Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası (TİÇSF), Osmanlı Devleti'nde Mütareke döneminde kurulan sol görüşlü siyasi örgüt.
Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası (TİÇSF) | |
|---|---|
| Kısaltma | TİÇSF |
| Kurucu | Şefik Hüsnü |
| Kuruluş tarihi | 20 Eylül 1919 (kuruluşun ilanı) 17 Aralık 1919 (resmî kuruluş) |
| Kapanış tarihi | 1924 |
| Ardılı | Türkiye İhtilâlci İşçi Köylü Partisi |
| İdeoloji | Marksizm-Leninizm |
20 Eylül 1919 tarihinde İstanbul'da kuruldu. Bir aydınlar fırkası olan TÇİSF, III. Enternasyonal'e bağlı, Marksist-Leninist bir örgüttü. Genel sekreteri Dr. Şefik Hüsnü idi. Fırkanın kurucu kadrosunda Ethem Nejat, Ahmet Akif, Sadrettin Celal, Vedat Nedim, Nurullah Esat ve Namık İsmail bulunuyordu.
Temelde işçi sınıfının hak ve özgürlüklerini savunan Parti, Kurtuluş Savaşı yıllarında Kemalistlerin sürdürdüğü bağımsızlık mücadelesini destekledi. 1924 yılında feshedildi.
Arka plan
II. Abdülhamid devrinden itibaren devam eden Almanya'ya öğrenci gönderme hareketi sonucunda Almanya'da bulunan birçok genç, (Spartaküst ayaklanması) günlerinde sosyalizm ile tanışmıştı.I. Dünya Savaşı'ndan yenik çıkan Osmanlı Devleti'nin kurtuluşu ile ilgilenen bazı sol görüşlü işçi ve öğrenciler, 1918'de Berlin'de Türk Kulübü adlı bir kulüp kurdular. Teşkilatın başkanı Hamdullah Suphi Bey idi.
Osmanlı Devleti'nde Mondros Ateşkesi'nin imzalanmasından sonra iktidara gelen Tevfik Paşa hükûmeti, 1913'te kapatılan siyasi partilerin yeniden kurulmasına izin verince Türk Kulübü üyeleri önce 1919'da Berlin'de "Türkiye İşçi ve Çiftçi Partisi"' adlı partiyi kurdular ve Kurtuluş adında bir dergi çıkarmaya başladılar.
Geçmişi
Kuruluşu
I. Dünya Savaşı sona erdiğinde Almanya'da bulunan Türk öğrenciler, Maarif Nezareti'nin girişimi sonucu Akdeniz Vapuru ile Almanya'dan 19 Mayıs 1919'da İstanbul'a getirildi. Böylece Türkiye'ye dönen Berlin grubu, ortak arkadaşları Abdülhak Şinasi aracılığıyla, Dr. Şefik Hüsnü ile bağlantıya geçti. Şefik Hüsnü, Paris'te öğrencilik yıllarında Jön Türkler'in faaliyetlerini yakından takip etmiş; Jean Jaurès hareketinden etkilenerek sosyalist düşünceye bağlanmış idi. Türkiye'de kurulacak parti programını beraber hazırladılar.
Berlin'de Türk Kulübü'nün kurduğu Türkiye İşçi ve Çiftçi Partisi, adına "sosyalist" kelimesi eklenerek 20 Eylül 1919'da İstanbul'da, Babiâli Caddesi Çiftçi Kütüphanesi'nde yeniden kuruldu. Partinin kurucu ve yöneticilerinin büyük bölümü Almanya'da idi. Partinin kuruluşunda şu kişiler yer aldı: Almanya'da; Mehmet Vehbi, Vedat Nedim, Ali Nizami, Ethem Nejat, , İsmail Hakkı, Sadık Ahi, , , Nurullah Esat, Namık İsmail Bey, , İstanbul'da; Ahmet Akif, Dr. Şefik Hüsnü. Partinin başkanlığını önce Mehmet Vehbi, daha sonra ressam Namık İsmail üstlendi. Partinin "Kâtib-i Umumi"si (Genel Sekreteri) ise Çanakkale Savaşı'nda tabip yüzbaşı rütbesiyle savaşan Şefik Hüsnü Bey idi.
