar ile baslamistir Insan haklarinin korunmasi icin hukuk olusturmakla yukumlu olan devlettir Devlet bu yukumlulugunu yasama yoluyla yerine getirmektedir Ulusal olcekte insan haklarinin korunmasina yonelik yontemler onleme ve denetleme odaklidir Ic hukuka dayali olarak yapilan ulusal koruma neticesinde ihlal edilen hakkin niteligine gore hakki ihlal edene karsi hukuki cezai veya idari yaptirimlar uygulanabilir Ulusal olcekte insan haklarinin korunmasi yargisal ve yargi disi koruma olarak iki bolumden olusmaktadir Yargisal koruma Hak ihlal edildikten sonra basvurulacak ilk yer yargisal korumadir Yargisal koruma kamu hukuku iliskilerini ozel hukuk iliskilerini ve devletler arasi iliskileri kapsar Yargi disi koruma Yargi disi koruma genel olarak koruma ve denetim islevi yapan yargi disindaki tum kurumlari kapsamaktadir Uluslararasi duzey Insan haklarinin ulusal duzeyde korunmasi ilk yol olmasina ragmen sorunlarin artmasi ve genislemesinden dolayi ulusal sorun buyuyerek uluslararasi sorun haline gelir Uluslararasi insan haklari duzeni Birlesmis Milletler ve bolgesel kuruluslarca saglanmaktadir Uluslararasi korumanin en temel ozelligi insan haklarina iliskin her yerde ve herkes icin gecerli olacak ozellikleri belirmek ve bunlarin uygulanmasini saglamaktir Uluslararasi sivil toplum orgutleriUluslararasi AF Orgutu Amnesty International Insan Haklari Izleme Orgutu Human Rights Watch Uluslararasi Hukukcular Komisyonu International Commission of Jurists Uluslararasi PEN Kulubu Poets Essayist Novelists Uluslararasi Kizilhac Komitesi International Committee of the Red Cross International League of the Rights of Man Ayrica bakinizInsan Haklari Gunu Insan ve Yurttas Haklari Bildirisi Dunya Insan Haklari Konferansi Islam da insan haklari Gida hakki Rusya Insan Haklari Bildirgesi Lenin Kaynakca denizli gov tr 20 Nisan 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ocak 2014 See Firestone 1999 p 118 Muhammad Encyclopedia of Islam Online See Watt Muhammad at Medina R B Serjeant 1964 The Constitution of Medina Islamic Quarterly 8 p 4 Mayer 2000 p 110 insan ve yurttas haklari bildirgesi uzerine pinhan PDF 20 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 20 Temmuz 2020 ucuncu kusak insan haklari legal 20 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Temmuz 2020 PDF 21 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 15 Eylul 2015 Fidel Castro Dunya cocuklarinin adina konusuyorum 24 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Eylul 2015 a b c d tez kaynagi soyadi Gunaydin ad Hamza baslik Paris Prensipleri cercevesinde ulusal insan haklari kurumu modeli olarak ombudsmanlik Turkiye ornegi tip Yuksek Lisans Tezi yil 2017 yayinci Istanbul Sehir Universitesi yer Istanbul isbn oclc sayfa sayfalar url https tez yok gov tr UlusalTezMerkezi TezGoster key vbVkXe1KChYWNElr1MuLZk8 J4Ja3 Vh0Eztn0BreuULmXEQ0dFDgfG0vuiEtPUg 7Cerisimtarihi 21 olu kirik baglanti Haziran 2020 yazarbagi a b c d tez kaynagi soyadi Acik ad Coskun baslik Ulusal insan haklari kurumlari ve Turkiye ornegine elestirel yaklasim tip Yuksek Lisans Tezi yil 2017 yayinci Ankara Universitesi yer Ankara isbn oclc sayfa sayfalar url https tez yok gov tr UlusalTezMerkezi TezGoster key veR1mHu9yoWjwcVUjCEoPJlaC6FA2i9txcHeCrq3HcRjXBEL48ZBsiXQzRTXxAmD 7Cerisimtarihi 21 olu kirik baglanti Haziran 2020 yazarbagi Wikimedia Commons ta Insan haklari ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Vikikaynak ta Insan Haklari Evrensel Beyannamesi ile ilgili metin bulabilirsiniz Dis baglantilarIlk Adim Insan haklari egitimine baslangic icin el kitabi Uluslararasi Af Orgutu 7 Aralik 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde