Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Şubat 2011) |
Şamanizm, varlığı tüm insanların tarihinde Erken Taş Devri'ne ve daha da geriye dayanan bir din.
Günümüzde yenilenerek tekrar uygulanmaya başlanan şekline ise Neoşamanizm denir.
Bilim insanlarının farklı görüşleri
Şamanizmin başlangıçta Batılılarca çok tanrılı bir din olarak kabul edilmesi, Şamanizm hakkında yeterince bilgisi olmayan ilk Batılı gezginlerin Şamanizm hakkında Batı'ya aktardıkları yüzeysel bilgilerden kaynaklanmıştır.
Şamanizmin tanımında bilim insanları fikir birliğine varmış değildir. Bu hem şamanizmin içinde barındırdığı farklı yön ve ögelerden hem de Şamanizmin çok farklı coğrafyalarda, aynı temelde ama çok farklı şekillerde var olmasından kaynaklanmaktadır.
Büyük çoğunluğu eski Sovyet bilim insanları olan bir kesim (Mikaylovskiy, Haruzin, Potapov, Alekseev gibi) Şamanlığı Türklerin orijinal dini kabul ederken, aralarında Mircea Eliade, Jean Paul Roux, , , Hikmet Tanyu, Osman Turan, İbrahim Kafesoğlu'nun da bulunduğu bilim insanı ve yazarlar ise şamanlığı bir din değil Kuzey Asya topluluklarının dini duygularını içeren ve öteki alem varlıklarına hükmeden bir tür kült olarak görmektedirler.
“...Şaman, Anglosakson terminolojisinde anlatılmak istendiği gibi hekim, büyücü olmadığı gibi, şüphesiz tek şifa verici kişi de değildir. Kelimenin günlük anlamında bir büyücü değildir ve bu kelimeyle tanımlanması Şamanizme hiçbir zaman sahip olmadığı bir nitelik vermek pahasına onu bulunmaması gereken bir yere oturtmuştur…”
“Zaten Şaman, tamamen hayata dönük ve olumlu eylemler gerçekleştirmek isteyen kişiliğiyle hiçbir zaman kara büyüye alet olmaz ve hiçbir zaman kötülük yapmaz; sahip olduğu yetkilerini kendi kişisel hizmetinde ve kendi savunması amacıyla bile kullanmaz. Kabile reisi veya hükümdarlarla anlaşmazlığa düştüğünde kendi etkisinden yararlanabilir, ancak hiçbir şekilde görünmez gücüne başvurmaz; ona karşı koyacak herhangi bir gücü yokmuş gibi ve hayatını kaybetmek pahasına maddi gücün kendisini yenmesine seyirci kalır.”
“Şaman, gücünün kökeni ister kalıtım ister görünmeyenin armağanı olan bir yetenek veya uzun bir acemilik dönemi ya da ‘yetki sağlama isteği’ olsun, amacına, genellikle inzivada veya diğer büyük ustaların yanında gerçekleştirilen sabırlı bir yetişme dönemi geçirmeden ulaşmayı umamaz. Ne olursa olsun, güçten düşürücü şekilde gerçekleşen ve sonuçta kendisini bitkin halde yere düşürecek olan bir deneyim için bütün olanaklarını toplamaya çalışmalıdır. Evrenin yollarını katetmeye çağrılan şaman, yolunu kaybetmemek için bu yolları mümkün olan en iyi şekilde tanımalıdır; kendisini izleyen varlıklarla devamlı olarak karşı karşıya gelme olasılığı nedeniyle onların geleneklerini, dillerini ve âdetlerini öğrenmiş olması gerekir; belirli hedeflere yönelmesi nedeniyle bu hedeflere nasıl varacağını bilmelidir. Gerek geçtiği yollarda, gerek karşılaştığı varlıklarla elde etmek istediği sonuçlara erişebilmesi için şamanın kendisine yararlı olacak araçları tanımaya ihtiyacı vardır. Bunlar, yeryüzünün herhangi bir seyyahı için söz konusu olduğu gibi, gerçekleştirilecek işe, öngörülen zorluklara ve her kişinin kendine özgü olanaklarına bağlı olarak son derece çeşitli olabilirler.”
Tarih
Antik ve Orta Çağ’daki çok yaygın olan sihirlerden farkı, onların kişisel olmalarına karşılık, şamanlığın başta Orta Asya ve Kuzey Asya halkları olmak üzere, Hunlar, Göktürkler, Oğuzlarda, Türkiye'de Anadolu da, Alevi ve Bektaşiler'de Altay ve Tuva Türkleri'nde, Tunguzlar’da, Moğollar’da, Mançular’da, Laponlar’da, Eskimolar’da, Vogullar’da, Ontiyaklar’da, Samoyedler’de, Kafkaslar’da, Hindistan’da, Çin’de, Japonya’da, Endonezya’da, Malezya’da, Polinezya’da, Avustralya’da, Büyük Okyanus’un diğer adalarında, Alaska’da, Grönland ve İzlanda’da, Kuzey Amerika’da, Guyana’da, Amazon bölgesinde ve Afrika’nın birçok yerinde (ufak tefek ayrılıklar bir yana) temel ilkeler değişmemek koşuluyla az ya da çok kalabalık cemaatin bulunmasıdır. Şamanlığın ne zaman ortaya çıktığı, ne gibi değişiklikler geçirdiği kesin olarak bilinmemektedir.
Şamanizm'in köken olarak anaerkil dönemde ortaya çıktığı tahmin edilmektedir, şaman sözcüğü için dört farklı görüş öne sürülmektedir;
- Şaman kavramı, Hindistan’daki Pali dilinde ruhlardan esinlenen kişi anlamına gelen "samana" sözcüğünden türemiştir,
- Şaman kavramının kaynağı, Sanskritçe’de budacı rahip anlamına gelen samana sözcüğüdür,
- Şaman kavramı, Mançu dilinde oynayan zıplayan, bir iş görürken sürekli olarak hareket eden anlamındaki saman kavramından gelir.
- Tunguz kökenlidir. Yuçen dilinde "şan-man" büyücü demektir.
- Sözcüğün Ön Türklerde aslı Kam, kaman diğer dillerde verilen adı Şaman'dır.
- 4 çeşit şaman vardır, Ak, kara, şifacı ve kartal.
- Türklerin göçlerle tüm kıtalara yayılması nedeniyle çeşitli topluluklarda ortak törenler ve geleneklerle şamanlar karşımıza çıkar.
- Eski Mısırda, Mu ve Atlantis kıtalarında, Sümer tabletlerinde anlatılan birçok ergenlenmeyi şamanlar yaparlar, Türklerin kadim kültürü ve kayıp tarihlerin göksel bilgeleridirler.
- Şamanların öğretileri diğer mistik ve ezoterik inanç ve öklid cemiyetlerden çok farklıdır. Ses ve dalga olarak titreşime girip rezonansa erdiğinde kartal, kurt, ayı vb birçok hayvan dönüşümüne yani şekline girebilirler.
- Şamanları tanımak için geçmişte Sovyetlerde araştırmalar ünlü Japon yönetmen Akira Kurosowa, Dersu Uzala filminde yolculuk sırasında Şamanları da konu etmiştir.
Bölgesel şamanlık farkları
Son araştırmalar şamanlığın Türkler’e özgü olmayıp bütün Asya’ya yayıldığını göstermektedir ki, araştırmacılar, artık Amerika Kızılderililerini de Şamanizm kapsamında ele almaktadırlar. Nitekim Mircea Eliade Şamanizm adlı kitabında Asya’nın şaman topluluklarında, Amerika Kızılderililerinde ve Okyanusya yerlilerinde sayısız unsurun ortak olduğunu ortaya koymuştur.
Avrupa
Şamanlık Avrupa'da ilk çağ devirlerinden beri yaygındı ve farklı Töton kabileleri ve Fin-Baltık halkları arasında Demir Çağı boyunca uygulanmıştı. Hristiyanlığın doğuşuyla birlikte şamanlık yok olmaya yüz tutmuş, özellikle şehirlerde oldukça kaybolmuş fakat kırsal kesimlerde şamanlıktan kalma adetler Hristiyan olan halklar arasında yaşamaya devam etmiştir.
Sibirya
Sibirya klasik şamanizmin anavatanı kabul edilmektedir. Bölgedeki Ural, Altay, Paleosibiryalı halklar özellikle de avcı-toplayıcı gruplar modern dönemlere kadar şamanistik uygulamalarda bulunmaya devam etmişlerdir.
Eskimo
Doğu Sibirya'dan Kuzey Kanada'ya kadar uzanan geniş bir coğrafyada yaşayan Eskimo gruplarının Şamanist uygulama ve inançlara sahip oldukları kaydedilmiştir.
Amazon Bölgesi
Amazon Yağmur ormanlarında bazı yerli grupları şaman eylemlerinde bulunmaktadırlar. 20. yüzyılda Tukano Şamanlığı'nın zengin sembolizmi üzerine alan araştırmaları yapılmıştır.
Amerika kıtaları
Kuzey ve Güney Amerika kıtalarında yaşayan Yerlilerin tek bir evrensel Yerli Amerikan Dini veya manevi sisteminden bahsedilemeyecek denli çeşitli inançlara sahip oldukları bilinmektedir. Bununla birlikte yerel kültürlerin geleneksel şifacıları, mistikleri, otacıları bulunmakta; ancak onlar halkları arasında şaman terimi yerine kendi yerel dillerindeki kelimelerle anılmaktadırlar.
Şamanizm’de inisiyasyon
Şamanist inisiyasyonda her şaman adayı rüyalar, trans, ruhların isim ve fonksiyonları, şaman teknikleri, ‘gizli dil’ gibi bazı konularda bir eğitimden geçirildikten sonra şaman olabilir. Asya Şamanist inisiyasyonlarında sırra (mister) erme denilen “inisiyatik ölüm” ya da “cehenneme iniş” deneyimi Sibirya ve Orta Asya’daki Şamanist Türkler’in (Yakutlar, Altaylılar vs.) geleneklerine göre, hami-rehber ruhlarca, yeraltı denilen öte-alemde veya spiritüel gök katlarında gerçekleştirilir. Bu deneyim, fiziksel olarak, genellikle, orman, kır, mağara gibi toplumdan uzak ve kutsal sayılan bir yerde gerçekleştirilir. Şaman (Kam) adayı önceden hazırlık eğitimini almış olsa da, sırra (mister) erme denilen bu deneyimi yaşamadan adayın şamanlığı resmîleşmez. Bu deneyimi ancak gereken hazırlık eğitimini almış şaman adayları geçirebilir. (Hazırlık eğitimi, ancak, dalgınlık, olup bitene ilgisizlik, birtakım nöbetlere tutulma gibi ön belirtiler gösteren adaylar arasından, bir iç çağrısı alma ve mağaralarda haberci rüyalar görüp hami-rehber varlıklarıyla irtibata geçme gibi ilâhî “seçilme” belirtileri göstermiş olana verilir.) Davulu transa girmeyi kolaylaştıracak bir şekilde kullanmayı öğrenmiş aday, birtakım acı verici sınavlara tâbi tutulduktan sonra, ölüm deneyimini yaşamak üzere, transa girer. Şaman adayı birkaç gün süren bu deneyim boyunca, ruh ve beden bağları gevşemiş halde yatar. İnisiyasyonlardaki cehenneme iniş ya da ikinci doğuş denilen bu olgular Şamanizm’de şaman adayının vücudunun sembolik olarak parçalanması suretiyle organlarına ayrılması ve sonra bu parçaların birleştirilmesi veya etlerinden sıyrılmış kemiklerinin etlenmesiyle vücuduna yeniden kavuşması olarak simgelenir. Sırra erme denilen bu süre zarfında, hami-rehber varlıkları şamanın ruhuna şamanlığı için gerekli her şeyi öğretirler. Öğrettikleri arasında meslek sırları, “gizli dil”, hastalıkların özellikleri, iyileştirilme yolları da bulunur. Bu işlemler bittiğinde ve hipnotik uykudan çıktığında, aday kendini birtakım güçlerle donanmış ve bir hayli değişmiş halde bulur. Artık yalnızca bedensel gözleriyle değil, ruhani gözüyle (üçüncü göz) de görebilmektedir.
Şamanın trans deneyimi ve psişik yetenekleri
Şamanın davul ve dans unsurlarıyla gerçekleşen, uçuş denilen transında posesyon hali söz konusu değildir. Yani trans halindeki şamanın hiçbir hal ve hareketi idrak ve iradesi dışında değildir. Şamanın transında, kendi başına yaptığı bir şuur deneyimi söz konusudur. Bununla birlikte şaman, gerekirse bir ruh ile –posede olmadan– bağlantı kurabilir. Bu, kimilerine göre, şuur ve kişiliğin kaybolmadığı gözlemlenen bir medyumluktur. Şamanın ruhsal yolculuğu, teozofik terimlerle, astral seyahat, akaşik okumalar, ruhlar âleminin yüksek bölgelerine nüfuz etme ve diğer ruhlarla posede olmadan bağlantı kurma gibi çeşitli yönlerde gelişir. Usta şamanların Demir-Kazık yıldızına kadar yükselebildikleri söylenir. Şifacılık, geleceği bilme, obsesyona uğramış insanları obsedörü kovarak obsesyondan kurtarma, çift bedenlenme (dedublüman), fasinatörlük ve büyü (maji) yapabilme şamanlarda sıkça rastlanan yeteneklerdir.
Şamanizm’de üç âlem
Asya Şamanizm’inde üç âlem söz konusudur: Yer, Yeraltı ve Gök fakat bunlar sembolik ifadelerdir. Yeraltı terimi Asya’nın kimi Şamanist geleneklerinde öte-alem anlamında kullanılır, kimi Şamanist geleneklerinde ise ölüm olayının akabinde yaşanılan kargaşa ve vicdani hesaplaşma dönemini ifade etmek üzere kullanılır. Dolayısıyla, bazı Şamanist geleneklerde yeraltı denildiğinde, genellikle öte-alemin titreşim düzeyi kaba ve yoğun ortamları söz konusudur. Yeraltı deyiminin bu anlamda kullanıldığı şamanist geleneklerde öte-alemin huzurlu ortamları ise “gölgeler diyarı” gibi başka ifadelerle belirtilmektedir. Yakut Türkleri, Çukçiler ve Yukagirler, insanın üç “can”ı olduğunu kabul ederler. Ölüm olayında biri mezarda kalır, biri “gölgeler diyarı”na iner, üçüncüsü ise Göğe çıkar. Ölüler, bir süre sonra, yeryüzünde tekrar doğabilirler. Uygurlar, inandıkları sürekli olarak tekrar doğma olgusuna “sansar” adını verirler.
Asya Şamanizm’ine, özellikle Altay, Yakut ve Uygur Türkleri’nin geleneklerine göre, insanların yaşadığı Yer, ölülerin göçtüğü “yeraltı” (öte-âlem) ve spiritüel anlamdaki Kutsal Gök’ten oluşan üç ortam, merkezlerinden geçen, direk ya da kazık denilen bir eksenle birbirine bağlanırlar. Bu eksen “Göğün göbeği” ile “Yer’in göbeği” arasında yer alır.
Bu kavram Altay, Yakut ve Uygur Türkleri’nin geleneklerinde şöyle açıklanır: İnsanların yaşadığı Yer, ölülerin göçtüğü “yeraltı” (öte-âlem) ve spiritüel anlamdaki Gök’ten oluşan üç alem ya da ortam, merkezlerinden geçen bir eksenle birbirine bağlıdır. “Yer’in göbeği” ile “Göğün göbeği” arasındaki bu eksenin geçtiği, bu ortamların ortasındaki delikler ya da açıklıklar bir tür geçittir. Şamanlar, “uçuş” (trans deneyimi) sırasında bir ortamdan diğerine geçerken bu irtibat geçitlerinden yararlanırlar. Aynı şekilde, ölenler de öte-âleme bu yolla göçerler. Öte-âleme giden şamanlar oraya “Yer’in deliği” geçidinden geçerek gider, yine bu delikten ya da kapıdan dönerler. “Yer’in ekseni” kavramı Altay, Yakut ve Uygur geleneklerinin yanı sıra, Başkurt, Kırgız, Kalmuk, Çukçi, Buryat, Samoyet, Koryak, Moğol, Tibet, Fin, Lapon ve Estonya geleneklerinde da bulunur.
Altay, Yakut ve Uygur Türkleri’nin geleneklerine göre, şamanın “Yeraltı”na inebilmesi veya “gökler”e çıkabilmesi için önce “Yer’in Ekseni”ne çıkması gerekir. “Yeraltı”na inmesi gereken Altay şamanı “uçuş” yolculuğunda önce “demir dağ”a (Temir taikşa) tırmanır. Yer’in Ekseni”ne çıkması işte bu sembolik “dağ”ı aşıp “Yerin Göbeği” denilen delikten girmesiyle mümkün olur.
Şaman gölgeler diyarı’na giderken öncelikle “Yerin göbeği”ndeki bu delikten “Yer’in Ekseni”ne ulaşmak, sonra da “Yeraltı”nın cehennemi kısmından geçmek zorundadır. Ölen kimseler de bu yolculuğu yaparlar ki, bu yolculukta ölünün geçemediği takdirde azap çekmesinin söz konusu olduğu bir köprü’yle karşılaşılır.
Kuzey ve Orta Asya Şamanizm’inde yeraltı âlemi 7 veya 9 katlıdır. Ölüm olayı ile beden terk edildikten sonra kimileri yeraltı katlarındaki ortamlara, kimileri ise Gök katlarındaki ortamlara giderler. Şaman da, trans deneyimi sırasında, yapacağı uygulamanın amacı ve türüne göre, ya yeraltı âlemine iner ya da Göğe çıkar. Örneğin, bir hastayı iyileştirmek için Göğe çıkması fakat bir ölünün ruhuna eşlik etmek, hastanın ruhunu geri getirmek (ölmemesini sağlamak) veya yeryüzünü terk etmek istemeyen ölüleri ‘gölgeler diyarı’na götürmek için Yeraltı’na iner fakat herhangi bir nedenle Göğe çıkacak bir şamanın önce yeraltı denilen âleme inmesi gerekir. Yani hiç kimse “Yeraltı”na (öte-âlem) inmeden Göğe çıkamaz.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Çoban, Ramazan Volkan. Türk Mitolojisinde İyilik Tanrısı Ülgen’in İnanıştaki Yeri,Tasviri ve Kökeni
Siteler
- İngilizce Wikipedia Şamanizm maddesi 8 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Şamanizm 17 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Kitaplar
- Fuzuli Bayat, Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2006.
- Fuzuli Bayat, Türk Şaman Metinleri, Efsaneler ve Memoratlar, Piramit, Ankara, 2004.
- Şamanizm, Michel Perrin, İletişim Yayınları, 2001
- Abdülkadir İnan, Tarihte ve Bugün Şamanizm, Türk Tarih Kurumu, 2000.
- Türklerin ve Moğolların Eski Dini / Jean-Paul Roux
- Şamanizm, Mircea Eliade
- Semboller Ansiklopedisi
- Sergen Çirkin, Güney Sibirya Arkeolojisi ve Şamanizm, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2019.
Filmler
- Ex-Pajé (Luiz Bolognesi) Brazil 2018
- Quantum Men (Carlos Serrano Azcona) Spain 2011
- Other Worlds (Jan Kounen) France 2004
- Bells From the Deep (Werner Herzog) Germany 1993
- The Mad Masters (Jean Rouch) France 1955
- Au pays des mages noirs (Jean Rouch) France 1947
Dış bağlantılar
- turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/55.php25 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Eski Türk İnançları[]
- dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/26/1013/12315.pdf 19 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Divan- ı Lugati-t Türk'te şamanizm1 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Subat 2011 Samanizm varligi tum insanlarin tarihinde Erken Tas Devri ne ve daha da geriye dayanan bir din Altay Samani Gunumuzde yenilenerek tekrar uygulanmaya baslanan sekline ise Neosamanizm denir Bilim insanlarinin farkli gorusleriSibirya nin Tuva Cumhuriyeti baskenti Kizil da bir kam saman Samanizmin baslangicta Batililarca cok tanrili bir din olarak kabul edilmesi Samanizm hakkinda yeterince bilgisi olmayan ilk Batili gezginlerin Samanizm hakkinda Bati ya aktardiklari yuzeysel bilgilerden kaynaklanmistir Samanizmin taniminda bilim insanlari fikir birligine varmis degildir Bu hem samanizmin icinde barindirdigi farkli yon ve ogelerden hem de Samanizmin cok farkli cografyalarda ayni temelde ama cok farkli sekillerde var olmasindan kaynaklanmaktadir Buyuk cogunlugu eski Sovyet bilim insanlari olan bir kesim Mikaylovskiy Haruzin Potapov Alekseev gibi Samanligi Turklerin orijinal dini kabul ederken aralarinda Mircea Eliade Jean Paul Roux Hikmet Tanyu Osman Turan Ibrahim Kafesoglu nun da bulundugu bilim insani ve yazarlar ise samanligi bir din degil Kuzey Asya topluluklarinin dini duygularini iceren ve oteki alem varliklarina hukmeden bir tur kult olarak gormektedirler Saman Anglosakson terminolojisinde anlatilmak istendigi gibi hekim buyucu olmadigi gibi suphesiz tek sifa verici kisi de degildir Kelimenin gunluk anlaminda bir buyucu degildir ve bu kelimeyle tanimlanmasi Samanizme hicbir zaman sahip olmadigi bir nitelik vermek pahasina onu bulunmamasi gereken bir yere oturtmustur Zaten Saman tamamen hayata donuk ve olumlu eylemler gerceklestirmek isteyen kisiligiyle hicbir zaman kara buyuye alet olmaz ve hicbir zaman kotuluk yapmaz sahip oldugu yetkilerini kendi kisisel hizmetinde ve kendi savunmasi amaciyla bile kullanmaz Kabile reisi veya hukumdarlarla anlasmazliga dustugunde kendi etkisinden yararlanabilir ancak hicbir sekilde gorunmez gucune basvurmaz ona karsi koyacak herhangi bir gucu yokmus gibi ve hayatini kaybetmek pahasina maddi gucun kendisini yenmesine seyirci kalir Saman gucunun kokeni ister kalitim ister gorunmeyenin armagani olan bir yetenek veya uzun bir acemilik donemi ya da yetki saglama istegi olsun amacina genellikle inzivada veya diger buyuk ustalarin yaninda gerceklestirilen sabirli bir yetisme donemi gecirmeden ulasmayi umamaz Ne olursa olsun gucten dusurucu sekilde gerceklesen ve sonucta kendisini bitkin halde yere dusurecek olan bir deneyim icin butun olanaklarini toplamaya calismalidir Evrenin yollarini katetmeye cagrilan saman yolunu kaybetmemek icin bu yollari mumkun olan en iyi sekilde tanimalidir kendisini izleyen varliklarla devamli olarak karsi karsiya gelme olasiligi nedeniyle onlarin geleneklerini dillerini ve adetlerini ogrenmis olmasi gerekir belirli hedeflere yonelmesi nedeniyle bu hedeflere nasil varacagini bilmelidir Gerek gectigi yollarda gerek karsilastigi varliklarla elde etmek istedigi sonuclara erisebilmesi icin samanin kendisine yararli olacak araclari tanimaya ihtiyaci vardir Bunlar yeryuzunun herhangi bir seyyahi icin soz konusu oldugu gibi gerceklestirilecek ise ongorulen zorluklara ve her kisinin kendine ozgu olanaklarina bagli olarak son derece cesitli olabilirler TarihAntik ve Orta Cag daki cok yaygin olan sihirlerden farki onlarin kisisel olmalarina karsilik samanligin basta Orta Asya ve Kuzey Asya halklari olmak uzere Hunlar Gokturkler Oguzlarda Turkiye de Anadolu da Alevi ve Bektasiler de Altay ve Tuva Turkleri nde Tunguzlar da Mogollar da Mancular da Laponlar da Eskimolar da Vogullar da Ontiyaklar da Samoyedler de Kafkaslar da Hindistan da Cin de Japonya da Endonezya da Malezya da Polinezya da Avustralya da Buyuk Okyanus un diger adalarinda Alaska da Gronland ve Izlanda da Kuzey Amerika da Guyana da Amazon bolgesinde ve Afrika nin bircok yerinde ufak tefek ayriliklar bir yana temel ilkeler degismemek kosuluyla az ya da cok kalabalik cemaatin bulunmasidir Samanligin ne zaman ortaya ciktigi ne gibi degisiklikler gecirdigi kesin olarak bilinmemektedir Samanizm in koken olarak anaerkil donemde ortaya ciktigi tahmin edilmektedir saman sozcugu icin dort farkli gorus one surulmektedir Saman kavrami Hindistan daki Pali dilinde ruhlardan esinlenen kisi anlamina gelen samana sozcugunden turemistir Saman kavraminin kaynagi Sanskritce de budaci rahip anlamina gelen samana sozcugudur Saman kavrami Mancu dilinde oynayan ziplayan bir is gorurken surekli olarak hareket eden anlamindaki saman kavramindan gelir Tunguz kokenlidir Yucen dilinde san man buyucu demektir Sozcugun On Turklerde asli Kam kaman diger dillerde verilen adi Saman dir 4 cesit saman vardir Ak kara sifaci ve kartal Turklerin goclerle tum kitalara yayilmasi nedeniyle cesitli topluluklarda ortak torenler ve geleneklerle samanlar karsimiza cikar Eski Misirda Mu ve Atlantis kitalarinda Sumer tabletlerinde anlatilan bircok ergenlenmeyi samanlar yaparlar Turklerin kadim kulturu ve kayip tarihlerin goksel bilgeleridirler Samanlarin ogretileri diger mistik ve ezoterik inanc ve oklid cemiyetlerden cok farklidir Ses ve dalga olarak titresime girip rezonansa erdiginde kartal kurt ayi vb bircok hayvan donusumune yani sekline girebilirler Samanlari tanimak icin gecmiste Sovyetlerde arastirmalar unlu Japon yonetmen Akira Kurosowa Dersu Uzala filminde yolculuk sirasinda Samanlari da konu etmistir Bolgesel samanlik farklariTunguz samani giysisi Son arastirmalar samanligin Turkler e ozgu olmayip butun Asya ya yayildigini gostermektedir ki arastirmacilar artik Amerika Kizilderililerini de Samanizm kapsaminda ele almaktadirlar Nitekim Mircea Eliade Samanizm adli kitabinda Asya nin saman topluluklarinda Amerika Kizilderililerinde ve Okyanusya yerlilerinde sayisiz unsurun ortak oldugunu ortaya koymustur Avrupa Samanlik Avrupa da ilk cag devirlerinden beri yaygindi ve farkli Toton kabileleri ve Fin Baltik halklari arasinda Demir Cagi boyunca uygulanmisti Hristiyanligin dogusuyla birlikte samanlik yok olmaya yuz tutmus ozellikle sehirlerde oldukca kaybolmus fakat kirsal kesimlerde samanliktan kalma adetler Hristiyan olan halklar arasinda yasamaya devam etmistir Sibirya Sibirya klasik samanizmin anavatani kabul edilmektedir Bolgedeki Ural Altay Paleosibiryali halklar ozellikle de avci toplayici gruplar modern donemlere kadar samanistik uygulamalarda bulunmaya devam etmislerdir Eskimo Dogu Sibirya dan Kuzey Kanada ya kadar uzanan genis bir cografyada yasayan Eskimo gruplarinin Samanist uygulama ve inanclara sahip olduklari kaydedilmistir Amazon Bolgesi Amazon Yagmur ormanlarinda bazi yerli gruplari saman eylemlerinde bulunmaktadirlar 20 yuzyilda Tukano Samanligi nin zengin sembolizmi uzerine alan arastirmalari yapilmistir Amerika kitalari Kuzey ve Guney Amerika kitalarinda yasayan Yerlilerin tek bir evrensel Yerli Amerikan Dini veya manevi sisteminden bahsedilemeyecek denli cesitli inanclara sahip olduklari bilinmektedir Bununla birlikte yerel kulturlerin geleneksel sifacilari mistikleri otacilari bulunmakta ancak onlar halklari arasinda saman terimi yerine kendi yerel dillerindeki kelimelerle anilmaktadirlar Samanizm de inisiyasyonSamanist inisiyasyonda her saman adayi ruyalar trans ruhlarin isim ve fonksiyonlari saman teknikleri gizli dil gibi bazi konularda bir egitimden gecirildikten sonra saman olabilir Asya Samanist inisiyasyonlarinda sirra mister erme denilen inisiyatik olum ya da cehenneme inis deneyimi Sibirya ve Orta Asya daki Samanist Turkler in Yakutlar Altaylilar vs geleneklerine gore hami rehber ruhlarca yeralti denilen ote alemde veya spirituel gok katlarinda gerceklestirilir Bu deneyim fiziksel olarak genellikle orman kir magara gibi toplumdan uzak ve kutsal sayilan bir yerde gerceklestirilir Saman Kam adayi onceden hazirlik egitimini almis olsa da sirra mister erme denilen bu deneyimi yasamadan adayin samanligi resmilesmez Bu deneyimi ancak gereken hazirlik egitimini almis saman adaylari gecirebilir Hazirlik egitimi ancak dalginlik olup bitene ilgisizlik birtakim nobetlere tutulma gibi on belirtiler gosteren adaylar arasindan bir ic cagrisi alma ve magaralarda haberci ruyalar gorup hami rehber varliklariyla irtibata gecme gibi ilahi secilme belirtileri gostermis olana verilir Davulu transa girmeyi kolaylastiracak bir sekilde kullanmayi ogrenmis aday birtakim aci verici sinavlara tabi tutulduktan sonra olum deneyimini yasamak uzere transa girer Saman adayi birkac gun suren bu deneyim boyunca ruh ve beden baglari gevsemis halde yatar Inisiyasyonlardaki cehenneme inis ya da ikinci dogus denilen bu olgular Samanizm de saman adayinin vucudunun sembolik olarak parcalanmasi suretiyle organlarina ayrilmasi ve sonra bu parcalarin birlestirilmesi veya etlerinden siyrilmis kemiklerinin etlenmesiyle vucuduna yeniden kavusmasi olarak simgelenir Sirra erme denilen bu sure zarfinda hami rehber varliklari samanin ruhuna samanligi icin gerekli her seyi ogretirler Ogrettikleri arasinda meslek sirlari gizli dil hastaliklarin ozellikleri iyilestirilme yollari da bulunur Bu islemler bittiginde ve hipnotik uykudan ciktiginda aday kendini birtakim guclerle donanmis ve bir hayli degismis halde bulur Artik yalnizca bedensel gozleriyle degil ruhani gozuyle ucuncu goz de gorebilmektedir Samanin trans deneyimi ve psisik yetenekleriSamanin davul ve dans unsurlariyla gerceklesen ucus denilen transinda posesyon hali soz konusu degildir Yani trans halindeki samanin hicbir hal ve hareketi idrak ve iradesi disinda degildir Samanin transinda kendi basina yaptigi bir suur deneyimi soz konusudur Bununla birlikte saman gerekirse bir ruh ile posede olmadan baglanti kurabilir Bu kimilerine gore suur ve kisiligin kaybolmadigi gozlemlenen bir medyumluktur Samanin ruhsal yolculugu teozofik terimlerle astral seyahat akasik okumalar ruhlar aleminin yuksek bolgelerine nufuz etme ve diger ruhlarla posede olmadan baglanti kurma gibi cesitli yonlerde gelisir Usta samanlarin Demir Kazik yildizina kadar yukselebildikleri soylenir Sifacilik gelecegi bilme obsesyona ugramis insanlari obsedoru kovarak obsesyondan kurtarma cift bedenlenme dedubluman fasinatorluk ve buyu maji yapabilme samanlarda sikca rastlanan yeteneklerdir Samanizm de uc alemAsya Samanizm inde uc alem soz konusudur Yer Yeralti ve Gok fakat bunlar sembolik ifadelerdir Yeralti terimi Asya nin kimi Samanist geleneklerinde ote alem anlaminda kullanilir kimi Samanist geleneklerinde ise olum olayinin akabinde yasanilan kargasa ve vicdani hesaplasma donemini ifade etmek uzere kullanilir Dolayisiyla bazi Samanist geleneklerde yeralti denildiginde genellikle ote alemin titresim duzeyi kaba ve yogun ortamlari soz konusudur Yeralti deyiminin bu anlamda kullanildigi samanist geleneklerde ote alemin huzurlu ortamlari ise golgeler diyari gibi baska ifadelerle belirtilmektedir Yakut Turkleri Cukciler ve Yukagirler insanin uc can i oldugunu kabul ederler Olum olayinda biri mezarda kalir biri golgeler diyari na iner ucuncusu ise Goge cikar Oluler bir sure sonra yeryuzunde tekrar dogabilirler Uygurlar inandiklari surekli olarak tekrar dogma olgusuna sansar adini verirler Asya Samanizm ine ozellikle Altay Yakut ve Uygur Turkleri nin geleneklerine gore insanlarin yasadigi Yer olulerin goctugu yeralti ote alem ve spirituel anlamdaki Kutsal Gok ten olusan uc ortam merkezlerinden gecen direk ya da kazik denilen bir eksenle birbirine baglanirlar Bu eksen Gogun gobegi ile Yer in gobegi arasinda yer alir Bu kavram Altay Yakut ve Uygur Turkleri nin geleneklerinde soyle aciklanir Insanlarin yasadigi Yer olulerin goctugu yeralti ote alem ve spirituel anlamdaki Gok ten olusan uc alem ya da ortam merkezlerinden gecen bir eksenle birbirine baglidir Yer in gobegi ile Gogun gobegi arasindaki bu eksenin gectigi bu ortamlarin ortasindaki delikler ya da acikliklar bir tur gecittir Samanlar ucus trans deneyimi sirasinda bir ortamdan digerine gecerken bu irtibat gecitlerinden yararlanirlar Ayni sekilde olenler de ote aleme bu yolla gocerler Ote aleme giden samanlar oraya Yer in deligi gecidinden gecerek gider yine bu delikten ya da kapidan donerler Yer in ekseni kavrami Altay Yakut ve Uygur geleneklerinin yani sira Baskurt Kirgiz Kalmuk Cukci Buryat Samoyet Koryak Mogol Tibet Fin Lapon ve Estonya geleneklerinde da bulunur Altay Yakut ve Uygur Turkleri nin geleneklerine gore samanin Yeralti na inebilmesi veya gokler e cikabilmesi icin once Yer in Ekseni ne cikmasi gerekir Yeralti na inmesi gereken Altay samani ucus yolculugunda once demir dag a Temir taiksa tirmanir Yer in Ekseni ne cikmasi iste bu sembolik dag i asip Yerin Gobegi denilen delikten girmesiyle mumkun olur Saman golgeler diyari na giderken oncelikle Yerin gobegi ndeki bu delikten Yer in Ekseni ne ulasmak sonra da Yeralti nin cehennemi kismindan gecmek zorundadir Olen kimseler de bu yolculugu yaparlar ki bu yolculukta olunun gecemedigi takdirde azap cekmesinin soz konusu oldugu bir kopru yle karsilasilir Kuzey ve Orta Asya Samanizm inde yeralti alemi 7 veya 9 katlidir Olum olayi ile beden terk edildikten sonra kimileri yeralti katlarindaki ortamlara kimileri ise Gok katlarindaki ortamlara giderler Saman da trans deneyimi sirasinda yapacagi uygulamanin amaci ve turune gore ya yeralti alemine iner ya da Goge cikar Ornegin bir hastayi iyilestirmek icin Goge cikmasi fakat bir olunun ruhuna eslik etmek hastanin ruhunu geri getirmek olmemesini saglamak veya yeryuzunu terk etmek istemeyen oluleri golgeler diyari na goturmek icin Yeralti na iner fakat herhangi bir nedenle Goge cikacak bir samanin once yeralti denilen aleme inmesi gerekir Yani hic kimse Yeralti na ote alem inmeden Goge cikamaz Ayrica bakinizTengricilik Yasam agaci Samanizmde Yer in Ekseni YeraltiKaynakcaCoban Ramazan Volkan Turk Mitolojisinde Iyilik Tanrisi Ulgen in Inanistaki Yeri Tasviri ve KokeniSiteler Ingilizce Wikipedia Samanizm maddesi 8 Agustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Samanizm 17 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kitaplar Fuzuli Bayat Ana Hatlariyla Turk Samanligi Otuken Nesriyat Istanbul 2006 Fuzuli Bayat Turk Saman Metinleri Efsaneler ve Memoratlar Piramit Ankara 2004 Samanizm Michel Perrin Iletisim Yayinlari 2001 Abdulkadir Inan Tarihte ve Bugun Samanizm Turk Tarih Kurumu 2000 Turklerin ve Mogollarin Eski Dini Jean Paul Roux Samanizm Mircea Eliade Semboller Ansiklopedisi Sergen Cirkin Guney Sibirya Arkeolojisi ve Samanizm Yapi Kredi Yayinlari Istanbul 2019 FilmlerEx Paje Luiz Bolognesi Brazil 2018 Quantum Men Carlos Serrano Azcona Spain 2011 Other Worlds Jan Kounen France 2004 Bells From the Deep Werner Herzog Germany 1993 The Mad Masters Jean Rouch France 1955 Au pays des mages noirs Jean Rouch France 1947Dis baglantilarturkoloji cu edu tr HALKBILIM 55 php25 Subat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Eski Turk Inanclari olu kirik baglanti dergiler ankara edu tr dergiler 26 1013 12315 pdf 19 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Divan i Lugati t Turk te samanizm1 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde