Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yakub Beg (Çince: 阿古柏, āgǔbò, 穆罕默德·雅霍甫, mùhǎnmòdé yǎhuòfǔ, Özbekçe: Муҳаммад Яқуб Бек, Tacikçe: Муҳаммад Яъқуб Бег, Farsça: محمَد یعقوب بیگ, Türkçe: Muhammed Yakup Beg) (1820 - 16 Mayıs 1877), Hokand Hanlığı'nın Özbek kökenli askeri.
| Yakub Beg | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1820  |
| Ölüm | 29 Mayıs 1877 (57 yaşında) |
| Mezar yeri | Kaşgar |
| Meslek | Hükümdar, asker, komutan |
| Çalışılan pozisyon | Hükümdar |
Yaşam öyküsü
Yakub Beg Hokand Hanlığı zamanında Piskent kentinde doğdu. Hokand askeri kuvvetleri girmeye başaran Yakup Beg 1845 yılında Hokand Hanı Hüdayar Han'ın dış ilişkiler memuru oldu. Çin vasalı hizmetlerinin içindeki askeri komutandı, Hokand Hanlığı ve 1851 yılında Ak-Mechet (Aq Masjid, Aq Mechet, 'ak mescit', sonra Fort-Perowski veya Perowsk (1925 yılından beri Kızıl-Ordu) Hisar komutanı oldu.
1853 yılında Rusyanın 26 gün süren kuşatmasına karşı koydu. Kaşgar hükümdarı Sadık Beğ Cihangir Hoca'nın Hokand'da yaşayan oğlu Buzuruk Han'ı Kaşgar hükümdarı olarak görmek istiyordu.
Hokand Hanı Hudayar Han 1864 yılında Buzuruk ve Yakuphan'ı 1.000 kişilik bir ordu ile Kaşgar'a gönderdi. Kısa bir savaştan sonra Buzuruk, Han ilan edildi.
1864 yılı içinde, Çimkent ve Taşkent Hisarları'nın Ruslara karşı savunmasına katılır. Doğu Türkistan'da Çing Hanedanı'na karşı isyan eden Huiler ve Kırgızlar Hokand Hanlığı'ndan yardım istemiştir. Yakub Beg derin Hokand siyasetinin içine çekilir ve Hokand Hanı ondan kurtulması için 1865 yılında başındaAhmet Kazani (Makhdum-i A'zam al-Kasani al-Dahbidi) taraftarı hocalarından biri olan Buzrug Han ile birleşmesi emrini verir.
Bunun için Alim Kuli, Cahangir Hoca'nın oğlu ve Vali Han'ın kardeşi Buzrug Hoca ve General Yakub Beg'i birlikleriyle birlikte Doğu Türkistan'a göndermiştir. Yakub Beg Tarım Havzası (塔里木盆地)'na girerek Kaşgar ve Yengisar'da Çing garnizonları yenmiştir.
Mayıs 1865'te Rus Çarlığı Hokand Hanlığı'na saldırdığında Alim Kuli Taşkent'te ölmüş ve 7.000 kişilik birlikleri Doğu Türkistan'a sığınmıştır. Yakub Beg bu birliklerini de emir altına alarak Eylül 1865'te Yarkand ve Hotan'ı da işgal etmeye başarmış ve Tarım Havzası'nın batı kısmını elde etmiştir. Yakub Beg'e karşı çıkan Buzrug Hoca'yı dışladıktan sonra Reşiddin Hoca'yı yenmiş ve Aksu'yu işgal etmiştir.
1867'de Buzuruk Han'ın iktidarına son vererek Yakub Beg "Badavlet Han" adını kullanmaya başlamış ve Kuça ve Korla'yı işgal etmiştir. Şeriat ile yönetmeye başlamış ve Buhara Hanlığı'ndan "Atalık Gazi" unvanını almıştır. 1870'te Tarım Havzası'nın doğu kısmında Turfan ve Tanrı Dağları'nı aşarak Urumçi'yi, 1871'de Manas, Piçan ve İli bölgesini de işgal ederek bütün Doğu Türkistan'dan Çing ordusunu süpürmüştür.
Yakup Han ülkede istikrarı sağladıktan sonra tarihi ve kültürel bağları olan ve İslam dünyasının hamisi konumunda bulunan Osmanlı Devleti nezdine elçi göndermiş Sultan Abdulaziz Han'dan yardım ve himaye talebinde bulunmuş; devletinin Osmanlı İmparatorluğu'nun bir parçası olarak kabul edilmesini dilemiş ve kendisine biat ettiğini bildirmiştir. Osmanlı İmparatorluğu Yakup Han'ın bu talebini kabul etmiş ve Padişah'ın direktifi üzerine Albay Kazım bey komutasında 5 muvazzaf ve 3 emekli subaydan oluşan bir asker eğitim grubunu 1200 piyade tüfeği 6 sahra topu ve cephane yapımında kullanılan barut ve malzemeleri ile Hindistan üzerinden Doğu Türkistan'a göndermiştir. Heyet Kaşgar'da büyük coşku ve sevinç ile karşılanmış, hutbeler padişah adına okunmuş ve paralar da Sultan Abdulaziz Han adına bastırılmıştır. Doğu Türkistan semalarında Osmanlı sancağı dalgalandırılmıştır.
Büyük Britanya, Rusya Çarlığı ile Orta Asya'nın hakimiyeti için "Büyük Oyun (The Great Game)" oynamak olduğu için Yakub Beg'i kullanmak amacıyla 1868'de özel elçisini yollayarak kendisini tanımış ve Yakub Beg Britanya himayesindeki Hindistan'dan silah yardımını almıştır. 1874'te Britanya ile antlaşma imzalanmış ve Britanya Kaşgar konsolosluğunu açmıştır. Bu antlaşmada Yakub Beg Kaşgar ve Yarkand'ın Emiri olarak adı geçmiş ve Britanya bu ülkeye Kaşgar Emirliği olarak hitap etmiştir. Bu sırada Rusya Çarlığı da Kaşgar'da bir konsolosluk açmıştır. Yakub Beg Buhara Hanlığı ve Osmanlı Devleti ile de diplomatik ilişikilerini kurmuştur. Osmanlı Devleti Yakub Beg'in kendi üstünlüğünü kabul etmesinin karşılığı olarak Yakub Beg'i resmen Emirliğe atanmıştır.
İslamî değerlere önem vermekle halkın desteklerini sağlamaya çalışmış ve camilere ve türbeler (ziyaretgâhlar)ı himaye altına almıştır. Fakat savaş nedeniyle gelirlerine ihtiyacı duyduğu için ağır vergi yüklemiştir. O yüzden Türkî halklar onu "Andican'ın çetesi" olarak adlandırmışlardır. Yönetim boyunca 200.000 Dungan ile 50.000 Türkî halkların öldürüldüğü söylenmektedir. 1875'te Çing Hanedanı Olağanüstü Veziri (钦差大臣/欽差大臣 qīnchāi dàchén, bir konuda İmparatorundan tam yetkiyi alan vezir) Tso Tsung-t'ang (左宗棠 Zuǒ Zōngtáng) komutasındaki 40.000 kişilik orduyu yollamış ve Kaşgar Emirliği'ni yıkmıştır.
1877 yılı ilkbaharında Turfan ve Toksun'a yapılan Çin saldırısı üzerine zayıflamış gücü ile Yakub Beg Korla'ya geri çekilir ve orada 16 Mayıs 1877 (29 Mayıs?) yılında kendi adamları tarafından öldürülür (Brockhaus, 1894), bir başka kaynaklarda Yakub Beg'in umudunu keserek intihar ettiği söylenmiştir. (Encyclopaedia Britannica). Yakub Beg'in başarısız olmasına en büyük neden Dunganlardır. Onlar Yakub Beg'in Hükümdarlığından pek memnun değildiler, bu sırada taktik nedenle Çinlilerin onlara iyi bir insan muamelesi yapmasından kaynaklanır.
Yakub Beg'in oğulları aralarında anlaşamazlar, ancak savaşı sürdürürler. 16 Aralık 1877'de Kaşgar, daha sonra 1878 yılı Ocak ayında Hotan (Khotan), 16 Mayıs 1878'de Doğu Türkistan'ın tamamı Çinlilerin eline geçer böylece Yabub Beg'in hakimiyeti biter. Yakub Beg'in hakimiyeti bittikten sonra, Rusya 1881 yılında yapılan St. Petersburg sözleşmesi ile Gulca bölgesini tazminat karşılığında Çin'e geri verdi.
Notlar
- ^ Muhammet Yakupbeg Kuşbegi
- ^ ^ Soucek, Svat, A History of Inner Asia, (Cambridge University Press:2000), sayfa 265
- ^ Fischer Weltgeschichte Bd. 16: Zentralasien, sayfa 307.
- ^ (PDF). 10 Aralık 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2008.
- ^ Buzrug Han bir Nakşibendi tarikatı Sufi Şeyhidir.
- ^ Badaulet: Yazgı sevgilisi anlamındadır.
- ^ Svat Soucek, A History of Inner Asia, sayfa 265 ve Cambridge History of China, Vol. 11, sayfa 225.
- ^ Tso Tsung-t'ang bu savaş için hiçbir çabadan kaçmamıştır. Geniş kapsamlı sermaye pazarındaki bonoları satın alır. Tahıl yetiştirir ve satın alır, Sincan'da büyük bir Lojistik, 5.000 Araba, 29.000 Deve ve 5.500 Eşek veya Katırdan oluşan hazırlık yapar, kendi birliklerini toplarla (özellikle Alman Krupp firmasından) ve 150.000 Avrupa malı tüfeklerle donatır. Sonunda, Ruslar dahi ona ucuza tahıl satmayı önerir.
Kaynakça
- (İngilizce)
- Hodong Kim, Holy War in China: The Muslim Rebellion and State in Chinese Central Asia, 1864-1877., Stanford, California, Stanford University Press, 2004. . (İngilizce)
- Boulger, Demetrius Charles, The life of Yakoob Beg; Athalik Ghazi, and Badaulet; Ameer of Kashgar, London, Wm.H. Allen & Co., 1878, (İngilizce)
- B.Babajanov. Biographies of Makhdum-i A'zam al-Kasani al-Dahbidi, Shaykh of the Sixteenth-Century Naqshbandiya (İngilizce)
Dış bağlantılar
- (İngilizce)]
- Yakub Beg 1869 yılında giydiği Kaftan 13 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Galeri
-
![image]()
Yakub Beg'in korma birlikleri -
![image]()
Yakub Beg'in birlikleri -
![image]()
Çing ordusunun bastırma hareketleri -
![image]()
Tso Tsung-t'ang
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yakub Beg Cince 阿古柏 agǔbo 穆罕默德 雅霍甫 muhǎnmode yǎhuofǔ Ozbekce Muҳammad Yakub Bek Tacikce Muҳammad Yakub Beg Farsca محم د یعقوب بیگ Turkce Muhammed Yakup Beg 1820 16 Mayis 1877 Hokand Hanligi nin Ozbek kokenli askeri Yakub BegDogum1820 Olum29 Mayis 1877 57 yasinda Mezar yeriKasgar MeslekHukumdar asker komutan Calisilan pozisyonHukumdar Vikiveri de duzenle Yakub BegYasam oykusuYakub Beg Hokand Hanligi zamaninda Piskent kentinde dogdu Hokand askeri kuvvetleri girmeye basaran Yakup Beg 1845 yilinda Hokand Hani Hudayar Han in dis iliskiler memuru oldu Cin vasali hizmetlerinin icindeki askeri komutandi Hokand Hanligi ve 1851 yilinda Ak Mechet Aq Masjid Aq Mechet ak mescit sonra Fort Perowski veya Perowsk 1925 yilindan beri Kizil Ordu Hisar komutani oldu 1853 yilinda Rusyanin 26 gun suren kusatmasina karsi koydu Kasgar hukumdari Sadik Beg Cihangir Hoca nin Hokand da yasayan oglu Buzuruk Han i Kasgar hukumdari olarak gormek istiyordu Hokand Hani Hudayar Han 1864 yilinda Buzuruk ve Yakuphan i 1 000 kisilik bir ordu ile Kasgar a gonderdi Kisa bir savastan sonra Buzuruk Han ilan edildi 1864 yili icinde Cimkent ve Taskent Hisarlari nin Ruslara karsi savunmasina katilir Dogu Turkistan da Cing Hanedani na karsi isyan eden Huiler ve Kirgizlar Hokand Hanligi ndan yardim istemistir Yakub Beg derin Hokand siyasetinin icine cekilir ve Hokand Hani ondan kurtulmasi icin 1865 yilinda basindaAhmet Kazani Makhdum i A zam al Kasani al Dahbidi taraftari hocalarindan biri olan Buzrug Han ile birlesmesi emrini verir Bunun icin Alim Kuli Cahangir Hoca nin oglu ve Vali Han in kardesi Buzrug Hoca ve General Yakub Beg i birlikleriyle birlikte Dogu Turkistan a gondermistir Yakub Beg Tarim Havzasi 塔里木盆地 na girerek Kasgar ve Yengisar da Cing garnizonlari yenmistir Mayis 1865 te Rus Carligi Hokand Hanligi na saldirdiginda Alim Kuli Taskent te olmus ve 7 000 kisilik birlikleri Dogu Turkistan a siginmistir Yakub Beg bu birliklerini de emir altina alarak Eylul 1865 te Yarkand ve Hotan i da isgal etmeye basarmis ve Tarim Havzasi nin bati kismini elde etmistir Yakub Beg e karsi cikan Buzrug Hoca yi disladiktan sonra Residdin Hoca yi yenmis ve Aksu yu isgal etmistir 1867 de Buzuruk Han in iktidarina son vererek Yakub Beg Badavlet Han adini kullanmaya baslamis ve Kuca ve Korla yi isgal etmistir Seriat ile yonetmeye baslamis ve Buhara Hanligi ndan Atalik Gazi unvanini almistir 1870 te Tarim Havzasi nin dogu kisminda Turfan ve Tanri Daglari ni asarak Urumci yi 1871 de Manas Pican ve Ili bolgesini de isgal ederek butun Dogu Turkistan dan Cing ordusunu supurmustur Yakup Han ulkede istikrari sagladiktan sonra tarihi ve kulturel baglari olan ve Islam dunyasinin hamisi konumunda bulunan Osmanli Devleti nezdine elci gondermis Sultan Abdulaziz Han dan yardim ve himaye talebinde bulunmus devletinin Osmanli Imparatorlugu nun bir parcasi olarak kabul edilmesini dilemis ve kendisine biat ettigini bildirmistir Osmanli Imparatorlugu Yakup Han in bu talebini kabul etmis ve Padisah in direktifi uzerine Albay Kazim bey komutasinda 5 muvazzaf ve 3 emekli subaydan olusan bir asker egitim grubunu 1200 piyade tufegi 6 sahra topu ve cephane yapiminda kullanilan barut ve malzemeleri ile Hindistan uzerinden Dogu Turkistan a gondermistir Heyet Kasgar da buyuk cosku ve sevinc ile karsilanmis hutbeler padisah adina okunmus ve paralar da Sultan Abdulaziz Han adina bastirilmistir Dogu Turkistan semalarinda Osmanli sancagi dalgalandirilmistir Buyuk Britanya Rusya Carligi ile Orta Asya nin hakimiyeti icin Buyuk Oyun The Great Game oynamak oldugu icin Yakub Beg i kullanmak amaciyla 1868 de ozel elcisini yollayarak kendisini tanimis ve Yakub Beg Britanya himayesindeki Hindistan dan silah yardimini almistir 1874 te Britanya ile antlasma imzalanmis ve Britanya Kasgar konsoloslugunu acmistir Bu antlasmada Yakub Beg Kasgar ve Yarkand in Emiri olarak adi gecmis ve Britanya bu ulkeye Kasgar Emirligi olarak hitap etmistir Bu sirada Rusya Carligi da Kasgar da bir konsolosluk acmistir Yakub Beg Buhara Hanligi ve Osmanli Devleti ile de diplomatik ilisikilerini kurmustur Osmanli Devleti Yakub Beg in kendi ustunlugunu kabul etmesinin karsiligi olarak Yakub Beg i resmen Emirlige atanmistir Islami degerlere onem vermekle halkin desteklerini saglamaya calismis ve camilere ve turbeler ziyaretgahlar i himaye altina almistir Fakat savas nedeniyle gelirlerine ihtiyaci duydugu icin agir vergi yuklemistir O yuzden Turki halklar onu Andican in cetesi olarak adlandirmislardir Yonetim boyunca 200 000 Dungan ile 50 000 Turki halklarin olduruldugu soylenmektedir 1875 te Cing Hanedani Olaganustu Veziri 钦差大臣 欽差大臣 qinchai dachen bir konuda Imparatorundan tam yetkiyi alan vezir Tso Tsung t ang 左宗棠 Zuǒ Zōngtang komutasindaki 40 000 kisilik orduyu yollamis ve Kasgar Emirligi ni yikmistir 1877 yili ilkbaharinda Turfan ve Toksun a yapilan Cin saldirisi uzerine zayiflamis gucu ile Yakub Beg Korla ya geri cekilir ve orada 16 Mayis 1877 29 Mayis yilinda kendi adamlari tarafindan oldurulur Brockhaus 1894 bir baska kaynaklarda Yakub Beg in umudunu keserek intihar ettigi soylenmistir Encyclopaedia Britannica Yakub Beg in basarisiz olmasina en buyuk neden Dunganlardir Onlar Yakub Beg in Hukumdarligindan pek memnun degildiler bu sirada taktik nedenle Cinlilerin onlara iyi bir insan muamelesi yapmasindan kaynaklanir Yakub Beg in ogullari aralarinda anlasamazlar ancak savasi surdururler 16 Aralik 1877 de Kasgar daha sonra 1878 yili Ocak ayinda Hotan Khotan 16 Mayis 1878 de Dogu Turkistan in tamami Cinlilerin eline gecer boylece Yabub Beg in hakimiyeti biter Yakub Beg in hakimiyeti bittikten sonra Rusya 1881 yilinda yapilan St Petersburg sozlesmesi ile Gulca bolgesini tazminat karsiliginda Cin e geri verdi Notlar Muhammet Yakupbeg Kusbegi Soucek Svat A History of Inner Asia Cambridge University Press 2000 sayfa 265 Fischer Weltgeschichte Bd 16 Zentralasien sayfa 307 PDF 10 Aralik 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 6 Ekim 2008 Buzrug Han bir Naksibendi tarikati Sufi Seyhidir Badaulet Yazgi sevgilisi anlamindadir Svat Soucek A History of Inner Asia sayfa 265 ve Cambridge History of China Vol 11 sayfa 225 Tso Tsung t ang bu savas icin hicbir cabadan kacmamistir Genis kapsamli sermaye pazarindaki bonolari satin alir Tahil yetistirir ve satin alir Sincan da buyuk bir Lojistik 5 000 Araba 29 000 Deve ve 5 500 Esek veya Katirdan olusan hazirlik yapar kendi birliklerini toplarla ozellikle Alman Krupp firmasindan ve 150 000 Avrupa mali tufeklerle donatir Sonunda Ruslar dahi ona ucuza tahil satmayi onerir Kaynakca Ingilizce Hodong Kim Holy War in China The Muslim Rebellion and State in Chinese Central Asia 1864 1877 Stanford California Stanford University Press 2004 ISBN 0 8047 4884 5 Ingilizce Boulger Demetrius Charles The life of Yakoob Beg Athalik Ghazi and Badaulet Ameer of Kashgar London Wm H Allen amp Co 1878 Ingilizce B Babajanov Biographies of Makhdum i A zam al Kasani al Dahbidi Shaykh of the Sixteenth Century Naqshbandiya Ingilizce Dis baglantilar Ingilizce Yakub Beg 1869 yilinda giydigi Kaftan 13 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Galeri Yakub Beg in korma birlikleri Yakub Beg in birlikleri Cing ordusunun bastirma hareketleri Tso Tsung t ang