Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Uzun yaşam, bir nüfusun özellikle uzun ömürlü üyelerine atıfta bulunabilirken, yaşam beklentisi istatistiksel olarak belirli bir yaşta kalan ortalama yıl sayısı olarak tanımlanır. Örneğin, bir nüfusun doğumda beklenen yaşam süresi, aynı yıl içinde doğan tüm insanların ortalama ölüm yaşıyla aynıdır.
Uzun ömür çalışmaları, ömrü uzatmaya yönelik varsayılan yöntemleri içerebilir. Uzun ömür sadece bilim camiasının değil aynı zamanda gezi, bilimkurgu ve ütopik roman yazarlarının da konusu olmuştur. Efsanevi gençlik çeşmesi, Antik Yunan tarihçisi Herodot'un eserinde ortaya çıktı.
Yanlış veya eksik doğum istatistikleri nedeniyle en uzun insan ömrünün doğrulanması konusunda zorluklar yaşanıyor.
Yaşam beklentisi
Bireyin ömrünün uzamasına çeşitli faktörler katkıda bulunur. Yaşam beklentisindeki önemli faktörler arasında cinsiyet, genetik, sağlık hizmetlerine erişim, hijyen, diyet, beslenme, egzersiz, yaşam tarzı ve suç oranları yer alıyor. Aşağıda farklı ülkelerdeki yaşam beklentilerinin bir listesi bulunmaktadır:
- Gelişmiş ülkeler: 77–90 yaş (örn. Kanada: 81,29 yıl, 2010 tahmini)
- Gelişmekte olan ülkeler: 32–80 yaş (örn. Mozambik: 41,37 yıl, 2010 tahmini)
Dünya genelinde yaşam beklentisi arttıkça nüfusun yaşam süresi de artıyor:
- Avustralya: 2002'de 80 yıl, 2010'da 81,72 yıl
- Fransa: 2002'de 79,05 yıl, 2010'da 81,09 yıl
- Almanya: 2002'de 77,78 yıl, 2010'da 79,41 yıl
- İtalya: 2002'de 79,25 yıl, 2010'da 80,33 yıl
- Japonya: 2002'de 81,56 yıl, 2010'da 82,84 yıl
- Monako: 2002'de 79,12 yıl, 2011'de 79,73 yıl
- İspanya: 2002'de 79,06 yıl, 2010'da 81,07 yıl
- Birleşik Krallık: 2002'de 80 yıl, 2010'da 81,73 yıl
- Amerika Birleşik Devletleri: 2002'de 77,4 yıl, 2010'da 78,24 yıl
Uzun ömürlü bireyler
Gerontoloji Araştırma Grubu, mevcut uzun ömür kayıtlarını modern standartlara göre doğruluyor ve süper yüzyıllıkların bir listesini tutuyor; başka birçok doğrulanmamış uzun ömürlülük iddiası mevcuttur. Rekor sahibi kişiler şunları içerir:
- (1682–1785, 102 yıl, 333 gün): 100 yaşına ulaşan (21 Temmuz 1782'de) ve yaşı doğrulanabilen ilk kişi.
- (1788–1899, 110 yıl, 135 gün): 110 yaşına ulaşan (21 Eylül 1898'de) ve yaşı doğrulanabilen ilk kişi.
- (18 Mayıs 1792 - 4 Nisan 1903, 110 yıl, 346 gün): Onaylanmış ilk süper asırlık kadın (18 Mayıs 1902'de).
- Jeanne Calment (1875–1997, 122 yıl, 164 gün): Yaşı modern belgelerle doğrulanan tarihteki en yaşlı kişi. Bu, şimdiye kadar yaşamış belgelenmiş en eski birey tarafından belirlenen modern insan yaşam süresini tanımlar.
- Sarah Knauss (1880–1999, 119 yıl, 97 gün): Modern zamanların belgelenen en yaşlı üçüncü kişisi ve en yaşlı Amerikalı.
- Jiroemon Kimura (1897–2013, 116 yıl, 54 gün): Yaşı modern belgelerle doğrulanan tarihteki en yaşlı adam.
- Kane Tanaka (1903–2022, 119 yıl, 107 gün): Modern zamanların belgelenen en yaşlı ikinci kişisi ve en yaşlı Japon.
Başlıca faktörler
Ömür boyu yıllık gelir, bir tür uzun ömür sigortasıdır. Kanıta dayalı çalışmalar, uzun ömürlülüğün iki ana faktöre dayandığını göstermektedir: genetik ve yaşam tarzı.
Genetik
İkiz çalışmaları, insan ömründeki çeşitliliğin yaklaşık %20-30'unun genetikle ilgili olabileceğini, geri kalanının ise değiştirilebilecek bireysel davranışlar ve çevresel faktörlerden kaynaklanabileceğini tahmin etmektedir. Her ne kadar ABD, Belçika ve İngiltere insan genetik varyantları araştırma veri tabanına göre 200'den fazla gen varyantı uzun ömürle ilişkilendirilmiş olsa da bunlar kalıtsallığın yalnızca küçük bir kısmını açıklamaktadır.
Asırlık kişilerin kan örneklerinden oluşturulan lenfoblast hücre dizileri, DNA onarım proteini PARP'nin daha genç (20 ila 70 yaş arası) bireylerin hücre dizilerinden önemli ölçüde daha yüksek aktivitesine sahiptir. Asırlık kişilerin lenfositik hücreleri, H2O2'nin ölümcül olmayan oksidatif DNA hasarından sonra onarım mekanizmasını başlatma yetenekleri hem de PARP gen ekspresyonu açısından genç insanların hücrelerine özgü özelliklere sahiptir. Bu bulgular, yüksek PARP gen ekspresyonunun, yaşlanmanın DNA hasarı teorisiyle tutarlı olarak, asırlık kişilerin ömrünün uzunluğuna katkıda bulunduğunu göstermektedir.
