Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kazak alfabesi, Kazakistan'ın resmî dili olan ve Türk dilleri ailesinde yer alan Kazakçayı yazarken kullanılan yazı sistemidir. Kazak alfabesinde tarih boyunca; Kiril alfabesi, Latin alfabesi ve Arap alfabesi olmak üzere üç farklı alfabe türü kullanılmıştır. 2017 yılında, dönemin Kazakistan cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev tarafından 2025 yılına kadar Kiril alfabesinden Latin alfabesine kademeli olarak geçileceği belirtilmiştir. Arap alfabesi ile yazılan Kazakça, günümüzde Çin, İran ve Afganistan'da yerel olarak kullanılmaya devam etmektedir.[]
| Kazak alfabesi Қазақ әліпбиі | |
|---|---|
 | |
| Tür | Alfabe |
| Diller | Kazakça |
| Yaratılması | 1800'ler |
| Yayımlanması | 1940 |
| Dönem | 1940-günümüz |
| Kardeş alfabeler | |
| ISO 15924 | ltr, Cyrillic |
| Yön | Soldan sağa |
| Unicode adı | Cyrillic |
| Unicode aralığı | Cyrillic |
Bilgi kutusunda şu anda kullanılan kiril temelli alfabe yer almaktadır. Latin harflerine geçiş sonrasında bilgi kutusu güncellenebilir. Bu sayfa fonetik Unicode semboller içerir. Doğru bir bulunmadığı takdirde, veya diğer Unicode karakterleri görebilirsiniz. IPA sembolleri ile ilgili rehberi okumak için, bakınız . | |
Kiril alfabesi
Kazak Kiril alfabesi
| А а | Ә ә | Б б | В в | Г г | Ғ ғ | Д д | Е е | Ё ё |
| Ж ж | З з | И и | Й й | К к | Қ қ | Л л | М м | Н н |
| Ң ң | О о | Ө ө | П п | Р р | С с | Т т | У у | Ұ ұ |
| Ү ү | Ф ф | Х х | Һ һ | Ц ц | Ч ч | Ш ш | Щ щ | Ъ ъ |
| Ы ы | І і | Ь ь | Э э | Ю ю | Я я |
Kazak Kiril alfabesi, günümüzde Kazakistan'da ve Moğolistan'ın Bayan Ölgii ili'nde kullanılmaktadır. Aynı zamanda Kırgızistan, Rusya, Türkmenistan ve Özbekistan'daki Kazak nüfusu ile eski Sovyetler Birliği ülkelerindeki Kazak diasporaları tarafından da kullanılmaktadır. İlk olarak 1800'lerde, Rus İmparatorluğu döneminde tanıtılmıştır ve daha sonra 1940'ta Sovyetler Birliği tarafından yeniden uyarlanmıştır.
On dokuzuncu yüzyılda, önde gelen bir Kazak eğitimci olan Ibıray Altınsarin, ilk olarak Kazakçayı yazılı hale getirecek Kiril alfabesi temelli Kazak alfabesini tanıttı. Rus misyonerlik faaliyetleri ve Rusya destekli okullar, on dokuzuncu yüzyılda ve yirminci yüzyılın başlarında Kiril alfabesinin kullanımına teşvikte bulundular. Alfabe, tarafından elden geçirilmiş ve 1940 yılında, hâlen günümüzde kullanılan haliyle kabul edilmiştir. Bu alfabe, Rus alfabesinden 33 harf ve 9 adet Kazakça sesler için ek harf içerir: Ә, Ғ, Қ, Ң, Ө, Ұ, Ү, Һ, І (1951 yılına kadar Ұ yerine Ӯ kullanıldı) Başlangıçta, Kazak harfleri Rus alfabesinin harflerinden sonra gelirken, günümüzde ses veya şekil bakımından benzer Rus harflerinden sonra yer almaktadır.
В, Ё (1957'den beri), Ф, Ц, Ч, Ъ, Ь ve Э harfleri Kazak alfabesinde yer almaz. Bunlardan Ё, Ц, Ч, Ъ, Ь ve Э harfleri sadece Rusçadan veya Rusça imla kurallarına göre yazılmış Rusça kökenli kelimelerde kullanılır. Kazak dilinde Е harfi Э gibi bir ses verir (Екібастұз(Kazakça) - Экибастуз(Rusça)).
Kazak dilinde Ж harfi C(Türkçe) gibi bir ses verir. Konuşma dilindeki Х harfi, hırıltılı bir ses olarak kesin bir şekilde telaffuz edilir. Һ harfi çoğunlukla Arapça-Farsça kökenli kelimelerde kullanılır ve genellikle sessiz bir Х (/h/ gibi veya sessiz bir ötümsüz gırtlaksıl sürtünmeli ünsüz) gibi telaffuz edilir. Konuşma dilinde, Қ harfinden sonra ünsüz bir harf varsa, Қ harfi X gibi telaffuz edilir. Щ harfi ise, uzun Ш sesi için üç yerli kelimede (ащы 'acı', тұщы 'tuzsuz', кеще 'aptal') türevlerle ve alıntı kelimelerde kullanılır.
И harfi, ЫЙ /əj/ ve ІЙ /ɪj/ kombinasyonlarından elde edilen gergin sesli [i]'yi temsil eder. У harfi /w/'yi ve ҰУ /ʊw/, ҮУ /ʉw/, ЫУ /əw/ ve ІУ /ɪw/ kombinasyonlarından elde edilen gergin sesli [u]'yu temsil eder. Ek olarak И ve У harfleri, sırasıyla basit sesli harfleri [i] ve [u] temsil ettikleri Rusçadan gelen kelimelerde kullanılır.
Tarihçe
Latin alfabesinden Kiril alfabesine geçiş, muhtemelen o zamanki Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ni Latin alfbesine yeni geçiş yapmış Türkiye'den uzaklaştırma amacıyla yapılmıştır. Bunun nedeni kısmen Sovyetler Birliği-Türkiye ilişkilerinin zayıflaması ve Türk Boğazları kriziydi.[]
Kazakistan, ulusal kimliğini pekiştirmek için 2017 yılında Kiril alfabesinden Latin alfabesine geçiş süreci başlattı. Kazakistan hükûmeti, yeni alfabenin tam olarak uygulanmasına kadar çeşitli aşamalara ayrılmış yedi yıllık bir süreç taslağı hazırlamıştır. 2025 yılına kadar tamamen Latin alfabesine geçilmesi öngörülmektedir.
Kodlama
Unicode destekli işletim sistemlerinin ve metin editörlerinin yaygınlaşmasından önce Kiril temelli Kazakça, hem sistem düzeyinde desteklenmeyen 8-bit kodlama sorunu hem de standart bilgisayar yazı tiplerinin olmaması nedeniyle klavyeye sığamıyordu. Aşağıdaki hükûmet standartları da dahil olmak üzere, Kiril temelli Kazak alfabesi için 20'den fazla 8-bit kodlama varyasyonu önerilmiştir (aşağıdakilerin tarihi kod sayfaları olduğunu ve modern sistemlerin UTF-8 gibi Unicode kodlaması kullandığını unutmayın):
- СТ РК 920-91 - MS-DOS için (kod sayfası 866'nın bir modifikasyonu)
- СТ РК 1048—2002 - Windows için (1251 kod sayfasının bir modifikasyonu)
СТ РК 1048—2002, farklı Windows karakter setlerinin tanıtılmasından çok sonra 2002 yılında onaylandı. Bazı internet kaynaklarında, bu standardın kodlanmasından önce kısmen devlet bilgi kuruluşu QazAqparat'ın kullanıldığı belirtilmiştir.[] Günümüzde UTF-8 kodlaması kabul edilerek kullanılmaktadır.
Klavye
Kazakistan'da Kiril temelli Kazakça için kullanılan standart Windows klavye düzeni, aslında Rusça için hazırlanmış klavye standardının bir uyarlamasıdır, ancak sayı tuşları Rusça değildir.
Latin alfabesi
Kazakçayı yazmak için Latin alfabesi de kullanılmaktadır. Türk alfabesine dayalı bir tür, Türkiye'deki, Batı ülkelerindeki ve Kazakistan'daki Kazak diasporaları tarafından gayriresmî olarak kullanılmaktadır. Diğer Orta Asya Türk dillerinde olduğu gibi, bir Latin alfabesi olan (Ortak Türkçe alfabesi) Sovyetler tarafından tanıtıldı ve 1929'dan 1940'a kadar süren bir süreçle birlikte Kiril alfabesi ile değiştirildi. Ayrıca, 1964-84 yılları arasında Çin'deki Kazakların konuştuğu Kazak dili için de bir Latin alfabesi kullanılmıştır. Daha sonra Arap alfabesi temelli Kazakçanın kullanımı restore edildi.
1929 yılında kullanılan Latin temelli Kazak alfabesi (Çaꞑalip)
| A a | B ʙ | C c | Ç ç | D d | E e | Ə ə | G g | Ƣ ƣ | H h |
| I i | J j | K k | L l | M m | N n | Ꞑ ꞑ | O o | Ɵ ɵ | P p |
| Q q | R r | S s | T t | U u | V v | Y y | Z z | Ь ь |
1938 yılında kullanılan Latin temelli Kazak alfabesi (Çaꞑaljp)
| A a | B ʙ | V v | G g | D d | E e | Ç ç | Z z | I i | J j | K k |
| L l | M m | N n | O o | P p | R r | S s | T t | U u | F f | X x |
| Ƣ ƣ | Q q | C c | Ə ə | H h | Ꞑ ꞑ | Ɵ ɵ | Ū ū | Y y | Ь ь |
Modernizasyon programının bir parçası olarak, dönemin Kazakistan cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev tarafından imzalanan 569 sayılı cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle birlikte, 2025 yılına kadar Kiril alfabesinden Latin alfabesine geçilmesi kararı alındı. 2007 yılında Nazarbayev, Kazak alfabesinin Kiril alfabesinden Latin alfabesine geçişinin aceleye getirilmemesi gerektiğini belirterek, "70 yıl boyunca Kazakistanlılar Kiril alfabesiyle okuyup yazdılar. Devletimizde 100'den fazla milliyet yaşıyor. Bu nedenle istikrara ve barışa ihtiyacımız var. Alfabe dönüşümü konusunda acele etmemeliyiz” dedi.
2015 yılında Kültür ve Spor Bakanı , dilin sesbilimsel yönlerini barındırmak için imla üzerinde çalışan uzmanların yer aldığı bir geçiş planının sürdüğünü duyurdu. 12 Nisan 2017'de Cumhurbaşkanı Nazarbayev, devlet gazetesi Egemen Qazaqstan'da 2025 yılına kadar Latin alfabesine geçişi ilan eden bir makale yayınladı.
Nazarbayev, Sovyet yönetimi döneminde "Kazak dili ve kültürünün harap olduğunu" ve Kiril alfabesinin kullanımına son verilmesinin ulusal kimliğin yeniden öne çıkarılmasında yararlı olduğunu savundu.Rusçanın ülkenin ikinci resmi dili olduğundan, yeni Latin alfabesi ülke üzerindeki geleneksel Rus etkisini zayıflatmak için de bir adımdır. İlk önerilen Latin alfabesi, digraflardan ("sh", "ch" gibi) ve aksanlardan ("ä" veya "ç" gibi) kaçınmaya çalışıldı. Aslında Cumhurbaşkanı Nazarbayev, yeni alfabenin "kanca veya gereksiz noktalar içermemesi" gerektiğini açıkça belirtmişti. Bunun yerine, Kiril alfabesinin Latin harflerine çevrilmesine dayanan yeni alfabe, doğrudan Latince karşılığı olmayan Kazak harflerini belirtmek için Özbek alfabesine benzer kesme işaretleri kullanırdı.
2017 yılında yayımlanan Latin alfabesinin uyarlanmış edilmiş bir versiyonu Şubat 2018'de duyuruldu. 19 Şubat 2018 tarihli 637 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, 2017 tarihli kararnameyi değiştirdi. Buna göre; kesme işaretlerini aksan ve digraflarla değiştirerek kesme işaretinin kullanımına son verildi. Yeni alfabede özellikle aküt aksan kullanılmıştır. Latin kökenli alfabeye geçişi kolaylaştırmak için birkaç web uygulaması ve sitesi kullanıma sunuldu. Bunlardan biri, Kazakistan hakkında haberleri ve diğer bilgileri bildirmek için yeni Latin alfabesini kullanan web tabanlı yeni bir portal olan Qazlatyn.kz 15 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . sitesidir.
Nisan 2021'de, Latin temelli güncellenmiş Kazak alfabesi tanıtıldı. İlköğretim okulları 2023'ten itibaren yalnızca yeni Latin alfabesini kullanmaya başlayacak. Geçişin 2031 yılına kadar tamamlanması bekleniyor.
Son güncellemeler
Latin temelli Kazak alfabesi (Nisan 2021)
| A a (А а) | Ä ä (Ә ә) | B b (Б б) | D d (Д д) | E e (Е е) | F f (Ф ф) | G g (Г г) | Ğ ğ (Ғ ғ) |
| H h (Х х, Һ һ) | I ı (І і) | İ i (Й й, И и) | J j (Ж ж) | K k (К к) | L l (Л л) | M m (М м) | N n (Н н) |
| Ñ ñ (Ң ң) | O o (О о) | Ö ö (Ө ө) | P p (П п) | Q q (Қ қ) | R r (Р р) | S s (С с) | Ş ş (Ш ш) |
| T t (Т т) | U u (У у) | Ū ū (Ұ ұ) | Ü ü (Ү ү) | V v (В в) | Y y (Ы ы) | Z z (З з) |
2020'de Kazakistan cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Kazak dilinin orijinal seslerini ve telaffuzunu korumaya odaklanarak Latin alfabesinin başka bir uyarlaması için çağrıda bulundu.'nden akademisyenler ve yazı geçişi resmî çalışma grubunda yer alan uzmanlar ile Türkiye, Azerbaycan, Tataristan, Kırgızistan ve Özbekistan'daki 18 dil bilimi uzmanı tarafından Kasım 2019'da kamuoyuna sunulan bu uyarlama, digraflar ve keskin aksanlar yerine iki noktalı harfler, ikizler ve sedillalar kullanmakta ve Kazakçanın fonolojisini daha doğru bir şekilde yansıtmak için sırayla imla değişiklikleri getirmektedir. Bu değişiklik, Ortak Türkçe alfabesinden sadece biraz sapmış ve Ñ yerine Ŋ harfini getirmiştir. Bu sürüm onay beklerken, dilbilimciler, belirli Kiril tabanlı Ә ə, Ғ ғ, И и, Й й, Ң ң ve Ө ɵ harfleri yerine hangi Latin kökenli harflerin kullanılacağı konusunda tartışıyorlardı. У у, Ұ ұ, Ү ү, Ы ы, Ч ч, Ш ш ve І i; aksanlı karakterlerin tanıtımına önerilen bir alternatif, digraflardan daha fazla yararlanmaktı.
Ocak 2021'de, Kazak Latin alfabesinin Ä ä (Ə ə), Ö ö (Ө ө), Ü ü (Ү ү), Ğ ğ (Ғ ғ), Ū ū (Ұ ұ) harflerini içeren yeni bir sürümü sunuldu. Ŋ ŋ (Ң ң) ve Ş ş (Ш ш) harfleri sayesinde yeni Latin temelli Kazak alfabesi, Ortak Türkçe alfabesine (OTA) yakınlık göstermiştir. 22 Nisan'da gerçekleştirilen bir güncellemeyle, Ŋ ŋ harfi Ñ ñ ile değiştirerek OTA'ya daha çok benzemiştir.
Bu sürüm, 2023 yılından itibaren resmî olarak uygulanacaktır.
-
![image]()
Latin temelli Kazak alfabesi için ilk önerilen Latin alfabesi. 26 Ekim 2017 tarihli 569 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile uygulamaya konmuştur. Daha sonra 19 Şubat 2018 tarihli 637 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile yeniden uyarlandı ve kesme işaretinin yerine aksan ve digraflar eklendi. -
![image]()
2018 uyarlaması -
![image]()
2019 yılında önerilen bir sürüm -
![image]()
Kazak Latin alfabesinin Nisan 2021 uyarlaması, 2023'ten itibaren resmî olarak kullanılacak
Arap alfabesi
Arap alfabesi temelli Kazak alfabesi, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin İli Kazak Özerk İli'ndeki Kazakların resmî alfabesidir. Kazakistan'da ilk olarak 11. yüzyılda tanıtıldı ve geleneksel olarak 1929 yılında Latin alfabesinin tanıtılmasına kadar kullanıldı. 1924'te Kazak aydın Ahmet Baytursun, Arap alfabesini Kazakçaya daha uygun hale getirmek için reform yapma girişiminde bulundu. ۆ, گ, ڭ, پ ve چ harfleri Arapçada bulunmayan sesleri temsil etmek için kullanılır.
İran ve Afganistan'da, 1929'dan önce Kazakça için kullanılan alfabeye dayalı olarak oluşturulmuş bir alfabe de kullanılmaktadır. Kazak Arap alfabesi 29 harf ve bir rakamdan oluşur, kelimelerin başındaki 'üst hamza' kelime boyunca ön sesli harfler oluşturmak için kullanılır. Bir ebced olan orijinal Arap alfabesinden farklı olarak, Kazak Arap alfabesi daha çok gerçek bir alfabe gibi işlev görür, çünkü her sesin kendi harfi bulunur ve her kelimedeki her ses dilin yazılı biçiminde yazılmıştır. Arap alfabesinin ebcedden alfabeye dönüştürülmesi, 20. yüzyılın başlarındaki dilbilimci Ahmet Baytursun tarafından gerçekleştirilmiştir.
Günümüzde; Çin, Pakistan, Afganistan, İran ve Orta Doğu'daki diğer ülkelerde yaşayan Kazaklar, Arap alfabesi temelli Kazak alfabesini hâlen kullanmaktadır.
Arap alfabesi temelli Kazak alfabesindeki harfler
| Transliterasyon | Kazakça adı | Ayrı | Son | Orta | Baş |
|---|---|---|---|---|---|
| Аа | әліп (älip) | ا | ﺎ | ا | |
| Әә | һәмзә-әліп (hämzä-älip) | ٵ | ٴﺎ | ٵ | |
| Бб | ба (ba) | ﺏ | ﺐ | ﺒ | ﺑ |
| Пп | па (pa) | پ | ﭗ | ﭙ | ﭙ |
| Тт | та (ta) | ﺕ | ﺖ | ﺘ | ﺗ |
| Жж | жим (jım) | ﺝ | ﺞ | ﺠ | ﺟ |
| Чч | ха үш ноқат (ha üş noqat) | ﭺ | ﭻ | ﭽ | ﭼ |
| Хх | ха (xa) | ﺡ | ﺢ | ﺤ | ﺣ |
| Дд | дәл (däl) | ﺩ | ﺪ | ﺩ | |
| Рр | ра (ra) | ﺭ | ﺮ | ﺭ | |
| Зз | заин (zaın) | ﺯ | ﺰ | ﺯ | |
| Сс | син (sın) | ﺱ | ﺲ | ﺴ | ﺳ |
| Шш | шин (şın) | ﺵ | ﺶ | ﺸ | ﺷ |
| Ғғ | аин (aın) | ﻉ | ﻊ | ﻌ | ﻋ |
| Фф | фа (fa) | ﻑ | ﻒ | ﻔ | ﻓ |
| Ққ | қаф (qaf) | ﻕ | ﻖ | ﻘ | ﻗ |
| Кк | кәф (käf) | ك | ـك | ـكـ | كـ |
| Гг | гәф (gäf) | گ | ﮓ | ﮕ | ﮔ |
| Ңң | кәф үш ноқат (käf üş noqat) | ڭ | ـڭ | ـڭـ | ڭـ |
| Лл | ләм (läm) | ﻝ | ﻞ | ﻠ | ﻟ |
| Мм | мим (mım) | ﻡ | ﻢ | ﻤ | ﻣ |
| Нн | нун (nun) | ﻥ | ﻦ | ﻨ | ﻧ |
| Оо | уау (uau) | و | ﻮ | و | |
| Өө | һәмзә-уау (hämzä-uau) | ٶ | ٴـو | ٶ | |
| Ұұ | уау дамма (uau damma) | ﯗ | ـﯗ | ﯗ | |
| Үү | һәмзә-уау дамма (hämzä-uau damma) | ٷ | ٴـﯗ | ٷ | |
| Уу | уау үш ноқат (uau üş noqat) | ﯞ | ـﯞ | ﯞ | |
| Вв | уау құсбелгі (uau qūsbelgi) | ۆ | ـۆ | ۆ | |
| Ее | һә (hä) | ە | ﻪ | ە | |
| Һһ | һә екі көз (hä eki köz) | ھ | ـھ | ـھـ | ھـ |
| Іі | я (ıa) | ﻯ | ـى | ـىـ | ىـ |
| Ыы | һәмзә-я (hämzä-ıa) | ٸ | ٴـى | ٴـىـ | ٸـ |
| Йй, Ии | я екі ноқат (ıa eki noqat) | ي | ي | ﻴ | ﻳ |
| - | һәмзә (hämzä) | ء | |||
Harf örnekleri
Harflerin resmî ve yaygın yazım örnekleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.
| Kiril | Latin (Nisan 2021) | Latin (2019) | Latin (2018) | Latin (2017) | Latin (QazAqparat) | Braille | Arap | Arap harfinin adı |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| А а | A a | A a | A a | A a | A a | ⠁ | ا | Alif |
| Ә ә | Ä ä | Ä ä | Á á | Aʼ aʼ | Ä ä | ⠜ | ٵ | Hamza + Alif |
| Б б | B b | B b | B b | B b | B b | ⠃ | ب | Ba |
| В в | V v | V v | V v | V v | V v | ⠺ | ۆ | Waw with V |
| Г г | G g | G g | G g | G g | G g | ⠛ | گ | Gaf |
| Ғ ғ | Ğ ğ | Ğ ğ | Ǵ ǵ | Gʼ gʼ | Ğ ğ | ⠻ | غ | Ghain |
| Д д | D d | D d | D d | D d | D d | ⠙ | د | Dal |
| Е е | E e | E e | E e | E e | E e | ⠑ | ە | Ha |
| Ё ё | İo io | Yo yo | Io ıo | Yo yo | – | ⠡ | يو | Ya + Waw |
| Ж ж | J j | J j | J j | J j | J j | ⠚ | ج | Jeem |
| З з | Z z | Z z | Z z | Z z | Z z | ⠵ | ز | Za |
| И и | İ i | I ı | I ı | Iʼ iʼ | Ï ï | ⠊ | ٸ | Hamza + Ya |
| Й й | İ i | I ı | I ı | Iʼ iʼ | Y y | ⠯ | ي | Ya |
| К к | K k | K k | K k | K k | K k | ⠅ | ك | Kaf |
| Қ қ | Q q | Q q | Q q | Q q | Q q | ⠹ | ق | Qaf |
| Л л | L l | L l | L l | L l | L l | ⠇ | ل | Lam |
| М м | M m | M m | M m | M m | M m | ⠍ | م | Meem |
| Н н | N n | N n | N n | N n | N n | ⠝ | ن | Noon |
| Ң ң | Ñ ñ | Ŋ ŋ | Ń ń | Nʼ nʼ | Ñ ñ | ⠩ | ڭ | Ng |
| О о | O o | O o | O o | O o | O o | ⠕ | و | Waw |
| Ө ө | Ö ö | Ö ö | Ó ó | Oʼ oʼ | Ö ö | ⠣ | ٶ | Hamza + Waw |
| П п | P p | P p | P p | P p | P p | ⠏ | پ | Pa |
| Р р | R r | R r | R r | R r | R r | ⠗ | ر | Ra |
| С с | S s | S s | S s | S s | S s | ⠎ | س | Seen |
| Т т | T t | T t | T t | T t | T t | ⠞ | ت | Ta |
| У у | U u | W w | Ý ý | Yʼ yʼ | W w | ⠥ | ۋ | Waw, 3 nokta ile |
| Ұ ұ | Ū ū | U u | U u | U u | U u | ⠌ | ۇ | Waw, damma ile |
| Ү ү | Ü ü | Ü ü | Ú ú | Uʼ uʼ | Ü ü | ⠬ | ٷ | Hamza + Waw, damma ile |
| Ф ф | F f | F f | F f | F f | F f | ⠋ | ف | Fa |
| Х х | H h | H h | H h | H h | X x | ⠓ | ح | Ḥa |
| Һ һ | H h | H h | H h | H h | H h | ⠧ | ھ | Initial Ha |
| Ц ц | ? | C c | S s | C c | ⠉ | تس | Ta + Seen | |
| Ч ч | ? | Ç ç | Ch ch | Cʼ cʼ | Ç ç | ⠟ | چ | Cheem/Che |
| Ш ш | Ş ş | Ş ş | Sh sh | Sʼ sʼ | Ş ş | ⠱ | ش | Sheen |
| Щ щ | ? | Şç şç | Shch shch | Şç şç | ⠭ | شش | Sheen + Sheen | |
| Ъ ъ | " | (ʺ) | ⠷ | -- | -- | |||
| Ы ы | Y y | Y y | Y y | Y y | I ı | ⠮ | ى | Alif maqṣūrah |
| І і | I ı | İ i | I i | I i | İ i | ⠽ | ٸ | Hamza + Alif maqṣūrah |
| Ь ь | ' | (ʹ) | ⠾ | -- | -- | |||
| Э э | ? | E e | E e | É é | ⠪ | ە | Ha | |
| Ю ю | İu iu | Yu yu | Iý ıý | Yw yw | ⠳ | يۋ | Ya + Waw, 3 nokta ile | |
| Я я | İa ia | Ya ya | Ia ıa | Ya ya | ⠫ | يا | Ya + Alif |
Tarihsel alfabeler
Eski Türk yazısı
Göktürk veya Köktürk harfleri olarak da bilinen Eski Türk yazısı, şekil olarak Germen runik yazılarıyla benzerlik gösterir ve bu nedenle zaman zaman runik yazı olarak adlandırılır. Germen runik yazısının aksine, Eski Türk alfabesi sağdan sola yazılırken, Cermen runik yazısı genellikle soldan sağa yazılmıştır. Alfabe, Kazakistan topraklarının bazı bölgelerinde beşinci ila onuncu yüzyıllarda kullanıldı. Yazıtların dili, Göktürk Kağanlığı'nın dili olan Eski Türkçe idi.
Ermeni Kıpçakçası
12. yüzyılın ve 13. yüzyılın sonlarında Ermeni Krallığı'ndan göç eden Ermeniler, Eski Kazakçadan yalnızca Ermeni-Hristiyan kelime dağarcığının bolluğu ile ayrılan Kıpçak dilinde geniş bir litürjik, yasal ve diğer literatüre sahipti. Bu metinler Ermeni alfabesi kullanılarak yazılmıştır. Neredeyse on dokuzuncu yüzyılın sonuna kadar dünyanın dört bir yanına yerleşen Ermeniler, Ermeni-Kıpçak ticari kayıtlar, kişisel yazışmalar ve daha fazlasını bu alfabe ile yazıyorlardı.
Latin temelli Kıpçakça
Kırım'daki Katolik misyonerler, Kazak dilinin atası olan Kıpçak dilinde kutsal kitaplar, İncil ve diğer ayin kitaplarını yazdılar.
Diğer
Türk halklarının (esas olarak İslamlaşma dönemine ait) epigrafik anıtları vardır.
Görme engelliler için, Kazak alfabesinde bulunan birkaç ek harfle birlikte 'e dayanan Kazak Braille'i de vardır.
Metin örnekleri
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin 1. Maddesi:
| Kiril temelli Kazakça | Arap temelli Kazakça | Türkçe |
|---|---|---|
| Барлық адамдар тумысынан азат және қадір-қасиеті мен құқықтары тең болып дүниеге келеді. Адамдарға ақыл-парасат, ар-ождан берілген, сондықтан олар бір-бірімен туыстық, бауырмалдық қарым-қатынас жасаулары тиіс. | بارلىق ادامدار تۋمىسىنان ازات جانە قادىر-قاسيەتى مەن كۇقىقتارى تەڭ بولىپ دۇنيەگە كەلەدى. ادامدارعا اقىل-پاراسات، ار-وجدان بەرىلگەن، سوندىقتان ولار ٴبىر-بىرىمەن تۋىستىق، باۋىرمالدىق قارىم-قاتىناس جاساۋلارى ٴتيىس. | Bütün insanlar özgür, değer ve haklar bakımından denk doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler ve birbirlerine karşı kardeşlik anlayışı ile hareket etmelidirler. |
| Latin temelli Kazakça (Nazarbayev tarafından 2017'de onaylandı, 2018'de revize edildi) | Latin temelli Kazakça (Kazinform, Kazakça Vikipedi ve dilbilimciler tarafından yapılan sürüm) | |
| Barlyq adamdar týmysynan azat jáne qadir-qasıeti men quqyqtary teń bolyp dúnıege keledi. Adamdarǵa aqyl-parasat, ar-ojdan berilgen, sondyqtan olar bir-birimen týystyq, baýyrmaldyq qarym-qatynas jasaýlary tıis. | Barlıq adamdar twmısınan azat jäne qadir-qasïyeti men quqıqtarı teñ bolıp dünïyege keledi. Adamdarğa aqıl-parasat, ar-ojdan berilgen, sondıqtan olar bir-birimen twıstıq, bawırmaldıq qarım-qatınas jasawları tïis. | |
| Jaꞑalif Kazakça (1929 sürümü) | Jaꞑalif Kazakça (1938 sürümü) | Pinyin Kazakça (1964–1984) |
| Barlьq adamdar tьvmьsьnan azat çəne qadir-qasijeti men quqьqtarь teꞑ bolьp dynijege keledi. Adamdarƣa aqьl-parasat, ar-oçdan berilgen, sondьqtan olar bir-birimen tьvьstьq, bavьrmaldьq qarьm-qatьnas çasavlarь tijis. | Barlьq adamdar tumьsьnan azat çəne qadjr-qasietj men qūqьqtarь teꞑ bolьp dyniege keledj. Adamdarƣa aqьl-parasat, ar-oçdan berjlgen, sondьqtan olar bjr-bjrjmen tuьstьq, bauьrmaldьq qarьm-qatьnas çasaularь tijs. | Barleⱪ adamdar tewmesenan azat jənê ⱪadir-ⱪasiyêti mên ⱪuⱪeⱪtare têng bolep düniyêgê kêlêdi. Adamdarƣa aⱪel-parasat, ar-ojdan bêrilgên, sondeⱪtan olar bir-birimên tewesteⱪ, bawermaldeⱪ ⱪarem-ⱪatenas jasawlare tiyis. |
| Latin temelli Kazakça (2021) | Uluslararası Fonetik Alfabe ile yazılmış Kazakça | |
| Barlyq adamdar tumysynan azat jäne qadır-qasietı men qūqyqtary teŋ bolyp düniege keledı. Adamdarğa aqyl-parasat, ar-ojdan berılgen, sondyqtan olar bır-bırımen tuystyq, bauyrmaldyq qarym-qatynas jasaulary tiıs. | bɑrˈɫəq ɑdɑmˈdɑr tʰʊwməsəˈnɑn ɑˈzɑt d͡ʒæˈɲe qɑˈdɘr qɑsɘjeˈtɘ meɴ qʊqəqtɑˈrə tem boˈɫəp dʉnɘjeˈɟe cʰeʎeˈdɘ ‖ ɑdɑmdɑrˈʁɑ‿qəɫ pɑrɑˈsɑt ɑr‿wʊd͡ʒˈdɑm berɘʎˈɟen | sondəqˈtɑn wʊˈɫɑr bɘr bɘrɘˈmen tʰʊwəsˈtəq | bɑwərmɑɫˈdəq qɑˈrəm qɑtəˈnɑs d͡ʒɑsɑwɫɑˈrə tʰɘˈjɘs ‖ | |
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Welle (www.dw.com), Deutsche. . DW.COM (İngilizce). 28 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2022.
- ^ a b . RadioFreeEurope/RadioLiberty (İngilizce). 12 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2022.
- ^ Aslan, Betül (1 Mart 2010). "Sovyet Rusya Hakimiyetinde Yaşayan Türklerin Ortak 'Birleştirilmiş Türk Alfabesi'nden 'Rus Kiril' Alfabesine Geçirilmesi". Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 16 (40): 357-374. ISSN 1300-9052. 14 Şubat 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Şubat 2022.
- ^ March 2018, Alberto Turkstra in Op-Ed on 13 (13 Mart 2018). . The Astana Times (İngilizce). 13 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2022.
- ^ Raimbekova, Aliia (11 Mayıs 2019). . Anadolu Ajansı. Anadolu Ajansı. 12 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2022.
- ^ . RadioFreeEurope/RadioLiberty (İngilizce). 12 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2022.
- ^ a b Zhou, Minglang (2003). Multilingualism in China: The Politics of Writing Reforms for Minority Languages, 1949-2002 (İngilizce). Walter de Gruyter. ISBN . 15 Şubat 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Şubat 2022.
- ^ a b . Akorda.kz (Rusça). 27 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2022.
- ^ Almaty, Reuters in (26 Ekim 2017). . the Guardian (İngilizce). 26 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2022.
- ^ (İngilizce). 17 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2022.
- ^ INFORM.KZ (30 Ocak 2015). . Казинформ (İngilizce). 10 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2022.
- ^ . web.archive.org. 28 Haziran 2017. 1 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2022.
- ^ "Kazakhstan to Qazaqstan: Why would a country switch its alphabet?". BBC News (İngilizce). 31 Ekim 2017. 31 Ekim 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Şubat 2022.
- ^ . web.archive.org. 27 Ekim 2017. 27 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2022.
- ^ February 2018, Elya Altynsarina in Nation on 26 (26 Şubat 2018). . The Astana Times (İngilizce). 26 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2022.
- ^ . Akorda.kz (Rusça). 20 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2022.
- ^ . caspiannews.com (İngilizce). 9 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2022.
- ^ Altynbayev, By Kanat. . Caravanserai (İngilizce). 10 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2022.
- ^ a b Years, Assel Satubaldina in Kazakhstan’s Independence: 30; February 2021, Nation on 1 (1 Şubat 2021). . The Astana Times (İngilizce). 1 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2022.
- ^ . Modern Diplomacy (İngilizce). 7 Ocak 2020. 7 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2022.
- ^ . caspiannews.com (İngilizce). 5 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2022.
- ^ Kussainova, Meiramgul (11 Şubat 2021). . Anadolu Ajansı. Anadolu Ajansı. 11 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2022.
- ^ November 2019, Aidana Yergaliyeva in Nation on 18 (18 Kasım 2019). . The Astana Times (İngilizce). 18 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2022.
- ^ tengrinews.kz (22 Nisan 2021). . Главные новости Казахстана - Tengrinews.kz (Rusça). 22 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2022.
- ^ . 22 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2021.
- ^ Yergaliyeva, Aidana (18 Kasım 2019). . The Astana Times (İngilizce). 18 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2020.
- ^ . 11 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . 22 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясы - Wikisource". wikisource.org (İngilizce). 13 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2022.
Dış bağlantılar
- Kazakistan’ın Harf Reformu 10 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- (Rusça)
- Kazakh language, alphabet and pronunciation12 Şubat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Tarihte ve Günümüzde Kazakistanın Alfabe Meselesi 9 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
 | Yazı sistemi, alfabe veya harf ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kazak alfabesi Kazakistan in resmi dili olan ve Turk dilleri ailesinde yer alan Kazakcayi yazarken kullanilan yazi sistemidir Kazak alfabesinde tarih boyunca Kiril alfabesi Latin alfabesi ve Arap alfabesi olmak uzere uc farkli alfabe turu kullanilmistir 2017 yilinda donemin Kazakistan cumhurbaskani Nursultan Nazarbayev tarafindan 2025 yilina kadar Kiril alfabesinden Latin alfabesine kademeli olarak gecilecegi belirtilmistir Arap alfabesi ile yazilan Kazakca gunumuzde Cin Iran ve Afganistan da yerel olarak kullanilmaya devam etmektedir kaynak belirtilmeli Kazak alfabesi Қazak әlipbiiTurAlfabeDillerKazakcaYaratilmasi1800 lerYayimlanmasi1940Donem1940 gunumuzKardes alfabelerKirgiz alfabesi Mogol alfabesi Rus alfabesiISO 15924ltr CyrillicYonSoldan sagaUnicode adiCyrillicUnicode araligiCyrillicBilgi kutusunda su anda kullanilan kiril temelli alfabe yer almaktadir Latin harflerine gecis sonrasinda bilgi kutusu guncellenebilir Bu sayfa UFA fonetik Unicode semboller icerir Dogru bir goruntuleme desteginiz bulunmadigi takdirde veya diger Unicode karakterleri gorebilirsiniz IPA sembolleri ile ilgili rehberi okumak icin bakiniz Yardim IPA Kiril alfabesiyle Қazak kazakpen kazaksha sojlesejik Bir Kazak bir Kazakla Kazakca konussun yazilmis bir tabela Kiril alfabesiKazak Kiril alfabesi A a Ә ә B b V v G g Ғ g D d E e Yo yoZh zh Z z I i J j K k Қ k L l M m N nҢ n O o Ө o P p R r S s T t U u Ұ uҮ ү F f H h Һ һ C c Ch ch Sh sh Sh sh Y y I i E e Yu yu Ya ya Kazak Kiril alfabesi gunumuzde Kazakistan da ve Mogolistan in Bayan Olgii ili nde kullanilmaktadir Ayni zamanda Kirgizistan Rusya Turkmenistan ve Ozbekistan daki Kazak nufusu ile eski Sovyetler Birligi ulkelerindeki Kazak diasporalari tarafindan da kullanilmaktadir Ilk olarak 1800 lerde Rus Imparatorlugu doneminde tanitilmistir ve daha sonra 1940 ta Sovyetler Birligi tarafindan yeniden uyarlanmistir On dokuzuncu yuzyilda onde gelen bir Kazak egitimci olan Ibiray Altinsarin ilk olarak Kazakcayi yazili hale getirecek Kiril alfabesi temelli Kazak alfabesini tanitti Rus misyonerlik faaliyetleri ve Rusya destekli okullar on dokuzuncu yuzyilda ve yirminci yuzyilin baslarinda Kiril alfabesinin kullanimina tesvikte bulundular Alfabe tarafindan elden gecirilmis ve 1940 yilinda halen gunumuzde kullanilan haliyle kabul edilmistir Bu alfabe Rus alfabesinden 33 harf ve 9 adet Kazakca sesler icin ek harf icerir Ә Ғ Қ Ң Ө Ұ Ү Һ I 1951 yilina kadar Ұ yerine Ӯ kullanildi Baslangicta Kazak harfleri Rus alfabesinin harflerinden sonra gelirken gunumuzde ses veya sekil bakimindan benzer Rus harflerinden sonra yer almaktadir V Yo 1957 den beri F C Ch ve E harfleri Kazak alfabesinde yer almaz Bunlardan Yo C Ch ve E harfleri sadece Ruscadan veya Rusca imla kurallarina gore yazilmis Rusca kokenli kelimelerde kullanilir Kazak dilinde E harfi E gibi bir ses verir Ekibastuz Kazakca Ekibastuz Rusca Kazak dilinde Zh harfi C Turkce gibi bir ses verir Konusma dilindeki H harfi hiriltili bir ses olarak kesin bir sekilde telaffuz edilir Һ harfi cogunlukla Arapca Farsca kokenli kelimelerde kullanilir ve genellikle sessiz bir H h gibi