Partinin kuruluşu için 1919'da başvuru yapılsa da resmî olarak kurulup kurulmadığı konusu belirsiz kaldı. Dönemin Dahiliye Nazırı Hacı Adil Bey partinin kuruluş başvurusunu hoş karşılamamış, ikinci başvuru Dahiliye Nazırı Mehmed Şerif Paşa tarafından incelemeye alınmıştı. Ancak üyeler, partiyi kurulmuş sayarak çalışmalarına başladı. Parti programında işçi ve köylü derneklerinin kurulması, ziraat, ticaret ve sanayi alanlarında devlet desteği alınması, grev hakkı, kadın ve çocukların çalıştırılma koşullarının iyileştirilmesi, memur ve öğretmenlere örgütlenme hakkının tanınması iş saatlerinin düzenlenmesi gibi maddelere yer verildi.1919 Osmanlı genel seçimlerinden bir gün önce partinin kuruluşu resmileşti. TİÇSF'nin seçimlerdeki adayları Ethem Nejat Bey, Mehmet Vehbi Bey ve Tophane Fabrikasından Süleyman Usta idi.
Partinin kuruluşundan dört ay sonra ilk kongresi ("Amele Toplantısı") yapıldı. 24 Ekim 1919'da İstanbul'da Ferah Tiyatrosu'nda gerçekleşen, işçi temsilcilerinin konuşma yaptıkları, savaş karşıtı söylemlerin öne çıktığı kongre, partinin ilk eylemi idi. Aralık 1919'da gerçekleşecek seçimlerde işçi kesiminin sesini duyurmayı amaçladığı açıklanan toplantıya iki bine yakın işçi katıldı. Basında büyük yankı uyandıran bu toplantıda partinin aynı zamanda dış güçlere karşı, memleketin ulusal varlığının korunmasında da mücadele içinde olacağını ifade edildi. Toplantının esas amacı, çeşitli işçi örgütlerinin ve İstanbul'da solun birliğini sağlamaktı ancak bu başarılamadı.
TİÇSF'nin kuruluşundan önce Türkiye'nin ilk sosyalist partisi olan Türkiye Sosyalist Fırkası, mütarekeden sonra sürgünden dönen Hüseyin Hilmi'nin başkanlığında İstanbul'da kurulmuş; Avrupa'dan dönen bazı gençler onun etrafından toplanmıştı. O yıllarda İstanbul'daki işçi hareketleri üzerinde etkisi olan Türkiye Sosyalist Fırkası'nı destekleyen aydınların bir bölümü, Hüseyin Hilmi'nin Anadolu ve Trakya'daki direnişe karşı işgalcileri ve onların işbirlikçilerini övmesi üzerine 1920'de Türkiye İşçi ve Çiftçi Partisi'ne geçti.
Aralık 1919'daki seçimlerde başarı kazanılamaması üzerine partinin bazı yöneticileri Anadolu'daki milli mücadeleyi desteklemek üzere İstanbul'dan ayrıldı. Bazı partililerse İstanbul'da örgütlenme çabasını sürdürmeye çalıştı. Gayri müslim işçilerden oluşan Beynelmilel İşçi İttihadı ve Ermeni Hınçak örgütü ile bağlantı kuruldu. Umum Türkiye İşçiler Derneği adlı örgütlenmeye TİÇSF önayak oldu.
Partinin yayın organı, ilk sayısı 1 Mayıs 1919'da Berlin'de çıkan Kurtuluş dergisi idi. Dergi, 20 Eylül 1919'dan 19 Şubat 1920'ye kadar İstanbul'da çıkarıldı ve beş sayı yayımlandı. İstanbul'un işgali ile yayımlanması yasaklandı.
İstanbul'un işgalinden sonra
İstanbul'un işgalinin ardından TÇİSF'in İstanbul'da kalan üyeleri ortamın elverişsizliği yüzünden on beş ay faaliyette bulunamadı. 22 Haziran- 12 Temmuz 1921 tarihleri arasında III. Enternasyonal Moskova'da devam ederken, İstanbul'da Aydınlık adlı dergiyi çıkarmaya başladılar. Bu sırada İstanbul'da III. Enternasyonal'e bağlı gizli Türkiye Komünist Partisi kuruldu. İstanbul'da kalanlar bu partiyle birleşip onun "yeraltı teşkilatının yer üstündeki" bir uzantısı, Aydınlık dergisi de onun legal organı oldu. Partinin bazı üyeleri (Vedat Nedim, Şevket Süreyya, İsmail Hüsrev, Burhan Asaf), bu duruma itiraz ederek Şefik Hüsnü ile çatışmış, ardından da fırkadan çekilmişlerdir.
Parti; işçileri parti dışında örgütlemek için de çeşitli girişimlerde bulundu. , İstanbul İşçi Teşkilatları Heyeti Müttehidesi, Umum Kilikya İşçileri İttifakı, Amele Teali Cemiyeti bu girişimlerin sonucunda kurulmuş derneklerdi. Türkiye İşçi Derneği 1922 yılı Temmuz ayında İstanbul’da bulunan bütün sol partileri birleşmek üzere bir çağrıda bulundu ancak bu girişiminde başarılı olamadı.
