Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Moleküler klonlamada vektör, yabancı bir nükleik diziyi (genellikle DNA) yapay olarak çoğaltılabileceği ve/veya ifade edilebileceği başka bir hücreye taşımak için bir araç olarak kullanılan herhangi bir parçacıktır (örneğin plazmidler, , ). Yabancı DNA içeren bir vektör rekombinant DNA olarak adlandırılır. Dört ana vektör türü plazmidler, viral vektörler, kozmidler ve . Bunlar arasında en yaygın kullanılan vektörler plazmidlerdir. Tüm tasarlanmış vektörlerde ortak olan bir replikasyon orijini, bir ve .
Vektörün kendisi genellikle bir (bu durumda ) ve vektörün "omurgası" olarak hizmet eden daha büyük bir diziden oluşan bir DNA dizisi taşır. Genetik bilgiyi başka bir hücreye aktaran bir vektörün amacı tipik olarak hedef hücredeki eklentiyi izole etmek, çoğaltmak veya ifade etmektir. Tüm vektörler klonlama için kullanılabilir ve bu nedenle , ancak klonlama için özel olarak tasarlanmış vektörler de vardır, diğerleri ise transkripsiyon ve protein ekspresyonu gibi diğer amaçlar için özel olarak tasarlanmış olabilir. Hedef hücrede transgenin ifadesi için özel olarak tasarlanan vektörlere denir ve genellikle transgenin ifadesini yönlendiren bir promotör dizisine sahiptir. Transkripsiyon vektörleri olarak adlandırılan daha basit vektörler yalnızca transkribe edilebilir ancak transle edilemez: ifade vektörlerinin aksine, bir hedef hücrede çoğaltılabilirler ancak ifade edilemezler. Transkripsiyon vektörleri eklerini çoğaltmak için kullanılır.
DNA'nın manipülasyonu normalde E. coli'de muhafaza edilmeleri için gerekli unsurları içeren E. coli vektörleri üzerinde gerçekleştirilir. Bununla birlikte, vektörler maya, bitki veya memeli hücreleri gibi başka bir organizmada muhafaza edilmelerini sağlayan unsurlara da sahip olabilir ve bu vektörlere denir. Bu tür vektörler, bakteriyel olmayan konakçı organizmaya aktarılabilen bakteriyel veya viral unsurlara sahiptir, ancak yabancı bir türden herhangi bir genetik materyalin aktarılmasını önlemek için intragenik vektörler olarak adlandırılan diğer vektörler de geliştirilmiştir.
Bir vektörün hedef hücreye yerleştirilmesi genellikle bakteriyel hücreler için transformasyon,ökaryotik hücreler için olarak adlandırılır, ancak viral bir vektörün yerleştirilmesi genellikle transdüksiyon olarak adlandırılır.
Özellikler
Plazmidler
Plazmidler çift sarmallı ekstra kromozomal ve genellikle dairesel DNA dizileridir ve konak hücrenin replikasyon mekanizmasını kullanarak replikasyon yapabilirler. minimalist olarak, konakçıda plazmidin yarı bağımsız replikasyonuna izin veren bir replikasyon orijininden oluşur. Plazmidler birçok bakteride, örneğin Escherichia coli'de yaygın olarak bulunur, ancak Saccharomyces cerevisiae gibi mayalarda olduğu gibi birkaç ökaryotta da bulunabilir. Bakteriyel plazmidler konjugatif/transmissible ve konjugatif olmayan olabilir:
- konjugatif - konjugasyon yoluyla DNA aktarımına aracılık eder ve bu nedenle bir popülasyonun bakteri hücreleri arasında hızla yayılır; örneğin F plazmidi, birçok R ve bazı col plazmidleri.
- konjugatif olmayan - konjugasyon yoluyla DNA aktarımına aracılık etmez, örneğin birçok R ve col plazmidleri.