veya sessiz bir otumsuz girtlaksil surtunmeli unsuz gibi telaffuz edilir Konusma dilinde Қ harfinden sonra unsuz bir harf varsa Қ harfi X gibi telaffuz edilir Sh harfi ise uzun Sh sesi icin uc yerli kelimede ashy aci tushy tuzsuz keshe aptal turevlerle ve alinti kelimelerde kullanilir I harfi YJ ej ve IJ ɪj kombinasyonlarindan elde edilen gergin sesli i yi temsil eder U harfi w yi ve ҰU ʊw ҮU ʉw YU ew ve IU ɪw kombinasyonlarindan elde edilen gergin sesli u yu temsil eder Ek olarak I ve U harfleri sirasiyla basit sesli harfleri i ve u temsil ettikleri Ruscadan gelen kelimelerde kullanilir Tarihce Latin alfabesinden Kiril alfabesine gecis muhtemelen o zamanki Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ni Latin alfbesine yeni gecis yapmis Turkiye den uzaklastirma amaciyla yapilmistir Bunun nedeni kismen Sovyetler Birligi Turkiye iliskilerinin zayiflamasi ve Turk Bogazlari kriziydi kaynak belirtilmeli Kazakistan ulusal kimligini pekistirmek icin 2017 yilinda Kiril alfabesinden Latin alfabesine gecis sureci baslatti Kazakistan hukumeti yeni alfabenin tam olarak uygulanmasina kadar cesitli asamalara ayrilmis yedi yillik bir surec taslagi hazirlamistir 2025 yilina kadar tamamen Latin alfabesine gecilmesi ongorulmektedir Kodlama Unicode destekli isletim sistemlerinin ve metin editorlerinin yayginlasmasindan once Kiril temelli Kazakca hem sistem duzeyinde desteklenmeyen 8 bit kodlama sorunu hem de standart bilgisayar yazi tiplerinin olmamasi nedeniyle klavyeye sigamiyordu Asagidaki hukumet standartlari da dahil olmak uzere Kiril temelli Kazak alfabesi icin 20 den fazla 8 bit kodlama varyasyonu onerilmistir asagidakilerin tarihi kod sayfalari oldugunu ve modern sistemlerin UTF 8 gibi Unicode kodlamasi kullandigini unutmayin ST RK 920 91 MS DOS icin kod sayfasi 866 nin bir modifikasyonu ST RK 1048 2002 Windows icin 1251 kod sayfasinin bir modifikasyonu ST RK 1048 2002 farkli Windows karakter setlerinin tanitilmasindan cok sonra 2002 yilinda onaylandi Bazi internet kaynaklarinda bu standardin kodlanmasindan once kismen devlet bilgi kurulusu QazAqparat in kullanildigi belirtilmistir kaynak belirtilmeli Gunumuzde UTF 8 kodlamasi kabul edilerek kullanilmaktadir Klavye Kazakistan da Kiril temelli Kazakca icin kullanilan standart Windows klavye duzeni aslinda Rusca icin hazirlanmis klavye standardinin bir uyarlamasidir ancak sayi tuslari Rusca degildir Latin alfabesiLatin alfabesiyle yazilmis bir Kazak gazetesi Sosyalist Kazakistan 1937 Kazakcayi yazmak icin Latin alfabesi de kullanilmaktadir Turk alfabesine dayali bir tur Turkiye deki Bati ulkelerindeki ve Kazakistan daki Kazak diasporalari tarafindan gayriresmi olarak kullanilmaktadir Diger Orta Asya Turk dillerinde oldugu gibi bir Latin alfabesi olan Ortak Turkce alfabesi Sovyetler tarafindan tanitildi ve 1929 dan 1940 a kadar suren bir surecle birlikte Kiril alfabesi ile degistirildi Ayrica 1964 84 yillari arasinda Cin deki Kazaklarin konustugu Kazak dili icin de bir Latin alfabesi kullanilmistir Daha sonra Arap alfabesi temelli Kazakcanin kullanimi restore edildi 1929 yilinda kullanilan Latin temelli Kazak alfabesi Caꞑalip A a B ʙ C c C c D d E e E e G g Ƣ ƣ H hI i J j K k L l M m N n Ꞑ ꞑ O o Ɵ ɵ P pQ q R r S s T t U u V v Y y Z z 1938 yilinda kullanilan Latin temelli Kazak alfabesi Caꞑaljp A a B ʙ V v G g D d E e C c Z z I i J j K kL l M m N n O o P p R r S s T t U u F f X xƢ ƣ Q q C c E e H h Ꞑ ꞑ Ɵ ɵ u u Y y Modernizasyon programinin bir parcasi olarak donemin Kazakistan cumhurbaskani Nursultan Nazarbayev tarafindan imzalanan 569 sayili cumhurbaskanligi kararnamesiyle birlikte 2025 yilina kadar Kiril alfabesinden Latin alfabesine gecilmesi karari alindi 2007 yilinda Nazarbayev Kazak alfabesinin Kiril alfabesinden Latin alfabesine gecisinin aceleye getirilmemesi gerektigini belirterek 70 yil boyunca Kazakistanlilar Kiril alfabesiyle okuyup yazdilar Devletimizde 100 den fazla milliyet yasiyor Bu nedenle istikrara ve barisa ihtiyacimiz var Alfabe donusumu konusunda acele etmemeliyiz dedi 2015 yilinda Kultur ve Spor Bakani dilin sesbilimsel yonlerini barindirmak icin imla uzerinde calisan uzmanlarin yer aldigi bir gecis planinin surdugunu duyurdu 12 Nisan 2017 de Cumhurbaskani Nazarbayev devlet gazetesi Egemen Qazaqstan da 2025 yilina kadar Latin alfabesine gecisi ilan eden bir makale yayinladi Nazarbayev Sovyet yonetimi doneminde Kazak dili ve kulturunun harap oldugunu ve Kiril alfabesinin kullanimina son verilmesinin ulusal kimligin yeniden one cikarilmasinda yararli oldugunu savundu Ruscanin ulkenin ikinci resmi dili oldugundan yeni Latin alfabesi ulke uzerindeki geleneksel Rus etkisini zayiflatmak icin de bir adimdir Ilk onerilen Latin alfabesi digraflardan sh ch gibi ve aksanlardan a veya c gibi kacinmaya calisildi Aslinda Cumhurbaskani Nazarbayev yeni alfabenin kanca veya gereksiz noktalar icermemesi gerektigini acikca belirtmisti Bunun yerine Kiril alfabesinin Latin harflerine cevrilmesine dayanan yeni alfabe dogrudan Latince karsiligi olmayan Kazak harflerini belirtmek icin Ozbek alfabesine benzer kesme isaretleri kullanirdi 2017 yilinda yayimlanan Latin alfabesinin uyarlanmis edilmis bir versiyonu Subat 2018 de duyuruldu 19 Subat 2018 tarihli 637 sayili Cumhurbaskanligi Kararnamesi 2017 tarihli kararnameyi degistirdi Buna gore kesme isaretlerini aksan ve digraflarla degistirerek kesme isaretinin kullanimina son verildi Yeni alfabede ozellikle akut aksan kullanilmistir Latin kokenli alfabeye gecisi kolaylastirmak icin birkac web uygulamasi ve sitesi kullanima sunuldu Bunlardan biri Kazakistan hakkinda haberleri ve diger bilgileri bildirmek icin yeni Latin alfabesini kullanan web tabanli yeni bir portal olan Qazlatyn kz 15 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde sitesidir Nisan 2021 de Latin temelli guncellenmis Kazak alfabesi tanitildi Ilkogretim okullari 2023 ten itibaren yalnizca yeni Latin alfabesini kullanmaya baslayacak Gecisin 2031 yilina kadar tamamlanmasi bekleniyor Son guncellemeler Latin temelli Kazak alfabesi Nisan 2021 A a A a A a Ә ә B b B b D d D d E e E e F f F f G g G g G g Ғ g H h H h Һ һ I i I i I i J j I i J j Zh zh K k K k L l L l M m M m N n N n N n Ң n O o O o O o Ө o P p P p Q q Қ k R r R r S s S s S s Sh sh T t T t U u U u u u Ұ u U u Ү ү V v V v Y y Y y Z z Z z 2020 de Kazakistan cumhurbaskani Kasim Comert Tokayev Kazak dilinin orijinal seslerini ve telaffuzunu korumaya odaklanarak Latin alfabesinin baska bir uyarlamasi icin cagrida bulundu nden akademisyenler ve yazi gecisi resmi calisma grubunda yer alan uzmanlar ile