Yamhad; Halep, Suriye merkezli eski bir Sami krallığıdır. Krallık, MÖ 19. yüzyılın sonunda ortaya çıkmış ve sınırlarını genişletmek için hem askeri hem de diplomasi gücüne güvenen kralları tarafından yönetilmiştir. Krallık, kuruluşundan itibaren sınır komşuları Mari, Qatna ile Asur'un saldırılarına direnmiş ve 'in eylemleriyle döneminin en güçlü Suriye krallığına dönüşmüştür. MÖ 18. yüzyılın ortalarında, güneyi hariç Suriye'nin çoğu, ya doğrudan mülk olarak ya da vassallık yoluyla Yamhad'ın yetkisi altına girmiştir. Yaklaşık bir buçuk yüzyıl boyunca Yamhad; Kuzey, Kuzeybatı ve Doğu Suriye'ye egemen ve Mezopotamya'da Elam sınırındaki küçük krallıklar üzerinde nüfuz sahibi olmuştur. Krallık, Hititler tarafından yok edilmiş ve ardından MÖ 16. yüzyılda Mitanni tarafından ilhak edilmiştir.
Yamhad Haleb | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
y. MÖ 1810-y. MÖ 1517 | |||||||||
Başkent | Halab | ||||||||
Yaygın dil(ler) | Amorice Hurrice | ||||||||
Resmî din | Antik Levant inancı (Hadad, baştanrıydı) | ||||||||
Hükûmet | Mutlak monarşi | ||||||||
Kral, . | |||||||||
| |||||||||
Tarihî dönem | Bronz Çağı | ||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Günümüzdeki durumu |
Yamhad'ın nüfusu ağırlıklı olarak Amorilerden oluşarak tipik bir Tunç Çağı Suriye kültürüne sahipti. Yamhad'da ayrıca, krallığa yerleşen ve kültürleriyle krallığı etkileyen önemli bir Hurri nüfusu yaşamıştır. Yamhad, doğuda İran Platosu ile batıda Ege bölgesi arasında bir geçit görevi gören geniş bir ticaret ağını kontrol etmiştir. Krallık, geleneksel Kuzeybatı Sami tanrılarına tapmış ve başkent Halep, Kuzey Suriye'nin ana tanrısı olarak kabul edilen Hadad'ın ibadet merkezi olarak diğer Suriye şehirleri arasında kutsal bir şehir olarak kabul edilmiştir.
Tarihi
Halep uzun tarihi boyunca asla terk edilmediğinden ve modern şehir antik alanın üzerinde yer aldığından Halep'in küçük bir kısmı arkeologlar tarafından kazılmıştır. Bu nedenle Yamhad hakkındaki bilgilerin çoğu Aççana ve Mari'de bulunan tabletlerden gelir.
Kuruluşu
Yamhad adı muhtemelen Amorili bir kabile adından gelirken krallıktan bahsedilirken Halep ile eşanlamlı olarak kullanılmıştır. Halep şehri, Kuzey Suriye'de dini bir merkezdi ve MÖ 3. binyılın ortalarında Suriye'nin çoğunu kontrol eden Ebla İmparatorluğu'nun bir vasalı olarak Ha-lam adıyla anılmıştır. Halep'in "" olarak ünü, daha sonraki ününe katkıda bulunmuş; Kuzey Suriye'nin fırtına tanrısı Hadad'ın ana tapınağı, "Hadad Şehri" olarak bilinen şehirde yer almıştır.
"Halep" ve "Yamhad" isimleri ilk kez Eski Babil'de ortaya çıkmıştır. İlk Yamhad kralı , Halep'in yanı sıra Alalah ve şehirlerini de içeren Yamhad ülkesinin hükümdarı olarak Mari'de bulunan bir mühürle onaylanmıştır. Sumu-Epuh, krallığı güçlendirmiş ve Asur'a karşı Yamhad ile ittifak kuran Mari'li ile karşı karşıya gelmiş fakat sonuç olarak krallığı tehdit eden kuzeye doğru sefer düzenlemiştir. Yamhad kralı, Yaminite kabilelerini desteklemiş ve düşmanlarını yenen ve sonunda kendi oğlu Sumu-Yamam tarafından öldürülen Mari kralına karşı , ve Karkamış dahil olmak üzere diğer Suriye devletleriyle ittifak kurmuştur.
Asur ile rekabeti ve genişlemesi
Asurlu I. Şamşi-Adad'ın yükselişi Yamhad için Mari'den daha tehlikeli yaratmıştır. Asurlu Amori kralı, Mezopotamya ve Levant'ı yönetmeyi amaçlayan hırslı bir fatihdi ve kendini "dünyanın kralı" olarak nitelendirmiştir. Şamşi-Adad; Yamhad'ı kuzeyde Karkamış, Hassum ve Urşu ile ittifaklar yoluyla ve doğuda Mari'yi fethederek Mari'nin varisi Zimri-Lim'i kaçmaya zorlayarak kuşatmıştır. Sumu-Epuh, Zimri-Lim'i sıcak karşılamış ve Mari'nin meşru varisi olduğu için onu Asur'a karşı kullanmayı amaçlamıştır.
Şamşi-Adad'ın en tehlikeli ittifakı Qatna ile olmuştur. Qatna'nın kralı , Yamhad sınırlarında Asur ajanı hâline gelmiş ve kızını, babası tarafından Mari kralı yapılan Asur kralının oğlu ile evlendirmiştir. Anlaşılan o ki Sumu-Epuh, Şamşi-Adad ile yaptığı savaş sırasında öldürülmüş ve yerine oğlu geçerek babasının krallığını güçlendirerek Suriye ve Kuzey Mezopotamya'nın en güçlü krallığı haline getirmiştir. Yarim-Lim, Şamşi-Adad'ı Babilli Hammurabi ve Eşnunnalı II. İbal-pi-el ile yaptığı ittifaklarla kuşatmış ve daha sonra MÖ 1777'de doğuya doğru ilerleyerek 'u fethederek Zimri-Lim'i şehrin valisi olarak atamıştır. Asur kralı bir yıl sonra ölmüştür. Yarim-Lim daha sonra atalarının tahtını Yamhad'ın bir müttefiki olarak geri almak için ordusunu Zimri-Lim ile göndermiş böylece yeni Mari kralı ve Yarim-Lim'in kızı arasındaki hanedan evliliği yoluyla ilişkiyi güçlendirmiştir.
Yarim-Lim saltanatının sonraki yıllarını kuzeyde Mamma'ya ulaşan krallığı genişleterek geçirmiştir. Suriye şehir devletleri ittifaklar veya güç yoluyla bastırılmıştır. Mamma, Ebla ve Ugarit; Yamhad'ın vassalları olurken Qatna bağımsızlığını korumuş ancak I. Şamşi-Adad'ın ölümünün ardından Yamhad ile barış yapmıştır. Yarim-Lim'in diplomasi ve savaş politikasının bir örneği Mari'de bulunan ve ile komşusu 'a karşı bir savaş ilanı da dahil olmak üzere Güney Mezopotamya'daki Dēr kralına gönderilen bir tablette okunabilmektedir. Tablet, Diniktum'da 12 yıl boyunca 500 Yamhadli savaş gemisinin konuşlandırılmasından ve Der'in 15 yıl boyunca Yamhadli askeri desteğinden bahseder. Yarim-Lim'in başarıları Yamhad'ı "Büyük Krallık" statüsüne yükseltmiş ve Yamhad kral unvanı "Büyük Kral"a dönüşmüştür.
I. Yarim-Lim'in yerine barışçıl bir saltanat süren oğlu geçmiştir. Karkamış'a boyun eğdirmeyi başarmış ve Larsa ile Elam'a karşı Babilli Hammurabi'ye yardım etmek için birlikler göndermiştir. Bu ittifak, Babil kralının Mari'yi yok etmesiyle sona ermiştir. Ancak Babil Yamhad'a saldırmamış ve iki krallık arasındaki ilişkiler sonraki yıllarda barışçıl olarak devam etmiştir. Mari'nin düşüşünün neden olduğu iktidar boşluğu, Hammurabi'nin Yamhad'ın hegemonyasını doğuda Şubat Enlil'in vassalı olduğu Yukarı Habur vadisi üzerine kadar genişletmesinin yolunu açmıştır. I. Hammurabi'nin yerine oğlu geçmiştir. Saltanatı sırasında Abba-El'in kardeşi Prens 'in yetkisi altındaki şehrinde isyan çıkmıştır. Bu isyan, İrridu'nun kral tarafından yok edilmesiyle son bulmuş ve kardeşine Alalah tahtını vermiştir.
Gerileme ve çöküş
I. Abba-El'in haleflerinin dönemi yetersiz bir şekilde belgelenmiştir. MÖ 17. yüzyılın ortalarında zamanında, Yamhad'ın gücü iç muhalefet nedeniyle azalmıştır. III. Yarim-Lim, zayıflamış bir krallığı yönetmiş ve Katna üzerinde Yamhadlı hegemonyası dayatmasına rağmen Alalah, burada kendini kral ilan eden yönetiminde neredeyse bağımsız hale gelmiştir. Bu da Yamhad'ın zayıflamasına sebep olmuştur. Bu gerilemeye rağmen Yamhad kralı, Hitit kralının diplomatik dengi olan Hititler tarafından "Büyük Kral" olarak anıldığı için Suriye devletlerinin en güçlü kralı olarak kalmıştır.
Hitit Krallığı'nın kuzeyde yükselişi Yamhad için en büyük tehdidi oluşturmuş ancak III. Yarim-Lim ve halefi , Hitit kralı I. Hattuşili'nin saldırılarına Hurri prensliği ile ittifaklar yoluyla direnebilmiştir. Hattuşili, Halep'e doğrudan saldırmamayı tercih etmiş ve orta kronolojiye göre MÖ 1650 dolaylarında Suriye seferlerinin ikinci yılında Alalah ile başlayarak Yamhad'ın vasallarını ve müttefiklerini fethetmeye başlamıştır. Hattuşili daha sonra Halep'in kuzeydoğusunda 'da Hurrilere saldırmak için dönmüş Hurriler'e Halep ve Karkamış'ın askeri destek vermesine rağmen Hattuşili savaşı kazanmıştır. Hitit kralı daha sonra Atalur Dağı Savaşı'nda Yamhad'ı yenmiş ve Suriye savaşlarının altıncı yılında diğer Hurri şehirleriyle birlikte Hassum'u yağmalamıştır. Birçok seferden sonra I. Hattuşili, III. Hammurabi'nin saltanatı sırasında Halep'e saldırmıştır. Saldırı bir yenilgiyle ve Hitit kralının yaralanması ve MÖ 1620 dolaylarında ölümüyle sonuçlanmıştır. Hattuşili'nin seferleri Yamhad'ı önemli ölçüde zayıflatmış ve statüsünün düşmesine neden olmuştur. Hükümdar, Büyük Kral olarak anılmamıştır artık.
Hattuşili'nin yerine, MÖ 1600 dolaylarında Halep'i fetheden ve Levant'ta büyük bir güç olarak Yamhad'ı yok eden torunu I. Murşili geçmiştir. Murşili daha sonra Babil'e sefer düzenleyip yağmalamıştır ancak başkenti Hattuşa'ya dönüşünde suikasta uğrayınca imparatorluğu parçalanmıştır. Yeniden kurulan krallık, adlarından başka hiçbir şeyin bilinmediği krallar tarafından yönetilmiştir: ilki, Yarim-Lim III'ün oğlu olabilecek 'dir. Halep kralı olarak hüküm süren hanedanın son kralı 'dır. Saltanatı, Halep'i ilhak eden Mitanni kralı tarafından düzenlenen bir isyan sırasında öldürülmesiyle 1524 dolaylarında sona ermiştir. İlim-İlimma'nın oğlu İdrimi, 'a kaçmış ve MÖ 1517 dolaylarında Alalah'ı fethetmiştir. Alalah'ı fethinden yedi yıl sonra İdrimi, Mitanni ile barış yapmış ve bir vasal olarak kabul edilmiş ve hanedanın ikâmetgahını Alalah'a taşımak ve "Haleb Kralı" unvanından vazgeçmek zorunda kalmasına rağmen Halep'i kontrol etmesine izin verilmiştir. Yamhad adının kullanımı da sona ermiştir.
Kaynakça
- Özel
- ^ Dalley 2002, s. 44.
- ^ Astour 1981, s. 7.
- ^ Hamblin 2006, s. 257.
- ^ Pioske 2015.
- ^ Grabbe 2007.
- Genel
- Archi, Alfonso (1994). "Studies in the Pantheon of Ebla". Orientalia. Pontificium Institutum Biblicum. 63 (3). OCLC 557711946.
- Astour, Michael.C (1969). "The Partition of the Confederacy of Mukiš-Nuḫiašše-Nii by Šuppiluliuma: A Study in Political Geography of the Amarna Age". Orientalia. 38. Pontificium Institutum Biblicum. OCLC 557711946.
- Astour, Michael C. (1981). "Ugarit and the Great Powers". Young, Gordon Douglas (Ed.). Ugarit in Retrospect. Fifty years of Ugarit and Ugaritic: Proceedings of the symposium of the same title held at the University of Wisconsin at Madison, February 26, 1979, under the auspices of the Middle West Branch of the American Oriental Society and the Mid-West Region of the Society of Biblical Literature. Eisenbrauns. ISBN .
- Astour, Michael C. (1989). Hittite History and Absolute Chronology of the Bronze Age. Studies in Mediterranean Archaeology and Literature. 73. Astroms Forlag. ISBN .
- Bryce, Trevor (1999) [1998]. The Kingdom of the Hittites. Oxford University Press. ISBN .
- Bryce, Trevor (2009). The Routledge Handbook of the Peoples and Places of Ancient Western Asia. Routledge. ISBN .
- Bryce, Trevor (2014). Ancient Syria: A Three Thousand Year History. Oxford University Press. ISBN .
- Burke, Aaron A. (2013). "Introduction to the Levant During the Middle Bronze Age". Steiner, Margreet L.; Killebrew, Ann E. (Ed.). The Oxford Handbook of the Archaeology of the Levant: c. 8000-332 BCE. Oxford University Press. ISBN .
- Burney, Charles (2004). Historical Dictionary of the Hittites. Historical Dictionaries of Ancient Civilizations and Historical Eras. 14. Scarecrow Press. ISBN .
- Charpin, Dominique (2010). Writing, Law, and Kingship in Old Babylonian Mesopotamia. Todd, Jean Marie tarafından çevrildi. University of Chicago Press. ISBN .
- Charpin, Dominique (2011). "Patron and Client: Zimri-Lim and Asqudum the Diviner". Radner, Karen; Robson, Eleanor (Ed.). The Oxford Handbook of Cuneiform Culture. Oxford University Press. ISBN .
- Claire, Iselin (2017). "Head of a God". Louvre. 8 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ocak 2017.
- Collon, Dominique (1995). Ancient Near Eastern Art. University of California Press. ISBN .
- Dalley, Stephanie (2002) [1984]. Mari and Karana, Two Old Babylonian Cities (2 bas.). Gorgias Press. ISBN .
- Dodd, Lynn Swartz (2007). "Strategies for Future Success: Remembering the Hittites during the Iron Age". Anatolian Studies. Cambridge University Press on Behalf of the British Institute of Archaeology at Ankara. 57: 203-216. doi:10.1017/s0066154600008619. ISSN 0066-1546.
- Drower, Margaret S. (1973). "Syria c. 1550–1400 B.C.". Edwards, Iorwerth Eiddon Stephen; Gadd, Cyril John; Hammond, Nicholas Geoffrey Lemprière; Sollberger, Edmond (Ed.). Part 1: The Middle East and the Aegean Region, c.1800–1380 BC. The Cambridge Ancient History (Second Revised Series). 2 (3 bas.). Cambridge University Press. ISBN .
- Feldman, Marian H. (2007). "Frescoes, Exotica, and the Reinvention of the Northern Levantine Kingdoms during the Second Millennium B.C.E". Heinz, Marlies; Feldman, Marian H. (Ed.). Representations of Political Power: Case Histories from Times of Change and Dissolving Order in the Ancient Near East. Eisenbrauns. ISBN .
- Feliu, Lluís (2003). The God Dagan in Bronze Age Syria. Watson, Wilfred GE tarafından çevrildi. Brill. ISBN .
- Fleming, Daniel E. (2000). Time at Emar: The Cultic Calendar and the Rituals from the Diviner's Archive. Mesopotamian Civilizations. 11. Eisenbrauns. ISBN .
- Foster, Benjamin R. (2009). "Akkadian Literature". Ehrlich, Carl S. (Ed.). From an Antique Land: An Introduction to Ancient Near Eastern Literature. Rowman & Littlefield. ISBN .
- Frayne, Douglas (1990). Old Babylonian Period (2003–1595 BC). The Royal Inscriptions of Mesopotamia Early Periods. 4. University of Toronto Press. ISBN .
- Gonnella, Julia (2006). "The Citadel of Aleppo: Recent Studies". Kennedy, Hugh N. (Ed.). Muslim Military Architecture in Greater Syria: From the Coming of Islam to the Ottoman Period. History of Warfare. 35. Brill. ISBN . ISSN 1385-7827.
- Gonnella, Julia (2010). "Columns and Hieroglyphs: Magic Spolia in Medieval Islamic Architecture of Northern Syria". Necipoğlu, Gülru; Leal, Karen A. (Ed.). Muqarnas: An Annual on the Visual Cultures of the Islamic World. 27. Brill. ISBN . ISSN 0732-2992.
- Grabbe, Lester L. (2007). Ancient Israel: What Do We Know and How Do We Know It?. T&T Clark. ISBN .
- Green, Alberto Ravinell Whitney (2003). The Storm-god in the Ancient Near East. Biblical and Judaic studies from the University of California, San Diego. 8. Eisenbrauns. ISBN .
- Hamblin, William J. (2006). Warfare in the Ancient Near East to 1600 BC. Routledge. ISBN .
- Hawkins, John David (2000). Corpus of Hieroglyphic Luwian Inscriptions. Vol 1 Inscriptions of the Iron Age. Untersuchungen Zur Indogermanischen Sprach- und Kulturwissenschaft. Neue Folge / Studies in Indo-European Language and Culture. New Series. 8. Walter de Gruyter. ISBN .
- Kupper, Jean Robert (1973). "Northern Mesopotamia and Syria". Edwards, Iorwerth Eiddon Stephen; Gadd, Cyril John; Hammond, Nicholas Geoffrey Lemprière; Sollberger, Edmond (Ed.). Part 1: The Middle East and the Aegean Region, c.1800–1380 BC. The Cambridge Ancient History (Second Revised Series). 2 (3 bas.). Cambridge University Press. ISBN .
- Lauinger, Jacob (2015). Following the Man of Yamhad: Settlement and Territory at Old Babylonian Alalah. Brill. ISBN .
- Liverani, Mario (2013). The Ancient Near East: History, Society and Economy. Routledge. ISBN .
- Matthiae, Paolo (2003). "Ishtar of Ebla and Head of Aleppo: Notes on Terminology, Politics and Religion of Old Syrian Ebla". Marrassini, Paolo (Ed.). Semitic and Assyriological Studies: Presented to Pelio Fronzaroli by Pupils and Colleagues. Otto Harrassowitz Verlag. ISBN .
- Miller, Julie A. (1995). "Alalakh". Ring, Trudy; Salkin, Robert M.; La Boda, Sharon (Ed.). International Dictionary of Historic Places. 3 (Southern Europe). Fitzroy Dearborn Publishers. ISBN .
- Nathanson, Michael (2013). Between Myth & Mandate: Geopolitics, Pseudohistory & the Hebrew Bible. Author House. ISBN .
- Oldenburg, Ulf (1969). The Conflict between El and Ba'al in Canaanite Religion. Dissertationes ad Historiam Religionum Pertinentes. 3. Brill. ISSN 0419-4233. OCLC 63449.
- Owen, David I. (2000). "Hurrians". Freedman, David Noel; Myers, Allen C. (Ed.). Eerdmans Dictionary of the Bible. Eerdmans Publishing. ISBN .
- Payne, Annick (2012). Iron Age Hieroglyphic Luwian Inscriptions. Writings from the Ancient World. 29. Society of Biblical Literature. ISBN .
- Pfälzner, Peter (2012). "Levantine Kingdoms of the Late Bronze Age". Potts, Daniel T. (Ed.). A Companion to the Archaeology of the Ancient Near East. 1. John Wiley & Sons. ISBN .
- Pioske, Daniel D. (2015). David's Jerusalem: Between Memory and History. Routledge Studies in Religion. 45. Routledge. ISBN .
- Pitard, Wayne T. (2001) [1998]. "Before Israel: Syria-Palestine in the Bronze Age". Coogan, Michael David (Ed.). The Oxford History of the Biblical World (revised bas.). Oxford University Press. ISBN .
- Podany, Amanda H. (2010). Brotherhood of Kings: How International Relations Shaped the Ancient Near East. Oxford University Press. ISBN .
- Pruzsinszky, Regine (2007). "Emar and the Transition from Hurrian to Hittite Power". Heinz, Marlies; Feldman, Marian H. (Ed.). Representations of Political Power: Case Histories from Times of Change and Dissolving Order in the Ancient Near East. Eisenbrauns. ISBN .
- Sasson, Jack M. (1969). The Military Establishments at Mari. Studia Pohl. 3: Dissertationes Scientificae de Rebus Orientis Antiqui. Pontifical Biblical Institute. OCLC 32801.
- Schwartz, Glenn M. (2010). "Early Non-cuneiform Writing? Third-millennium BC Clay Cylinders from Umm el-Marra". Melville, Sarah C.; (Ed.). Opening the Tablet Box: Near Eastern Studies in Honor of Benjamin R. Foster. Culture and History of the Ancient Near East. 42. Brill. ISBN . ISSN 1566-2055.
- Schwartz, Glenn M. (2013). "An Amorite Global Village: Syrian-Mesopotamian Relations in the Second Millennium B.C". Aruz, Joan; Graff, Sarah B.; Rakic, Yelena (Ed.). Cultures in Contact: From Mesopotamia to the Mediterranean in the Second Millennium B.C. Metropolitan Museum of Art. ISBN .
- Sicker, Martin (2003). The Rise and Fall of the Ancient Israelite States. Praeger Publishers. ISBN .
- Taracha, Piotr (2009). Religions of Second Millennium Anatolia. Dresdner Beiträge zur Hethitologie. 27. Otto Harrassowitz Verlag. ISBN . ISSN 1619-0874.
- Teissier, Beatrice (1996) [1995]. Egyptian Iconography on Syro-Palestinian Cylinder Seals of the Middle Bronze Age. Orbis Biblicus et Orientalis- Series Archaeologica. 11. University Press Fribourg Switzerland. ISBN . ISSN 1422-4399.
- Thuesen, Ingolf (2000). "The City-State in Ancient Western Syria". Hansen, Mogens Herman (Ed.). A Comparative Study of Thirty City-state Cultures: An Investigation. 21. Kgl. Danske Videnskabernes Selskab. ISBN .
- van der Toorn, Karel (1996). Family Religion in Babylonia, Ugarit and Israel: Continuity and Changes in the Forms of Religious Life. Studies in the History of the Ancient Near East. 7. Brill. ISBN . ISSN 0169-9024.
- van Koppen, Frans (2010) [2007]. "Aspects of Society and Economy in the later Old Babylonian Period". Leick, Gwendolyn (Ed.). The Babylonian World. Routledge. ISBN .
- van Soldt, Wilfred (2000). "Syrian Chronology in the Old and Early Middle Babylonian Period". Akkadica. Assyriological Center Georges Dossin. 119. ISSN 1378-5087.