Parti; Tramvay, Gazhane gibi işletmelerde büyük bir kitleselliğe kavuştu.[] Fakat, sadece İstanbul'da örgütlenmiş durumdaydı. Parti, 1920, 1921 ve 1922'deki 1 Mayıslarda en büyük kitleselliğe kavuştu. Mitinglerde işçiler hep bir ağızdan Bağımsız Türkiye diye haykırdılar.
Parti yönetiminden 21 kişi, 1 Mayıs 1923 tarihinde "Türkiye Komünistleri" adıyla yayınlanan bir bildirge nedeniyle mahkemeye verildi; vatana ihanet suçuyla yargılandılar. Parti, 1924 yılında feshedildi.
Devamı niteliğindeki partiler
Türkiye İhtilâlci İşçi Köylü Partisi (TİİKP), 1978-1981 arasından faaliyet göstermiş Türkiye İşçi Köylü Partisi (TİKP), Sosyalist Parti (SP) ve İşçi Partisi TİÇSF'in devamı olarak kurulduğu kabul edilen partilerdir.
Günümüzde Vatan Partisi ve Türkiye İşçi Köylü Partisi, TİÇSF'nin örgütsel ve siyasal mirasına sahip çıktığını iddia eden ve kurucu olarak Dr. Şefik Hüsnü Değmer'i işaret eden partilerdir.
Kaynakça
- ^ a b c d e f Bek, Güler. . Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, cilt.33, Yıl: 2016. 7 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2021.
- ^ . Mahmut ustun.blogspot.com 12 Ocak 2014. 20 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2021.
- ^ Çakır, Hüseyin. . Artigercek.com, 14 Ocak 2018. 20 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2021.
- ^ Kaya, Şule Çiğdem. "Türkiye'de Ulusalcı Solun Tarihsel Kökenleri 1932-1971" (PDF). Bilecik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2011. 20 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 20 Nisan 2021.
- ^ a b c d (PDF). Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi, Cilt 8. 20 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2021.
- ^ Babalık, Naciye. (PDF). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Aralık 2003. 20 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2021.
- ^ a b Zengin, Ersoy. . Belgi Sayı: 13, Yıl: 2017. 26 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2021.
- ^ Koç, Yıldırım. (PDF). Gazete Grafiti, 3 Mart 2021. 20 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2021.
- ^ . TBMM Kütüphane ve Arşiv hizmetleri Başkanlığı. 25 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2021.
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Turkiye Isci ve Ciftci Sosyalist Firkasi TICSF Osmanli Devleti nde Mutareke doneminde kurulan sol goruslu siyasi orgut Turkiye Isci ve Ciftci Sosyalist Firkasi TICSF KisaltmaTICSFKurucuSefik HusnuKurulus tarihi20 Eylul 1919 kurulusun ilani 17 Aralik 1919 resmi kurulus Kapanis tarihi1924ArdiliTurkiye Ihtilalci Isci Koylu PartisiIdeolojiMarksizm Leninizm 20 Eylul 1919 tarihinde Istanbul da kuruldu Bir aydinlar firkasi olan TCISF III Enternasyonal e bagli Marksist Leninist bir orguttu Genel sekreteri Dr Sefik Husnu idi Firkanin kurucu kadrosunda Ethem Nejat Ahmet Akif Sadrettin Celal Vedat Nedim Nurullah Esat ve Namik Ismail bulunuyordu Temelde isci sinifinin hak ve ozgurluklerini savunan Parti Kurtulus Savasi yillarinda Kemalistlerin surdurdugu bagimsizlik mucadelesini destekledi 1924 yilinda feshedildi Arka planII Abdulhamid devrinden itibaren devam eden Almanya ya ogrenci gonderme hareketi sonucunda Almanya da bulunan bircok genc Spartakust ayaklanmasi gunlerinde sosyalizm ile tanismisti I Dunya Savasi ndan yenik cikan Osmanli Devleti nin kurtulusu ile ilgilenen bazi sol goruslu isci ve ogrenciler 1918 de Berlin de Turk Kulubu adli bir kulup kurdular Teskilatin baskani Hamdullah Suphi Bey idi Osmanli Devleti nde Mondros Ateskesi nin imzalanmasindan sonra iktidara gelen Tevfik Pasa hukumeti 1913 te kapatilan siyasi partilerin yeniden kurulmasina izin verince Turk Kulubu uyeleri once 1919 da Berlin de