Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede birçok sorun bulunmaktadır. Lütfen sayfayı geliştirin veya bu sorunlar konusunda bir yorum yapın.
|
Alevilik, Ali ve On İki İmam'ın öğretilerini öğretmiş olduğu varsayılan Hacı Bektaş-ı Veli'nin mistik Alevi İslami öğretilerini takip eden yerel bir İslami gelenektir. Alevi öğretileri dede adı verilen din adamları tarafından aktarılır. İslam'ın altı iman esası kabul edilir, ancak yorumlamada diğer mezheplerle farklılıklar bulundurur. Alevi öğretileri, yerel bir Türk dünya görüşüyle harmanlandı ve İslam'ın heterodoks bir yorumuna yol açtı.
Alevilerin dinî itikadı
Temel inanç
Alevilik, Hâkk-Muhammed-Ali üçlemesiyle Ehl-i Beyt ve On İki İmamları önemseyen Câferiyye Şiiliği ile ortak noktalara sahip olan bir yoldur. Alevilikte varlık birliği önemli yer tutmaktadır.
- Dört kapı kırk makam inancı
Dört Kapı Kırk Makam şeklindeki kâmil insan olma ilkelerini Hacı Bektaş-ı Velî’nin tespit ettiğine inanılır. Hacı Bektaş, "Kul Tanrı’ya kırk makâmda erer, ulaşır, dost olur" demiştir.[] Aleviler kendi içlerinde bir çeşit hiyerarşi oluşturmuştur. Örneğin yol’a gönül vermiş olana tâlip denir. Kişi, yolun kurallarını yerine getirip bilgi düzeyini arttırdıkça yükselir. Alevilikte yol denen deyimin temelini Dört Kapı Kırk Makam anlayışı oluşturmaktadır.
Dört Kapı ve Mertebeleri şunlardır:
- Şeriat (Bel Kapısı / Mü’minlik Mertebesi)
- Tarikat Kapısı (Yol Kapısı / Zâhidlik Mertebesi)
- Marifet Kapısı (İl Kapısı / Âriflik Mertebesi)
- Hakikat Kapısı (Gök Aman – Yer Ana / Mûhiplik Mertebesi)
Her kapının on makâmı vardır.
| Şeriat Kapısı’nın makamları: | Tarikat Kapısı’nın makamları:
| Marifet Kapısı’nın makamları: | Hakikat Kapısı’nın makamları: |
Dinî törenler ve günler
Aleviler, Muhammed’in son peygamber olduğuna, Ali bin Ebu Talib'in ise veliliğine (ya da imamlığına) inanırlar. Aleviler, ibadetlerini cemevinde yaparlar. Günlük ibadetleri Sabah, Akşam ve Gece Gülbeng'idir.Kadir Gecesi’yle bağlantılı olarak üç gün ve Muharrem ayında ise on iki gün oruç tutarlar. Muharrem’den sonra da üç gün Hızır Orucu tutarlar. Muharrem orucundan evvel üç gün Masum-u Paklar orucunu tutarlar.[]
Nüfus dağılımı
Üçte biri İstanbul bölgesinde yaşayan[] Alevilerin daha sonra en yoğun olarak bulundukları yöreler arasında Ankara, Adana, Balıkesir, Eskişehir, Bursa, Antalya, Aydın ve Damal, Ardahan şehirleriyle, İç ve Doğu Anadolu'da yer alan Erzincan, Sivas, Tunceli, Tokat ve Kahramanmaraş’ın ilçelerinde gelmektedir. Türkiye’de en çok Alevi köyü ise 57'si karışık olmak üzere toplam yaklaşık 548 adet köy olup Sivas ilinde yer almaktadır. Bunların ardından sırasıyla,Tunceli, Erzincan, Tokat, Çorum, Kahramanmaraş,Malatya, Amasya, Hatay, Yozgat, Adıyaman, Bingöl, Erzurum, Balıkesir, Kars, Manisa, Aydın, Adana, Mersin, Muğla ve Ordu illeri gelmektedir. Anadolu dışında ise Rumeli, Balkanlar ve Arnavutluk'ta yaşayan Bektaşiler'in yanı sıra, Batı İran, Luristan ve Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nde ise Yâresânîlik (Ehl-i Hak), Kakai ve Ali İlâhîlik gibi isimlerle anılan ve kendilerini "-Kürtler" veya Alevi-Zazalar [] olarak tanımlayan gruplar da bulunmaktadır. Bugün İran'ın doğusunda Horasan'da da küçük bir Alevi topluluğu vardır. Aleviler daha ziyâde dağlık olan merkezî otoritenin baskısının ulaşamadığı bölgelerde yaşamlarını sürdürmektelerdir.
Bir kaynağa göre 2022 yılında Türkiye'de 25 milyon alevi bulunduğu iddia edilmektedir.
Dünyada Alevi hakları
Türkiye Cumhuriyeti, cemevlerine ibadethane statüsü verilmesine, Alevi dedelerinin devlet memuru olabilmesine ve Alevilere özel kamu fonu aktarılmasına olanak sağlamamaktadır. Devlet, Aleviliğin "ne tam olarak bir din ne de İslam’ın bir dalı olarak" görülemeyeceği, "Sufi tarikatı olarak" ele alınması gerektiğini, Diyanet'in İslam’ın "Sufi yorumuna" hizmet vermediğini ve cemevlerinin cami, mescid, kilise ve sinagogların aksine ibadethane (mabed) kategorisine girmediğini savunmaktadır. Cemevleri aldıkları bağışlar ile ayakta durmaktadır.Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 2016 yılında karara bağladığı davada Türkiye’de devletin Alevileri resmen tanımaması ve hukuksal statü sağlamamasıyla Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin din ve vicdan özgürlükleriyle ilgili 9’uncu maddesinin ihlal ettiği sonucuna vardı ve Alevilerin hiçbir kamusal hizmetten faydalanamamalarını dinî ayrımcılık olarak tanımladı. Bugüne kadar AİHM'in kimliklerde din hanesi, cemevlerinin ibadet yeri statüsü, vicdani ret hakkının tanınması ve ilişkin kararlarının hiçbiri Türk devleti tarafından uygulanmadı.
ABD Dışişleri Bakanlığı'nın açıkladığı ’nun 2015 yılı raporunda cemevlerinin ibadethane olarak kabul edilmemesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin kararına rağmen Alevi öğrencilerin zorunlu din derslerinden muaf olma hakkının reddedilmesi ve Alevilere yönelik diğer ayrımcı uygulamalara yer verildi.
İsviçre’nin Basel kantonunda Alevi derneklerinin başvurusu üzerine yerel parlamento 2012 yılında Aleviliği ayrı bir inanç olarak kabul etti.
Kaynakça
- ^ KINGSLEY, PATRICK (22 Temmuz 2017). "Turkey's Alevis, a Muslim Minority, Fear a Policy of Denying Their Existence". New York Times. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Temmuz 2017.
- ^ . TDV İslâm Ansiklopedisi. 30 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ (PDF). 18 Eylül 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Not 3: 10 Ekim 680 (Hicri: 10 Muharrem 61) yılında Ali bin Ebu Talib'in oğlu ve Muhammed’in torunu Hüseyin bin Ali, ailesi ve takipçileri (toplam 72 kişi) Kerbela’da Ali bin Ebu Talib'in ordusundan ayrılan ve kendilerine Haricîler adı verilen bir grup tarafından şehit edildi. Aleviler, bu olayı anmak için her yıl Muharrem ayında On İki gün "Mâtem Orucu" tutarlar. Muharrem orucu ile Hüseyin bin Ali’in şahsında Ehl-i beyt’e olan bağlılıklarını dile getirirler ve aynı zamanda zâlimin zulmü olarak nitelendirdikleri bu olayı lânetlerler. Orucun sonunda, İmam Zeynel Abidin’in Kerbela’dan sağ kurtulması nedeniyle şükran olarak Aşure çorbası pişirilip dağıtılır.)
- ^ İmam Cafer-i Sadık Buyruğu - Can Yayınları, s. 297
- ^ Elahi, Bahram (1987). The path of perfection, the spiritual teachings of Master Nur Ali Elahi. .
- ^ . www.alevilik.com.au. 7 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2022.
- ^ a b AİHM’den Aleviler için tarihi karar 28 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . DW.com. En son 23 Temmuz 2016 tarihinde erişildi.
- ^ "AİHM'in Alevilerle İlgili Kararı Ne Diyor, Ne Demiyor?" 16 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Bianet. En son 23 Temmuz 2016 tarihinde erişildi.
- ^ "ABD Dini Özgürlükler Raporu'nda Alevilere Ayrımcılık Öne Çıktı" 11 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Bianet. En son 29 Ağustos 2016 tarihinde erişildi.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Nisan 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Nisan 2018.
Dış bağlantılar
| Vikisöz'de Alevilik ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
- Alevi takvimi 29 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Alevi inanç ve anma günleri)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede bircok sorun bulunmaktadir Lutfen sayfayi gelistirin veya bu sorunlar konusunda tartisma sayfasinda bir yorum yapin Bu maddenin veya maddenin bir bolumunun gelisebilmesi icin alakali konuda uzman kisilere gereksinim duyulmaktadir Ayrintilar icin lutfen tartisma sayfasini inceleyin veya yeni bir tartisma baslatin Konu hakkinda uzman birini bulmaya yardimci olarak ya da maddeye gerekli bilgileri ekleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Nisan 2022 Bu maddenin tarafsizligi konusunda kuskular bulunmaktadir Konuya dair fikir alisverisi tartisma sayfasinda bulunabilir Sablonu kaldirmadan once lutfen gerekli sartlarin olustugundan emin olun Nisan 2022 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Bu maddenin veya bolumun ozgun arastirma dogrulanamaz veya yoruma dayali ifadeler icerdigi dusunulmektedir Lutfen iddialari kontrol ederek ve yeni kaynaklar ekleyerek gelistirin Ozgun arastirmadan olusmus ifadeler kaldirilabilir Ayrintilar maddenin tartisma sayfasinda bulunabilir Bu maddedeki uslubun ansiklopedik bir yazidan beklenen resmi ve ciddi usluba uygun olmadigi dusunulmektedir Maddeyi gelistirerek ya da konuyla ilgili tartismaya katilarak Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Bu maddenin Vikipedi nin kalite standartlarina uyabilmesi icin tamamen yeniden yazilmasi gerekmektedir Sayfayi duzenleyerek bu konuda yardimci olabilirsiniz Goruslerinizi lutfen tartisma sayfasinda belirtiniz Nisan 2022 Bu maddenin dogrulugu sorgulanmali Madde iceriginin bir kisminin veya tamaminin asparagas olabilecegine inanilmaktadir Lutfen madde veya bolumde kullanilan guvenilir kaynaklari dikkatlice dogrulayin ve guvenilir kaynaklar ekleyin Icerik guvenilir bir sekilde kaynaklanamiyorsa maddeyi hizli silmeyi ve veya soz konusu bolumu kaldirmayi dusunebilirsiniz Bu sablonun koyulmasina itiraz ediyorsaniz lutfen bunu maddenin tartisma sayfasinda belirtiniz Alevilik Ali ve On Iki Imam in ogretilerini ogretmis oldugu varsayilan Haci Bektas i Veli nin mistik Alevi Islami ogretilerini takip eden yerel bir Islami gelenektir Alevi ogretileri dede adi verilen din adamlari tarafindan aktarilir Islam in alti iman esasi kabul edilir ancak yorumlamada diger mezheplerle farkliliklar bulundurur Alevi ogretileri yerel bir Turk dunya gorusuyle harmanlandi ve Islam in heterodoks bir yorumuna yol acti Alevilerin dini itikadiAlevilik ve Siilikte onemli bir yere sahip olan Ali nin Zulfikar isimli kilicin uzerinde Ali Veliyyullah ic kisimda La feta illa Ali La seyfe Illa Zulfikar Ali gibi yigit yok Zulfikar gibi kilic yok yazan temsili bir resmi Temel inanc Alevilik Hakk Muhammed Ali uclemesiyle Ehl i Beyt ve On Iki Imamlari onemseyen Caferiyye Siiligi ile ortak noktalara sahip olan bir yoldur Alevilikte varlik birligi onemli yer tutmaktadir Dort kapi kirk makam inanci Dort Kapi Kirk Makam seklindeki kamil insan olma ilkelerini Haci Bektas i Veli nin tespit ettigine inanilir Haci Bektas Kul Tanri ya kirk makamda erer ulasir dost olur demistir kaynak belirtilmeli Aleviler kendi iclerinde bir cesit hiyerarsi olusturmustur Ornegin yol a gonul vermis olana talip denir Kisi yolun kurallarini yerine getirip bilgi duzeyini arttirdikca yukselir Alevilikte yol denen deyimin temelini Dort Kapi Kirk Makam anlayisi olusturmaktadir Dort Kapi ve Mertebeleri sunlardir Seriat Bel Kapisi Mu minlik Mertebesi Tarikat Kapisi Yol Kapisi Zahidlik Mertebesi Marifet Kapisi Il Kapisi Ariflik Mertebesi Hakikat Kapisi Gok Aman Yer Ana Muhiplik Mertebesi Her kapinin on makami vardir Seriat Kapisi nin makamlari Iman etmek Ilim ogrenmek Ibadet etmek Haramdan uzaklasmak Ailesine faydali olmak Cevreye zarar vermemek Peygamberin emirlerine uymak Sefkatli olmak Fiziki ve manevi yonden temiz olmak Kotu islerden sakinmak Tarikat Kapisi nin makamlari Tovbe etmek Mursidin ogutlerine uymak Temiz giyinmek Iyilik yolunda savasmak Hizmet etmeyi sevmek Haksizliktan korkmak Umitsizlige dusmemek Ibret almak Nimet dagitmak Ozunu fakir gormek Marifet Kapisi nin makamlari Edepli olmak Bencillik oc alma istegi ve garezden uzak olmak Dayanma Sabir ve yetinme Utanma Comertlik Ilim Hosgoru Ozunu bilmek Anlayislik Hakikat Kapisi nin makamlari Alcakgonullu olmak Kimsenin ayibini gormemek Yapabilecegin hicbir iyiligi esirgememek Tanri in her yarattigini sevmek Tum insanlari bir gormek Birlige yonelmek ve yoneltmek Gercegi gizlememek Anlami bilmek Tanrisal sirri ogrenmek Tanrisal varliga ulasmak 10 Muharrem Asure Gunu Huseyin bin Ali in katledilmesi Kerbela Olayi Dini torenler ve gunler Aleviler Muhammed in son peygamber olduguna Ali bin Ebu Talib in ise veliligine ya da imamligina inanirlar Aleviler ibadetlerini cemevinde yaparlar Gunluk ibadetleri Sabah Aksam ve Gece Gulbeng idir Kadir Gecesi yle baglantili olarak uc gun ve Muharrem ayinda ise on iki gun oruc tutarlar Muharrem den sonra da uc gun Hizir Orucu tutarlar Muharrem orucundan evvel uc gun Masum u Paklar orucunu tutarlar kaynak belirtilmeli Turkiye deki Aleviler Koyu kirmizi renkli bolgeler Hatay Adana Mersin yorelerindeki Arap Aleviligi ne ait olan yerlesim birimlerini gostermektedir Nufus dagilimiUcte biri Istanbul bolgesinde yasayan kaynak belirtilmeli Alevilerin daha sonra en yogun olarak bulunduklari yoreler arasinda Ankara Adana Balikesir Eskisehir Bursa Antalya Aydin ve Damal Ardahan sehirleriyle Ic ve Dogu Anadolu da yer alan Erzincan Sivas Tunceli Tokat ve Kahramanmaras in ilcelerinde gelmektedir Turkiye de en cok Alevi koyu ise 57 si karisik olmak uzere toplam yaklasik 548 adet koy olup Sivas ilinde yer almaktadir Bunlarin ardindan sirasiyla Tunceli Erzincan Tokat Corum Kahramanmaras Malatya Amasya Hatay Yozgat Adiyaman Bingol Erzurum Balikesir Kars Manisa Aydin Adana Mersin Mugla ve Ordu illeri gelmektedir Anadolu disinda ise Rumeli Balkanlar ve Arnavutluk ta yasayan Bektasiler in yani sira Bati Iran Luristan ve Kurdistan Bolgesel Yonetimi nde ise Yaresanilik Ehl i Hak Kakai ve Ali Ilahilik gibi isimlerle anilan ve kendilerini Kurtler veya Alevi Zazalar kaynak belirtilmeli olarak tanimlayan gruplar da bulunmaktadir Bugun Iran in dogusunda Horasan da da kucuk bir Alevi toplulugu vardir Aleviler daha ziyade daglik olan merkezi otoritenin baskisinin ulasamadigi bolgelerde yasamlarini surdurmektelerdir Bir kaynaga gore 2022 yilinda Turkiye de 25 milyon alevi bulundugu iddia edilmektedir Dunyada Alevi haklariTurkiye Cumhuriyeti cemevlerine ibadethane statusu verilmesine Alevi dedelerinin devlet memuru olabilmesine ve Alevilere ozel kamu fonu aktarilmasina olanak saglamamaktadir Devlet Aleviligin ne tam olarak bir din ne de Islam in bir dali olarak gorulemeyecegi Sufi tarikati olarak ele alinmasi gerektigini Diyanet in Islam in Sufi yorumuna hizmet vermedigini ve cemevlerinin cami mescid kilise ve sinagoglarin aksine ibadethane mabed kategorisine girmedigini savunmaktadir Cemevleri aldiklari bagislar ile ayakta durmaktadir Avrupa Insan Haklari Mahkemesi AIHM 2016 yilinda karara bagladigi davada Turkiye de devletin Alevileri resmen tanimamasi ve hukuksal statu saglamamasiyla Avrupa Insan Haklari Sozlesmesi nin din ve vicdan ozgurlukleriyle ilgili 9 uncu maddesinin ihlal ettigi sonucuna vardi ve Alevilerin hicbir kamusal hizmetten faydalanamamalarini dini ayrimcilik olarak tanimladi Bugune kadar AIHM in kimliklerde din hanesi cemevlerinin ibadet yeri statusu vicdani ret hakkinin taninmasi ve iliskin kararlarinin hicbiri Turk devleti tarafindan uygulanmadi ABD Disisleri Bakanligi nin acikladigi nun 2015 yili raporunda cemevlerinin ibadethane olarak kabul edilmemesi Avrupa Insan Haklari Mahkemesi nin kararina ragmen Alevi ogrencilerin zorunlu din derslerinden muaf olma hakkinin reddedilmesi ve Alevilere yonelik diger ayrimci uygulamalara yer verildi Isvicre nin Basel kantonunda Alevi derneklerinin basvurusu uzerine yerel parlamento 2012 yilinda Aleviligi ayri bir inanc olarak kabul etti Kaynakca KINGSLEY PATRICK 22 Temmuz 2017 Turkey s Alevis a Muslim Minority Fear a Policy of Denying Their Existence New York Times 12 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Temmuz 2017 TDV Islam Ansiklopedisi 30 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Nisan 2023 PDF 18 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Not 3 10 Ekim 680 Hicri 10 Muharrem 61 yilinda Ali bin Ebu Talib in oglu ve Muhammed in torunu Huseyin bin Ali ailesi ve takipcileri toplam 72 kisi Kerbela da Ali bin Ebu Talib in ordusundan ayrilan ve kendilerine Hariciler adi verilen bir grup tarafindan sehit edildi Aleviler bu olayi anmak icin her yil Muharrem ayinda On Iki gun Matem Orucu tutarlar Muharrem orucu ile Huseyin bin Ali in sahsinda Ehl i beyt e olan bagliliklarini dile getirirler ve ayni zamanda zalimin zulmu olarak nitelendirdikleri bu olayi lanetlerler Orucun sonunda Imam Zeynel Abidin in Kerbela dan sag kurtulmasi nedeniyle sukran olarak Asure corbasi pisirilip dagitilir Imam Cafer i Sadik Buyrugu Can Yayinlari s 297 Elahi Bahram 1987 The path of perfection the spiritual teachings of Master Nur Ali Elahi ISBN 0 7126 0200 3 www alevilik com au 7 Haziran 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Nisan 2022 a b AIHM den Aleviler icin tarihi karar 28 Subat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde DW com En son 23 Temmuz 2016 tarihinde erisildi AIHM in Alevilerle Ilgili Karari Ne Diyor Ne Demiyor 16 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bianet En son 23 Temmuz 2016 tarihinde erisildi ABD Dini Ozgurlukler Raporu nda Alevilere Ayrimcilik One Cikti 11 Eylul 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bianet En son 29 Agustos 2016 tarihinde erisildi Arsivlenmis kopya 6 Nisan 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Nisan 2018 Dis baglantilarVikisoz de Alevilik ile ilgili sozleri bulabilirsiniz Alevi takvimi 29 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Alevi inanc ve anma gunleri