Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Uzun Parlamento, ilk kez 3 Kasım 1640 günü İngiltere kralı I. Charles tarafından toplanmış olan parlamentodur. 12 yıl aradan sonra kral tarafından sürmekte olan Piskoposlar Savaşı için mali kaynak sağlamak için toplanmıştır. Parlamento İngiltere monarşisiyle yaşanan iktidar mücadelesinde taraf olarak İngiliz İç Savaşını sürdürmüş ve galip gelmiştir. 1648 yılında Oliver Cromwell komutasındaki Yeni Ordu birliklerince tasfiye edilmiştir. Uzun Parlamento Cromwell'in ölümünün ardından yeniden toplanmış ve Restorasyon adı verilen dönemin başlangıcında yeni kral II. Charles'ın iktidarına kolaylık sağladıktan sonra kendisini lağvetmiştir.
Kuruluş süreci
Kral I. Charles'ın 1640 yılı Kasım ayında Parlamentoyu toplamasının sebebi İrlanda ile sürmekte olan savaş yüzünden mali olarak iflas etmiş durumda olmasının yanı sıra vergilerin halk arasında tepki çekmesi üzerine yeni mali kaynak arayışına girmesidir. Ancak Parlamento bunu yapmaktansa iradesine kralın lehine müdahale eden Canterbury Başpiskoposu William Laud ve John Finch hakkında gensoru vermiştir.
Parlamento ilk başlarda John Pym ve destekçilerinin etkisi altındadır. Pym genel olarak mutlakıyet rejimine yönelik eleştirilerini parlamentoda dile getiriyordu. Parlamento çalışmalarının daha ilk başlarında kralın zor kullanma iradesini bayraktarlığını yapan Strafford Earlü Thomas Wentworth vatana ihanet suçlamasıyla suçlanır. Özellikle halkın iradesi olarak görülen parlamentoya karşı askeri zor aygıtına başvurulmasına yönelik aşağıdaki sözlerinin yazılı kaydı onun sonunu hazırlar:
| “ | Efendim, siz görevinizi yaptınız ancak kullarınız kendi görevlerini yapmakta başarısız oldular. Bu durumda hükûmet idaresindeki geleneksel usullerden azade olarak olağanüstü çözüm yollarına başvurabilirsiniz. İrlanda'da bir ordunuz var, bununla krallığınızda denetimi yeniden kurabilirsiniz. | „ |
—Kral I. Charles'a özel toplantıda düşüncelerini aktaran Strafford Earlü Thomas Wentworth | ||
Halkın temsilcisi olan Parlamento, iradesinin bastırılması amacıyla Strafford Earlü tarafından bir İrlandalı işgalci ordu toplanması girişimi karşısında ihanete uğramış hissetmiştir. Eğer teşebbüs gerçekleşirse İngiltere boyun eğecek, özgürlükler kısıtlanacak ve kralın istediği mali gelirler halkın aleyhine olacak şekilde toplanacaktır. Yaşananların vahametini gören Pym derhal bir karar tasarısı önererek Strafford Earlünün cezalandırılmasını ister. Kral I. Charles Strafford'a söz vererek asla böyle bir cezayı onaylamayacağı garantisini verir. Lordlar Kamarası idam cezasına karşı çıkar. 21 Nisan günü Avam Kamarası ezici çoğunlukla kararı onaylayınca Parlamento da karara uyar. Kral, ailesine ve kendisine yönelen tehlikeyi fark ederek 10 Mayıs günü idam fermanını imzalar. Strafford iki gün sonra kafası kesilerek idam edilir.
Uzun Parlamento bu aşamada Üç Yıl Kanununu yasalaştırır. Buna göre her parlamento her üç yılda bir en az bir kez toplanacaktır. Kral parlamentoyu toplantıya çağırmazsa vekillerin toplanma hakkı bulunmaktadır. Bu kanunla beraber yasalaşan çok sayıda ek maddeyle beraber Parlamento onayı olmadan alınan yapılan seferberlik çağrıları, cezalar, toplanan vergiler yasadışı ilan edilir.
3 Mayıs günü Parlamento 1641 Protestosu yayınladı. Bu metinde Charles Hükûmeti eleştirilmekteydi. Ayrıca imzacılar gerçek dini koruyacaklarını taahhüt ederek Mayıs ayı boyunca dinî kurumlara saldırılara devam etti. Charles bu dönemde Parlamento’ya önemli tavizler verdi ancak öte yandan da İskoçlarla arasını düzelterek askerî konumunu güçlendirmeye çalıştı. İskoçya’da Presbiteryenliğin kurumsallaşmasını tanıması karşılığında askerî destek vaadi aldı. Ancak İskoçya’da gerçekleşen monarşi yanlısı bir darbe girişimi kazandığı kozları yitirmesine yolaçtı.
1641 yılı Ekim ayında başlayan İrlanda Ayaklanması, Parlamento ile kral arasında tartışma konusu olan ordunun komutasını yeniden gündeme getirdi. John Pym liderliğindeki Parlamento 11 oy farkla geçen ‘’Grand Remonstrance’’ 22 Kasım 1641 günü kabul edilir. Metinde Charles iktidarında yapılan 150’den çok yanlış dile getirilir. Bu yanlışların giderilmesi adına çözüm önerilerini de içeren metin kilise reformu yapılmasını ve kraliyet bakanlarının Parlamentoya tabî olmasını önerir. Metindeki istekler kral tarafından reddedilir.
Kral Charles, sırasında İskoçların İngiltere’yi işgal etmeleri yönünde girişimleri olduğunu düşündüğü Püritenlere karşı harekete geçmeye karar verir. Parlamentodaki beş kişinin Londra halkına kendisine karşı kışkırttığını düşünür. Bu kişilerin kraliçe hakkında Katolik darbe planları yapma suçlamasıyla hukukî süreç başlatacakları dedikodusu kralın kulağına gelince Charles hemen harekete geçer ve bu kişileri vatana ihanetten dolayı tutuklamak için adım atar. 4 Ocak 1642 gününe kadar hiçbir kral Avam Kamarasına girmemiştir, ancak o gün Parlamento’nun dokunulmazlığı çiğnenerek adı geçen milletvekillerinin tutuklanması için kral ve beraberindeki silahlı kuvvetler Parlamentoya girer. Beş vekil daha önceden uyarıldıkları için kaçmışlardır.
Parlamentoya giren kral, meclis sözcüsü ’ın yerine oturur ve aradığı kişilerin orada olmadığını görüp “Anlaşılan kuşlar kaçmış.” demiştir. Amaına ulaşamayan ve Londra’da kendisini güvende hissetmeyen kral 10 Ocak günü kentten ayrılır, monarşi yanlısı vekiller de onunla beraber kenti terkeder. Parlamentoyu isyanda ilan eden kral kendi ordusunu kurmaya girişir. Oxford’da karargâhını kurar, onunla beraber gelen monarşi yanlısı vekiller de Oxford Parlamentosu adıyla toplanır.
1642 yılı Mart ayında kralın Londra’da bulunmadığı ve iç savaşın patlak vermek üzere olduğu bir sırada Parlamento kralın oanyı olmadan yapılan yasaların geçerli olduğu yönünde karar verdi. Bu sayede Parlamento yerel milis kuvvetlerinin denetimini alır. Londra’daki güç dengesi için alınan bu karar önemlidir, artık başkentte Parlamentoya karşı kralcıların askerî müdahale seçeneği kalmamış durumdadır. Bu karara karşı da kral Charles silahlı birlik kurma yetkisini kullanmaya başlar.
1645 yılında Parlamento iç savaşta sonuna kadar savaşma kararı alır. Parlamento’da görevli olan tüm vekillerden askeri görevlerini terk etmeleri istenir, Sir Thomas Fairfax ve Oliver Cromwell komutasında Yeni Ordu kurulur. Yeni Ordu kısa zamanda Charles’ın ordularını mağlup eder. İskoçya’ya kaçan kral tutuklanarak Parlamento yanlılarına teslim edilir. Kralın hapsedilmesiyle iç savaşın ilk aşaması sona erer.
Kral krizi sona erdirmek için Parlamento temsilcileriyle görüşürken Avam Kamarası da kralın izlediği siyaseti araştırıyordu. Siyasi olarak bir pat hali mevcuttu. Kral 1647 yılında esaretten kaçıp gizlice İskoçlarla işbirliği yaptı. Bundan sonra monarşi yanlısı ayaklanmalar patlak vermeye başladı. İç savaşın ikinci kısmı olarak görülen bu aşama Yeni Ordu birliklerinin hızla düşmanı yenmesiyle sona erdi. Parlamento ile ordu arasında bu aşamada güvensizlik ortaya çıkmaya başladı. Parlamentodaki kralcı çoğunluk 1 Aralık 1648 tarihinde aldığı kararla kralla görüşmelerin devam etmesi ve kralın yeniden tahta geçirilerek yetkileri sınırlı şekilde iktidarına devam etmesini kabul etti. Ancak ordu kanadı buna razı olmayacaktı.
Rump Parlamentosu
Atılacak adımlar konusunda Parlamento’daki gruplar arasında anlaşmazlık çıkınca 7 Aralık 1648 tarihinde Pride Darbesi gerçekleştirilir. Oliver Cromwell ve Henry Ireton’dan aldığı talimatla hareket eden Albay komutasındaki Yeni Ordu birlikleri Parlamentoya giriş ve çıkışı fizikî olarak engelleyerek muhalif 41 vekili tutuklar. Tutuklamalardan geriye kalan bileşime Rump Parlamentosu denilmiştir. Bu bileşim 30 Ocak 1649 günü kral I. Charles’ın idamını gerçekleştirmiştir. Aynı zamanda 1649 yılında monarşinin yerine İngiltere Topluluğunu kurmuştur.
Rump Parlamentosu önceden kararlaştırıldığı gibi seçimleri ilan edip görevi yeni vekillere bırakmayıp toplanmaya devam edince 1653 yılında Oliver Cromwell tarafından zorla kapatılmıştır. Bundan sonra Barebone Parlamentosu ve Protektora dönemi Parlamentoları izlemiştir.
Yeniden göreve çağrılan Rump
Babası Oliver Cromwell’in ölümünün ardından 1658 yılında Lord Protector olan Richard Cromwell 1659 yılı Nisan ayında bir darbeyle alaşağı edilince Rump Parlamentosu yenden göreve çağrılır. 7 Mayıs 1659 günü toplanan meclis 13 Ekim 1659 tarihinde ordu birlikleri tarafından kapatılır.
Restorasyon
Cromwell döneminde İskoçya’da bulunan komutanlardan General George Monck gelişen siyasi durumlar karşısında ordunun güç kaybettiğini görünce monarşi yanlısı konum almaya başlar. Donanmanın desteğiyle 26 Aralık 1659 günü toplanan Rump Parlamentosu toplansa da Monck duruma müdahale eder. 1648 yılındaki Pride Darbesiyle uzaklaştırılan muhalif vekillerin yeniden Parlamentoya katılmalarını güç kullanarak sağlar. Yeni bir Parlamento oluşması için 25 Nisan günü seçim kararı alan Uzun Parlamento kendi kendisini 16 Mart 1660 günü lağveder.
Önemli üyeleri
- Sir John Coolepeper
- Oliver Cromwell
- Sir Simonds D'Ewes
- George Digby, Bristol Earlü
- Lucius Cary, Falkland Vikontu
- John Hampden
- Sir Robert Harley
- General Harrison
- Sir Arthur Haselrig
- Denzil Holles, Holles Baronu
- Edward Hyde, Clarendon Earlü
- William Lenthall
- Edmond Ludlow
- John Pym
- Sir Benjamin Rudyerd
- William Russell, Bedford Dükü
- Oliver St John
- Sir Francis Seymour, Trowbridge Baronu
- Sir Nicholas Slanning
- William Strode
- James Temple
- Sir Henry Vane
- Sir Nicholas Crisp
Önemli tarihler
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Uzun Parlamento ilk kez 3 Kasim 1640 gunu Ingiltere krali I Charles tarafindan toplanmis olan parlamentodur 12 yil aradan sonra kral tarafindan surmekte olan Piskoposlar Savasi icin mali kaynak saglamak icin toplanmistir Parlamento Ingiltere monarsisiyle yasanan iktidar mucadelesinde taraf olarak Ingiliz Ic Savasini surdurmus ve galip gelmistir 1648 yilinda Oliver Cromwell komutasindaki Yeni Ordu birliklerince tasfiye edilmistir Uzun Parlamento Cromwell in olumunun ardindan yeniden toplanmis ve Restorasyon adi verilen donemin baslangicinda yeni kral II Charles in iktidarina kolaylik sagladiktan sonra kendisini lagvetmistir Uzun Parlamento toplantisiKurulus sureciKral I Charles in 1640 yili Kasim ayinda Parlamentoyu toplamasinin sebebi Irlanda ile surmekte olan savas yuzunden mali olarak iflas etmis durumda olmasinin yani sira vergilerin halk arasinda tepki cekmesi uzerine yeni mali kaynak arayisina girmesidir Ancak Parlamento bunu yapmaktansa iradesine kralin lehine mudahale eden Canterbury Baspiskoposu William Laud ve John Finch hakkinda gensoru vermistir Parlamento ilk baslarda John Pym ve destekcilerinin etkisi altindadir Pym genel olarak mutlakiyet rejimine yonelik elestirilerini parlamentoda dile getiriyordu Parlamento calismalarinin daha ilk baslarinda kralin zor kullanma iradesini bayraktarligini yapan Strafford Earlu Thomas Wentworth vatana ihanet suclamasiyla suclanir Ozellikle halkin iradesi olarak gorulen parlamentoya karsi askeri zor aygitina basvurulmasina yonelik asagidaki sozlerinin yazili kaydi onun sonunu hazirlar Efendim siz gorevinizi yaptiniz ancak kullariniz kendi gorevlerini yapmakta basarisiz oldular Bu durumda hukumet idaresindeki geleneksel usullerden azade olarak olaganustu cozum yollarina basvurabilirsiniz Irlanda da bir ordunuz var bununla kralliginizda denetimi yeniden kurabilirsiniz Kral I Charles a ozel toplantida dusuncelerini aktaran Strafford Earlu Thomas Wentworth Halkin temsilcisi olan Parlamento iradesinin bastirilmasi amaciyla Strafford Earlu tarafindan bir Irlandali isgalci ordu toplanmasi girisimi karsisinda ihanete ugramis hissetmistir Eger tesebbus gerceklesirse Ingiltere boyun egecek ozgurlukler kisitlanacak ve kralin istedigi mali gelirler halkin aleyhine olacak sekilde toplanacaktir Yasananlarin vahametini goren Pym derhal bir karar tasarisi onererek Strafford Earlunun cezalandirilmasini ister Kral I Charles Strafford a soz vererek asla boyle bir cezayi onaylamayacagi garantisini verir Lordlar Kamarasi idam cezasina karsi cikar 21 Nisan gunu Avam Kamarasi ezici cogunlukla karari onaylayinca Parlamento da karara uyar Kral ailesine ve kendisine yonelen tehlikeyi fark ederek 10 Mayis gunu idam fermanini imzalar Strafford iki gun sonra kafasi kesilerek idam edilir Uzun Parlamento bu asamada Uc Yil Kanununu yasalastirir Buna gore her parlamento her uc yilda bir en az bir kez toplanacaktir Kral parlamentoyu toplantiya cagirmazsa vekillerin toplanma hakki bulunmaktadir Bu kanunla beraber yasalasan cok sayida ek maddeyle beraber Parlamento onayi olmadan alinan yapilan seferberlik cagrilari cezalar toplanan vergiler yasadisi ilan edilir 3 Mayis gunu Parlamento 1641 Protestosu yayinladi Bu metinde Charles Hukumeti elestirilmekteydi Ayrica imzacilar gercek dini koruyacaklarini taahhut ederek Mayis ayi boyunca dini kurumlara saldirilara devam etti Charles bu donemde Parlamento ya onemli tavizler verdi ancak ote yandan da Iskoclarla arasini duzelterek askeri konumunu guclendirmeye calisti Iskocya da Presbiteryenligin kurumsallasmasini tanimasi karsiliginda askeri destek vaadi aldi Ancak Iskocya da gerceklesen monarsi yanlisi bir darbe girisimi kazandigi kozlari yitirmesine yolacti 1641 yili Ekim ayinda baslayan Irlanda Ayaklanmasi Parlamento ile kral arasinda tartisma konusu olan ordunun komutasini yeniden gundeme getirdi John Pym liderligindeki Parlamento 11 oy farkla gecen Grand Remonstrance 22 Kasim 1641 gunu kabul edilir Metinde Charles iktidarinda yapilan 150 den cok yanlis dile getirilir Bu yanlislarin giderilmesi adina cozum onerilerini de iceren metin kilise reformu yapilmasini ve kraliyet bakanlarinin Parlamentoya tabi olmasini onerir Metindeki istekler kral tarafindan reddedilir Kral Charles sirasinda Iskoclarin Ingiltere yi isgal etmeleri yonunde girisimleri oldugunu dusundugu Puritenlere karsi harekete gecmeye karar verir Parlamentodaki bes kisinin Londra halkina kendisine karsi kiskirttigini dusunur Bu kisilerin kralice hakkinda Katolik darbe planlari yapma suclamasiyla hukuki surec baslatacaklari dedikodusu kralin kulagina gelince Charles hemen harekete gecer ve bu kisileri vatana ihanetten dolayi tutuklamak icin adim atar 4 Ocak 1642 gunune kadar hicbir kral Avam Kamarasina girmemistir ancak o gun Parlamento nun dokunulmazligi cignenerek adi gecen milletvekillerinin tutuklanmasi icin kral ve beraberindeki silahli kuvvetler Parlamentoya girer Bes vekil daha onceden uyarildiklari icin kacmislardir Parlamentoya giren kral meclis sozcusu in yerine oturur ve aradigi kisilerin orada olmadigini gorup Anlasilan kuslar kacmis demistir Amaina ulasamayan ve Londra da kendisini guvende hissetmeyen kral 10 Ocak gunu kentten ayrilir monarsi yanlisi vekiller de onunla beraber kenti terkeder Parlamentoyu isyanda ilan eden kral kendi ordusunu kurmaya girisir Oxford da karargahini kurar onunla beraber gelen monarsi yanlisi vekiller de Oxford Parlamentosu adiyla toplanir 1642 yili Mart ayinda kralin Londra da bulunmadigi ve ic savasin patlak vermek uzere oldugu bir sirada Parlamento kralin oanyi olmadan yapilan yasalarin gecerli oldugu yonunde karar verdi Bu sayede Parlamento yerel milis kuvvetlerinin denetimini alir Londra daki guc dengesi icin alinan bu karar onemlidir artik baskentte Parlamentoya karsi kralcilarin askeri mudahale secenegi kalmamis durumdadir Bu karara karsi da kral Charles silahli birlik kurma yetkisini kullanmaya baslar 1645 yilinda Parlamento ic savasta sonuna kadar savasma karari alir Parlamento da gorevli olan tum vekillerden askeri gorevlerini terk etmeleri istenir Sir Thomas Fairfax ve Oliver Cromwell komutasinda Yeni Ordu kurulur Yeni Ordu kisa zamanda Charles in ordularini maglup eder Iskocya ya kacan kral tutuklanarak Parlamento yanlilarina teslim edilir Kralin hapsedilmesiyle ic savasin ilk asamasi sona erer Kral krizi sona erdirmek icin Parlamento temsilcileriyle gorusurken Avam Kamarasi da kralin izledigi siyaseti arastiriyordu Siyasi olarak bir pat hali mevcuttu Kral 1647 yilinda esaretten kacip gizlice Iskoclarla isbirligi yapti Bundan sonra monarsi yanlisi ayaklanmalar patlak vermeye basladi Ic savasin ikinci kismi olarak gorulen bu asama Yeni Ordu birliklerinin hizla dusmani yenmesiyle sona erdi Parlamento ile ordu arasinda bu asamada guvensizlik ortaya cikmaya basladi Parlamentodaki kralci cogunluk 1 Aralik 1648 tarihinde aldigi kararla kralla gorusmelerin devam etmesi ve kralin yeniden tahta gecirilerek yetkileri sinirli sekilde iktidarina devam etmesini kabul etti Ancak ordu kanadi buna razi olmayacakti Rump ParlamentosuAtilacak adimlar konusunda Parlamento daki gruplar arasinda anlasmazlik cikinca 7 Aralik 1648 tarihinde Pride Darbesi gerceklestirilir Oliver Cromwell ve Henry Ireton dan aldigi talimatla hareket eden Albay komutasindaki Yeni Ordu birlikleri Parlamentoya giris ve cikisi fiziki olarak engelleyerek muhalif 41 vekili tutuklar Tutuklamalardan geriye kalan bilesime Rump Parlamentosu denilmistir Bu bilesim 30 Ocak 1649 gunu kral I Charles in idamini gerceklestirmistir Ayni zamanda 1649 yilinda monarsinin yerine Ingiltere Toplulugunu kurmustur Rump Parlamentosu onceden kararlastirildigi gibi secimleri ilan edip gorevi yeni vekillere birakmayip toplanmaya devam edince 1653 yilinda Oliver Cromwell tarafindan zorla kapatilmistir Bundan sonra Barebone Parlamentosu ve Protektora donemi Parlamentolari izlemistir Yeniden goreve cagrilan RumpBabasi Oliver Cromwell in olumunun ardindan 1658 yilinda Lord Protector olan Richard Cromwell 1659 yili Nisan ayinda bir darbeyle alasagi edilince Rump Parlamentosu yenden goreve cagrilir 7 Mayis 1659 gunu toplanan meclis 13 Ekim 1659 tarihinde ordu birlikleri tarafindan kapatilir RestorasyonCromwell doneminde Iskocya da bulunan komutanlardan General George Monck gelisen siyasi durumlar karsisinda ordunun guc kaybettigini gorunce monarsi yanlisi konum almaya baslar Donanmanin destegiyle 26 Aralik 1659 gunu toplanan Rump Parlamentosu toplansa da Monck duruma mudahale eder 1648 yilindaki Pride Darbesiyle uzaklastirilan muhalif vekillerin yeniden Parlamentoya katilmalarini guc kullanarak saglar Yeni bir Parlamento olusmasi icin 25 Nisan gunu secim karari alan Uzun Parlamento kendi kendisini 16 Mart 1660 gunu lagveder Onemli uyeleriSir John Coolepeper Oliver Cromwell Sir Simonds D Ewes George Digby Bristol Earlu Lucius Cary Falkland Vikontu John Hampden Sir Robert Harley General Harrison Sir Arthur Haselrig Denzil Holles Holles Baronu Edward Hyde Clarendon Earlu William Lenthall Edmond Ludlow John Pym Sir Benjamin Rudyerd William Russell Bedford Duku Oliver St John Sir Francis Seymour Trowbridge Baronu Sir Nicholas Slanning William Strode James Temple Sir Henry Vane Sir Nicholas CrispOnemli tarihlerKaynakca Buyuk Protesto olarak cevrilebilen bu belge dogrudan krali hedef almasa da onun otokratik uygulamalarina karsi bir meydan okuma niteliginde onemli bir tarihi belgedir John Pym John Hampden Denzil Holles Arthur Haselrig ve William Strode