Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Urmiye Muharebesi, 1603-1618 Osmanlı-Safevî Savaşı'nda bir evre. Muharebe İran ordusunun galibiyetiyle sonuçlanmıştır.
| Urmiye Muharebesi | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1603-1618 Osmanlı-Safevî Savaşı | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
 Osmanlı İmparatorluğu |  Safevîler | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
|
Mehmed Paşa | Karçakay Han | ||||||||
| Güçler | |||||||||
| 100.000 | 62.000 | ||||||||
| Kayıplar | |||||||||
| 30.000 2.000 topçu | |||||||||
Muharebe öncesi gelişmeler
Osmanlılar, İran'la yaptıkları ve büyük bir zafer kazandıkları 1578-1590 savaşının sonucunda tüm Kafkasya ve batı İran'ı ele geçirmişlerdi. 1587'de tahta geçen Şah Abbas İran ordusunu İngiliz uzmanlar yardımıyla modernleştirip, ateşli silahları yaygınlaştırdıktan sonra kaybedilen toprakları geri almak için 1603 yılında ansızın saldırıya geçti. Osmanlı Devleti o dönemde Avusturya'yla 1593'ten beri süren uzun bir savaşın içindeydi ve Anadolu da Celali isyanlarıyla kaynıyordu. Dolayısıyla Doğu sınırındaki askerî gücü bir hayli zayıf durumda bulunan Osmanlı Devleti'ne karşı İran orduları kolay başarılar elde etti ve 1603 yılı içinde Tebriz dahil tüm Batı İran'ı Osmanlı egemenliğinden kurtardı.
1603 yılı Osmanlı tahtı da bir değişikliğe sahne oldu ve ölen III. Mehmed'in yerine I. Ahmed geçti. Yeni padişah Cığalazade Sinan Paşa'yı şark serdarı (doğu orduları komutanı) olarak tayin etti. Sinan Paşa bölgeyi bilen bir komutandı. 1578-1590 savaşı sırasında Bağdat valiliğine gönderilmiş, 1588 yılında ordusuyla Hemedan üzerinden İran’a girip, oranın hakimlerinden Korhmas Han-ı Şamlu’yu yakalamış, daha sonra Nihavend'i ele geçirerek, asker yerleştirip, muhtelif kabile ve aşiretleri kendi tarafına çekmesi neticesinde Şah Abbas'ı barış yapmaya zorlamıştı.
1604 yılında da Şah Abbas askerî harekâtını sürdürdü, Revan’ı kuşattıktan sonra teslim aldı, Kars’a taarruz etti ve Ahıska önlerinde durdurulabildi.
Muharebe öncesi orduların durumu
XVI. yüzyılda kudretinin zirvesinde olan Türk ordusu Batı'daki hasımlarının çoğunlukla meydan savaşından çekinmesi sonucunda bu deneyimini zamanla kaybetmiş, özellikle Macaristan'daki ve Akdeniz'deki mücadelelerin yoğunlaştığı kale kuşatma alanında uzmanlaşmıştı. Osmanlı muharebe gücündeki düşüş aslında 1596 yılındaki Haçova Muharebesi'de ve 1600'deki Kanije Muharebesi'nde gözlemlenmişti. Nitekim, Haçova'da Türk sipahileri Avrupa'daki savaşlarda deneyim kazanan arkebüzlü ve kargılı Avusturya askerleri karşısında zaaf belirtileri göstermiş, bir ara kaybedilmiş gibi görünen muharebe yağmaya girişen Avusturya askerlerine ordunun geri hizmetlilerinin gösterdikleri direniş sayesinde zafere çevrilmişti. Kanije'de de kaleyi kuşatan Türk ordusu yardıma gelen Avusturya ordusunun önünden savaşmadan ayrılmış, Avusturyalıların bunu sahte bir geri çekilme manevrası zannederek muharebe alanını terk etmeleri üzerine Türk ordusu yardımsız kalan Kanije'yi düşürebilmişti. Türk ordusunun taarruz gücünün önemli öğelerinden Akıncı ocağı da isyan halindeki Eflak'a karşı 1595 yılında gerçekleştirilen tedip harekâtında felakate uğrayıp adeta yok olmuştu.
İran ordusu ise bir modernleşme evresinden geçmekle birlikte Türk ordusundan daha yüksek bir ateş gücüne sahip değildi. Revan kuşatmasında İran ordusunun kullandığı toplar Osmanlıların XVI. yüzyılın başında çoktan terk ettiği eski tip teknoloji ürünüydü. İran ordusuna 1603 yılında taarruz imkanını tanıyan daha ziyade bölgedeki Safevîler lehine olan asker sayısı üstünlüğüydü. Tebriz, Osmanlıların Anadolu'daki Celali isyanlarını bastırmak üzere garnizondaki asker sayısını asgari düzeye düşürmesi sayesinde İranlıların eline geçmiş, Nahçıvan'daki garnizon İran ordusu gelmeden kaleyi boşaltmış, Revan ise dokuz ay dayanmıştı. Halbuki aynı dönemde (1605) Türk ordusu bir ay gibi kısa bir süre içinde Estergon gibi berkitilmiş bir kaleyi düşürmeyi başarmıştı.
Cığalazade Sinan Paşa'nın sonuçsuz seferi
Cığalazade Sinan Paşa dönemin koşullarında sefere çıkmak için geç bir tarih olan 15 Haziran 1604’te İstanbul’dan hareket etti ve 8 Kasım’da Kars önlerine vardı. İran'ın ele geçirdiği toprakları geri almanın yanı sıra, Celali isyancılarını da bastırmak amacını taşıyan Sinan Paşa isyancılarla çatışmaktansa onları orduya dahil etme yöntemini benimsedi. Yusuf Paşa Kars'a ilerlerken bölgedeki İran ordusu da geleneksel olduğu üzere yakıp yıkma taktiğini uyguladı ve Türk ordusunu beraberinde getirdiğinin haricinde her türlü erzaktan yoksun bıraktı. Türk ordusu Revan'ı aşarak İran ordusunun peşine düştüyse de Türk ordusunu İran içlerine çekmek isteyen Şah Abbas'ı başgösteren erzak sıkıntısı ve soğuk havaların başlaması nedeniyle sonuna kadar takip edemedi. Tarihçi İskender Bey'e göre Sinan Paşa ileri harekâtını mevsimin ilerlemesi nedeniyle isyan eden askerler nedeniyle sürdürememiş; bir başka tarihçi Peçevi'ye göreyse ordu düşman tehdidi altında Şirvan'da kışlamaya karşı çıkmış ve Anadolu'ya dönmek istemişti. Kâtip Çelebi ise yükü ağır ordunun çoğunluğu süvarilerden oluşan hareketli İran ordusunu yakalamasının çok zor olduğuna değinir. Türk ordusu Tebriz'e varmadan geniş bir kavis çizerek Van'a ulaştı ve burada kışlamaya başladı. Sinan Paşa'nın bu kararı da tartışma yarattı, zira Türk ordusu daha önceki doğu seferlerinde sınırda değil Halep ya da Diyarbakır'da kışlamayı tercih etmişti.
İran ordusunun Van'a taarruzu
Çeşitli birlikler kışlamak üzere Doğu Anadolu'ya dağılmışken, komutanlık karargahı 1604-1605 kışında Van'da bulunuyordu. 1605 Mayıs ayında Van'daki birliklerin azlığını fark eden Şah Abbas, Allahverdi Han komutasındaki bir birliğini bu kentin üzerine gönderdi. Cığalazade Sinan Paşa'nın bu harekâtı İran ordusu Van'a bir günlük mesafedeyken öğrenmesi gerekli hazırlıkların yapılmasını engelledi. Müteferrikabaşı Handan Ağa'nın esir düştüğü ilk çarpışmalar sonucunda Türk ordusu tamamen Van Kalesi'ne sığındı ve kuşatma altında kaldı. Allahverdi Han Mehmed Paşa'nın Erzurum'dan yardım getirdiğini öğrenince Karçakay Han komutasındaki bir süvari birliğini bu yardımı engellemek amacıyla gönderdi. Türk ordusu kuşatanlarının sayısının azaldığını görerek huruç harekâtına yöneldiyse de kuşatmayı yaramadı.
Karçakay Han'ın Mehmed Paşa'yı durdurduğu haberinin de gelmesi üzerine, Cığalazade Sinan Paşa Van'daki ordunun komutasını 'e bırakarak tekneyle Adilcevaz'a kaçtı ve oradan Hasankale'ye geçti. Allahverdi Han Sinan Paşa'yı yakalamak üzere Adilcevaz ve Erciş'e ilerlediyse de, Sinan Paşa'nın çoktan Hasankale'ye ilerlediğini öğrenerek geri çekildi ve Van kuşatmasını da kaldırarak Hoy'da bulunan Şah Abbas'a katıldı.
Ciğalazade Sinan Paşa'nın tekrar harekete geçmesi
Bölgedeki Kürt emirlerinden de asker desteği alarak ordusunu tekrar toplayan Sinan Paşa 1605 sefer mevsiminde Tebriz’i geri almak üzere yürüdü. Paşa'nın planı Tebriz'den sonra Erdebil'i ele geçirmek, Şirvan'da kışladıktan sonra 1606'da nihaî darbeyi vurmaktı.
Şah Abbas ise Türk ordusunu gölge gibi takip etmeye devam etti ve Hoy-Merend rotasını izleyerek güneye doğru ilerledi. Şah'ın planı Türk ordusunu Tebriz'e kadar yıpatmak, erzaksız bırakmak ve Tebriz'i kuşatırken geri hatlarını keserek Tebriz kalesinden ve geriden çifte hücum ile iki ateş arasında bırakarak imha etmekti.
Muharebe
İki ordu planlarının aksine Urmiye Gölü'nün doğusunda ve Tebriz'in 40 kilometre kuzeybatısındaki Sufiyan'da karşı karşıya gelince çatışmaya tutuştular.
Şah Abbas ordusunun merkezindeyken Allahverdi Han ordudan ayrı bir şekilde konuşlanmıştı. Osmanlı öncüleri bir tepe üstündeki 'in komutasındaki birlikleri gördüler. Karçakay Bey, Şah Abbas'ın Türk ordusu Tebriz'i kuşatana kadar çarpışmadan kaçınılması emrine uygun bir şekilde Türk birlikleriyle çatışmadan geri çekildi. Peçevi ve Kâtip Çelebiye göre Türk ordusu daha muharebe meydanına çadırlarını kurup savaş planını tartışmadan eski bir Celalî olan Erzurum Valisi 16 vali ve 20 sancakbeyini İran birliklerini derhal tâkip etme konusunda ikna etti. Türk birliklerinin saldırısı Karçakay Han'ın birliklerinde bir sarsılmaya yol açtı ve İran askerleri Şah Abbas'ın bulunduğu mevzilere doğru geriledi. Bu ricat, Şah Abbas'ın takviye kuvvet göndermesiyle durdurulabildi. Taarruz eden Türk birliklerinin ana karargahtan uzaklaştığını gören Şah Abbas'ın mücadelenin bu anda kazanılacağını anladı ve bu birlikleri daha uzaklaştıracak bir kuvvet gönderdi. Türk birlikleri Allahverdi Han komutasındaki birlikler tarafından pusuya düşürülüp kıskaca alındı. İran ordusu sol kanadı Türk ordusunun sağ kanadına yüklendi ve kayıplar verdirdi, ardından geriye dönerek kıskaca alınan komutasındaki askerleri tamamen kuşattı. Tekkeli Mehmed Paşa, Celali Karakaş Paşa ve Kaçar Mehmed Paşa kuşatmayı yarıp eski mevzilerine dönebilirken geri kalan birlikler büyük bir yenilgiye uğradı. Harekâtı başlatan Köse Sefer Paşa esir düştü ve kafası kesilerek idam edildi.
Bununla birlikte, Türk ordusunun merkezdeki birlikleri hâlâ mücadeleye girmemişti. Halep Valisi 'nın takviye birlikleri de yaklaşıyordu. Osmanlı ordusundaki Kürt askerlerinin emirleri muharebenin gidişatı konusunda Yusuf Paşa'yla konuşmak istedilerse de kendilerine bu olanak verilmedi. Bunun üzerine Kürt emirleri savaşçılarını meydandan çekerek Doğu Anadolu'ya döndüler. Cepheye yetişmeye çalışan geri dönen askerlerin 12.000 civarında olduğunu gördü. Başta Bitlis Emiri Rızaeddin Han olmak üzere Kürt Emirlerinden Osmanlı ordusunun muharebede yenildiği haberini alan Hüseyin Paşa da Halep'e geri döndü.
Cığalazade Sinan Paşa 7 Kasım'da ordusunun moralini düzeltmek istediyse de hiçbir harekete geçmemesi daha olumsuz tesir yaptı. Ordunun bir kanadında İran ordusunun yaklaştığı ve silahlara el koyduğu dedikodusunun yayılması öğleye doğru genel bir çözülmeyi başlattı. da ağırlıklarını muharebe meydanında bırakarak süratle Van'a çekildi. Osmanlı karargahı İran askerlerince ele geçirildi ve yağmalandı.
Muharebenin sonuçları
Tarihçi Peçevi, Türk ordusunun yenilgisini "emsali görülmemiş" ve "utanılacak" ifadeleriyle tasvir eder. Filhakika, Türk ordusu önemli kayıplara uğradığı seferler olsa da daha önce Batı'da böyle bir yenilgi görmemiş, Doğu cephesinde ise Safevî Devleti'ne karşı hiç yenilgi yaşamamıştı.
