Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kızıl Terör, Ekim Devrimi ile Beyaz Terör'ün başlamasıyla beraber SSCB istihbarat ve güvenlik teşkilatı Çeka tarafından başlatılan toplu tutuklama, yargısız infaz gibi eylemlerin tümü. Devrimci terör uygulamalarının bir türü olarak kabul edilir. Tüm Rus İç Savaşı dönemi (1918-1922) boyunca iç savaş koşulları ülkede hakim olsa da Kızıl Terör dönemi 2 Eylül 1918 tarihinde Yakov Sverdlov tarafından yapılan resmî açıklamayla başlamış, Ekim 1918’de sona ermiştir. Kızıl Terör deyimi ise Fransız Devrimi sırasında Robespierre iktidarının sona erdiği 28 Temmuz 1794 tarihinden önceki altı haftalık terör döneminden gelir.
| Rus İç Savaşı'nın bir parçası | |
Petrograd'daki propaganda posteri, "Burjuvaziye ve onun kucak köpeklerine ölüm - Yaşasın Kızıl Terör", 1918 | |
| Bölge |  Rusya SFSC  Ukrayna SSCBolşevik işgali altındaki |
|---|---|
| Tarih | Ağustos 1918 - Şubat 1922 |
| Hedef | Bolşevik karşıtı gruplar, din adamları, rakip sosyalistler, karşı-devrimciler, köylüler ve muhalifler |
| Ölü | 50.000–200.000 |
| İşleyenler |  Çeka |
| Sebep | Siyasi baskı |
5. Tüm-Rusya Sovyetleri Kongresi devam ederken Sol SR ayaklanması çıkması ve ardından Bolşeviklere karşı çok sayıda suikast düzenlenmesi üzerine, kongre kızıl terör kullanılması fikrini resmen kabul etmiştir.
Amaç
Kızıl Terörün amacı hakkında iki farklı görüş bulunmaktadır.
Bolşevikler
Bolşeviklere göre 1917 Şubat Devrimi Rus halkının yüzyıllardır dile getirdiği özgürlük taleplerinin yerine getirilmesi için bir fırsattı. Bu fırsat ancak yoksul köylülerin, işçilerin ve askerlerin kendiliğinden kurduğu Sovyet iktidarıyla mümkündü. Temmuz Günleri ve Kornilov Olayı ile gerçek yüzünü göstermiş olan Rus yönetici sınıflarına karşı Ekim Devrimi ile iktidar alınmış ve Sovyetlere verilmişti. Ancak Sovyet iktidarının barış içinde devam etmesine izin verilmediği görülür. Özellikle Beyaz Ordu ve İtilaf Devletleri Bolşevikleri iktidardan alaşağı etmek için silahlı mücadeleye başvurarak iç savaşın başlamasına sebep olurlar. Beyaz Ordu ile destekçileri ABD, İngiltere ve Fransa'nın Bolşeviklere karşı başlattığı Beyaz Terör hareketine karşı Sovyet iktidarını koruyabilmek için Kızılların savunma yapması gerekiyordu. Bolşevikler yıllarca Çarlık rejiminde Ohranka ve Karayüzlerin baskısı altında kalmışlar ve özellikle bastırılan Paris Komününden sonra onbinlerce komüncünün idam edildiğini görmüşlerdi. Rejimin iç savaş ortamında ayakta kalabilmesi için en az düşman kadar acımasız olunması gerekiyordu.
Bolşevik karşıtları
Bolşevik karşıtlarına göre önde gelen Bolşevik liderler iktidara gelmeden önce kitlesel terörü öngörmüş, hatta teorize etmişlerdir. Sınıf düşmanlarının ellerindeki devletin zor aygıtı onlara karşı kullanılmadan iktidar olmak imkânsızdı. Buna göre insanlar suçlu olup olmadıklarına bakılmaksızın sınıfsal konumlarına göre yüzeysel olarak değerlendirilip öldürülmekteydi.
Tarihçe
Kitlesel terör uygulamaları 30 Ağustos 1918 günü Petrograd Çeka lideri Moisei Uritski’nin öldürülmesi ve aynı gün içinde Bolşevik lider Lenin’in SR üyesi Fanya Kaplan tarafından silahlı saldırı sonucu ağır yaralanması sonucu başlatıldı. İktidarda henüz ilk yılları dolmamış olan Bolşevikler düşmanın şiddetli saldırısına karşı aynı şiddette cevap verir. Şehirlerde ve kırsal bölgelerde zenginlere ve büyük toprak sahiplerine, fabrika ve şirket sahiplerine saldırılar düzenlenir.
3 Eylül 1918 günü yayınlanan İzvestiya gazetesinde işçi sınıfına çağrı yapılarak karşı-devrimcilerin her yerde kırılması istenir. Sovyet rejimine karşı en ufak bir eleştiri bile bu dönemde tutuklanma sebebi olur. Terörün zirve yaptığı dönemde idam edilenlerin sayısı onbinlerle ifade edilmektedir.
1919 yılında Çeka birlikleri tek bir yapı altında toplanacak ve 1921 yılına gelindiğinde toplam sayıları 200 bini bulacaktır. Bu birlikler esir kamplarını ve Gulag sistemini idare ediyor, buğday zor alımlarını gerçekleştiriyor, ayaklanmaları bastırıyor ve gösterilere müdahale ediyordu.
Baskılar
Köylülük
İç savaş sırasında özellikle zorla orduya alınan köylülerin firar etmesi büyük sorun oluşturacaktır. Buna karşı harekete geçen Çeka ve Kızılordu firar eden askerin ailesinin üyelerini rehin alacak ve kaçak askerin tanınan süre içerisinde birliğine teslim olmaması halinde rehinelerin öldürüleceği bildirilirdi. Savaş yıllarında firarilerin sayılarının olağanüstü oranda artması Bolşevikleri bu tedbiri almaya itecek ve yüzbinlerle ifade edilen rakamlarla firariler yakalanacaktır.
Rus İç Savaşı sırasında şehirlerin ve Kızılordu’nun aç kalmaması adına savaş komünizmi kapsamında uygulanan buğday zoralımlarına karşı köylü ayaklanmaları yaşanır. Bu ayaklanmalardan en büyüğü Tambov Ayaklanmasıdır. Ayaklanmanın güçlükle bastırılmasından sonra binlerce köylü bölgeden sürülecektir. Bu ayaklanmayı takip eden Kronstadt Ayaklanması ile birlikte NEP uygulamalarına geçilecektir.
İşçiler
İç savaş koşullarında özellikle şehirlerdeki fabrikalarda da disiplin uygulamaları artırılmış işçilerin bazı demokratik hakları askıya alınmıştı. Bu durumu protesto eden ve özellikle Kızılordu askerleri gibi yiyecek hakkı talep eden işçiler çeşitli gösteriler ve protestolar düzenleyeceklerdir. Ekim Devrimi döneminde Bolşeviklerin kalesi konumunda olan Putilov Fabrikasında grev düzenleyen işçiler 16 Mart 1919’da Çeka tarafından tutuklanır. Grev haklı gerekçelerle çıkmış olsa da iç savaş koşullarında siyasi eylemlere Bolşevikler tahammül etmeyecekler ve şiddetle bastıracaklardır. Grev ve gösteriler dağıtıldıktan sonra elebaşları idam edilecektir.
Değerlendirme
Bolşevik karşıtı görüşe sahip tarihçilerden Robert Conquest, Richard Pipes, Orlando Figes iktidarda kalabilmek için Bolşeviklerin teröre ihtiyaç duyduklarını yazmaktadır. Bu görüşteki tarihçiler Bolşeviklerin halk tarafından desteklenmediklerine kanıt olarak Kasım 1917’de yapılan Kurucu Meclis seçimlerini gösterirler. Aynı zamanda işçiler adına iktidarı alan bir siyasi partinin kendisini protesto eden işçilere karşı gösterdiği şiddeti partinin sınıftan uzaklaşıp dejenere olmaya başlamasının işareti olarak açıklanır. Ayrıca toplumun sosyalizm ideali etrafında değiştirilebilmesi için acele ettiği düşünülen Bolşevikler tarihi gelişmeleri zorlamakla ve iradi müdahaleci olmakla suçlanırlar. Terör uygulamalarıyla bağlantılı olarak özellikle Kurucu Meclis’in kapatılması, Bolşeviklerin demokrasi düşmanı olduğunun iddia edilmesi için argüman olmuştur.
Bu görüşleri reddeden tarih anlayışının iddiaları ise farklıdır. Buna göre Bolşeviklerin halk tarafından desteklenmediğinin kanıtı olarak gösterilen seçimler aslında örgütlü Rus işçi ve yoksul köylülerinin devrime ve Bolşeviklere desteğini ortaya koymaktadır. Kurucu Meclis’de çoğunluğa hakim olsa da Sovyetler yönetiminde çoğunlukta oldukları dönemde Temmuz Günleri sırasında işçilerin karşısında yer alan Menşevik ve SR’ların Bolşevik iktidarını tanımamaları da Bolşeviklerin gözünde bu öznelerin samimiyetsizliğinin göstergesi olur. Ayrıca Bolşevikler büyük sanayi merkezi şehirlerdeki Sovyet Organlarında çoğunlukta ve iktidardadır. Bolşevikler özellikle iktidarlarının ilk dönemlerinde diğer sosyalist partileri de hükûmete dahil edebilmek için çok uğraşıp sürekli olarak reddedildikleri ve ancak Sol SR’lar tarafından desteklendikleri bilinmektedir. İktidarlarına karşı yönelen şiddetli saldırılar sırasında özellikle karşı-devrime hizmet etmeyen muhalif tavırlara müsamaha gösterilmişse de silahlı ayaklanmaya başvuran muhalefet tarzı şiddetle bastırılmıştır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Рабинович А. Е. Моисей Урицкий: Робеспьер революционного Петрограда? (рус.) // Отечественная история : Журнал. — 2003. — № 1. — С. 3—23.
- ^ 10. Kongre kararları gereğince
- ^ Richard Pipes Communism: A History (2001) , s.39
- ^ Robert Conquest Reflections on a Ravaged Century (2000) , s.101
- ^ Orlando Figes. A People's Tragedy: The Russian Revolution 1891-1924. Penguin Books, 1997. s.630
- ^ Bolşevikler toplam kullanılan 35,333,666 oyun 9,023,963’ünü alarak oy kullananların en az %25’inin oyunu almıştır ve kırda örgütlü olan SR’ların ardından ikinci olmuştur. Ayrıca Rus toplumunun eğilimine bakıldığında ulusal ve dini topluluklar haricinde monarşi yanlısı Kadetlerin almış olduğu ve sadece 1,856,639 oy %0,05’e karşılık gelen eğilim genel yönelimin sosyalist partilere doğru olduğunu göstermektedir.
- ^ Bu gerçeklik de çoğu zaman göz ardı edilmektedir.
- ^ Bakınız ilk Sovnarkom bileşimi
- ^ Parti içindeki İşçi Muhalefeti hizbi
Konuyla ilgili yazılan eserler
- George Leggett, The Cheka: Lenin’s Political Police. Oxford University Press, 1987,
- Melgounov, Sergey Petrovich (1925) The Red Terror in Russia. London & Toronto: J. M. Dent & Sons Ltd.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kizil Teror Ekim Devrimi ile Beyaz Teror un baslamasiyla beraber SSCB istihbarat ve guvenlik teskilati Ceka tarafindan baslatilan toplu tutuklama yargisiz infaz gibi eylemlerin tumu Devrimci teror uygulamalarinin bir turu olarak kabul edilir Tum Rus Ic Savasi donemi 1918 1922 boyunca ic savas kosullari ulkede hakim olsa da Kizil Teror donemi 2 Eylul 1918 tarihinde Yakov Sverdlov tarafindan yapilan resmi aciklamayla baslamis Ekim 1918 de sona ermistir Kizil Teror deyimi ise Fransiz Devrimi sirasinda Robespierre iktidarinin sona erdigi 28 Temmuz 1794 tarihinden onceki alti haftalik teror doneminden gelir Kizil TerorRus Ic Savasi nin bir parcasiPetrograd daki propaganda posteri Burjuvaziye ve onun kucak kopeklerine olum Yasasin Kizil Teror 1918BolgeRusya SFSC Ukrayna SSCBolsevik isgali altindaki Letonya SSC Litvanya SSC Estonya FinlandiyaTarihAgustos 1918 Subat 1922HedefBolsevik karsiti gruplar din adamlari rakip sosyalistler karsi devrimciler koyluler ve muhaliflerOlu50 000 200 000IsleyenlerCekaSebepSiyasi baski 5 Tum Rusya Sovyetleri Kongresi devam ederken Sol SR ayaklanmasi cikmasi ve ardindan Bolseviklere karsi cok sayida suikast duzenlenmesi uzerine kongre kizil teror kullanilmasi fikrini resmen kabul etmistir AmacKizil Terorun amaci hakkinda iki farkli gorus bulunmaktadir Bolsevikler Bolseviklere gore 1917 Subat Devrimi Rus halkinin yuzyillardir dile getirdigi ozgurluk taleplerinin yerine getirilmesi icin bir firsatti Bu firsat ancak yoksul koylulerin iscilerin ve askerlerin kendiliginden kurdugu Sovyet iktidariyla mumkundu Temmuz Gunleri ve Kornilov Olayi ile gercek yuzunu gostermis olan Rus yonetici siniflarina karsi Ekim Devrimi ile iktidar alinmis ve Sovyetlere verilmisti Ancak Sovyet iktidarinin baris icinde devam etmesine izin verilmedigi gorulur Ozellikle Beyaz Ordu ve Itilaf Devletleri Bolsevikleri iktidardan alasagi etmek icin silahli mucadeleye basvurarak ic savasin baslamasina sebep olurlar Beyaz Ordu ile destekcileri ABD Ingiltere ve Fransa nin Bolseviklere karsi baslattigi Beyaz Teror hareketine karsi Sovyet iktidarini koruyabilmek icin Kizillarin savunma yapmasi gerekiyordu Bolsevikler yillarca Carlik rejiminde Ohranka ve Karayuzlerin baskisi altinda kalmislar ve ozellikle bastirilan Paris Komununden sonra onbinlerce komuncunun idam edildigini gormuslerdi Rejimin ic savas ortaminda ayakta kalabilmesi icin en az dusman kadar acimasiz olunmasi gerekiyordu Bolsevik karsitlari Bolsevik karsitlarina gore onde gelen Bolsevik liderler iktidara gelmeden once kitlesel teroru ongormus hatta teorize etmislerdir Sinif dusmanlarinin ellerindeki devletin zor aygiti onlara karsi kullanilmadan iktidar olmak imkansizdi Buna gore insanlar suclu olup olmadiklarina bakilmaksizin sinifsal konumlarina gore yuzeysel olarak degerlendirilip oldurulmekteydi TarihceKitlesel teror uygulamalari 30 Agustos 1918 gunu Petrograd Ceka lideri Moisei Uritski nin oldurulmesi ve ayni gun icinde Bolsevik lider Lenin in SR uyesi Fanya Kaplan tarafindan silahli saldiri sonucu agir yaralanmasi sonucu baslatildi Iktidarda henuz ilk yillari dolmamis olan Bolsevikler dusmanin siddetli saldirisina karsi ayni siddette cevap verir Sehirlerde ve kirsal bolgelerde zenginlere ve buyuk toprak sahiplerine fabrika ve sirket sahiplerine saldirilar duzenlenir 3 Eylul 1918 gunu yayinlanan Izvestiya gazetesinde isci sinifina cagri yapilarak karsi devrimcilerin her yerde kirilmasi istenir Sovyet rejimine karsi en ufak bir elestiri bile bu donemde tutuklanma sebebi olur Terorun zirve yaptigi donemde idam edilenlerin sayisi onbinlerle ifade edilmektedir 1919 yilinda Ceka birlikleri tek bir yapi altinda toplanacak ve 1921 yilina gelindiginde toplam sayilari 200 bini bulacaktir Bu birlikler esir kamplarini ve Gulag sistemini idare ediyor bugday zor alimlarini gerceklestiriyor ayaklanmalari bastiriyor ve gosterilere mudahale ediyordu Baskilar Koyluluk Ic savas sirasinda ozellikle zorla orduya alinan koylulerin firar etmesi buyuk sorun olusturacaktir Buna karsi harekete gecen Ceka ve Kizilordu firar eden askerin ailesinin uyelerini rehin alacak ve kacak askerin taninan sure icerisinde birligine teslim olmamasi halinde rehinelerin oldurulecegi bildirilirdi Savas yillarinda firarilerin sayilarinin olaganustu oranda artmasi Bolsevikleri bu tedbiri almaya itecek ve yuzbinlerle ifade edilen rakamlarla firariler yakalanacaktir Rus Ic Savasi sirasinda sehirlerin ve Kizilordu nun ac kalmamasi adina savas komunizmi kapsaminda uygulanan bugday zoralimlarina karsi koylu ayaklanmalari yasanir Bu ayaklanmalardan en buyugu Tambov Ayaklanmasidir Ayaklanmanin guclukle bastirilmasindan sonra binlerce koylu bolgeden surulecektir Bu ayaklanmayi takip eden Kronstadt Ayaklanmasi ile birlikte NEP uygulamalarina gecilecektir Isciler Ic savas kosullarinda ozellikle sehirlerdeki fabrikalarda da disiplin uygulamalari artirilmis iscilerin bazi demokratik haklari askiya alinmisti Bu durumu protesto eden ve ozellikle Kizilordu askerleri gibi yiyecek hakki talep eden isciler cesitli gosteriler ve protestolar duzenleyeceklerdir Ekim Devrimi doneminde Bolseviklerin kalesi konumunda olan Putilov Fabrikasinda grev duzenleyen isciler 16 Mart 1919 da Ceka tarafindan tutuklanir Grev hakli gerekcelerle cikmis olsa da ic savas kosullarinda siyasi eylemlere Bolsevikler tahammul etmeyecekler ve siddetle bastiracaklardir Grev ve gosteriler dagitildiktan sonra elebaslari idam edilecektir Estonya daki Palermo ormaninda Bolsevikler tarafindan oldurulen kisilerin mezar yerlerinden birinde yapilan kazi 1919DegerlendirmeBolsevik karsiti goruse sahip tarihcilerden Robert Conquest Richard Pipes Orlando Figes iktidarda kalabilmek icin Bolseviklerin terore ihtiyac duyduklarini yazmaktadir Bu gorusteki tarihciler Bolseviklerin halk tarafindan desteklenmediklerine kanit olarak Kasim 1917 de yapilan Kurucu Meclis secimlerini gosterirler Ayni zamanda isciler adina iktidari alan bir siyasi partinin kendisini protesto eden iscilere karsi gosterdigi siddeti partinin siniftan uzaklasip dejenere olmaya baslamasinin isareti olarak aciklanir Ayrica toplumun sosyalizm ideali etrafinda degistirilebilmesi icin acele ettigi dusunulen Bolsevikler tarihi gelismeleri zorlamakla ve iradi mudahaleci olmakla suclanirlar Teror uygulamalariyla baglantili olarak ozellikle Kurucu Meclis in kapatilmasi Bolseviklerin demokrasi dusmani oldugunun iddia edilmesi icin arguman olmustur Bu gorusleri reddeden tarih anlayisinin iddialari ise farklidir Buna gore Bolseviklerin halk tarafindan desteklenmediginin kaniti olarak gosterilen secimler aslinda orgutlu Rus isci ve yoksul koylulerinin devrime ve Bolseviklere destegini ortaya koymaktadir Kurucu Meclis de cogunluga hakim olsa da Sovyetler yonetiminde cogunlukta olduklari donemde Temmuz Gunleri sirasinda iscilerin karsisinda yer alan Mensevik ve SR larin Bolsevik iktidarini tanimamalari da Bolseviklerin gozunde bu oznelerin samimiyetsizliginin gostergesi olur Ayrica Bolsevikler buyuk sanayi merkezi sehirlerdeki Sovyet Organlarinda cogunlukta ve iktidardadir Bolsevikler ozellikle iktidarlarinin ilk donemlerinde diger sosyalist partileri de hukumete dahil edebilmek icin cok ugrasip surekli olarak reddedildikleri ve ancak Sol SR lar tarafindan desteklendikleri bilinmektedir Iktidarlarina karsi yonelen siddetli saldirilar sirasinda ozellikle karsi devrime hizmet etmeyen muhalif tavirlara musamaha gosterilmisse de silahli ayaklanmaya basvuran muhalefet tarzi siddetle bastirilmistir Ayrica bakinizKizil Teror Sehitleri Anit MuzesiKaynakca Rabinovich A E Moisej Urickij Robesper revolyucionnogo Petrograda rus Otechestvennaya istoriya Zhurnal 2003 1 S 3 23 10 Kongre kararlari geregince Richard Pipes Communism A History 2001 ISBN 0 8129 6864 6 s 39 Robert Conquest Reflections on a Ravaged Century 2000 ISBN 0 393 04818 7 s 101 Orlando Figes A People s Tragedy The Russian Revolution 1891 1924 Penguin Books 1997 ISBN 0 670 85916 8 s 630 Bolsevikler toplam kullanilan 35 333 666 oyun 9 023 963 unu alarak oy kullananlarin en az 25 inin oyunu almistir ve kirda orgutlu olan SR larin ardindan ikinci olmustur Ayrica Rus toplumunun egilimine bakildiginda ulusal ve dini topluluklar haricinde monarsi yanlisi Kadetlerin almis oldugu ve sadece 1 856 639 oy 0 05 e karsilik gelen egilim genel yonelimin sosyalist partilere dogru oldugunu gostermektedir Bu gerceklik de cogu zaman goz ardi edilmektedir Bakiniz ilk Sovnarkom bilesimi Parti icindeki Isci Muhalefeti hizbiKonuyla ilgili yazilan eserlerGeorge Leggett The Cheka Lenin s Political Police Oxford University Press 1987 ISBN 0 19 822862 7 Melgounov Sergey Petrovich 1925 The Red Terror in Russia London amp Toronto J M Dent amp Sons Ltd