Özel olarak yapılandırılmış özelliklere sahip plazmidler laboratuvarda klonlama amacıyla yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu plazmidler genellikle konjugatif değildir, ancak özellikle birden fazla restriksiyon enzimi bölünme bölgesinin bir transgen ekinin yerleştirilmesine izin verdiği bir "" gibi daha birçok özelliğe sahip olabilir. Plazmidleri içeren bakteriler saatler içinde bakteri içinde vektörün milyonlarca kopyasını üretebilir ve çoğaltılmış vektörler daha fazla manipülasyon için bakterilerden çıkarılabilir. Plazmidler özellikle transkripsiyon vektörleri olarak kullanılabilir ve bu tür plazmidler protein ifadesi için önemli dizilerden yoksun olabilir. Protein ekspresyonu için kullanılan ve olarak adlandırılan plazmidler, , ve kodonları gibi protein translasyonu için gerekli unsurları içerir.
Viral vektörler
Viral vektörler genellikle enfeksiyöz olmayan hale getirilmiş modifiye viral DNA veya RNA taşıyan genetik olarak tasarlanmış virüslerdir, ancak yine de viral promotörleri ve ayrıca transgeni içerir, böylece transgenin viral bir promotör aracılığıyla çevrilmesine izin verir. Bununla birlikte, viral vektörler sıklıkla bulaşıcı sekanslardan yoksun olduğundan, büyük ölçekli transfeksiyon için yardımcı virüslere veya paketleme hatlarına ihtiyaç duyarlar. Viral vektörler genellikle insertin konak genomuna kalıcı olarak dahil edilmesi için tasarlanır ve böylece transgeni dahil ettikten sonra konak genomunda farklı bırakır. Örneğin, retrovirüsler eklendikten sonra tespit edilebilen ve viral vektörün konak genomuna dahil olduğunu gösteren karakteristik bir modeli bırakır.
Yapay kromozomlar
Yapay kromozomlar, (YAC'ler), (BAC'ler) veya (HAC'ler) bağlamında üretilmiş kromozomlardır. Yapay bir kromozom diğer vektörlere göre çok daha büyük bir DNA parçası taşıyabilir. YAC'ler ve BAC'ler 300.000 nükleotide kadar uzunlukta bir DNA parçası taşıyabilir. Yapay bir kromozomun üç yapısal gerekliliği arasında bir replikasyon orijini, bir sentromer ve telomerik uç dizileri bulunur.
Transkripsiyon
Klonlanmış genin transkripsiyonu, genin ifadesi gerektiğinde vektörün gerekli bir bileşenidir: bir gen, translasyon yoluyla proteinin üretilebileceği şablon olan mRNA'ların birden fazla kopyasını oluşturmak için transkripsiyon yoluyla çoğaltılabilir. Daha fazla sayıda mRNA daha fazla miktarda protein ifade eder ve kaç mRNA kopyasının üretileceği vektörde kullanılan promotöre bağlıdır. İfade, proteinin arka planda sürekli olarak üretildiği anlamına gelen yapısal olabilir veya proteinin yalnızca belirli koşullar altında, örneğin kimyasal bir indükleyici eklendiğinde ifade edildiği indüklenebilir olabilir. Bu iki farklı ifade türü, kullanılan promotör ve operatör türlerine bağlıdır.
Viral promotörler genellikle plazmidlerde ve viral vektörlerde konstitütif ekspresyon için kullanılır çünkü normalde birçok hücre hattı ve tipinde sabit transkripsiyonu güvenilir bir şekilde zorlarlar. İndüklenebilir ifade, indüksiyon koşullarına yanıt veren promotörlere bağlıdır: örneğin, promotörü yalnızca deksametazon uygulamasından sonra transkripsiyonu başlatır ve Drosophila ısı şoku promotörü yalnızca yüksek sıcaklıklardan sonra başlar.
Bazı vektörler sadece transkripsiyon için, örneğin in vitro mRNA üretimi için tasarlanmıştır. Bu vektörlere transkripsiyon vektörleri denir. Poliadenilasyon ve sonlandırma için gerekli dizilerden yoksun olabilirler, bu nedenle protein üretimi için kullanılamazlar.
İfade
, vektörün ekinin transkripsiyonu ve ardından üretilen mRNA'nın translasyonu yoluyla protein üretir, bu nedenle daha basit olan sadece transkripsiyon vektörlerinden daha fazla bileşene ihtiyaç duyarlar. Farklı konakçı organizmalardaki ifade, transkripsiyonun başlatılması için bir promotör, translasyonun başlatılması için bir ribozomal bağlanma bölgesi ve sonlandırma sinyalleri gibi benzer gereksinimleri paylaşmalarına rağmen farklı unsurlar gerektirecektir.
Prokaryot ifade vektörü
- Promotör - yaygın olarak kullanılan indüklenebilir promotörler, ve promotöründen türetilen promotörlerdir. Kullanılan diğer güçlü promotörler arasında ve hem Trp hem de Lac Operon promotörlerinin bir melezi olan bulunur.
- (RBS) - promotörü takip eder ve ilgili proteinin verimli bir şekilde translasyonunu sağlar.
- Translasyon başlatma bölgesi - AUG başlangıç kodonunun 8 baz çifti yukarısında, RBS içinde yer alan .
Ökaryot ifade vektörü
Ökaryot ifade vektörleri aşağıdakileri kodlayan diziler gerektirir:
- kuyruğu: Transkripsiyon öncesi pre-mRNA'nın sonunda mRNA'yı eksonükleazlardan koruyan ve transkripsiyonel ve translasyonel sonlandırmayı sağlayan bir poliadenilasyon kuyruğu oluşturur: mRNA üretimini stabilize eder.
- Minimal UTR uzunluğu: UTR'ler transkripsiyon veya translasyonu engelleyebilecek spesifik özellikler içerir ve bu nedenle optimal ifade vektörlerinde en kısa UTR'ler kodlanır veya hiç kodlanmaz.
- : Vektörler, mRNA'nın translasyonu için ribozomu bir araya getiren mRNA'daki bir Kozak dizisini kodlamalıdır.
Özellikleri
Yapay olarak oluşturulmuş modern vektörler, tüm vektörlerde bulunan temel bileşenleri içerir ve yalnızca bazı vektörlerde bulunan diğer ek özellikleri de içerebilir:
- Replikasyon orijini: Konak hücrede vektörün replikasyonu ve bakımı için gereklidir.
- Promotör: Promotörler, vektörün transgeninin yanı sıra antibiyotik direnç geni gibi vektördeki diğer genlerin transkripsiyonunu yönlendirmek için kullanılır. Bazı klonlanmış ek için bir promotöre sahip olması gerekmez, ancak klonlanmış ürünün ifade edilebilmesi için ifade vektörlerinin temel bir bileşenidir.
- Klonlama bölgesi: Bu, veya yabancı DNA'nın ligasyon yoluyla vektöre eklenmesine izin veren diğer özellikler olabilir.
- : Viral vektörler için genetik belirteçler, vektörün konak genomik DNA ile entegre olduğunun doğrulanmasını sağlar.
- Antibiyotik direnci: Antibiyotik dirençli sahip vektörler, antibiyotik seçimi yoluyla antibiyotik içeren büyüme ortamında vektörü alan hücrelerin hayatta kalmasını sağlar.
- Epitop: Bazı vektörler, ifade edilen proteine dahil edilebilen belirli bir epitop için bir dizi içerebilir. Hedef proteini ifade eden hücrelerin antikorla tanımlanmasını sağlar.
- : Bazı vektörler, eklenen DNA dizisini içeren plazmidin tanımlanmasına izin veren bir raportör gen içerebilir. Bir örnek, galaktozu sindiren bir enzim olan N-terminus parçasını kodlayan lacZ-α'dır. LacZ-α içinde çoklu bir klonlama bölgesi bulunur ve vektöre başarıyla bağlanan bir ekleme gen dizisini bozarak inaktif bir β-galaktosidaz ile sonuçlanır. Bir ek ile vektör içeren hücreler, galaktoz () analoğu içeren ortamda hücreleri büyüterek kullanılarak tanımlanabilir. β-galaktosidaz ifade eden (dolayısıyla ek içermeyen) hücreler mavi koloniler olarak görünür. Beyaz koloniler, bir ek içerebilecek olanlar olarak seçilecektir. Yaygın olarak kullanılan diğer raportörler arasında yeşil floresan protein ve lusiferaz bulunur.
- Hedefleme dizisi: İfade vektörleri, ifade edilen proteini hücredeki belirli bir organele veya bakterilerin alanı gibi belirli bir yere yönlendiren bitmiş proteinde bir hedefleme dizisi için kodlama içerebilir.
- : Bazı ifade vektörleri, ifade edilen proteinin daha kolay saflaştırılmasını sağlayan proteinler veya peptit dizileri içerir. Örnekler arasında polihistidin etiketi, ve yer alır. Bu etiketlerden bazıları hedef proteinin çözünürlüğünün artmasını da sağlayabilir. Hedef protein, protein etiketine kaynaştırılır, ancak protein ve etiket arasındaki polipeptit bağlayıcı bölgeye yerleştirilen bir proteaz bölünme bölgesi, etiketin daha sonra çıkarılmasına izin verir.
Ayrıca bakınız
- Plazmid
- Viral vektör
- (Hibrid vektör)
- Rekombinant DNA
- Vektör (epidemiyoloji), hastalık bulaştıran bir organizma
Kaynakça
- ^ . Genome.gov. 8 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2022.
- ^ Lodish, Harvey; Berk, Arnold; Zipursky, S. Lawrence; Matsudaira, Paul; Baltimore, David; Darnell, James (2000). "DNA Cloning with Plasmid Vectors". Molecular Cell Biology. 4th. New York: W. H. Freeman.
- ^ Acquaah, George (16 Ağustos 2012). Principles of Plant Genetics and Breeding. John Wiley & Sons Inc. ISBN . 19 Ekim 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Aralık 2022.
- ^ Johnston C, Martin B, Fichant G, Polard P, Claverys JP (March 2014). "Bacterial transformation: distribution, shared mechanisms and divergent control". Nature Reviews. Microbiology. 12 (3). ss. 181-96. doi:10.1038/nrmicro3199. (PMID) 24509783.
- ^ . meshb.nlm.nih.gov (İngilizce). 17 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2018.
- ^ Hartl, Daniel L; Jones, Elizabeth W (1998). Genetics: principles and analysis. 4th. Sudbury, Mass.: Jones and Bartlett Publishers. ISBN . OCLC 45730915.
- ^ del Solar, Gloria; Giraldo, Rafael; Ruiz-Echevarría, María Jesús; Espinosa, Manuel; Díaz-Orejas, Ramón (June 1998). "Replication and Control of Circular Bacterial Plasmids". Microbiology and Molecular Biology Reviews. 62 (2). ss. 434-464. doi:10.1128/MMBR.62.2.434-464.1998. ISSN 1092-2172. (PMC) 98921 $2. (PMID) 9618448.
- ^ Brown TA (2010). "Chapter 2 - Vectors for Gene Cloning: Plasmids and Bacteriophages". Gene Cloning and DNA Analysis: An Introduction. 6th. Wiley-Blackwell. ISBN .
- ^ Julin, Douglas (2014). "Artificial Chromosomes". Molecular Life Sciences (İngilizce). Springer, New York, NY. ss. 1-3. doi:10.1007/978-1-4614-6436-5_91-3. ISBN .
- ^ Murray, Andrew; Szostak, Jack (November 1987). "Artificial Chromosomes". Scientific American. 257 (5). ss. 62-68. Bibcode:1987SciAm.257e..62M. doi:10.1038/scientificamerican1187-62. (PMID) 3317814.
- ^ Solomon, Eldra Pearl; Berg, Linda R; Martin, Diana W (2005). Biology. 8th. Belmont, CA: Brooks/Cole Thomson Learning. ISBN . OCLC 123008833.
- ^ Damdindorj L, Karnan S, Ota A, Hossain E, Konishi Y, Hosokawa Y, Konishi H (29 Ağustos 2014). "A comparative analysis of constitutive promoters located in adeno-associated viral vectors". PLOS ONE. 9 (8). ss. e106472. Bibcode:2014PLoSO...9j6472D. doi:10.1371/journal.pone.0106472. (PMC) 4149579 $2. (PMID) 25170953.
- ^ Lewin A, Mayer M, Chusainow J, Jacob D, Appel B (June 2005). "Viral promoters can initiate expression of toxin genes introduced into Escherichia coli". BMC Biotechnology. Cilt 5. s. 19. doi:10.1186/1472-6750-5-19. (PMC) 1181807 $2. (PMID) 15967027.
Konuyla ilgili yayınlar
- Freshney IR (29 Temmuz 2005). Culture of Animal Cells: A manual of basic technique. Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons, Inc. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Molekuler klonlamada vektor yabanci bir nukleik diziyi genellikle DNA yapay olarak cogaltilabilecegi ve veya ifade edilebilecegi baska bir hucreye tasimak icin bir arac olarak kullanilan herhangi bir parcaciktir ornegin plazmidler Yabanci DNA iceren bir vektor rekombinant DNA olarak adlandirilir Dort ana vektor turu plazmidler viral vektorler kozmidler ve Bunlar arasinda en yaygin kullanilan vektorler plazmidlerdir Tum tasarlanmis vektorlerde ortak olan bir replikasyon orijini bir ve Vektorun kendisi genellikle bir bu durumda ve vektorun omurgasi olarak hizmet eden daha buyuk bir diziden olusan bir DNA dizisi tasir Genetik bilgiyi baska bir hucreye aktaran bir vektorun amaci tipik olarak hedef hucredeki eklentiyi izole etmek cogaltmak veya ifade etmektir Tum vektorler klonlama icin kullanilabilir ve bu nedenle ancak klonlama icin ozel olarak tasarlanmis vektorler de vardir digerleri ise transkripsiyon ve protein ekspresyonu gibi diger amaclar icin ozel olarak tasarlanmis olabilir Hedef hucrede transgenin ifadesi icin ozel olarak tasarlanan vektorlere denir ve genellikle transgenin ifadesini yonlendiren bir promotor dizisine sahiptir Transkripsiyon vektorleri olarak adlandirilan daha basit vektorler yalnizca transkribe edilebilir ancak transle edilemez ifade vektorlerinin aksine bir hedef hucrede cogaltilabilirler ancak ifade edilemezler Transkripsiyon vektorleri eklerini cogaltmak icin kullanilir DNA nin manipulasyonu normalde E coli de muhafaza edilmeleri icin gerekli unsurlari iceren E coli vektorleri uzerinde gerceklestirilir Bununla birlikte vektorler maya bitki veya memeli hucreleri gibi baska bir organizmada muhafaza edilmelerini saglayan unsurlara da sahip olabilir ve bu vektorlere denir Bu tur vektorler bakteriyel olmayan konakci organizmaya aktarilabilen bakteriyel veya viral unsurlara sahiptir ancak yabanci bir turden herhangi bir genetik materyalin aktarilmasini onlemek icin intragenik vektorler olarak adlandirilan diger vektorler de gelistirilmistir Bir vektorun hedef hucreye yerlestirilmesi genellikle bakteriyel hucreler icin transformasyon okaryotik hucreler icin olarak adlandirilir ancak viral bir vektorun yerlestirilmesi genellikle transduksiyon olarak adlandirilir OzelliklerPlazmidler Plazmidler cift sarmalli ekstra kromozomal ve genellikle dairesel DNA dizileridir ve konak hucrenin replikasyon mekanizmasini kullanarak replikasyon yapabilirler minimalist olarak konakcida plazmidin yari bagimsiz replikasyonuna izin veren bir replikasyon orijininden olusur Plazmidler bircok bakteride ornegin Escherichia coli de yaygin olarak bulunur ancak Saccharomyces cerevisiae gibi mayalarda oldugu gibi birkac okaryotta da bulunabilir Bakteriyel plazmidler konjugatif transmissible ve konjugatif olmayan olabilir konjugatif konjugasyon yoluyla DNA aktarimina aracilik eder ve bu nedenle bir populasyonun bakteri hucreleri arasinda hizla yayilir ornegin F plazmidi bircok R ve bazi col plazmidleri konjugatif olmayan konjugasyon yoluyla DNA aktarimina aracilik etmez ornegin bircok R ve col plazmidleri plazmidi olarak yaygin sekilde kullanilan ilk plazmidlerden biridir Ozel olarak yapilandirilmis ozelliklere sahip plazmidler laboratuvarda klonlama amaciyla yaygin olarak kullanilmaktadir Bu plazmidler genellikle konjugatif degildir ancak ozellikle birden fazla restriksiyon enzimi bolunme bolgesinin bir transgen ekinin yerlestirilmesine izin verdigi bir gibi daha bircok ozellige sahip olabilir Plazmidleri iceren bakteriler saatler icinde bakteri icinde vektorun milyonlarca kopyasini uretebilir ve cogaltilmis vektorler daha fazla manipulasyon icin bakterilerden cikarilabilir Plazmidler ozellikle transkripsiyon vektorleri olarak kullanilabilir ve bu tur plazmidler protein ifadesi icin onemli dizilerden yoksun olabilir Protein ekspresyonu icin kullanilan ve olarak adlandirilan plazmidler ve kodonlari gibi protein translasyonu icin gerekli unsurlari icerir Viral vektorler Viral vektorler genellikle enfeksiyoz olmayan hale getirilmis modifiye viral DNA veya RNA tasiyan genetik olarak tasarlanmis viruslerdir ancak yine de viral promotorleri ve ayrica transgeni icerir boylece transgenin viral bir promotor araciligiyla cevrilmesine izin verir Bununla birlikte viral vektorler siklikla bulasici sekanslardan yoksun oldugundan buyuk olcekli transfeksiyon icin yardimci viruslere veya paketleme hatlarina ihtiyac duyarlar Viral vektorler genellikle insertin konak genomuna kalici olarak dahil edilmesi icin tasarlanir ve boylece transgeni dahil ettikten sonra konak genomunda farkli birakir Ornegin retrovirusler eklendikten sonra tespit edilebilen ve viral vektorun konak genomuna dahil oldugunu gosteren karakteristik bir modeli birakir Yapay kromozomlar Yapay kromozomlar YAC ler BAC ler veya HAC ler baglaminda uretilmis kromozomlardir Yapay bir kromozom diger vektorlere gore cok daha buyuk bir DNA parcasi tasiyabilir YAC ler ve BAC ler 300 000 nukleotide kadar uzunlukta bir DNA parcasi tasiyabilir Yapay bir kromozomun uc yapisal gerekliligi arasinda bir replikasyon orijini bir sentromer ve telomerik uc dizileri bulunur TranskripsiyonKlonlanmis genin transkripsiyonu genin ifadesi gerektiginde vektorun gerekli bir bilesenidir bir gen translasyon yoluyla proteinin uretilebilecegi sablon olan mRNA larin birden fazla kopyasini olusturmak icin transkripsiyon yoluyla cogaltilabilir Daha fazla sayida mRNA daha fazla miktarda protein ifade eder ve kac mRNA kopyasinin uretilecegi vektorde kullanilan promotore baglidir Ifade proteinin arka planda surekli olarak uretildigi anlamina gelen yapisal olabilir veya proteinin yalnizca belirli kosullar altinda ornegin kimyasal bir indukleyici eklendiginde ifade edildigi induklenebilir olabilir Bu iki farkli ifade turu kullanilan promotor ve operator turlerine baglidir Viral promotorler genellikle plazmidlerde ve viral vektorlerde konstitutif ekspresyon icin kullanilir cunku normalde bircok hucre hatti ve tipinde sabit transkripsiyonu guvenilir bir sekilde zorlarlar Induklenebilir ifade induksiyon kosullarina yanit veren promotorlere baglidir ornegin promotoru yalnizca deksametazon uygulamasindan sonra transkripsiyonu baslatir ve Drosophila isi soku promotoru yalnizca yuksek sicakliklardan sonra baslar Bazi vektorler sadece transkripsiyon icin ornegin in vitro mRNA uretimi icin tasarlanmistir Bu vektorlere transkripsiyon vektorleri denir Poliadenilasyon ve sonlandirma icin gerekli dizilerden yoksun olabilirler bu nedenle protein uretimi icin kullanilamazlar Ifade vektorun ekinin transkripsiyonu ve ardindan uretilen mRNA nin translasyonu yoluyla protein uretir bu nedenle daha basit olan sadece transkripsiyon vektorlerinden daha fazla bilesene ihtiyac duyarlar Farkli konakci organizmalardaki ifade transkripsiyonun baslatilmasi icin bir promotor translasyonun baslatilmasi icin bir ribozomal baglanma bolgesi ve sonlandirma sinyalleri gibi benzer gereksinimleri paylasmalarina ragmen farkli unsurlar gerektirecektir Prokaryot ifade vektoru Promotor yaygin olarak kullanilan induklenebilir promotorler ve promotorunden turetilen promotorlerdir Kullanilan diger guclu promotorler arasinda ve hem Trp hem de Lac Operon promotorlerinin bir melezi olan bulunur RBS promotoru takip eder ve ilgili proteinin verimli bir sekilde translasyonunu saglar Translasyon baslatma bolgesi AUG baslangic kodonunun 8 baz cifti yukarisinda RBS icinde yer alan Okaryot ifade vektoru Okaryot ifade vektorleri asagidakileri kodlayan diziler gerektirir kuyrugu Transkripsiyon oncesi pre mRNA nin sonunda mRNA yi eksonukleazlardan koruyan ve transkripsiyonel ve translasyonel sonlandirmayi saglayan bir poliadenilasyon kuyrugu olusturur mRNA uretimini stabilize eder Minimal UTR uzunlugu UTR ler transkripsiyon veya translasyonu engelleyebilecek spesifik ozellikler icerir ve bu nedenle optimal ifade vektorlerinde en kisa UTR ler kodlanir veya hic kodlanmaz Vektorler mRNA nin translasyonu icin ribozomu bir araya getiren mRNA daki bir Kozak dizisini kodlamalidir OzellikleriYapay olarak olusturulmus modern vektorler tum vektorlerde bulunan temel bilesenleri icerir ve yalnizca bazi vektorlerde bulunan diger ek ozellikleri de icerebilir Replikasyon orijini Konak hucrede vektorun replikasyonu ve bakimi icin gereklidir Promotor Promotorler vektorun transgeninin yani sira antibiyotik direnc geni gibi vektordeki diger genlerin transkripsiyonunu yonlendirmek icin kullanilir Bazi klonlanmis ek icin bir promotore sahip olmasi gerekmez ancak klonlanmis urunun ifade edilebilmesi icin ifade vektorlerinin temel bir bilesenidir Klonlama bolgesi Bu veya yabanci DNA nin ligasyon yoluyla vektore eklenmesine izin veren diger ozellikler olabilir Viral vektorler icin genetik belirtecler vektorun konak genomik DNA ile entegre oldugunun dogrulanmasini saglar Antibiyotik direnci Antibiyotik direncli sahip vektorler antibiyotik secimi yoluyla antibiyotik iceren buyume ortaminda vektoru alan hucrelerin hayatta kalmasini saglar Epitop Bazi vektorler ifade edilen proteine dahil edilebilen belirli bir epitop icin bir dizi icerebilir Hedef proteini ifade eden hucrelerin antikorla tanimlanmasini saglar Bazi vektorler eklenen DNA dizisini iceren plazmidin tanimlanmasina izin veren bir raportor gen icerebilir Bir ornek galaktozu sindiren bir enzim olan N terminus parcasini kodlayan lacZ a dir LacZ a icinde coklu bir klonlama bolgesi bulunur ve vektore basariyla baglanan bir ekleme gen dizisini bozarak inaktif bir b galaktosidaz ile sonuclanir Bir ek ile vektor iceren hucreler galaktoz analogu iceren ortamda hucreleri buyuterek kullanilarak tanimlanabilir b galaktosidaz ifade eden dolayisiyla ek icermeyen hucreler mavi koloniler olarak gorunur Beyaz koloniler bir ek icerebilecek olanlar olarak secilecektir Yaygin olarak kullanilan diger raportorler arasinda yesil floresan protein ve lusiferaz bulunur Hedefleme dizisi Ifade vektorleri ifade edilen proteini hucredeki belirli bir organele veya bakterilerin alani gibi belirli bir yere yonlendiren bitmis proteinde bir hedefleme dizisi icin kodlama icerebilir Bazi ifade vektorleri ifade edilen proteinin daha kolay saflastirilmasini saglayan proteinler veya peptit dizileri icerir Ornekler arasinda polihistidin etiketi ve yer alir Bu etiketlerden bazilari hedef proteinin cozunurlugunun artmasini da saglayabilir Hedef protein protein etiketine kaynastirilir ancak protein ve etiket arasindaki polipeptit baglayici bolgeye yerlestirilen bir proteaz bolunme bolgesi etiketin daha sonra cikarilmasina izin verir Ayrica bakinizPlazmid Viral vektor Hibrid vektor Rekombinant DNA Vektor epidemiyoloji hastalik bulastiran bir organizmaKaynakca Genome gov 8 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2022 Lodish Harvey Berk Arnold Zipursky S Lawrence Matsudaira Paul Baltimore David Darnell James 2000 DNA Cloning with Plasmid Vectors Molecular Cell Biology 4th New York W H Freeman Acquaah George 16 Agustos 2012 Principles of Plant Genetics and Breeding John Wiley amp Sons Inc ISBN 978 1 118 31369 5 19 Ekim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Aralik 2022 Johnston C Martin B Fichant G Polard P Claverys JP March 2014 Bacterial transformation distribution shared mechanisms and divergent control Nature Reviews Microbiology 12 3 ss 181 96 doi 10 1038 nrmicro3199 PMID 24509783 meshb nlm nih gov Ingilizce 17 Nisan 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2018 Hartl Daniel L Jones Elizabeth W 1998 Genetics principles and analysis 4th Sudbury Mass Jones and Bartlett Publishers ISBN 978 0 7637 0489 6 OCLC 45730915 del Solar Gloria Giraldo Rafael Ruiz Echevarria Maria Jesus Espinosa Manuel Diaz Orejas Ramon June 1998 Replication and Control of Circular Bacterial Plasmids Microbiology and Molecular Biology Reviews 62 2 ss 434 464 doi 10 1128 MMBR 62 2 434 464 1998 ISSN 1092 2172 PMC 98921 2 PMID 9618448 Brown TA 2010 Chapter 2 Vectors for Gene Cloning Plasmids and Bacteriophages Gene Cloning and DNA Analysis An Introduction 6th Wiley Blackwell ISBN 978 1 4051 8173 0 Julin Douglas 2014 Artificial Chromosomes Molecular Life Sciences Ingilizce Springer New York NY ss 1 3 doi 10 1007 978 1 4614 6436 5 91 3 ISBN 978 1 4614 6436 5 Murray Andrew Szostak Jack November 1987 Artificial Chromosomes Scientific American 257 5 ss 62 68 Bibcode 1987SciAm 257e 62M doi 10 1038 scientificamerican1187 62 PMID 3317814 Solomon Eldra Pearl Berg Linda R Martin Diana W 2005 Biology 8th Belmont CA Brooks Cole Thomson Learning ISBN 978 0 495 31714 2 OCLC 123008833 Damdindorj L Karnan S Ota A Hossain E Konishi Y Hosokawa Y Konishi H 29 Agustos 2014 A comparative analysis of constitutive promoters located in adeno associated viral vectors PLOS ONE 9 8 ss e106472 Bibcode 2014PLoSO 9j6472D doi 10 1371 journal pone 0106472 PMC 4149579 2 PMID 25170953 Lewin A Mayer M Chusainow J Jacob D Appel B June 2005 Viral promoters can initiate expression of toxin genes introduced into Escherichia coli BMC Biotechnology Cilt 5 s 19 doi 10 1186 1472 6750 5 19 PMC 1181807 2 PMID 15967027 Konuyla ilgili yayinlarFreshney IR 29 Temmuz 2005 Culture of Animal Cells A manual of basic technique Hoboken New Jersey John Wiley amp Sons Inc ISBN 978 0 471 45329 1