Muharebenin etkisi Osmanlı Devleti açısından çok yıkıcı oldu:
- Osmanlı komuta kadrosu büyük darbe yedi. Cığalazade Sinan Paşa yanındaki az bir kuvvetle Van’a çekildi, oradan da Diyarbakır'a gitti. Burada Urmiye Muharebesi alanına büyük bir kuvvetle yardıma gelen Halep Beylerbeyi ’yı geç kaldığı bahanesiyle idam ettirdi. Sinan Paşa'nın kendisi de bir süre sonra 1606 Şubat ayının ilk günlerinde hayatını kaybetti. Sadrazam Lala Mehmed Paşa şark serdarı olarak görevlendirildiyse de Üsküdar'da ordugahını kurduktan kısa bir süre sonra 21 Haziran 1606'da o da inme sonucu öldü. Sadrazamlığa getirilen Derviş Paşa şark serdarı olarak da tayin edildiyse de, sefer mevsiminin geçtiğini öne sürerek İran'a yönelik harekâtı 1607'ye bırakmayı tercih etti. Bunun üzerine, padişah I. Ahmed 'yı doğu cephesine gönderdi. Paşa, Bursa'dan itibaren askerlerine hakim olamadı ve başarısızlığı nedeniyle görevinden azledildi. Kendisi de üzüntüsünden Konya'da öldü. 1607 yılında şark serdarlığına getirilen Kuyucu Murat Paşa da önce Celalilerin üzerine yürüdü. 1607-1609 yılllarında doğuya dönük tüm seferler Celali isyanlarının bastırılmasına yönelikti. 1610 yılında Kuyucu Murat Paşa nihayet Tebriz'e doğru ilerlerken Osmanlı Devleti 1605-1610 arasında beş yıl doğu sınırını komutansız bırakmıştı.
- Safevî ordusu geniş harekât alanı bularak kaybettiği bütün toprakları geri aldı. İranlılar 1606 yılında Gence şehrini kuşattılar ve 4 Temmuz 1606'da kaleyi aldılar. Ardından Tiflis, Gori ve Tomanis savaşsız teslim oldu. 9 Ocak 1607'de kuşatılan Şamahı 25 Haziran'da düştü. İran ordusu Bakü ve Derbent'i de alarak tüm Azerbaycan ve doğu Gürcistan'ı ele geçirdi. Bu sayede 1607 itibarıyla dört yıl içinde 1590'da 12 yıllık savaş sonunda kazanılmış tüm topraklar kaybedilmiş oldu.
- Celali isyanları arttı. Cığalazade Sinan Paşa'nın Halep Beylerbeyi ’yı idam ettirmesi oğullarını isyana sevk etti. Canbolatoğlu Ali Paşa, Halep, Trablusşam ve Şam'ı ele geçirerek bağımsız bir idare kurdu, hakimiyet alanını Adana ve Gaziantep'e kadar geliştirdi. Bunun haricinde Saruhan taraflarında Kalenderoğlu, Aydın havalisinde , Silifke'de , Kırşehir'de Meymun isyan bayrağı açtılar ve Anadolu kargaşaya gömüldü.
- Osmanlı ordusu Safevîlere karşı psikolojik üstünlüğünü kaybetti. Çaldıran Muharebesi'nden beri Türk ordusunun üstünlüğünü her anlamda kabul eden ve birçok savaşta Türk ordusunun karşısına muharebe için çıkmayan İran ordusu bu tarihten itibaren Osmanlılarla birçok meydan muharebesi yaptı ve önemli zaferler kazandı (1618'de Pül-i Şikeste, 1733'te , 1735'te ve 1745'te ).
Kaynakça
- ^ İsmail Hami Danişmend, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, c.III, s.240
- ^ Ahmet Şimşirgil, Kayı, c.V, s.242
- ^ Mehman Süleymanov, Səfəvilər, c.VII, s.638
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2023.
- ^ Mehman Süleymanov, Səfəvilər, c.VII, s.649
- ^ Ahmet Keleş, "1595 Eflak Seferi ve Akıncı Ocağının sonu"
- ^ "Willem Floor ve Edmund Herzigs, "Iran and the World in the Safavid Age", I.B Tauris, Londra (2012), s. 92-93". 18 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Mayıs 2015.
- ^ "İslam Ansiklopedisi, Türk Diyanet Vakfı, c.2, s. 30". 28 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Mayıs 2015.
Dış bağlantılar
- Remzi Kılıç, "Osmanlılar ile Safevîler Arasında Nasuh Paşa (1612) ve Serav (1618) antlaşmaları", Niğde Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim ve Bilim Dergisi (2003), s. 2, Niğde, ss. 124-134 18 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- David Blow, "Shah Abbas: The Ruthless King Who Became an Iranian Legend", I.B. Tauris, London (2009). 18 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Cihat Aydoğmuşoğlu, "Şah Abbas ve Zamanı", Ankara Üniversitesi, Ankara (2011)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Urmiye Muharebesi 1603 1618 Osmanli Safevi Savasi nda bir evre Muharebe Iran ordusunun galibiyetiyle sonuclanmistir Urmiye Muharebesi1603 1618 Osmanli Safevi SavasiTarih9 Eylul 1605BolgeSufiyan Urmiye Golu nun dogusu IranSebepOsmanli Devleti nin Tebriz i geri almak istemesiSonucKesin Safevi zaferiTaraflarOsmanli ImparatorluguSafevilerKomutanlar ve liderlerYusuf Sinan Pasa esir olu olu Mehmed PasaSah Abbas Allahverdi Han Karcakay HanGucler100 00062 000Kayiplar30 000 2 000 topcuMuharebe oncesi gelismelerSah I Abbas Osmanlilar Iran la yaptiklari ve buyuk bir zafer kazandiklari 1578 1590 savasinin sonucunda tum Kafkasya ve bati Iran i ele gecirmislerdi 1587 de tahta gecen Sah Abbas Iran ordusunu Ingiliz uzmanlar yardimiyla modernlestirip atesli silahlari yayginlastirdiktan sonra kaybedilen topraklari geri almak icin 1603 yilinda ansizin saldiriya gecti Osmanli Devleti o donemde Avusturya yla 1593 ten beri suren uzun bir savasin icindeydi ve Anadolu da Celali isyanlariyla kayniyordu Dolayisiyla Dogu sinirindaki askeri gucu bir hayli zayif durumda bulunan Osmanli Devleti ne karsi Iran ordulari kolay basarilar elde etti ve 1603 yili icinde Tebriz dahil tum Bati Iran i Osmanli egemenliginden kurtardi 1603 yili Osmanli tahti da bir degisiklige sahne oldu ve olen III Mehmed in yerine I Ahmed gecti Yeni padisah Cigalazade Sinan Pasa yi sark serdari dogu ordulari komutani olarak tayin etti Sinan Pasa bolgeyi bilen bir komutandi 1578 1590 savasi sirasinda Bagdat valiligine gonderilmis 1588 yilinda ordusuyla Hemedan uzerinden Iran a girip oranin hakimlerinden Korhmas Han i Samlu yu yakalamis daha sonra Nihavend i ele gecirerek asker yerlestirip muhtelif kabile ve asiretleri kendi tarafina cekmesi neticesinde Sah Abbas i baris yapmaya zorlamisti 1604 yilinda da Sah Abbas askeri harekatini surdurdu Revan i kusattiktan sonra teslim aldi Kars a taarruz etti ve Ahiska onlerinde durdurulabildi Muharebe oncesi ordularin durumuXVI yuzyilda kudretinin zirvesinde olan Turk ordusu Bati daki hasimlarinin cogunlukla meydan savasindan cekinmesi sonucunda bu deneyimini zamanla kaybetmis ozellikle Macaristan daki ve Akdeniz deki mucadelelerin yogunlastigi kale kusatma alaninda uzmanlasmisti Osmanli muharebe gucundeki dusus aslinda 1596 yilindaki Hacova Muharebesi de ve 1600 deki Kanije Muharebesi nde gozlemlenmisti Nitekim Hacova da Turk sipahileri Avrupa daki savaslarda deneyim kazanan arkebuzlu ve kargili Avusturya askerleri karsisinda zaaf belirtileri gostermis bir ara kaybedilmis gibi gorunen muharebe yagmaya girisen Avusturya askerlerine ordunun geri hizmetlilerinin gosterdikleri direnis sayesinde zafere cevrilmisti Kanije de de kaleyi kusatan Turk ordusu yardima gelen Avusturya ordusunun onunden savasmadan ayrilmis Avusturyalilarin bunu sahte bir geri cekilme manevrasi zannederek muharebe alanini terk etmeleri uzerine Turk ordusu yardimsiz kalan Kanije yi dusurebilmisti Turk ordusunun taarruz gucunun onemli ogelerinden Akinci ocagi da isyan halindeki Eflak a karsi 1595 yilinda gerceklestirilen tedip harekatinda felakate ugrayip adeta yok olmustu Iran ordusu ise bir modernlesme evresinden gecmekle birlikte Turk ordusundan daha yuksek bir ates gucune sahip degildi Revan kusatmasinda Iran ordusunun kullandigi toplar Osmanlilarin XVI yuzyilin basinda coktan terk ettigi eski tip teknoloji urunuydu Iran ordusuna 1603 yilinda taarruz imkanini taniyan daha ziyade bolgedeki Safeviler lehine olan asker sayisi ustunluguydu Tebriz Osmanlilarin Anadolu daki Celali isyanlarini bastirmak uzere garnizondaki asker sayisini asgari duzeye dusurmesi sayesinde Iranlilarin eline gecmis Nahcivan daki garnizon Iran ordusu gelmeden kaleyi bosaltmis Revan ise dokuz ay dayanmisti Halbuki ayni donemde 1605 Turk ordusu bir ay gibi kisa bir sure icinde Estergon gibi berkitilmis bir kaleyi dusurmeyi basarmisti Cigalazade Sinan Pasa nin sonucsuz seferiCigalazade Yusuf Sinan Pasa Cigalazade Sinan Pasa donemin kosullarinda sefere cikmak icin gec bir tarih olan 15 Haziran 1604 te Istanbul dan hareket etti ve 8 Kasim da Kars onlerine vardi Iran in ele gecirdigi topraklari geri almanin yani sira Celali isyancilarini da bastirmak amacini tasiyan Sinan Pasa isyancilarla catismaktansa onlari orduya dahil etme yontemini benimsedi Yusuf Pasa Kars a ilerlerken bolgedeki Iran ordusu da geleneksel oldugu uzere yakip yikma taktigini uyguladi ve Turk ordusunu beraberinde getirdiginin haricinde her turlu erzaktan yoksun birakti Turk ordusu Revan i asarak Iran ordusunun pesine dustuyse de Turk ordusunu Iran iclerine cekmek isteyen Sah Abbas i basgosteren erzak sikintisi ve soguk havalarin baslamasi nedeniyle sonuna kadar takip edemedi Tarihci Iskender Bey e gore Sinan Pasa ileri harekatini mevsimin ilerlemesi nedeniyle isyan eden askerler nedeniyle surdurememis bir baska tarihci Pecevi ye goreyse ordu dusman tehdidi altinda Sirvan da kislamaya karsi cikmis ve Anadolu ya donmek istemisti Katip Celebi ise yuku agir ordunun cogunlugu suvarilerden olusan hareketli Iran ordusunu yakalamasinin cok zor olduguna deginir Turk ordusu Tebriz e varmadan genis bir kavis cizerek Van a ulasti ve burada kislamaya basladi Sinan Pasa nin bu karari da tartisma yaratti zira Turk ordusu daha onceki dogu seferlerinde sinirda degil Halep ya da Diyarbakir da kislamayi tercih etmisti Iran ordusunun Van a taarruzuVan Kalesi Cesitli birlikler kislamak uzere Dogu Anadolu ya dagilmisken komutanlik karargahi 1604 1605 kisinda Van da bulunuyordu 1605 Mayis ayinda Van daki birliklerin azligini fark eden Sah Abbas Allahverdi Han komutasindaki bir birligini bu kentin uzerine gonderdi Cigalazade Sinan Pasa nin bu harekati Iran ordusu Van a bir gunluk mesafedeyken ogrenmesi gerekli hazirliklarin yapilmasini engelledi Muteferrikabasi Handan Aga nin esir dustugu ilk carpismalar sonucunda Turk ordusu tamamen Van Kalesi ne sigindi ve kusatma altinda kaldi Allahverdi Han Mehmed Pasa nin Erzurum dan yardim getirdigini ogrenince Karcakay Han komutasindaki bir suvari birligini bu yardimi engellemek amaciyla gonderdi Turk ordusu kusatanlarinin sayisinin azaldigini gorerek huruc harekatina yoneldiyse de kusatmayi yaramadi Karcakay Han in Mehmed Pasa yi durdurdugu haberinin de gelmesi uzerine Cigalazade Sinan Pasa Van daki ordunun komutasini e birakarak tekneyle Adilcevaz a kacti ve oradan Hasankale ye gecti Allahverdi Han Sinan Pasa yi yakalamak uzere Adilcevaz ve Ercis e ilerlediyse de Sinan Pasa nin coktan Hasankale ye ilerledigini ogrenerek geri cekildi ve Van kusatmasini da kaldirarak Hoy da bulunan Sah Abbas a katildi Cigalazade Sinan Pasa nin tekrar harekete gecmesiBolgedeki Kurt emirlerinden de asker destegi alarak ordusunu tekrar toplayan Sinan Pasa 1605 sefer mevsiminde Tebriz i geri almak uzere yurudu Pasa nin plani Tebriz den sonra Erdebil i ele gecirmek Sirvan da kisladiktan sonra 1606 da nihai darbeyi vurmakti Sah Abbas ise Turk ordusunu golge gibi takip etmeye devam etti ve Hoy Merend rotasini izleyerek guneye dogru ilerledi Sah in plani Turk ordusunu Tebriz e kadar yipatmak erzaksiz birakmak ve Tebriz i kusatirken geri hatlarini keserek Tebriz kalesinden ve geriden cifte hucum ile iki ates arasinda birakarak imha etmekti MuharebeUrmiye Muharebesi nin gelisimi Iki ordu planlarinin aksine Urmiye Golu nun dogusunda ve Tebriz in 40 kilometre kuzeybatisindaki Sufiyan da karsi karsiya gelince catismaya tutustular Sah Abbas ordusunun merkezindeyken Allahverdi Han ordudan ayri bir sekilde konuslanmisti Osmanli onculeri bir tepe ustundeki in komutasindaki birlikleri gorduler Karcakay Bey Sah Abbas in Turk ordusu Tebriz i kusatana kadar carpismadan kacinilmasi emrine uygun bir sekilde Turk birlikleriyle catismadan geri cekildi Pecevi ve Katip Celebiye gore Turk ordusu daha muharebe meydanina cadirlarini kurup savas planini tartismadan eski bir Celali olan Erzurum Valisi 16 vali ve 20 sancakbeyini Iran birliklerini derhal takip etme konusunda ikna etti Turk birliklerinin saldirisi Karcakay Han in birliklerinde bir sarsilmaya yol acti ve Iran askerleri Sah Abbas in bulundugu mevzilere dogru geriledi Bu ricat Sah Abbas in takviye kuvvet gondermesiyle durdurulabildi Taarruz eden Turk birliklerinin ana karargahtan uzaklastigini goren Sah Abbas in mucadelenin bu anda kazanilacagini anladi ve bu birlikleri daha uzaklastiracak bir kuvvet gonderdi Turk birlikleri Allahverdi Han komutasindaki birlikler tarafindan pusuya dusurulup kiskaca alindi Iran ordusu sol kanadi Turk ordusunun sag kanadina yuklendi ve kayiplar verdirdi ardindan geriye donerek kiskaca alinan komutasindaki askerleri tamamen kusatti Tekkeli Mehmed Pasa Celali Karakas Pasa ve Kacar Mehmed Pasa kusatmayi yarip eski mevzilerine donebilirken geri kalan birlikler buyuk bir yenilgiye ugradi Harekati baslatan Kose Sefer Pasa esir dustu ve kafasi kesilerek idam edildi Bununla birlikte Turk ordusunun merkezdeki birlikleri hala mucadeleye girmemisti Halep Valisi nin takviye birlikleri de yaklasiyordu Osmanli ordusundaki Kurt askerlerinin emirleri muharebenin gidisati konusunda Yusuf Pasa yla konusmak istedilerse de kendilerine bu olanak verilmedi Bunun uzerine Kurt emirleri savascilarini meydandan cekerek Dogu Anadolu ya donduler Cepheye yetismeye calisan geri donen askerlerin 12 000 civarinda oldugunu gordu Basta Bitlis Emiri Rizaeddin Han olmak uzere Kurt Emirlerinden Osmanli ordusunun muharebede yenildigi haberini alan Huseyin Pasa da Halep e geri dondu Cigalazade Sinan Pasa 7 Kasim da ordusunun moralini duzeltmek istediyse de hicbir harekete gecmemesi daha olumsuz tesir yapti Ordunun bir kanadinda Iran ordusunun yaklastigi ve silahlara el koydugu dedikodusunun yayilmasi ogleye dogru genel bir cozulmeyi baslatti da agirliklarini muharebe meydaninda birakarak suratle Van a cekildi Osmanli karargahi Iran askerlerince ele gecirildi ve yagmalandi Muharebenin sonuclariTarihci Pecevi Turk ordusunun yenilgisini emsali gorulmemis ve utanilacak ifadeleriyle tasvir eder Filhakika Turk ordusu onemli kayiplara ugradigi seferler olsa da daha once Bati da boyle bir yenilgi gormemis Dogu cephesinde ise Safevi Devleti ne karsi hic yenilgi yasamamisti Muharebenin etkisi Osmanli Devleti acisindan cok yikici oldu Osmanli komuta kadrosu buyuk darbe yedi Cigalazade Sinan Pasa yanindaki az bir kuvvetle Van a cekildi oradan da Diyarbakir a gitti Burada Urmiye Muharebesi alanina buyuk bir kuvvetle yardima gelen Halep Beylerbeyi yi gec kaldigi bahanesiyle idam ettirdi Sinan Pasa nin kendisi de bir sure sonra 1606 Subat ayinin ilk gunlerinde hayatini kaybetti Sadrazam Lala Mehmed Pasa sark serdari olarak gorevlendirildiyse de Uskudar da ordugahini kurduktan kisa bir sure sonra 21 Haziran 1606 da o da inme sonucu oldu Sadrazamliga getirilen Dervis Pasa sark serdari olarak da tayin edildiyse de sefer mevsiminin gectigini one surerek Iran a yonelik harekati 1607 ye birakmayi tercih etti Bunun uzerine padisah I Ahmed yi dogu cephesine gonderdi Pasa Bursa dan itibaren askerlerine hakim olamadi ve basarisizligi nedeniyle gorevinden azledildi Kendisi de uzuntusunden Konya da oldu 1607 yilinda sark serdarligina getirilen Kuyucu Murat Pasa da once Celalilerin uzerine yurudu 1607 1609 yilllarinda doguya donuk tum seferler Celali isyanlarinin bastirilmasina yonelikti 1610 yilinda Kuyucu Murat Pasa nihayet Tebriz e dogru ilerlerken Osmanli Devleti 1605 1610 arasinda bes yil dogu sinirini komutansiz birakmisti Safevi ordusu genis harekat alani bularak kaybettigi butun topraklari geri aldi Iranlilar 1606 yilinda Gence sehrini kusattilar ve 4 Temmuz 1606 da kaleyi aldilar Ardindan Tiflis Gori ve Tomanis savassiz teslim oldu 9 Ocak 1607 de kusatilan Samahi 25 Haziran da dustu Iran ordusu Baku ve Derbent i de alarak tum Azerbaycan ve dogu Gurcistan i ele gecirdi Bu sayede 1607 itibariyla dort yil icinde 1590 da 12 yillik savas sonunda kazanilmis tum topraklar kaybedilmis oldu Celali isyanlari artti Cigalazade Sinan Pasa nin Halep Beylerbeyi yi idam ettirmesi ogullarini isyana sevk etti Canbolatoglu Ali Pasa Halep Trablussam ve Sam i ele gecirerek bagimsiz bir idare kurdu hakimiyet alanini Adana ve Gaziantep e kadar gelistirdi Bunun haricinde Saruhan taraflarinda Kalenderoglu Aydin havalisinde Silifke de Kirsehir de Meymun isyan bayragi actilar ve Anadolu kargasaya gomuldu Osmanli ordusu Safevilere karsi psikolojik ustunlugunu kaybetti Caldiran Muharebesi nden beri Turk ordusunun ustunlugunu her anlamda kabul eden ve bircok savasta Turk ordusunun karsisina muharebe icin cikmayan Iran ordusu bu tarihten itibaren Osmanlilarla bircok meydan muharebesi yapti ve onemli zaferler kazandi 1618 de Pul i Sikeste 1733 te 1735 te ve 1745 te Kaynakca Ismail Hami Danismend Izahli Osmanli Tarihi Kronolojisi c III s 240 Ahmet Simsirgil Kayi c V s 242 Mehman Suleymanov Sefeviler c VII s 638 Arsivlenmis kopya 29 Agustos 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2023 Mehman Suleymanov Sefeviler c VII s 649 Ahmet Keles 1595 Eflak Seferi ve Akinci Ocaginin sonu Willem Floor ve Edmund Herzigs Iran and the World in the Safavid Age I B Tauris Londra 2012 s 92 93 18 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Mayis 2015 Islam Ansiklopedisi Turk Diyanet Vakfi c 2 s 30 28 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Mayis 2015 Dis baglantilarRemzi Kilic Osmanlilar ile Safeviler Arasinda Nasuh Pasa 1612 ve Serav 1618 antlasmalari Nigde Universitesi Egitim Fakultesi Egitim ve Bilim Dergisi 2003 s 2 Nigde ss 124 134 18 Mayis 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde David Blow Shah Abbas The Ruthless King Who Became an Iranian Legend I B Tauris London 2009 18 Mayis 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Cihat Aydogmusoglu Sah Abbas ve Zamani Ankara Universitesi Ankara 2011