Turkiye Isci ve Ciftci Partisi adli partiyi kurdular ve Kurtulus adinda bir dergi cikarmaya basladilar GecmisiKurulusu I Dunya Savasi sona erdiginde Almanya da bulunan Turk ogrenciler Maarif Nezareti nin girisimi sonucu Akdeniz Vapuru ile Almanya dan 19 Mayis 1919 da Istanbul a getirildi Boylece Turkiye ye donen Berlin grubu ortak arkadaslari Abdulhak Sinasi araciligiyla Dr Sefik Husnu ile baglantiya gecti Sefik Husnu Paris te ogrencilik yillarinda Jon Turkler in faaliyetlerini yakindan takip etmis Jean Jaures hareketinden etkilenerek sosyalist dusunceye baglanmis idi Turkiye de kurulacak parti programini beraber hazirladilar Berlin de Turk Kulubu nun kurdugu Turkiye Isci ve Ciftci Partisi adina sosyalist kelimesi eklenerek 20 Eylul 1919 da Istanbul da Babiali Caddesi Ciftci Kutuphanesi nde yeniden kuruldu Partinin kurucu ve yoneticilerinin buyuk bolumu Almanya da idi Partinin kurulusunda su kisiler yer aldi Almanya da Mehmet Vehbi Vedat Nedim Ali Nizami Ethem Nejat Ismail Hakki Sadik Ahi Nurullah Esat Namik Ismail Bey Istanbul da Ahmet Akif Dr Sefik Husnu Partinin baskanligini once Mehmet Vehbi daha sonra ressam Namik Ismail ustlendi Partinin Katib i Umumi si Genel Sekreteri ise Canakkale Savasi nda tabip yuzbasi rutbesiyle savasan Sefik Husnu Bey idi Partinin kurulusu icin 1919 da basvuru yapilsa da resmi olarak kurulup kurulmadigi konusu belirsiz kaldi Donemin Dahiliye Naziri Haci Adil Bey partinin kurulus basvurusunu hos karsilamamis ikinci basvuru Dahiliye Naziri Mehmed Serif Pasa tarafindan incelemeye alinmisti Ancak uyeler partiyi kurulmus sayarak calismalarina basladi Parti programinda isci ve koylu derneklerinin kurulmasi ziraat ticaret ve sanayi alanlarinda devlet destegi alinmasi grev hakki kadin ve cocuklarin calistirilma kosullarinin iyilestirilmesi memur ve ogretmenlere orgutlenme hakkinin taninmasi is saatlerinin duzenlenmesi gibi maddelere yer verildi 1919 Osmanli genel secimlerinden bir gun once partinin kurulusu resmilesti TICSF nin secimlerdeki adaylari Ethem Nejat Bey Mehmet Vehbi Bey ve Tophane Fabrikasindan Suleyman Usta idi Partinin kurulusundan dort ay sonra ilk kongresi Amele Toplantisi yapildi 24 Ekim 1919 da Istanbul da Ferah Tiyatrosu nda gerceklesen isci temsilcilerinin konusma yaptiklari savas karsiti soylemlerin one ciktigi kongre partinin ilk eylemi idi Aralik 1919 da gerceklesecek secimlerde isci kesiminin sesini duyurmayi amacladigi aciklanan toplantiya iki bine yakin isci katildi Basinda buyuk yanki uyandiran bu toplantida partinin ayni zamanda dis guclere karsi memleketin ulusal varliginin korunmasinda da mucadele icinde olacagini ifade edildi Toplantinin esas amaci cesitli isci orgutlerinin ve Istanbul da solun birligini saglamakti ancak bu basarilamadi TICSF nin kurulusundan once Turkiye nin ilk sosyalist partisi olan Turkiye Sosyalist Firkasi mutarekeden sonra surgunden donen Huseyin Hilmi nin baskanliginda Istanbul da kurulmus Avrupa dan donen bazi gencler onun etrafindan toplanmisti O yillarda Istanbul daki isci hareketleri uzerinde etkisi olan Turkiye Sosyalist Firkasi ni destekleyen aydinlarin bir bolumu Huseyin Hilmi nin Anadolu ve Trakya daki direnise karsi isgalcileri ve onlarin isbirlikcilerini ovmesi uzerine 1920 de Turkiye Isci ve Ciftci Partisi ne gecti Aralik 1919 daki secimlerde basari kazanilamamasi uzerine partinin bazi yoneticileri Anadolu daki milli mucadeleyi desteklemek uzere Istanbul dan ayrildi Bazi partililerse Istanbul da orgutlenme cabasini surdurmeye calisti Gayri muslim iscilerden olusan Beynelmilel Isci Ittihadi ve Ermeni Hincak orgutu ile baglanti kuruldu Umum Turkiye Isciler Dernegi adli orgutlenmeye TICSF onayak oldu Partinin yayin organi ilk sayisi 1 Mayis 1919 da Berlin de cikan Kurtulus dergisi idi Dergi 20 Eylul 1919 dan 19 Subat 1920 ye kadar Istanbul da cikarildi ve bes sayi yayimlandi Istanbul un isgali ile yayimlanmasi yasaklandi Istanbul un isgalinden sonra Aydinlik in 1 Haziran 1921 tarihli ilk sayisi Istanbul un isgalinin ardindan TCISF in Istanbul da kalan uyeleri ortamin elverissizligi yuzunden on bes ay faaliyette bulunamadi 22 Haziran 12 Temmuz 1921 tarihleri arasinda III Enternasyonal Moskova da devam ederken Istanbul da Aydinlik adli dergiyi cikarmaya basladilar Bu sirada Istanbul da III Enternasyonal e bagli gizli Turkiye Komunist Partisi kuruldu Istanbul da kalanlar bu partiyle birlesip onun yeralti teskilatinin yer ustundeki bir uzantisi Aydinlik dergisi de onun legal organi oldu Partinin bazi uyeleri Vedat Nedim Sevket Sureyya Ismail Husrev Burhan Asaf bu duruma itiraz ederek Sefik Husnu ile catismis ardindan da firkadan cekilmislerdir Parti iscileri parti disinda orgutlemek icin de cesitli girisimlerde bulundu Istanbul Isci Teskilatlari Heyeti Muttehidesi Umum Kilikya Iscileri Ittifaki Amele Teali Cemiyeti bu girisimlerin sonucunda kurulmus derneklerdi Turkiye Isci Dernegi 1922 yili Temmuz ayinda Istanbul da bulunan butun sol partileri birlesmek uzere bir cagrida bulundu ancak bu girisiminde basarili olamadi Parti Tramvay Gazhane gibi isletmelerde buyuk bir kitlesellige kavustu kaynak belirtilmeli Fakat sadece Istanbul da orgutlenmis durumdaydi Parti 1920 1921 ve 1922 deki 1 Mayislarda en buyuk kitlesellige kavustu Mitinglerde isciler hep bir agizdan Bagimsiz Turkiye diye haykirdilar Parti yonetiminden 21 kisi 1 Mayis 1923 tarihinde Turkiye Komunistleri adiyla yayinlanan bir bildirge nedeniyle mahkemeye verildi vatana ihanet sucuyla yargilandilar Parti 1924 yilinda feshedildi Devami niteligindeki partilerTurkiye Ihtilalci Isci Koylu Partisi TIIKP 1978 1981 arasindan faaliyet gostermis Turkiye Isci Koylu Partisi TIKP Sosyalist Parti SP ve Isci Partisi TICSF in devami olarak kuruldugu kabul edilen partilerdir Gunumuzde Vatan Partisi ve Turkiye Isci Koylu Partisi TICSF nin orgutsel ve siyasal mirasina sahip ciktigini iddia eden ve kurucu olarak Dr Sefik Husnu Degmer i isaret eden partilerdir Kaynakca a b c d e f Bek Guler Hacettepe Universitesi Edebiyat Fakultesi Dergisi cilt 33 Yil 2016 7 Mart 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Nisan 2021 Mahmut ustun blogspot com 12 Ocak 2014 20 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Nisan 2021 Cakir Huseyin Artigercek com 14 Ocak 2018 20 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Nisan 2021 Kaya Sule Cigdem Turkiye de Ulusalci Solun Tarihsel Kokenleri 1932 1971 PDF Bilecik Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu 2011 20 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 20 Nisan 2021 a b c d PDF Sosyalizm ve Toplumsal Mucadeleler Ansiklopedisi Cilt 8 20 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 20 Nisan 2021 Babalik Naciye PDF Ankara Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Doktora Tezi Aralik 2003 20 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 20 Nisan 2021 a b Zengin Ersoy Belgi Sayi 13 Yil 2017 26 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Nisan 2021 Koc Yildirim PDF Gazete Grafiti 3 Mart 2021 20 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 20 Nisan 2021 TBMM Kutuphane ve Arsiv hizmetleri Baskanligi 25 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Nisan 2021 Ayrica bakinizTurkiye Komunist Partisi 1920 Halk Istirakiyun Firkasi Turkiye Ihtilalci Isci Koylu Partisi Osmanli Sosyalist Firkasi Sosyal Demokrat Firkasi Aydinlik gazetesi