Temmuz 2020'de bilim insanları, genel yaşam süreleri bilinen 1,75 milyon kişiyle ilgili kamuya açık biyolojik verileri kullanarak, doğası gereği sağlık süresini, yaşam süresini ve uzun ömürlülüğü etkilediği görünen 10 genomik lokus belirlediler; bunların yarısı daha önce genom çapında öneme sahip olarak rapor edilmedi ve çoğu, kardiyovasküler hastalıklarla ilişkili ve metabolizmasını bu alanda daha ileri araştırmalar için umut verici bir aday olarak tanımlayın. Çalışmaları, kandaki yüksek demir seviyelerinin muhtemelen azaldığını ve demirin metabolize edilmesinde rol oynayan genlerin insanlarda sağlıklı yaşam yıllarını muhtemelen arttırdığını öne sürüyor.
Yaşam tarzı
Uzun ömürlülük son derece esnek bir özelliktir ve bileşenlerini etkileyen özellikler, fiziksel (statik) ortamlara ve geniş kapsamlı yaşam tarzı değişikliklerine yanıt verir: fiziksel egzersiz, beslenme alışkanlıkları, yaşam koşulları ve beslenme müdahalelerinin yanı sıra farmasötik müdahaleler. 2012 yılında yapılan bir araştırma, boş zamanlarında yapılan mütevazı miktardaki fiziksel egzersizin bile yaşam beklentisini 4,5 yıla kadar uzatabildiğini buldu.
Diyet
2021 yılı itibarıyla herhangi bir diyet uygulamasının insanın uzun ömürlülüğüne katkıda bulunduğuna dair klinik kanıt bulunmamaktadır.
Biyolojik yollar
Yaşlanmayı düzenlediği bilinen ve modülasyonunun uzun ömürlülüğü etkilediği gösterilen, iyi çalışılmış dört biyolojik yol vardır: İnsülin, rapamisinin mekanik hedefi, AMP aktive edici protein kinaz ve Sirtuin yolları.
Otofaji
Otofaji, sağlık süresinde ve yaşam süresinin uzatılmasında önemli bir rol oynar.
Zamanla değişim
Sanayi öncesi dönemlerde genç ve orta yaştaki ölümler bugüne göre daha yaygındı. Bunun nedeni genetik değil, hastalık, kazalar ve yetersiz beslenme gibi çevresel faktörlerdir; özellikle de birincisi, 20. yüzyıl öncesi tıpla genellikle tedavi edilemediğinden. Kadınlarda doğumdan kaynaklanan ölümler yaygındı ve pek çok çocuk bebeklik dönemini geçemiyordu. Buna ek olarak, yaşlılığa ulaşan çoğu insanın yukarıda bahsedilen tedavi edilemeyen sağlık sorunlarından dolayı hızla ölmesi muhtemeldir. Buna rağmen, John Adams, Yaşlı Cato, Thomas Hobbes, Pomerania'li Eric dahil olmak üzere 20. yüzyıl öncesi 85 yıl veya daha fazla ömre sahip olan birçok örnek var. Christopher Polhem ve Michelangelo. Bu aynı zamanda köylüler ve işçiler gibi daha fakir insanlar için de geçerliydi. Şecere uzmanları neredeyse kesinlikle birkaç yüz yıl önce 70'li, 80'li ve hatta 90'lı yaşlarında yaşayan atalar bulacaklar.
Örneğin, Birleşik Krallık'ta 1871'de yapılan bir nüfus sayımı (türünün ilki, ancak diğer nüfus sayımlarından alınan kişisel veriler 1841'e ve sayısal veriler 1801'e kadar uzanıyor) ortalama erkek yaşam beklentisinin 44 olduğunu buldu, ancak bebek ölümleri çıkarıldığında, Yetişkinliğe kadar yaşayan erkeklerin ortalaması 75 yıldı. Birleşik Krallık'ta mevcut yaşam beklentisi erkeklerde 77, kadınlarda 81 yıl iken, Amerika Birleşik Devletleri'nde ortalama yaşam süresi erkeklerde 74, kadınlarda ise 80'dir.
Araştırmalar, Siyah Amerikalı erkeklerin ABD'deki herhangi bir grup insan arasında ortalama 69 yılla en kısa ömre sahip olduğunu gösterdi. Siyah Amerikalı erkekler arasında genel sağlık durumunun daha kötü olduğunu ve kalp hastalığı, obezite, diyabet ve kanserin daha yaygın olduğunu yansıtıyor.
Kadınlar normalde erkeklerden daha uzun yaşar. Buna yönelik teoriler arasında, kalbe daha az yük bindiren daha küçük vücutlar (kadınlarda kardiyovasküler hastalık oranları daha düşüktür) ve fiziksel olarak tehlikeli faaliyetlerde bulunma eğiliminin azalması yer alır. Tersine, kadınların sağlığı teşvik eden faaliyetlere katılma olasılıkları daha yüksektir.X kromozomu ayrıca bağışıklık sistemiyle ilgili daha fazla gen içerir ve kadınlar patojenlere karşı erkeklerden daha güçlü bir bağışıklık tepkisi geliştirme eğilimindedir. Bununla birlikte, testosteronun sözde immün baskılayıcı etkileri nedeniyle erkeklerin bağışıklık sistemlerinin daha zayıf olduğu fikri temelsizdir.
Uzun ömürlülük arayışının değerli bir sağlık hizmeti hedefi olup olmadığı konusunda tartışmalar var. Aynı zamanda ObamaCare'in mimarlarından biri olan biyoetik uzmanı Ezekiel Emanuel, hastalık açıklamasının sıkıştırılması yoluyla uzun ömür arayışının bir "fantezi" olduğunu ve 75 yaşını geçen uzun ömürlülüğün başlı başına bir amaç olarak görülmemesi gerektiğini savundu. Sağlıklı yaşlılıkta yaşamın değerli olabileceğini, morbiditenin azalmasının gerçek bir olgu olduğunu ve uzun ömürlülüğün yaşam kalitesiyle bağlantılı olarak sürdürülmesi gerektiğini belirten beyin cerrahı Miguel Faria buna karşı çıktı. Faria, sağlıklı yaşam tarzları ile birlikte uzun ömürlülüğün, yaşlılıkta mutluluk ve bilgeliğin yanı sıra yaşlanmanın da ertelenmesine nasıl yol açabileceğini tartıştı.
Biyolojik uzun ömür
Hayvanlardaki uzun ömür, özellikle akraba memelilerde bulunduğunda, insanlarda yaşam beklentisinin belirleyicilerine ışık tutabilir. Ancak mayadan sineklere ve kadar diğer türlerde yapılan araştırmalar uzun ömürlülük araştırmalarına önemli katkılar sağlamıştır. Aslına bakılırsa, yakın akraba olan bazı omurgalı türlerinin yaşam beklentileri önemli ölçüde farklı olabilir; bu da nispeten küçük genetik değişikliklerin yaşlanma üzerinde dramatik bir etkiye sahip olabileceğini göstermektedir. Örneğin, Pasifik Okyanusu kaya balıklarının yaşam süreleri çok değişkendir. Sebastes minör türü sadece 11 yıl yaşarken kuzeni Sebastes aleutianus 2 yüzyıldan fazla yaşayabilir. Benzer şekilde, Furcifer Labordi adlı bir bukalemun, yalnızca 4-5 aylık ömrüyle tetrapodlar arasında en kısa yaşam süresi rekorunun sahibidir. Buna karşılık Furcifer pardalis gibi bazı akrabalarının 6 yıla kadar yaşadığı tespit edildi.
Çeşitli kaplumbağalar gibi uzun ömürlü hayvanlarda ve Ginkgo biloba ağaçları gibi bitkilerde yaşlanma ile ilgili özellikler ve yaşlanma ile ilgili çalışmalar bulunmaktadır. Potansiyel olarak nedensel koruyucu özellikler belirlediler ve türlerin çoğunun "yavaş veya zaman" olduğunu öne sürdüler.Denizanası T. dohrnii biyolojik olarak ölümsüzdür ve karşılaştırmalı genom bilimi ile incelenmiştir.
Uzun ömürlü bitki ve hayvanlara örnekler
- Pinus longaeva türünün yaşındaki üyesi: Şu anda yaşayan, klonal olmayan, bilinen en yaşlı ağaç.
- Methuselah: Kaliforniya'nın Beyaz Dağları'ndaki 4.800 yıllık kıllı çam ağacı, şu anda yaşayan en eski ikinci klonal olmayan ağaçtır.
- Quahog deniz tarağı (Arctica Islandica), kaydedilen maksimum 507 yıllık yaşıyla olağanüstü uzun ömürlüdür ve tüm hayvanlar arasında en uzun olanıdır. Türün diğer istiridyelerinin 374 yıla kadar yaşadığı kaydedildi.
- Derin denizde yaşayan bir tür deniz kurdu olan Lamellibrachia luymesi'nin, büyüme hızlarına ilişkin bir modele göre 250 yıldan fazla yaşlara ulaştığı tahmin edilmektedir.
- Bir av sırasında öldürülen baş balinanın, bilinen en uzun ömürlü memeli olan yaklaşık 211 yaşında (muhtemelen 245 yaşına kadar) olduğu tespit edildi.
- Muhtemelen 250 milyon yıllık bakteri Bacillus permians, New Mexico'daki bir mağarada sodyum klorür kristallerinde bulunduktan sonra durağanlıktan yeniden canlandı.
Yapay hayvan ömrünün uzatılması
CRISPR, Cas9 ve diğer yöntemlerle gen düzenleme, hayvanların yaşam süresini önemli ölçüde değiştirdi.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Life expectancy at birth". CIA World Factbook. The US Central Intelligence Agency. 2010. 11 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2011.
- ^ "Life expectancy at birth, Country Comparison to the World". CIA World Factbook. US Central Intelligence Agency. n.d. 13 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2011.
- ^ "Keeping Track of the Oldest People in the World". Smithsonian (İngilizce). 4 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2019.
- ^ "Mortality Trajectories at Exceptionally High Ages: A Study of Supercentenarians". Living to 100 Monograph. 2017 (1B). January 2017. (PMC) 5696798 $2. (PMID) 29170764.
- ^ "The growth of high ages in England and Wales, 1635-2106". Supercentenarians. Demographic Research Monographs. Springer Berlin Heidelberg. 2010. ss. 191-201. doi:10.1007/978-3-642-11520-2_11. ISBN .
- ^ "Reaching Toward the Fountain of Youth". USC Trojan Family Magazine. 7 Aralık 2010. 13 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2010.
- ^ "Genetic influence on human lifespan and longevity". Human Genetics. 119 (3): 312-321. April 2006. doi:10.1007/s00439-006-0144-y. (PMID) 16463022.
- ^ "LongevityMap". Human Ageing Genomic Resources. senescence.info by . n.d. 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2013.
- ^ "LongevityMap: a database of human genetic variants associated with longevity". Trends in Genetics. 29 (10): 559-560. October 2013. doi:10.1016/j.tig.2013.08.003. (PMID) 23998809.
- ^ "Increased poly(ADP-ribose) polymerase activity in lymphoblastoid cell lines from centenarians". Journal of Molecular Medicine. 76 (5): 346-354. April 1998. doi:10.1007/s001090050226. (PMID) 9587069.
- ^ "Oxidative DNA damage repair and parp 1 and parp 2 expression in Epstein-Barr virus-immortalized B lymphocyte cells from young subjects, old subjects, and centenarians". Rejuvenation Research. 10 (2): 191-204. June 2007. doi:10.1089/rej.2006.0514. (PMID) 17518695.
- ^ "Blood iron levels could be key to slowing ageing, gene study shows". phys.org (İngilizce). 16 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2020.
- ^ "Genetics, lifestyle and longevity: Lessons from centenarians". Applied & Translational Genomics. 4: 23-32. March 2015. doi:10.1016/j.atg.2015.01.001. (PMC) 4745363 $2. (PMID) 26937346.
- ^ "Human longevity: Genetics or Lifestyle? It takes two to tango". Immunity & Ageing. 13 (1): 12. 5 Nisan 2016. doi:10.1186/s12979-016-0066-z. (PMC) 4822264 $2. (PMID) 27053941.
- ^ "The genetics of human longevity: an intricacy of genes, environment, culture and microbiome". Mechanisms of Ageing and Development. 165 (Pt B): 147-155. July 2017. doi:10.1016/j.mad.2017.03.011. (PMID) 28390822.
- ^ "Leisure time physical activity of moderate to vigorous intensity and mortality: a large pooled cohort analysis". PLOS Medicine. 9 (11): e1001335. 2012. doi:10.1371/journal.pmed.1001335. (PMC) 3491006 $2. (PMID) 23139642.
- ^ "Antiaging diets: Separating fact from fiction". Science. 374 (6570): eabe7365. November 2021. doi:10.1126/science.abe7365. (PMC) 8841109 $2. (PMID) 34793210.
- ^ "The genetics of ageing". Nature. 464 (7288): 504-512. March 2010. doi:10.1038/nature08980. (PMID) 20336132.
- ^ "Can autophagy promote longevity?". Nature Cell Biology. 12 (9): 842-846. September 2010. doi:10.1038/ncb0910-842. (PMID) 20811357.
- ^ Crimmins, Eileen M.; Shim, Hyunju; Zhang, Yuan S.; Kim, Jung Ki (January 2019). "Differences between Men and Women in Mortality and the Health Dimensions of the Morbidity Process". Clinical Chemistry. 65 (1): 135-145. doi:10.1373/clinchem.2018.288332. ISSN 0009-9147. (PMC) 6345642 $2. (PMID) 30478135.
- ^ Trumble, Benjamin C; Blackwell, Aaron D; Stieglitz, Jonathan; Thompson, Melissa Emery; Suarez, Ivan Maldonado; Kaplan, Hillard; Gurven, Michael (November 2016). "Associations between male testosterone and immune function in a pathogenically stressed forager-horticultural population". American Journal of Physical Anthropology. 161 (3): 494-505. doi:10.1002/ajpa.23054. ISSN 0002-9483. (PMC) 5075254 $2. (PMID) 27465811.
- ^ "Why I hope to die at 75: An argument that society and families - and you - will be better off if nature takes its course swiftly and promptly". The Atlantic. 7 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2015.
- ^ "Longevity and compression of morbidity from a neuroscience perspective: Do we have a duty to die by a certain age?". Surg Neurol Int 2015;6:49. 27 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2015.
- ^ "Some of Earth's longest-lived fish show how to reach extreme ages". Nature. 599 (7885): 351. November 2021. doi:10.1038/d41586-021-03423-4. (PMID) 34773114.
- ^ "Cold and isolated ectotherms: drivers of reptilian longevity". Biological Journal of the Linnean Society. 125 (4): 730-740. 26 Ekim 2018. doi:10.1093/biolinnean/bly153. ISSN 0024-4066.
- ^ "Some turtles that live longer have a lower chance of dying each year". New Scientist. 18 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2022.
- ^ Greenwood, Veronique (6 Eylül 2022). "This Jellyfish Can Live Forever. Its Genes May Tell Us How". The New York Times. 21 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2022.
- ^ Pascual-Torner, Maria; Carrero, Dido; Pérez-Silva, José G.; Álvarez-Puente, Diana; Roiz-Valle, David; Bretones, Gabriel; Rodríguez, David; Maeso, Daniel; Mateo-González, Elena; Español, Yaiza; Mariño (6 Eylül 2022). "Comparative genomics of mortal and immortal cnidarians unveils novel keys behind rejuvenation". Proceedings of the National Academy of Sciences (İngilizce). 119 (36): e2118763119. doi:10.1073/pnas.2118763119. ISSN 0027-8424. (PMC) 9459311 $2. (PMID) 36037356.
- ^ "Rocky Mountain Tree-Ring Research, OLDLIST". 12 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2013.
- ^ "Longevity record for deep-sea invertebrate". Nature. 403 (6769): 499-500. February 2000. doi:10.1038/35000647. (PMID) 10676948.
- ^ "Bowhead Whales May Be the World's Oldest Mammals". Alaska Science Forum: 685-691. February 2001. Article 1529. 9 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2007.
- ^ "The Permian Bacterium that Isn't". Oxford Journals. 15 Şubat 2001. 14 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2010.
- ^ "The first long-lived mutants: discovery of the insulin/IGF-1 pathway for ageing". Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B, Biological Sciences. 366 (1561): 9-16. January 2011. doi:10.1098/rstb.2010.0276. (PMC) 3001308 $2. (PMID) 21115525.
- ^ "CRISPR-Cas9-Mediated Genome Editing Increases Lifespan and Improves Motor Deficits in a Huntington's Disease Mouse Model". Molecular Therapy: Nucleic Acids (İngilizce). 17: 829-839. September 2019. doi:10.1016/j.omtn.2019.07.009. (PMC) 6717077 $2. (PMID) 31465962.
- ^ "Applications of CRISPR-Cas in Ageing Research", Clinical Genetics and Genomics of Aging (İngilizce), Cham: Springer International Publishing, 2020, ss. 213-230, doi:10.1007/978-3-030-40955-5_11, ISBN
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Uzun yasam bir nufusun ozellikle uzun omurlu uyelerine atifta bulunabilirken yasam beklentisi istatistiksel olarak belirli bir yasta kalan ortalama yil sayisi olarak tanimlanir Ornegin bir nufusun dogumda beklenen yasam suresi ayni yil icinde dogan tum insanlarin ortalama olum yasiyla aynidir Dunya Saglik Orgutu nun 2019 yili icin tanimladigi ulkeler ve bolgeler icin dogumda erkek ve kadin yasam beklentisinin karsilastirilmasi Yesil noktali cizgi esit kadin ve erkek yasam beklentisine karsilik gelir Uzun omur calismalari omru uzatmaya yonelik varsayilan yontemleri icerebilir Uzun omur sadece bilim camiasinin degil ayni zamanda gezi bilimkurgu ve utopik roman yazarlarinin da konusu olmustur Efsanevi genclik cesmesi Antik Yunan tarihcisi Herodot un eserinde ortaya cikti Yanlis veya eksik dogum istatistikleri nedeniyle en uzun insan omrunun dogrulanmasi konusunda zorluklar yasaniyor Yasam beklentisiOECD ulkelerinde LEB Bireyin omrunun uzamasina cesitli faktorler katkida bulunur Yasam beklentisindeki onemli faktorler arasinda cinsiyet genetik saglik hizmetlerine erisim hijyen diyet beslenme egzersiz yasam tarzi ve suc oranlari yer aliyor Asagida farkli ulkelerdeki yasam beklentilerinin bir listesi bulunmaktadir Gelismis ulkeler 77 90 yas orn Kanada 81 29 yil 2010 tahmini Gelismekte olan ulkeler 32 80 yas orn Mozambik 41 37 yil 2010 tahmini Dunya genelinde yasam beklentisi arttikca nufusun yasam suresi de artiyor Avustralya 2002 de 80 yil 2010 da 81 72 yil Fransa 2002 de 79 05 yil 2010 da 81 09 yil Almanya 2002 de 77 78 yil 2010 da 79 41 yil Italya 2002 de 79 25 yil 2010 da 80 33 yil Japonya 2002 de 81 56 yil 2010 da 82 84 yil Monako 2002 de 79 12 yil 2011 de 79 73 yil Ispanya 2002 de 79 06 yil 2010 da 81 07 yil Birlesik Krallik 2002 de 80 yil 2010 da 81 73 yil Amerika Birlesik Devletleri 2002 de 77 4 yil 2010 da 78 24 yilUzun omurlu bireylerPortekiz de yasli bir cift Gerontoloji Arastirma Grubu mevcut uzun omur kayitlarini modern standartlara gore dogruluyor ve super yuzyilliklarin bir listesini tutuyor baska bircok dogrulanmamis uzun omurluluk iddiasi mevcuttur Rekor sahibi kisiler sunlari icerir 1682 1785 102 yil 333 gun 100 yasina ulasan 21 Temmuz 1782 de ve yasi dogrulanabilen ilk kisi 1788 1899 110 yil 135 gun 110 yasina ulasan 21 Eylul 1898 de ve yasi dogrulanabilen ilk kisi 18 Mayis 1792 4 Nisan 1903 110 yil 346 gun Onaylanmis ilk super asirlik kadin 18 Mayis 1902 de Jeanne Calment 1875 1997 122 yil 164 gun Yasi modern belgelerle dogrulanan tarihteki en yasli kisi Bu simdiye kadar yasamis belgelenmis en eski birey tarafindan belirlenen modern insan yasam suresini tanimlar Sarah Knauss 1880 1999 119 yil 97 gun Modern zamanlarin belgelenen en yasli ucuncu kisisi ve en yasli Amerikali Jiroemon Kimura 1897 2013 116 yil 54 gun Yasi modern belgelerle dogrulanan tarihteki en yasli adam Kane Tanaka 1903 2022 119 yil 107 gun Modern zamanlarin belgelenen en yasli ikinci kisisi ve en yasli Japon Baslica faktorlerOmur boyu yillik gelir bir tur uzun omur sigortasidir Kanita dayali calismalar uzun omurlulugun iki ana faktore dayandigini gostermektedir genetik ve yasam tarzi Genetik Ikiz calismalari insan omrundeki cesitliligin yaklasik 20 30 unun genetikle ilgili olabilecegini geri kalaninin ise degistirilebilecek bireysel davranislar ve cevresel faktorlerden kaynaklanabilecegini tahmin etmektedir Her ne kadar ABD Belcika ve Ingiltere insan genetik varyantlari arastirma veri tabanina gore 200 den fazla gen varyanti uzun omurle iliskilendirilmis olsa da bunlar kalitsalligin yalnizca kucuk bir kismini aciklamaktadir Asirlik kisilerin kan orneklerinden olusturulan lenfoblast hucre dizileri DNA onarim proteini PARP nin daha genc 20 ila 70 yas arasi bireylerin hucre dizilerinden onemli olcude daha yuksek aktivitesine sahiptir Asirlik kisilerin lenfositik hucreleri H2O2 nin olumcul olmayan oksidatif DNA hasarindan sonra onarim mekanizmasini baslatma yetenekleri hem de PARP gen ekspresyonu acisindan genc insanlarin hucrelerine ozgu ozelliklere sahiptir Bu bulgular yuksek PARP gen ekspresyonunun yaslanmanin DNA hasari teorisiyle tutarli olarak asirlik kisilerin omrunun uzunluguna katkida bulundugunu gostermektedir Saglik suresi ve ebeveyn omru genetik olarak oldukca iliskilidir Temmuz 2020 de bilim insanlari genel yasam sureleri bilinen 1 75 milyon kisiyle ilgili kamuya acik biyolojik verileri kullanarak dogasi geregi saglik suresini yasam suresini ve uzun omurlulugu etkiledigi gorunen 10 genomik lokus belirlediler bunlarin yarisi daha once genom capinda oneme sahip olarak rapor edilmedi ve cogu kardiyovaskuler hastaliklarla iliskili ve metabolizmasini bu alanda daha ileri arastirmalar icin umut verici bir aday olarak tanimlayin Calismalari kandaki yuksek demir seviyelerinin muhtemelen azaldigini ve demirin metabolize edilmesinde rol oynayan genlerin insanlarda saglikli yasam yillarini muhtemelen arttirdigini one suruyor Yasam tarzi Uzun omurluluk son derece esnek bir ozelliktir ve bilesenlerini etkileyen ozellikler fiziksel statik ortamlara ve genis kapsamli yasam tarzi degisikliklerine yanit verir fiziksel egzersiz beslenme aliskanliklari yasam kosullari ve beslenme mudahalelerinin yani sira farmasotik mudahaleler 2012 yilinda yapilan bir arastirma bos zamanlarinda yapilan mutevazi miktardaki fiziksel egzersizin bile yasam beklentisini 4 5 yila kadar uzatabildigini buldu Diyet 2021 yili itibariyla herhangi bir diyet uygulamasinin insanin uzun omurlulugune katkida bulunduguna dair klinik kanit bulunmamaktadir Biyolojik yollar Yaslanmayi duzenledigi bilinen ve modulasyonunun uzun omurlulugu etkiledigi gosterilen iyi calisilmis dort biyolojik yol vardir Insulin rapamisinin mekanik hedefi AMP aktive edici protein kinaz ve Sirtuin yollari Otofaji Otofaji saglik suresinde ve yasam suresinin uzatilmasinda onemli bir rol oynar Zamanla degisimABD Ingiltere Hollanda ve Avusturya da COVID sonrasi yasam beklentisi Sanayi oncesi donemlerde genc ve orta yastaki olumler bugune gore daha yaygindi Bunun nedeni genetik degil hastalik kazalar ve yetersiz beslenme gibi cevresel faktorlerdir ozellikle de birincisi 20 yuzyil oncesi tipla genellikle tedavi edilemediginden Kadinlarda dogumdan kaynaklanan olumler yaygindi ve pek cok cocuk bebeklik donemini gecemiyordu Buna ek olarak yasliliga ulasan cogu insanin yukarida bahsedilen tedavi edilemeyen saglik sorunlarindan dolayi hizla olmesi muhtemeldir Buna ragmen John Adams Yasli Cato Thomas Hobbes Pomerania li Eric dahil olmak uzere 20 yuzyil oncesi 85 yil veya daha fazla omre sahip olan bircok ornek var Christopher Polhem ve Michelangelo Bu ayni zamanda koyluler ve isciler gibi daha fakir insanlar icin de gecerliydi Secere uzmanlari neredeyse kesinlikle birkac yuz yil once 70 li 80 li ve hatta 90 li yaslarinda yasayan atalar bulacaklar Ornegin Birlesik Krallik ta 1871 de yapilan bir nufus sayimi turunun ilki ancak diger nufus sayimlarindan alinan kisisel veriler 1841 e ve sayisal veriler 1801 e kadar uzaniyor ortalama erkek yasam beklentisinin 44 oldugunu buldu ancak bebek olumleri cikarildiginda Yetiskinlige kadar yasayan erkeklerin ortalamasi 75 yildi Birlesik Krallik ta mevcut yasam beklentisi erkeklerde 77 kadinlarda 81 yil iken Amerika Birlesik Devletleri nde ortalama yasam suresi erkeklerde 74 kadinlarda ise 80 dir Arastirmalar Siyah Amerikali erkeklerin ABD deki herhangi bir grup insan arasinda ortalama 69 yilla en kisa omre sahip oldugunu gosterdi Siyah Amerikali erkekler arasinda genel saglik durumunun daha kotu oldugunu ve kalp hastaligi obezite diyabet ve kanserin daha yaygin oldugunu yansitiyor Kadinlar normalde erkeklerden daha uzun yasar Buna yonelik teoriler arasinda kalbe daha az yuk bindiren daha kucuk vucutlar kadinlarda kardiyovaskuler hastalik oranlari daha dusuktur ve fiziksel olarak tehlikeli faaliyetlerde bulunma egiliminin azalmasi yer alir Tersine kadinlarin sagligi tesvik eden faaliyetlere katilma olasiliklari daha yuksektir X kromozomu ayrica bagisiklik sistemiyle ilgili daha fazla gen icerir ve kadinlar patojenlere karsi erkeklerden daha guclu bir bagisiklik tepkisi gelistirme egilimindedir Bununla birlikte testosteronun sozde immun baskilayici etkileri nedeniyle erkeklerin bagisiklik sistemlerinin daha zayif oldugu fikri temelsizdir Uzun omurluluk arayisinin degerli bir saglik hizmeti hedefi olup olmadigi konusunda tartismalar var Ayni zamanda ObamaCare in mimarlarindan biri olan biyoetik uzmani Ezekiel Emanuel hastalik aciklamasinin sikistirilmasi yoluyla uzun omur arayisinin bir fantezi oldugunu ve 75 yasini gecen uzun omurlulugun basli basina bir amac olarak gorulmemesi gerektigini savundu Saglikli yaslilikta yasamin degerli olabilecegini morbiditenin azalmasinin gercek bir olgu oldugunu ve uzun omurlulugun yasam kalitesiyle baglantili olarak surdurulmesi gerektigini belirten beyin cerrahi Miguel Faria buna karsi cikti Faria saglikli yasam tarzlari ile birlikte uzun omurlulugun yaslilikta mutluluk ve bilgeligin yani sira yaslanmanin da ertelenmesine nasil yol acabilecegini tartisti Biyolojik uzun omurHayvanlardaki uzun omur ozellikle akraba memelilerde bulundugunda insanlarda yasam beklentisinin belirleyicilerine isik tutabilir Ancak mayadan sineklere ve kadar diger turlerde yapilan arastirmalar uzun omurluluk arastirmalarina onemli katkilar saglamistir Aslina bakilirsa yakin akraba olan bazi omurgali turlerinin yasam beklentileri onemli olcude farkli olabilir bu da nispeten kucuk genetik degisikliklerin yaslanma uzerinde dramatik bir etkiye sahip olabilecegini gostermektedir Ornegin Pasifik Okyanusu kaya baliklarinin yasam sureleri cok degiskendir Sebastes minor turu sadece 11 yil yasarken kuzeni Sebastes aleutianus 2 yuzyildan fazla yasayabilir Benzer sekilde Furcifer Labordi adli bir bukalemun yalnizca 4 5 aylik omruyle tetrapodlar arasinda en kisa yasam suresi rekorunun sahibidir Buna karsilik Furcifer pardalis gibi bazi akrabalarinin 6 yila kadar yasadigi tespit edildi Cesitli kaplumbagalar gibi uzun omurlu hayvanlarda ve Ginkgo biloba agaclari gibi bitkilerde yaslanma ile ilgili ozellikler ve yaslanma ile ilgili calismalar bulunmaktadir Potansiyel olarak nedensel koruyucu ozellikler belirlediler ve turlerin cogunun yavas veya zaman oldugunu one surduler Denizanasi T dohrnii biyolojik olarak olumsuzdur ve karsilastirmali genom bilimi ile incelenmistir Uzun omurlu bitki ve hayvanlara ornekler Pinus longaeva turunun yasindaki uyesi Su anda yasayan klonal olmayan bilinen en yasli agac Methuselah Kaliforniya nin Beyaz Daglari ndaki 4 800 yillik killi cam agaci su anda yasayan en eski ikinci klonal olmayan agactir Quahog deniz taragi Arctica Islandica kaydedilen maksimum 507 yillik yasiyla olaganustu uzun omurludur ve tum hayvanlar arasinda en uzun olanidir Turun diger istiridyelerinin 374 yila kadar yasadigi kaydedildi Derin denizde yasayan bir tur deniz kurdu olan Lamellibrachia luymesi nin buyume hizlarina iliskin bir modele gore 250 yildan fazla yaslara ulastigi tahmin edilmektedir Bir av sirasinda oldurulen bas balinanin bilinen en uzun omurlu memeli olan yaklasik 211 yasinda muhtemelen 245 yasina kadar oldugu tespit edildi Muhtemelen 250 milyon yillik bakteri Bacillus permians New Mexico daki bir magarada sodyum klorur kristallerinde bulunduktan sonra duraganliktan yeniden canlandi Yapay hayvan omrunun uzatilmasi CRISPR Cas9 ve diger yontemlerle gen duzenleme hayvanlarin yasam suresini onemli olcude degistirdi Ayrica bakinizYaslanma Yasam uzatma YaslilikKaynakca Life expectancy at birth CIA World Factbook The US Central Intelligence Agency 2010 11 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Ocak 2011 Life expectancy at birth Country Comparison to the World CIA World Factbook US Central Intelligence Agency n d 13 Haziran 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Ocak 2011 Keeping Track of the Oldest People in the World Smithsonian Ingilizce 4 Eylul 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Ocak 2019 Mortality Trajectories at Exceptionally High Ages A Study of Supercentenarians Living to 100 Monograph 2017 1B January 2017 PMC 5696798 2 PMID 29170764 The growth of high ages in England and Wales 1635 2106 Supercentenarians Demographic Research Monographs Springer Berlin Heidelberg 2010 ss 191 201 doi 10 1007 978 3 642 11520 2 11 ISBN 9783642115196 Reaching Toward the Fountain of Youth USC Trojan Family Magazine 7 Aralik 2010 13 Aralik 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Aralik 2010 Genetic influence on human lifespan and longevity Human Genetics 119 3 312 321 April 2006 doi 10 1007 s00439 006 0144 y PMID 16463022 KB1 bakim goster yazarlar link LongevityMap Human Ageing Genomic Resources senescence info by n d 21 Eylul 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Eylul 2013 LongevityMap a database of human genetic variants associated with longevity Trends in Genetics 29 10 559 560 October 2013 doi 10 1016 j tig 2013 08 003 PMID 23998809 KB1 bakim goster yazarlar link Increased poly ADP ribose polymerase activity in lymphoblastoid cell lines from centenarians Journal of Molecular Medicine 76 5 346 354 April 1998 doi 10 1007 s001090050226 PMID 9587069 Oxidative DNA damage repair and parp 1 and parp 2 expression in Epstein Barr virus immortalized B lymphocyte cells from young subjects old subjects and centenarians Rejuvenation Research 10 2 191 204 June 2007 doi 10 1089 rej 2006 0514 PMID 17518695 KB1 bakim goster yazarlar link Blood iron levels could be key to slowing ageing gene study shows phys org Ingilizce 16 Mart 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Agustos 2020 Genetics lifestyle and longevity Lessons from centenarians Applied amp Translational Genomics 4 23 32 March 2015 doi 10 1016 j atg 2015 01 001 PMC 4745363 2 PMID 26937346 Human longevity Genetics or Lifestyle It takes two to tango Immunity amp Ageing 13 1 12 5 Nisan 2016 doi 10 1186 s12979 016 0066 z PMC 4822264 2 PMID 27053941 The genetics of human longevity an intricacy of genes environment culture and microbiome Mechanisms of Ageing and Development 165 Pt B 147 155 July 2017 doi 10 1016 j mad 2017 03 011 PMID 28390822 Leisure time physical activity of moderate to vigorous intensity and mortality a large pooled cohort analysis PLOS Medicine 9 11 e1001335 2012 doi 10 1371 journal pmed 1001335 PMC 3491006 2 PMID 23139642 KB1 bakim goster yazarlar link Antiaging diets Separating fact from fiction Science 374 6570 eabe7365 November 2021 doi 10 1126 science abe7365 PMC 8841109 2 PMID 34793210 The genetics of ageing Nature 464 7288 504 512 March 2010 doi 10 1038 nature08980 PMID 20336132 Can autophagy promote longevity Nature Cell Biology 12 9 842 846 September 2010 doi 10 1038 ncb0910 842 PMID 20811357 Crimmins Eileen M Shim Hyunju Zhang Yuan S Kim Jung Ki January 2019 Differences between Men and Women in Mortality and the Health Dimensions of the Morbidity Process Clinical Chemistry 65 1 135 145 doi 10 1373 clinchem 2018 288332 ISSN 0009 9147 PMC 6345642 2 PMID 30478135 Trumble Benjamin C Blackwell Aaron D Stieglitz Jonathan Thompson Melissa Emery Suarez Ivan Maldonado Kaplan Hillard Gurven Michael November 2016 Associations between male testosterone and immune function in a pathogenically stressed forager horticultural population American Journal of Physical Anthropology 161 3 494 505 doi 10 1002 ajpa 23054 ISSN 0002 9483 PMC 5075254 2 PMID 27465811 Why I hope to die at 75 An argument that society and families and you will be better off if nature takes its course swiftly and promptly The Atlantic 7 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Nisan 2015 Longevity and compression of morbidity from a neuroscience perspective Do we have a duty to die by a certain age Surg Neurol Int 2015 6 49 27 Subat 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Nisan 2015 Some of Earth s longest lived fish show how to reach extreme ages Nature 599 7885 351 November 2021 doi 10 1038 d41586 021 03423 4 PMID 34773114 Cold and isolated ectotherms drivers of reptilian longevity Biological Journal of the Linnean Society 125 4 730 740 26 Ekim 2018 doi 10 1093 biolinnean bly153 ISSN 0024 4066 Some turtles that live longer have a lower chance of dying each year New Scientist 18 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Temmuz 2022 Greenwood Veronique 6 Eylul 2022 This Jellyfish Can Live Forever Its Genes May Tell Us How The New York Times 21 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Eylul 2022 Pascual Torner Maria Carrero Dido Perez Silva Jose G Alvarez Puente Diana Roiz Valle David Bretones Gabriel Rodriguez David Maeso Daniel Mateo Gonzalez Elena Espanol Yaiza Marino 6 Eylul 2022 Comparative genomics of mortal and immortal cnidarians unveils novel keys behind rejuvenation Proceedings of the National Academy of Sciences Ingilizce 119 36 e2118763119 doi 10 1073 pnas 2118763119 ISSN 0027 8424 PMC 9459311 2 PMID 36037356 Rocky Mountain Tree Ring Research OLDLIST 12 Nisan 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Ocak 2013 Longevity record for deep sea invertebrate Nature 403 6769 499 500 February 2000 doi 10 1038 35000647 PMID 10676948 Bowhead Whales May Be the World s Oldest Mammals Alaska Science Forum 685 691 February 2001 Article 1529 9 Aralik 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Ekim 2007 The Permian Bacterium that Isn t Oxford Journals 15 Subat 2001 14 Subat 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Kasim 2010 The first long lived mutants discovery of the insulin IGF 1 pathway for ageing Philosophical Transactions of the Royal Society of London Series B Biological Sciences 366 1561 9 16 January 2011 doi 10 1098 rstb 2010 0276 PMC 3001308 2 PMID 21115525 CRISPR Cas9 Mediated Genome Editing Increases Lifespan and Improves Motor Deficits in a Huntington s Disease Mouse Model Molecular Therapy Nucleic Acids Ingilizce 17 829 839 September 2019 doi 10 1016 j omtn 2019 07 009 PMC 6717077 2 PMID 31465962 Applications of CRISPR Cas in Ageing Research Clinical Genetics and Genomics of Aging Ingilizce Cham Springer International Publishing 2020 ss 213 230 doi 10 1007 978 3 030 40955 5 11 ISBN 978 3 030 40955 5