- Wiseman, Donald John (1967). "Alalakh". Thomas, David Winton (Ed.). Archaeology and Old Testament study: jubilee volume of the Society for Old Testament Study, 1917–1967. Clarendon Press. OCLC 366758.
- Wossink, Arne (2009). Challenging Climate Change: Competition and Cooperation Among Pastoralists and Agriculturalists in Northern Mesopotamia (c. 3000–1600 BC). Sidestone Press. ISBN .
- Wu, Yuhong (1994). A Political History of Eshnunna, Mari and Assyria during the Early Old Babylonian Period (from the End of Ur III to the Death of Šamši-Adad). Institute of History of Ancient Civilizations. OCLC 69135570.
- Zohar, Zvi (2013). Rabbinic Creativity in the Modern Middle East. Kogod library of Judaic Studies. 11. Bloomsbury. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yamhad Halep Suriye merkezli eski bir Sami kralligidir Krallik MO 19 yuzyilin sonunda ortaya cikmis ve sinirlarini genisletmek icin hem askeri hem de diplomasi gucune guvenen krallari tarafindan yonetilmistir Krallik kurulusundan itibaren sinir komsulari Mari Qatna ile Asur un saldirilarina direnmis ve in eylemleriyle doneminin en guclu Suriye kralligina donusmustur MO 18 yuzyilin ortalarinda guneyi haric Suriye nin cogu ya dogrudan mulk olarak ya da vassallik yoluyla Yamhad in yetkisi altina girmistir Yaklasik bir bucuk yuzyil boyunca Yamhad Kuzey Kuzeybati ve Dogu Suriye ye egemen ve Mezopotamya da Elam sinirindaki kucuk kralliklar uzerinde nufuz sahibi olmustur Krallik Hititler tarafindan yok edilmis ve ardindan MO 16 yuzyilda Mitanni tarafindan ilhak edilmistir YamhadHaleby MO 1810 y MO 1517BaskentHalabYaygin dil ler Amorice HurriceResmi dinAntik Levant inanci Hadad bastanriydi HukumetMutlak monarsiKral y MO 1810 y MO 1780 y MO 1780 y MO 1764Tarihi donemBronz Cagi Kurulusuy MO 1810 Dagilisiy MO 1517Onculler ArdillarEbla MitanniGunumuzdeki durumuSuriye Turkiye Yamhad in nufusu agirlikli olarak Amorilerden olusarak tipik bir Tunc Cagi Suriye kulturune sahipti Yamhad da ayrica kralliga yerlesen ve kulturleriyle kralligi etkileyen onemli bir Hurri nufusu yasamistir Yamhad doguda Iran Platosu ile batida Ege bolgesi arasinda bir gecit gorevi goren genis bir ticaret agini kontrol etmistir Krallik geleneksel Kuzeybati Sami tanrilarina tapmis ve baskent Halep Kuzey Suriye nin ana tanrisi olarak kabul edilen Hadad in ibadet merkezi olarak diger Suriye sehirleri arasinda kutsal bir sehir olarak kabul edilmistir TarihiHalep uzun tarihi boyunca asla terk edilmediginden ve modern sehir antik alanin uzerinde yer aldigindan Halep in kucuk bir kismi arkeologlar tarafindan kazilmistir Bu nedenle Yamhad hakkindaki bilgilerin cogu Accana ve Mari de bulunan tabletlerden gelir Kurulusu Yamhad adi muhtemelen Amorili bir kabile adindan gelirken kralliktan bahsedilirken Halep ile esanlamli olarak kullanilmistir Halep sehri Kuzey Suriye de dini bir merkezdi ve MO 3 binyilin ortalarinda Suriye nin cogunu kontrol eden Ebla Imparatorlugu nun bir vasali olarak Ha lam adiyla anilmistir Halep in olarak unu daha sonraki unune katkida bulunmus Kuzey Suriye nin firtina tanrisi Hadad in ana tapinagi Hadad Sehri olarak bilinen sehirde yer almistir Halep ve Yamhad isimleri ilk kez Eski Babil de ortaya cikmistir Ilk Yamhad krali Halep in yani sira Alalah ve sehirlerini de iceren Yamhad ulkesinin hukumdari olarak Mari de bulunan bir muhurle onaylanmistir Sumu Epuh kralligi guclendirmis ve Asur a karsi Yamhad ile ittifak kuran Mari li ile karsi karsiya gelmis fakat sonuc olarak kralligi tehdit eden kuzeye dogru sefer duzenlemistir Yamhad krali Yaminite kabilelerini desteklemis ve dusmanlarini yenen ve sonunda kendi oglu Sumu Yamam tarafindan oldurulen Mari kralina karsi ve Karkamis dahil olmak uzere diger Suriye devletleriyle ittifak kurmustur Asur ile rekabeti ve genislemesi Asurlu I Samsi Adad in yukselisi Yamhad icin Mari den daha tehlikeli yaratmistir Asurlu Amori krali Mezopotamya ve Levant i yonetmeyi amaclayan hirsli bir fatihdi ve kendini dunyanin krali olarak nitelendirmistir Samsi Adad Yamhad i kuzeyde Karkamis Hassum ve Ursu ile ittifaklar yoluyla ve doguda Mari yi fethederek Mari nin varisi Zimri Lim i kacmaya zorlayarak kusatmistir Sumu Epuh Zimri Lim i sicak karsilamis ve Mari nin mesru varisi oldugu icin onu Asur a karsi kullanmayi amaclamistir Samsi Adad in en tehlikeli ittifaki Qatna ile olmustur Qatna nin krali Yamhad sinirlarinda Asur ajani haline gelmis ve kizini babasi tarafindan Mari krali yapilan Asur kralinin oglu ile evlendirmistir Anlasilan o ki Sumu Epuh Samsi Adad ile yaptigi savas sirasinda oldurulmus ve yerine oglu gecerek babasinin kralligini guclendirerek Suriye ve Kuzey Mezopotamya nin en guclu kralligi haline getirmistir Yarim Lim Samsi Adad i Babilli Hammurabi ve Esnunnali II Ibal pi el ile yaptigi ittifaklarla kusatmis ve daha sonra MO 1777 de doguya dogru ilerleyerek u fethederek Zimri Lim i sehrin valisi olarak atamistir Asur krali bir yil sonra olmustur Yarim Lim daha sonra atalarinin tahtini Yamhad in bir muttefiki olarak geri almak icin ordusunu Zimri Lim ile gondermis boylece yeni Mari krali ve Yarim Lim in kizi arasindaki hanedan evliligi yoluyla iliskiyi guclendirmistir Yarim Lim saltanatinin sonraki yillarini kuzeyde Mamma ya ulasan kralligi genisleterek gecirmistir Suriye sehir devletleri ittifaklar veya guc yoluyla bastirilmistir Mamma Ebla ve Ugarit Yamhad in vassallari olurken Qatna bagimsizligini korumus ancak I Samsi Adad in olumunun ardindan Yamhad ile baris yapmistir Yarim Lim in diplomasi ve savas politikasinin bir ornegi Mari de bulunan ve ile komsusu a karsi bir savas ilani da dahil olmak uzere Guney Mezopotamya daki Der kralina gonderilen bir tablette okunabilmektedir Tablet Diniktum da 12 yil boyunca 500 Yamhadli savas gemisinin konuslandirilmasindan ve Der in 15 yil boyunca Yamhadli askeri desteginden bahseder Yarim Lim in basarilari Yamhad i Buyuk Krallik statusune yukseltmis ve Yamhad kral unvani Buyuk Kral a donusmustur I Yarim Lim in yerine bariscil bir saltanat suren oglu gecmistir Karkamis a boyun egdirmeyi basarmis ve Larsa ile Elam a karsi Babilli Hammurabi ye yardim etmek icin birlikler gondermistir Bu ittifak Babil kralinin Mari yi yok etmesiyle sona ermistir Ancak Babil Yamhad a saldirmamis ve iki krallik arasindaki iliskiler sonraki yillarda bariscil olarak devam etmistir Mari nin dususunun neden oldugu iktidar boslugu Hammurabi nin Yamhad in hegemonyasini doguda Subat Enlil in vassali oldugu Yukari Habur vadisi uzerine kadar genisletmesinin yolunu acmistir I Hammurabi nin yerine oglu gecmistir Saltanati sirasinda Abba El in kardesi Prens in yetkisi altindaki sehrinde isyan cikmistir Bu isyan Irridu nun kral tarafindan yok edilmesiyle son bulmus ve kardesine Alalah tahtini vermistir Gerileme ve cokus I Abba El in haleflerinin donemi yetersiz bir sekilde belgelenmistir MO 17 yuzyilin ortalarinda zamaninda Yamhad in gucu ic muhalefet nedeniyle azalmistir III Yarim Lim zayiflamis bir kralligi yonetmis ve Katna uzerinde Yamhadli hegemonyasi dayatmasina ragmen Alalah burada kendini kral ilan eden yonetiminde neredeyse bagimsiz hale gelmistir Bu da Yamhad in zayiflamasina sebep olmustur Bu gerilemeye ragmen Yamhad krali Hitit kralinin diplomatik dengi olan Hititler tarafindan Buyuk Kral olarak anildigi icin Suriye devletlerinin en guclu krali olarak kalmistir Hitit Kralligi nin kuzeyde yukselisi Yamhad icin en buyuk tehdidi olusturmus ancak III Yarim Lim ve halefi Hitit krali I Hattusili nin saldirilarina Hurri prensligi ile ittifaklar yoluyla direnebilmistir Hattusili Halep e dogrudan saldirmamayi tercih etmis ve orta kronolojiye gore MO 1650 dolaylarinda Suriye seferlerinin ikinci yilinda Alalah ile baslayarak Yamhad in vasallarini ve muttefiklerini fethetmeye baslamistir Hattusili daha sonra Halep in kuzeydogusunda da Hurrilere saldirmak icin donmus Hurriler e Halep ve Karkamis in askeri destek vermesine ragmen Hattusili savasi kazanmistir Hitit krali daha sonra Atalur Dagi Savasi nda Yamhad i yenmis ve Suriye savaslarinin altinci yilinda diger Hurri sehirleriyle birlikte Hassum u yagmalamistir Bircok seferden sonra I Hattusili III Hammurabi nin saltanati sirasinda Halep e saldirmistir Saldiri bir yenilgiyle ve Hitit kralinin yaralanmasi ve MO 1620 dolaylarinda olumuyle sonuclanmistir Hattusili nin seferleri Yamhad i onemli olcude zayiflatmis ve statusunun dusmesine neden olmustur Hukumdar Buyuk Kral olarak anilmamistir artik Hattusili nin yerine MO 1600 dolaylarinda Halep i fetheden ve Levant ta buyuk bir guc olarak Yamhad i yok eden torunu I Mursili gecmistir Mursili daha sonra Babil e sefer duzenleyip yagmalamistir ancak baskenti Hattusa ya donusunde suikasta ugrayinca imparatorlugu parcalanmistir Yeniden kurulan krallik adlarindan baska hicbir seyin bilinmedigi krallar tarafindan yonetilmistir ilki Yarim Lim III un oglu olabilecek dir Halep krali olarak hukum suren hanedanin son krali dir Saltanati Halep i ilhak eden Mitanni krali tarafindan duzenlenen bir isyan sirasinda oldurulmesiyle 1524 dolaylarinda sona ermistir Ilim Ilimma nin oglu Idrimi a kacmis ve MO 1517 dolaylarinda Alalah i fethetmistir Alalah i fethinden yedi yil sonra Idrimi Mitanni ile baris yapmis ve bir vasal olarak kabul edilmis ve hanedanin ikametgahini Alalah a tasimak ve Haleb Krali unvanindan vazgecmek zorunda kalmasina ragmen Halep i kontrol etmesine izin verilmistir Yamhad adinin kullanimi da sona ermistir KaynakcaOzel Dalley 2002 s 44 Astour 1981 s 7 Hamblin 2006 s 257 Pioske 2015 Grabbe 2007 GenelArchi Alfonso 1994 Studies in the Pantheon of Ebla Orientalia Pontificium Institutum Biblicum 63 3 OCLC 557711946 Astour Michael C 1969 The Partition of the Confederacy of Mukis Nuḫiasse Nii by Suppiluliuma A Study in Political Geography of the Amarna Age Orientalia 38 Pontificium Institutum Biblicum OCLC 557711946 Astour Michael C 1981 Ugarit and the Great Powers Young Gordon Douglas Ed Ugarit in Retrospect Fifty years of Ugarit and Ugaritic Proceedings of the symposium of the same title held at the University of Wisconsin at Madison February 26 1979 under the auspices of the Middle West Branch of the American Oriental Society and the Mid West Region of the Society of Biblical Literature Eisenbrauns ISBN 978 0 931464 07 2 Astour Michael C 1989 Hittite History and Absolute Chronology of the Bronze Age Studies in Mediterranean Archaeology and Literature 73 Astroms Forlag ISBN 978 91 86098 86 5 Bryce Trevor 1999 1998 The Kingdom of the Hittites Oxford University Press ISBN 978 0 19 924010 4 Bryce Trevor 2009 The Routledge Handbook of the Peoples and Places of Ancient Western Asia Routledge ISBN 978 1 134 15908 6 Bryce Trevor 2014 Ancient Syria A Three Thousand Year History Oxford University Press ISBN 978 0 19 100292 2 Burke Aaron A 2013 Introduction to the Levant During the Middle Bronze Age Steiner Margreet L Killebrew Ann E Ed The Oxford Handbook of the Archaeology of the Levant c 8000 332 BCE Oxford University Press ISBN 978 0 19 166255 3 Burney Charles 2004 Historical Dictionary of the Hittites Historical Dictionaries of Ancient Civilizations and Historical Eras 14 Scarecrow Press ISBN 978 0 8108 6564 8 Charpin Dominique 2010 Writing Law and Kingship in Old Babylonian Mesopotamia Todd Jean Marie tarafindan cevrildi University of Chicago Press ISBN 978 0 226 10159 0 Charpin Dominique 2011 Patron and Client Zimri Lim and Asqudum the Diviner Radner Karen Robson Eleanor Ed The Oxford Handbook of Cuneiform Culture Oxford University Press ISBN 978 0 19 955730 1 Claire Iselin 2017 Head of a God Louvre 8 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Ocak 2017 Collon Dominique 1995 Ancient Near Eastern Art University of California Press ISBN 978 0 520 20307 5 Dalley Stephanie 2002 1984 Mari and Karana Two Old Babylonian Cities 2 bas Gorgias Press ISBN 978 1 931956 02 4 Dodd Lynn Swartz 2007 Strategies for Future Success Remembering the Hittites during the Iron Age Anatolian Studies Cambridge University Press on Behalf of the British Institute of Archaeology at Ankara 57 203 216 doi 10 1017 s0066154600008619 ISSN 0066 1546 Drower Margaret S 1973 Syria c 1550 1400 B C Edwards Iorwerth Eiddon Stephen Gadd Cyril John Hammond Nicholas Geoffrey Lempriere Sollberger Edmond Ed Part 1 The Middle East and the Aegean Region c 1800 1380 BC The Cambridge Ancient History Second Revised Series 2 3 bas Cambridge University Press ISBN 978 1 139 05426 3 Feldman Marian H 2007 Frescoes Exotica and the Reinvention of the Northern Levantine Kingdoms during the Second Millennium B C E Heinz Marlies Feldman Marian H Ed Representations of Political Power Case Histories from Times of Change and Dissolving Order in the Ancient Near East Eisenbrauns ISBN 978 1 57506 135 1 Feliu Lluis 2003 The God Dagan in Bronze Age Syria Watson Wilfred GE tarafindan cevrildi Brill ISBN 978 90 04 13158 3 Fleming Daniel E 2000 Time at Emar The Cultic Calendar and the Rituals from the Diviner s Archive Mesopotamian Civilizations 11 Eisenbrauns ISBN 978 1 57506 044 6 Foster Benjamin R 2009 Akkadian Literature Ehrlich Carl S Ed From an Antique Land An Introduction to Ancient Near Eastern Literature Rowman amp Littlefield ISBN 978 0 7425 6347 6 Frayne Douglas 1990 Old Babylonian Period 2003 1595 BC The Royal Inscriptions of Mesopotamia Early Periods 4 University of Toronto Press ISBN 978 0 8020 5873 7 Gonnella Julia 2006 The Citadel of Aleppo Recent Studies Kennedy Hugh N Ed Muslim Military Architecture in Greater Syria From the Coming of Islam to the Ottoman Period History of Warfare 35 Brill ISBN 978 90 04 14713 3 ISSN 1385 7827 Gonnella Julia 2010 Columns and Hieroglyphs Magic Spolia in Medieval Islamic Architecture of Northern Syria Necipoglu Gulru Leal Karen A Ed Muqarnas An Annual on the Visual Cultures of the Islamic World 27 Brill ISBN 978 90 04 18511 1 ISSN 0732 2992 Grabbe Lester L 2007 Ancient Israel What Do We Know and How Do We Know It T amp T Clark ISBN 978 0 567 03254 6 Green Alberto Ravinell Whitney 2003 The Storm god in the Ancient Near East Biblical and Judaic studies from the University of California San Diego 8 Eisenbrauns ISBN 978 1 57506 069 9 Hamblin William J 2006 Warfare in the Ancient Near East to 1600 BC Routledge ISBN 978 1 134 52062 6 Hawkins John David 2000 Corpus of Hieroglyphic Luwian Inscriptions Vol 1 Inscriptions of the Iron Age Untersuchungen Zur Indogermanischen Sprach und Kulturwissenschaft Neue Folge Studies in Indo European Language and Culture New Series 8 Walter de Gruyter ISBN 978 3 11 080420 1 Kupper Jean Robert 1973 Northern Mesopotamia and Syria Edwards Iorwerth Eiddon Stephen Gadd Cyril John Hammond Nicholas Geoffrey Lempriere Sollberger Edmond Ed Part 1 The Middle East and the Aegean Region c 1800 1380 BC The Cambridge Ancient History Second Revised Series 2 3 bas Cambridge University Press ISBN 978 1 139 05426 3 Lauinger Jacob 2015 Following the Man of Yamhad Settlement and Territory at Old Babylonian Alalah Brill ISBN 978 90 04 29289 5 Liverani Mario 2013 The Ancient Near East History Society and Economy Routledge ISBN 978 1 134 75084 9 Matthiae Paolo 2003 Ishtar of Ebla and Head of Aleppo Notes on Terminology Politics and Religion of Old Syrian Ebla Marrassini Paolo Ed Semitic and Assyriological Studies Presented to Pelio Fronzaroli by Pupils and Colleagues Otto Harrassowitz Verlag ISBN 978 3 447 04749 4 Miller Julie A 1995 Alalakh Ring Trudy Salkin Robert M La Boda Sharon Ed International Dictionary of Historic Places 3 Southern Europe Fitzroy Dearborn Publishers ISBN 978 1 884964 02 2 Nathanson Michael 2013 Between Myth amp Mandate Geopolitics Pseudohistory amp the Hebrew Bible Author House ISBN 978 1 4918 2310 1 Oldenburg Ulf 1969 The Conflict between El and Ba al in Canaanite Religion Dissertationes ad Historiam Religionum Pertinentes 3 Brill ISSN 0419 4233 OCLC 63449 Owen David I 2000 Hurrians Freedman David Noel Myers Allen C Ed Eerdmans Dictionary of the Bible Eerdmans Publishing ISBN 978 90 5356 503 2 Payne Annick 2012 Iron Age Hieroglyphic Luwian Inscriptions Writings from the Ancient World 29 Society of Biblical Literature ISBN 978 1 58983 658 7 Pfalzner Peter 2012 Levantine Kingdoms of the Late Bronze Age Potts Daniel T Ed A Companion to the Archaeology of the Ancient Near East 1 John Wiley amp Sons ISBN 978 1 4443 6077 6 Pioske Daniel D 2015 David s Jerusalem Between Memory and History Routledge Studies in Religion 45 Routledge ISBN 978 1 317 54891 1 Pitard Wayne T 2001 1998 Before Israel Syria Palestine in the Bronze Age Coogan Michael David Ed The Oxford History of the Biblical World revised bas Oxford University Press ISBN 978 0 19 513937 2 Podany Amanda H 2010 Brotherhood of Kings How International Relations Shaped the Ancient Near East Oxford University Press ISBN 978 0 19 979875 9 Pruzsinszky Regine 2007 Emar and the Transition from Hurrian to Hittite Power Heinz Marlies Feldman Marian H Ed Representations of Political Power Case Histories from Times of Change and Dissolving Order in the Ancient Near East Eisenbrauns ISBN 978 1 57506 135 1 Sasson Jack M 1969 The Military Establishments at Mari Studia Pohl 3 Dissertationes Scientificae de Rebus Orientis Antiqui Pontifical Biblical Institute OCLC 32801 Schwartz Glenn M 2010 Early Non cuneiform Writing Third millennium BC Clay Cylinders from Umm el Marra Melville Sarah C Ed Opening the Tablet Box Near Eastern Studies in Honor of Benjamin R Foster Culture and History of the Ancient Near East 42 Brill ISBN 978 90 04 18652 1 ISSN 1566 2055 Schwartz Glenn M 2013 An Amorite Global Village Syrian Mesopotamian Relations in the Second Millennium B C Aruz Joan Graff Sarah B Rakic Yelena Ed Cultures in Contact From Mesopotamia to the Mediterranean in the Second Millennium B C Metropolitan Museum of Art ISBN 978 1 58839 475 0 Sicker Martin 2003 The Rise and Fall of the Ancient Israelite States Praeger Publishers ISBN 978 0 275 98012 2 Taracha Piotr 2009 Religions of Second Millennium Anatolia Dresdner Beitrage zur Hethitologie 27 Otto Harrassowitz Verlag ISBN 978 3 447 05885 8 ISSN 1619 0874 Teissier Beatrice 1996 1995 Egyptian Iconography on Syro Palestinian Cylinder Seals of the Middle Bronze Age Orbis Biblicus et Orientalis Series Archaeologica 11 University Press Fribourg Switzerland ISBN 978 3 525 53892 0 ISSN 1422 4399 Thuesen Ingolf 2000 The City State in Ancient Western Syria Hansen Mogens Herman Ed A Comparative Study of Thirty City state Cultures An Investigation 21 Kgl Danske Videnskabernes Selskab ISBN 978 87 7876 177 4 van der Toorn Karel 1996 Family Religion in Babylonia Ugarit and Israel Continuity and Changes in the Forms of Religious Life Studies in the History of the Ancient Near East 7 Brill ISBN 978 90 04 10410 5 ISSN 0169 9024 van Koppen Frans 2010 2007 Aspects of Society and Economy in the later Old Babylonian Period Leick Gwendolyn Ed The Babylonian World Routledge ISBN 978 1 134 26128 4 van Soldt Wilfred 2000 Syrian Chronology in the Old and Early Middle Babylonian Period Akkadica Assyriological Center Georges Dossin 119 ISSN 1378 5087 Wiseman Donald John 1967 Alalakh Thomas David Winton Ed Archaeology and Old Testament study jubilee volume of the Society for Old Testament Study 1917 1967 Clarendon Press OCLC 366758 Wossink Arne 2009 Challenging Climate Change Competition and Cooperation Among Pastoralists and Agriculturalists in Northern Mesopotamia c 3000 1600 BC Sidestone Press ISBN 978 90 8890 031 0 Wu Yuhong 1994 A Political History of Eshnunna Mari and Assyria during the Early Old Babylonian Period from the End of Ur III to the Death of Samsi Adad Institute of History of Ancient Civilizations OCLC 69135570 Zohar Zvi 2013 Rabbinic Creativity in the Modern Middle East Kogod library of Judaic Studies 11 Bloomsbury ISBN 978 1 4411 3329 8