Turkiye Azerbaycan Tataristan Kirgizistan ve Ozbekistan daki 18 dil bilimi uzmani tarafindan Kasim 2019 da kamuoyuna sunulan bu uyarlama digraflar ve keskin aksanlar yerine iki noktali harfler ikizler ve sedillalar kullanmakta ve Kazakcanin fonolojisini daha dogru bir sekilde yansitmak icin sirayla imla degisiklikleri getirmektedir Bu degisiklik Ortak Turkce alfabesinden sadece biraz sapmis ve N yerine Ŋ harfini getirmistir Bu surum onay beklerken dilbilimciler belirli Kiril tabanli Ә e Ғ g I i J j Ң n ve Ө ɵ harfleri yerine hangi Latin kokenli harflerin kullanilacagi konusunda tartisiyorlardi U u Ұ u Ү ү Y y Ch ch Sh sh ve I i aksanli karakterlerin tanitimina onerilen bir alternatif digraflardan daha fazla yararlanmakti Ocak 2021 de Kazak Latin alfabesinin A a E e O o Ө o U u Ү ү G g Ғ g u u Ұ u harflerini iceren yeni bir surumu sunuldu Ŋ ŋ Ң n ve S s Sh sh harfleri sayesinde yeni Latin temelli Kazak alfabesi Ortak Turkce alfabesine OTA yakinlik gostermistir 22 Nisan da gerceklestirilen bir guncellemeyle Ŋ ŋ harfi N n ile degistirerek OTA ya daha cok benzemistir Bu surum 2023 yilindan itibaren resmi olarak uygulanacaktir Latin temelli Kazak alfabesi icin ilk onerilen Latin alfabesi 26 Ekim 2017 tarihli 569 sayili Cumhurbaskanligi Kararnamesi ile uygulamaya konmustur Daha sonra 19 Subat 2018 tarihli 637 sayili Cumhurbaskanligi Kararnamesi ile yeniden uyarlandi ve kesme isaretinin yerine aksan ve digraflar eklendi 2018 uyarlamasi 2019 yilinda onerilen bir surum Kazak Latin alfabesinin Nisan 2021 uyarlamasi 2023 ten itibaren resmi olarak kullanilacakArap alfabesiArap alfabesi temelli Kazak alfabesi Cin in Sincan Uygur Ozerk Bolgesi nin Ili Kazak Ozerk Ili ndeki Kazaklarin resmi alfabesidir Kazakistan da ilk olarak 11 yuzyilda tanitildi ve geleneksel olarak 1929 yilinda Latin alfabesinin tanitilmasina kadar kullanildi 1924 te Kazak aydin Ahmet Baytursun Arap alfabesini Kazakcaya daha uygun hale getirmek icin reform yapma girisiminde bulundu ۆ گ ڭ پ ve چ harfleri Arapcada bulunmayan sesleri temsil etmek icin kullanilir Iran ve Afganistan da 1929 dan once Kazakca icin kullanilan alfabeye dayali olarak olusturulmus bir alfabe de kullanilmaktadir Kazak Arap alfabesi 29 harf ve bir rakamdan olusur kelimelerin basindaki ust hamza kelime boyunca on sesli harfler olusturmak icin kullanilir Bir ebced olan orijinal Arap alfabesinden farkli olarak Kazak Arap alfabesi daha cok gercek bir alfabe gibi islev gorur cunku her sesin kendi harfi bulunur ve her kelimedeki her ses dilin yazili biciminde yazilmistir Arap alfabesinin ebcedden alfabeye donusturulmesi 20 yuzyilin baslarindaki dilbilimci Ahmet Baytursun tarafindan gerceklestirilmistir Gunumuzde Cin Pakistan Afganistan Iran ve Orta Dogu daki diger ulkelerde yasayan Kazaklar Arap alfabesi temelli Kazak alfabesini halen kullanmaktadir Arap alfabesi temelli Kazak alfabesindeki harfler Transliterasyon Kazakca adi Ayri Son Orta BasAa әlip alip ا ﺎ اӘә һәmzә әlip hamza alip ٵ ٴﺎ ٵBb ba ba ﺏ ﺐ ﺒ ﺑPp pa pa پ ﭗ ﭙ ﭙTt ta ta ﺕ ﺖ ﺘ ﺗZhzh zhim jim ﺝ ﺞ ﺠ ﺟChch ha үsh nokat ha us noqat ﭺ ﭻ ﭽ ﭼHh ha xa ﺡ ﺢ ﺤ ﺣDd dәl dal ﺩ ﺪ ﺩRr ra ra ﺭ ﺮ ﺭZz zain zain ﺯ ﺰ ﺯSs sin sin ﺱ ﺲ ﺴ ﺳShsh shin sin ﺵ ﺶ ﺸ ﺷҒg ain ain ﻉ ﻊ ﻌ ﻋFf fa fa ﻑ ﻒ ﻔ ﻓҚk kaf qaf ﻕ ﻖ ﻘ ﻗKk kәf kaf ك ـك ـكـ كـGg gәf gaf گ ﮓ ﮕ ﮔҢn kәf үsh nokat kaf us noqat ڭ ـڭ ـڭـ ڭـLl lәm lam ﻝ ﻞ ﻠ ﻟMm mim mim ﻡ ﻢ ﻤ ﻣNn nun nun ﻥ ﻦ ﻨ ﻧOo uau uau و ﻮ وӨo һәmzә uau hamza uau ٶ ٴـو ٶҰu uau damma uau damma ﯗ ـﯗ ﯗҮү һәmzә uau damma hamza uau damma ٷ ٴـﯗ ٷUu uau үsh nokat uau us noqat ﯞ ـﯞ ﯞVv uau kusbelgi uau qusbelgi ۆ ـۆ ۆEe һә ha ە ﻪ ەҺһ һә eki koz ha eki koz ھ ـھ ـھـ ھـIi ya ia ﻯ ـى ـىـ ىـYy һәmzә ya hamza ia ٸ ٴـى ٴـىـ ٸـJj Ii ya eki nokat ia eki noqat ي ي ﻴ ﻳ һәmzә hamza ءHarf ornekleriHarflerin resmi ve yaygin yazim ornekleri asagidaki tabloda verilmistir Kiril Latin Nisan 2021 Latin 2019 Latin 2018 Latin 2017 Latin QazAqparat Braille Arap Arap harfinin adiA a A a A a A a A a A a ا AlifӘ ә A a A a A a Aʼ aʼ A a ٵ Hamza AlifB b B b B b B b B b B b ب BaV v V v V v V v V v V v ۆ Waw with VG g G g G g G g G g G g گ GafҒ g G g G g Ǵ ǵ Gʼ gʼ G g غ GhainD d D d D d D d D d D d د DalE e E e E e E e E e E e ە HaYo yo Io io Yo yo Io io Yo yo يو Ya WawZh zh J j J j J j J j J j ج JeemZ z Z z Z z Z z Z z Z z ز ZaI i I i I i I i Iʼ iʼ I i ٸ Hamza YaJ j I i I i I i Iʼ iʼ Y y ي YaK k K k K k K k K k K k ك KafҚ k Q q Q q Q q Q q Q q ق QafL l L l L l L l L l L l ل LamM m M m M m M m M m M m م MeemN n N n N n N n N n N n ن NoonҢ n N n Ŋ ŋ N n Nʼ nʼ N n ڭ NgO o O o O o O o O o O o و WawӨ o O o O o o o Oʼ oʼ O o ٶ Hamza WawP p P p P p P p P p P p پ PaR r R r R r R r R r R r ر RaS s S s S s S s S s S s س SeenT t T t T t T t T t T t ت TaU u U u W w Y y Yʼ yʼ W w ۋ Waw 3 nokta ileҰ u u u U u U u U u U u ۇ Waw damma ileҮ ү U u U u U u Uʼ uʼ U u ٷ Hamza Waw damma ileF f F f F f F f F f F f ف FaH h H h H h H h H h X x ح ḤaҺ һ H h H h H h H h H h ھ Initial HaC c C c S s C c تس Ta SeenCh ch C c Ch ch Cʼ cʼ C c چ Cheem CheSh sh S s S s Sh sh Sʼ sʼ S s ش SheenSh sh Sc sc Shch shch Sc sc شش Sheen Sheen ʺ Y y Y y Y y Y y Y y I i ى Alif maqṣurahI i I i I i I i I i I i ٸ Hamza Alif maqṣurah ʹ E e E e E e E e ە HaYu yu Iu iu Yu yu Iy iy Yw yw يۋ Ya Waw 3 nokta ileYa ya Ia ia Ya ya Ia ia Ya ya يا Ya AlifTarihsel alfabelerEski Turk yazisi Gokturk veya Kokturk harfleri olarak da bilinen Eski Turk yazisi sekil olarak Germen runik yazilariyla benzerlik gosterir ve bu nedenle zaman zaman runik yazi olarak adlandirilir Germen runik yazisinin aksine Eski Turk alfabesi sagdan sola yazilirken Cermen runik yazisi genellikle soldan saga yazilmistir Alfabe Kazakistan topraklarinin bazi bolgelerinde besinci ila onuncu yuzyillarda kullanildi Yazitlarin dili Gokturk Kaganligi nin dili olan Eski Turkce idi Ermeni Kipcakcasi 12 yuzyilin ve 13 yuzyilin sonlarinda Ermeni Kralligi ndan goc eden Ermeniler Eski Kazakcadan yalnizca Ermeni Hristiyan kelime dagarciginin bollugu ile ayrilan Kipcak dilinde genis bir liturjik yasal ve diger literature sahipti Bu metinler Ermeni alfabesi kullanilarak yazilmistir Neredeyse on dokuzuncu yuzyilin sonuna kadar dunyanin dort bir yanina yerlesen Ermeniler Ermeni Kipcak ticari kayitlar kisisel yazismalar ve daha fazlasini bu alfabe ile yaziyorlardi Latin temelli Kipcakca Kirim daki Katolik misyonerler Kazak dilinin atasi olan Kipcak dilinde kutsal kitaplar Incil ve diger ayin kitaplarini yazdilar Diger Turk halklarinin esas olarak Islamlasma donemine ait epigrafik anitlari vardir Gorme engelliler icin Kazak alfabesinde bulunan birkac ek harfle birlikte e dayanan Kazak Braille i de vardir Metin ornekleriInsan Haklari Evrensel Beyannamesi nin 1 Maddesi Kiril temelli Kazakca Arap temelli Kazakca TurkceBarlyk adamdar tumysynan azat zhәne kadir kasieti men kukyktary ten bolyp dүniege keledi Adamdarga akyl parasat ar ozhdan berilgen sondyktan olar bir birimen tuystyk bauyrmaldyk karym katynas zhasaulary tiis بارلىق ادامدار تۋمىسىنان ازات جانە قادىر قاسيەتى مەن كۇقىقتارى تەڭ بولىپ دۇنيەگە كەلەدى ادامدارعا اقىل پاراسات ار وجدان بەرىلگەن سوندىقتان ولار ٴبىر بىرىمەن تۋىستىق باۋىرمالدىق قارىم قاتىناس جاساۋلارى ٴتيىس Butun insanlar ozgur deger ve haklar bakimindan denk dogarlar Akil ve vicdana sahiptirler ve birbirlerine karsi kardeslik anlayisi ile hareket etmelidirler Latin temelli Kazakca Nazarbayev tarafindan 2017 de onaylandi 2018 de revize edildi Latin temelli Kazakca Kazinform Kazakca Vikipedi ve dilbilimciler tarafindan yapilan surum Barlyq adamdar tymysynan azat jane qadir qasieti men quqyqtary ten bolyp duniege keledi Adamdarǵa aqyl parasat ar ojdan berilgen sondyqtan olar bir birimen tyystyq bayyrmaldyq qarym qatynas jasaylary tiis Barliq adamdar twmisinan azat jane qadir qasiyeti men quqiqtari ten bolip duniyege keledi Adamdarga aqil parasat ar ojdan berilgen sondiqtan olar bir birimen twistiq bawirmaldiq qarim qatinas jasawlari tiis Jaꞑalif Kazakca 1929 surumu Jaꞑalif Kazakca 1938 surumu Pinyin Kazakca 1964 1984 Barlq adamdar tvmsnan azat cene qadir qasijeti men quqqtar teꞑ bolp dynijege keledi Adamdarƣa aql parasat ar ocdan berilgen sondqtan olar bir birimen tvstq bavrmaldq qarm qatnas casavlar tijis Barlq adamdar tumsnan azat cene qadjr qasietj men quqqtar teꞑ bolp dyniege keledj Adamdarƣa aql parasat ar ocdan berjlgen sondqtan olar bjr bjrjmen tustq baurmaldq qarm qatnas casaular tijs Barleⱪ adamdar tewmesenan azat jene ⱪadir ⱪasiyeti men ⱪuⱪeⱪtare teng bolep duniyege keledi Adamdarƣa aⱪel parasat ar ojdan berilgen sondeⱪtan olar bir birimen tewesteⱪ bawermaldeⱪ ⱪarem ⱪatenas jasawlare tiyis Latin temelli Kazakca 2021 Uluslararasi Fonetik Alfabe ile yazilmis KazakcaBarlyq adamdar tumysynan azat jane qadir qasieti men quqyqtary teŋ bolyp duniege keledi Adamdarga aqyl parasat ar ojdan berilgen sondyqtan olar bir birimen tuystyq bauyrmaldyq qarym qatynas jasaulary tiis bɑrˈɫeq ɑdɑmˈdɑr tʰʊwmeseˈnɑn ɑˈzɑt d ʒaeˈɲe qɑˈdɘr qɑsɘjeˈtɘ meɴ qʊqeqtɑˈre tem boˈɫep dʉnɘjeˈɟe cʰeʎeˈdɘ ɑdɑmdɑrˈʁɑ qeɫ pɑrɑˈsɑt ɑr wʊd ʒˈdɑm berɘʎˈɟen sondeqˈtɑn wʊˈɫɑr bɘr bɘrɘˈmen tʰʊwesˈteq bɑwermɑɫˈdeq qɑˈrem qɑteˈnɑs d ʒɑsɑwɫɑˈre tʰɘˈjɘs Ayrica bakinizKazak dili Ortak Turkce alfabesi Sovyetler Birligi nde latinizasyonKaynakca Welle www dw com Deutsche DW COM Ingilizce 28 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Subat 2022 a b RadioFreeEurope RadioLiberty Ingilizce 12 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Subat 2022 Aslan Betul 1 Mart 2010 Sovyet Rusya Hakimiyetinde Yasayan Turklerin Ortak Birlestirilmis Turk Alfabesi nden Rus Kiril Alfabesine Gecirilmesi Ataturk Universitesi Turkiyat Arastirmalari Enstitusu Dergisi 16 40 357 374 ISSN 1300 9052 14 Subat 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Subat 2022 March 2018 Alberto Turkstra in Op Ed on 13 13 Mart 2018 The Astana Times Ingilizce 13 Mart 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Subat 2022 Raimbekova Aliia 11 Mayis 2019 Anadolu Ajansi Anadolu Ajansi 12 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Subat 2022 RadioFreeEurope RadioLiberty Ingilizce 12 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2022 a b Zhou Minglang 2003 Multilingualism in China The Politics of Writing Reforms for Minority Languages 1949 2002 Ingilizce Walter de Gruyter ISBN 978 3 11 017896 8 15 Subat 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Subat 2022 a b Akorda kz Rusca 27 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2022 Almaty Reuters in 26 Ekim 2017 the Guardian Ingilizce 26 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2022 Ingilizce 17 Aralik 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2022 INFORM KZ 30 Ocak 2015 Kazinform Ingilizce 10 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2022 web archive org 28 Haziran 2017 1 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2022 Kazakhstan to Qazaqstan Why would a country switch its alphabet BBC News Ingilizce 31 Ekim 2017 31 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Subat 2022 web archive org 27 Ekim 2017 27 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2022 February 2018 Elya Altynsarina in Nation on 26 26 Subat 2018 The Astana Times Ingilizce 26 Subat 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2022 Akorda kz Rusca 20 Subat 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2022 caspiannews com Ingilizce 9 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2022 Altynbayev By Kanat Caravanserai Ingilizce 10 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2022 a b Years Assel Satubaldina in Kazakhstan s Independence 30 February 2021 Nation on 1 1 Subat 2021 The Astana Times Ingilizce 1 Subat 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2022 Modern Diplomacy Ingilizce 7 Ocak 2020 7 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2022 caspiannews com Ingilizce 5 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2022 Kussainova Meiramgul 11 Subat 2021 Anadolu Ajansi Anadolu Ajansi 11 Subat 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2022 November 2019 Aidana Yergaliyeva in Nation on 18 18 Kasim 2019 The Astana Times Ingilizce 18 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2022 tengrinews kz 22 Nisan 2021 Glavnye novosti Kazahstana Tengrinews kz Rusca 22 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2022 22 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Subat 2021 Yergaliyeva Aidana 18 Kasim 2019 The Astana Times Ingilizce 18 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Nisan 2020 11 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi 22 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Adam kukyktarynyn zhalpyga birdej deklaraciyasy Wikisource wikisource org Ingilizce 13 Haziran 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2022 Dis baglantilarKazakistan in Harf Reformu 10 Subat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rusca Kazakh language alphabet and pronunciation12 Subat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Tarihte ve Gunumuzde Kazakistanin Alfabe Meselesi 9 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Yazi sistemi alfabe veya harf ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz