Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çerkes edebiyatı, Çerkes dillerinde yaratılmış sözlü veya yazılı eserlerdir.
Tarih
Bundan önce sözlü Çerkes edebiyatı mevcut olsa da yazılı Çerkes edebiyatı XIX. yüzyılın 1. yarısından itibaren oluşmaya başlamıştır. Rusya'da 1920 sonrasında üç lehçede (Doğu Çerkesçesinden Kabardey ile Batı Çerkesçesinden Çemguy ve Şapsığ) yazılan dört bölgesel edebiyat (Kabardey, Şerces, Adigey ve Şapsığ) doğmuştur. Bu dört edebiyattan ikisi, yani Kabardey ve Şerces bölgesel edebiyatları (bazı önemsiz kelimeler dışında) Kabardey edebî dilini benimsemiştir. Bu dört edebiyat 1945 yılına değin sürmüş, aynı yıl Şapsığların özerkliğine son verilmesi ile birlikte, Şapsığ edebiyatı ve yazılı yaşamı da son bulmuş, geriye sadece iki edebiyat dili (Kabardey ve Adigey) ve üç bölgesel edebiyat kalmıştır: Kabardey, Şerces (Çerkes) ve Adigey. Adığe edebiyatının sözlü ürünleri Abhaz ve Abaza dili ürünlerinden daha süslü ve duygulu olan anlatımlarıyla farklılaşır.
14 Mart 1853 tarihinde Abzehlerden Wumar Bersey (Бырсэй Умар, Бэрсей Умар, Rusça: ru:Умар Хапхалович Берсей 1807-1870) tarafından Tiflis'te ilk Adığe alfabesinin ve Adığece Sözlüğün (Адыгэбзэ псэлъалъэр) yayımlandığı günün anısına her yıl Çerkesler tarafından 14 Mart ya da Adığe Dili Günü/ Adığece Günü olarak kutlanmaktadır.
Eskiden Ubıhça konuşmuş olan Ubıhların da anadili haline haline gelen Çerkesçe, Çerkes Ermenileri ile Çerkes Rumları (Urımlar) tarafından konuşulduğu gibi, Karaçay, Balkar ve Abazalar (Abazin) arasında da konuşulabilmektedir.
Sözlü edebiyatın başlıca türleri şarkılar ve türküler ile bilmece, atasözü, masal, öykü, tekerleme, vb'dir. Anlatımlarda sık sık mecaza başvurulur. Sözlü ürünler içinde en geniş yeri tutan ve birçok öğesi eski Grek destanlarını hatırlatan Nart destanları ya da Nartlar 1946-1968 yılları arasında derlenen ve biriktirilen 705'tekstin bir araya getirilmesiyle 1968-1971 yılları arasında Maykop'ta yayımlanmıştır. Destan yeni derlemelerle 8 cilde ulaşmıştır. Destan 31 bölüme ayrılmaktadır. Her bir bölüm ayrı bir Nart kahramanını yaşamına ayrılmaktadır. Yaklaşık üç asırlık Koç'as destanı daha çok Batı Çerkeslerinde görülür.
Şapsığya Çerkes edebiyatı
Şapsığ Ulusal Rayonu (1924-1945) Çerkeslerinin edebiyatı Şapsığların özerkliğinin 1945 yılında Stalin tarafından kaldırılmasına kadar sürmüştür. Özerkliğin sürdüğü 21 yıl boyunca oluşturulan çalışmalar hakkında bir bilgi yoktur. Burada yazılı kullanımdan çıkartılan Şapsığca Osmanlı Çerkes diyasporasında Kabardeycenin yoğun olarak konuşulduğu yerler dışında ibadet dili olarak kullanılmaya devam etmiş 1906'da İstanbul'da yayımlanan Adıgece Mevlid (Адыгэ Мэулыд) Şapsığ lehçesiyle kaleme alınmıştır. 19. yüzyılda (tahminen 1820’li yıllarda) ilk Adiğe alfabesi bir Şapsığ aydını olan Şeretlıko Netavko Hace (ШэрэлӀыкъо НэтӀаукъо Хьаджэ) tarafından hazırlanmıştır.
Adigey Çerkes edebiyatı
Adigey Cumhuriyetindeki Çerkeslerin (Rusça resmî adları: Adigeylerin) edebiyatının temelini düz yazı ustası Ç’eraşe Tembot atmıştır. Ancak, günümüzde şiir de gelişmiştir. Adigey Çerkes edebiyatı Çemguyların lehçesi esas alınarak yazılmakta ve geliştirilmektedir. Son zamanlarda Adıgey şiirinin gelişmesinde Meşbaşe İshak’ın etkisi yadsınamaz. Meşbaşe, romanda da aynı ustalığı göstermiştir. Nartolog (Nart destanları uzmanı) oluşunun yanı sıra, usta bir şair olan Hadağatle Asker’in şiirleri de Adıgey şiir sanatında önemli bir yer almaktadır. Meşbaşe İshak’ın ardından Kuyeko Nalby ve daha yüzlerce yazar, şair ve araştırmacı yetişmiştir.
| Türkçe | Çerkesçe | Rusça | Ömrü |
| Bersey Wumar | Бэрсэй Умар | Умар Хапхалович Берсей | 1807—? |
| Tsığo Tevçoj | Тэуцожъ Цыгъу | Цуг Теучеж (Тагир Алиевич Теучеж) | 1855-1940 |
| İbrahim Tsey | Цэй Ибрахьим | Ибрагим Салехович Цей | 1890-1936 |
| Kube Şaban | Кубэ Щэбан | Шабан Индрисович Кубов | 1890-1974 |
| Hatqo Ahmed | Хьаткъо Ахьмэд | Ахмед Джанхотович Хатков | 1901-1937 |
| Ç’eraşe Tembot | КӀэрэщэ Тембот | Тембот Магометович Керашев | 1902-1988 |
| Perenıqo Murat | Пэрэныкъо Мурат | Мурат Салихович Паранук | 1912-1970 |
| Kestene Dmitriy | Кэстэнэ Дмитрий | Дмитрий Григорьевич Костанов | 1912-1985 |
| Lewsten Yusıf | Лъэустэн Юсыф | Юсуф Ибрагимович Тлюстен | 1913-1998 |
| Yevtıh Asker | Еутых Аскэр | Аскер Кадербечевич Евтых | 1915-1999 |
| Kardenğuş Zıramıku | КъардэнгъущӀ Зырамыку | Зарамук Патурович Кардангушев | 1918-2008 |
| Qırımız Jane | Жэнэ Къырымыз | Киримизе Хаджимусович Жанэ | 1919-1983 |
| Hüseyin Andrıhoy | Андрыхъое Хъусен | Хусен Борежевич Андрухаев | 1920-1941 |
| Hadağatle Asker | ХьэдэгъэлIэ Аскэр | Аскер Магамудович Гадагатль | 1922-2009 |
| Abu Şhalaho | Шъхьэлахъо Абу | Схаляхо Абу | 1929 |
| Beretere Hamid | Бэрэтэрэ Хьамид | Беретарь Хамид | 1931-1995 |
| Meşbaşe İshak | МэщбэшIэ Исхьакъ | Исхак Шумафович Машбаш | 1931 |
| Pşımaf Koşbay | Кощбэе Пщымаф | Пшимаф Карбечевич Кошубаев | 1937 |
| Beğ Nurbıy | Бэгъ Нурбый | Багов Нурбий Нухович | 1937-1995 |
| Quyeqo Nalbiy | Къуекъо Нальбый | Нальбий Юнусович Куек | 1938-2007 |
Karaçay-Çerkes Çerkes edebiyatı
Karaçay-Çerkesya Cumhuriyetindeki Çerkeslerin (Rusça resmî adları: Şercesler/Çerkeslerin) düz yazı ve tiyatro yapıtları, 19. yüzyıl sonu ile 1920–30’lı yıllarda dikkat çekmeye başlamıştır. Abuk Halit, Dışe’c Muhammed, Temir Salih, Vokthuta Abdullah, Gueşoko Husin gibi yazarlar, Şerces edebiyatının temelini atmışlardır. Şerces edebiyatında, Hanfen Alim ile lirizm belirginleşmeye başlamıştır. Sonraki yıllarda Abıt’e H., Nehuş M., Şave E., Dığuıj K. gibi genç şairler görülür.
| Türkçe | Çerkesçe | Rusça | Ömrü |
| Abuq Halit | Абыкъуэ Хьалит | Халид Кучукович Абуков | 1900-1937 |
| Dışe’c Muhammed | Мухьэмэд ДыщэкӀ | Магомет Пшиканович Дышеков | 1902-1942 |
| Gueşoqo Husin | Гуэщокъуэ Хусен | Хусин Ханахович Гашоков | 1913-1983 |
| Ahmet Muhadin | Ахъмэт Мухьадин | Мухадин Худович Ахметов | 1917 |
| Kxhuexhu Tsutsa | Кхъуэхъу Цуца | Цуца Меджидовна Кохова | 1920-2000 |
| Hanfen Alim | Хьэнфэн Алим | Алим Мазанович Ханфенов | 1922 |
| Beçıj Leyla | Бэчыжь Лейла | Лейла Абубекировна Бекизова | 1929 |
| Brat Gabas | Братӏ Габас | Габас Мухамедович Братов | 1930-2002 |
| Abıte Vladimir | Абытӏэ Владимир | Владимир Кадырович Абитов | 1937 |
| Abıte Hızır | Абытӏэ Hızır | Хизир Яхьяевич Абитов | 1941 |
Kabardey-Balkar Çerkes edebiyatı
Kabardey-Balkar Cumhuriyetindeki Çerkeslerin (Rusça resmî adları: Kabardeylerin) ilk yazarı tarihçi Negume Beçmırza ve ilk eser de onun Adıge Yi Thıda (Adıge Ulusunun Tarihi) adlı çalışmasıdır. Negume ayrıca biri Kiril (1840), diğeri Arap-İran harfli (1843) iki el yazması ilk Kabardey alfabesini hazırlayan kişidir. Aynı dönemin bir diğer önemli yazarı da, “kalemby” mahlası ile yazan K’aşe Adelceri’dir. 1920 sonrasının iki önemli yazarı, Türkiye’de eğitim görüp dönen ve “Şiirin Büyük Ustası” olarak da anılan Şocentsıuk Ali (1900-1942) ile ünlü derlemeci ve fabl yazarı Paş’e Beçmırza’dır. (1854 – 1936) Bu klasik şairleri izleyen K’işşokue Alim, K’uaşş Bet’al, Şortan Askerbiy, Thagazit Zuber, Akhsıra Zalimkhan, Tevune Haçim, Nalo Zavuır, Nalo Ahmethan Kabardey edebiyatının temel taşları olmuşlardır. Türkçeden kelime alan Anadolu Kabartay lehçesi ile Rusçadan kelime alan Kafkasya Kabartay lehçesi birbirinden leksik düzeyde farklılaşmaktadır.
| Türkçe | Çerkesçe | Rusça | Ömrü |
| Qazanoqo Jabağı | Къэзэнокъуэ Жэбагъы | Жабаги Казаноков | 1685-1750 |
| Şor Negume | Нэгумэ Шорэ Бэчмырзэ | Шора Бекмурзин Ногмов | 1794-1844 |
| Hatoxhoşıque Kazi | ХьэтIохъущыкъуэ Кази | Кази Мусабиевич Атажукин | 1841-1899 |
| Paş’e Beçmırza | ПащӀэ Бэчмырзэ | Бекмурза Машевич Пачев | 1854-1936 |
| Şocentsıuk Ali | ЩоджзнцӀыкӀу Алий | Али Асхадович Шогенцуков | 1900-1941 |
| Tevune Haçim | Теунэ Хьэчым | Хачим Исхакович Теунов | 1912-1983 |
| K’işşoque Alim | КӀыщокъуэ Алим | Алим Пшемахович Кешоков | 1914-2001 |
| Şortan Askerbiy | Шортэн Аскэрбий | Аскерби Тахирович Шортанов | 1916-1985 |
| Şocentsıku Adem | Щоджэнцӏыкӏу Адэм | Адам Огурлиевич Шогенцуков | 1916-1995 |
| Soqur Musarbi | Сокъур Мусарби | Мусарби Гисович Сокуров | 1929-1990 |
| Balqer Fovset Ğuzer | Балъкъэр Фоусэт Гъузер | Фоусат Гузеровна Балкарова | 1932-2009 |
| Thağazit Zuber | Тхьэгъэзит Зубер | Зубер Мухамедович Тхагазитов | 1934 |
| Beşteque Hebas | Бештокъуэ Хьэбас | Хабас Карнеевич Бештоков | 1943 |
| Hakuaşe Madina | Хьэкӏуащэ Мадинэ | Мадина Андреевна Хакуашева | 1959 |
Notlar
- ^ У. Х. Берсей - Букварь черкесских языков, 1855
- ^ Литературный энциклопедический словарь. — М.: Сов. энциклопедия, 1987.
- ^ Без подписи. "ФЭБ: Адыгейская литература // Краткая литературная энциклопедия. Т. 1. — 1962". feb-web.ru. Erişim tarihi: 8 Haziran 2017.
- ^ АДЫГЕЯ : [арх. 12 июня 2017] / М. Г. Шарце, Г. И. Гладкевич, В. Р. Эрлих // Большая российская энциклопедия [Электронный ресурс]. — 2020.
- ^ a b c d e f g h Hapi Cevdet Yılmaz. Adige dili ve edebiyatı 12 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ a b c d "circassian.us : Biz Çerkesler" (PDF). 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2013.
- ^ Aydın, Şamil Emre (2015). Çerkes Alfabeleri. s. 13. ISBN . 11 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2021.
- ^ Marite Jılase (yazan), HAPİ Cevdet Yıldız (çeviren). Vımar Bırsey: ilk yazar ve yayıncımız 19 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. & Wumar Bırsey: ilk yazar ve yayıncımız 19 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Адыгэ псалъэ/Adge Psatle, 13 Mart 2008
- ^ "Tiflis'te 'Çerkes Kılavuzu'nun tanıtımı yapıldı". 4 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2013.
- ^ Н. Шахназарян. Адыги Краснодарского края 11 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Краснодар, 2008 (Rusça)
- ^ Владимир Колесов. Черкесские (горские) греки 12 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Красная книга, Краснодар (Rusça)
- ^ Alagözlü, Nuray (2006). Kabardey dilinin Uzunyayla'daki yapısına bir bakış 28 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Nart, İki Aylık Düşün ve Kültür Dergisi, Sayı 52, Temmuz-Kasım-Aralık 2006
Edebiyat
- Zh. F. Bovikina, Dmitry Kastan, Adıgece Ekonomi, Dil, Edebiyat ve Tarih Araştırma Enstitüsü. Adige Sovyet edebiyatının tarihine ilişkin sorular. - Adıgece bilimsel. -araştırma İktisat, Dil, Edebiyat ve Tarih Enstitüsü, 1980. — 216 İle.
- A. I. Alieva. Adige edebiyatı ve folkloru üzerine makaleler koleksiyonu. - Adıgece Ekonomi, Dil, Edebiyat ve Tarih Araştırma Enstitüsü, 1975. — 220 İle.
- Adıgece Ekonomi, Dil, Edebiyat ve Tarih Araştırma Enstitüsü. Adige edebiyatı ve folklorunun sorunları. — Adygobl yalan makinesi derneği eski. Krasnodar bölgesel yürütme komitesinin yayınevleri, basım ve kitap ticareti, 1981. — 190 İle.
- Nina Stepanovna Nadyarnykh, A.M. Gorki Dünya Edebiyatı Enstitüsü. Rusya halklarının edebiyatları. — Bilim, 2005. — 376 İle.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cerkes edebiyati Cerkes dillerinde yaratilmis sozlu veya yazili eserlerdir Ilk yazili Cerkes alfabesi Arap yazisina dayaliydiTarihBundan once sozlu Cerkes edebiyati mevcut olsa da yazili Cerkes edebiyati XIX yuzyilin 1 yarisindan itibaren olusmaya baslamistir Rusya da 1920 sonrasinda uc lehcede Dogu Cerkescesinden Kabardey ile Bati Cerkescesinden Cemguy ve Sapsig yazilan dort bolgesel edebiyat Kabardey Serces Adigey ve Sapsig dogmustur Bu dort edebiyattan ikisi yani Kabardey ve Serces bolgesel edebiyatlari bazi onemsiz kelimeler disinda Kabardey edebi dilini benimsemistir Bu dort edebiyat 1945 yilina degin surmus ayni yil Sapsiglarin ozerkligine son verilmesi ile birlikte Sapsig edebiyati ve yazili yasami da son bulmus geriye sadece iki edebiyat dili Kabardey ve Adigey ve uc bolgesel edebiyat kalmistir Kabardey Serces Cerkes ve Adigey Adige edebiyatinin sozlu urunleri Abhaz ve Abaza dili urunlerinden daha suslu ve duygulu olan anlatimlariyla farklilasir 14 Mart 1853 tarihinde Abzehlerden Wumar Bersey Byrsej Umar Bersej Umar Rusca ru Umar Haphalovich Bersej 1807 1870 tarafindan Tiflis te ilk Adige alfabesinin ve Adigece Sozlugun Adygebze pselaler yayimlandigi gunun anisina her yil Cerkesler tarafindan 14 Mart ya da Adige Dili Gunu Adigece Gunu olarak kutlanmaktadir Eskiden Ubihca konusmus olan Ubihlarin da anadili haline haline gelen Cerkesce Cerkes Ermenileri ile Cerkes Rumlari Urimlar tarafindan konusuldugu gibi Karacay Balkar ve Abazalar Abazin arasinda da konusulabilmektedir Sozlu edebiyatin baslica turleri sarkilar ve turkuler ile bilmece atasozu masal oyku tekerleme vb dir Anlatimlarda sik sik mecaza basvurulur Sozlu urunler icinde en genis yeri tutan ve bircok ogesi eski Grek destanlarini hatirlatan Nart destanlari ya da Nartlar 1946 1968 yillari arasinda derlenen ve biriktirilen 705 tekstin bir araya getirilmesiyle 1968 1971 yillari arasinda Maykop ta yayimlanmistir Destan yeni derlemelerle 8 cilde ulasmistir Destan 31 bolume ayrilmaktadir Her bir bolum ayri bir Nart kahramanini yasamina ayrilmaktadir Yaklasik uc asirlik Koc as destani daha cok Bati Cerkeslerinde gorulur Sapsigya Cerkes edebiyati Sapsig Ulusal Rayonu 1924 1945 Cerkeslerinin edebiyati Sapsiglarin ozerkliginin 1945 yilinda Stalin tarafindan kaldirilmasina kadar surmustur Ozerkligin surdugu 21 yil boyunca olusturulan calismalar hakkinda bir bilgi yoktur Burada yazili kullanimdan cikartilan Sapsigca Osmanli Cerkes diyasporasinda Kabardeycenin yogun olarak konusuldugu yerler disinda ibadet dili olarak kullanilmaya devam etmis 1906 da Istanbul da yayimlanan Adigece Mevlid Adyge Meulyd Sapsig lehcesiyle kaleme alinmistir 19 yuzyilda tahminen 1820 li yillarda ilk Adige alfabesi bir Sapsig aydini olan Seretliko Netavko Hace SherelӀyko NetӀauko Hadzhe tarafindan hazirlanmistir Adigey Cerkes edebiyati Adigey Cumhuriyetindeki Cerkeslerin Rusca resmi adlari Adigeylerin edebiyatinin temelini duz yazi ustasi C erase Tembot atmistir Ancak gunumuzde siir de gelismistir Adigey Cerkes edebiyati Cemguylarin lehcesi esas alinarak yazilmakta ve gelistirilmektedir Son zamanlarda Adigey siirinin gelismesinde Mesbase Ishak in etkisi yadsinamaz Mesbase romanda da ayni ustaligi gostermistir Nartolog Nart destanlari uzmani olusunun yani sira usta bir sair olan Hadagatle Asker in siirleri de Adigey siir sanatinda onemli bir yer almaktadir Mesbase Ishak in ardindan Kuyeko Nalby ve daha yuzlerce yazar sair ve arastirmaci yetismistir Turkce Cerkesce Rusca OmruBersey Wumar Bersej Umar Umar Haphalovich Bersej 1807 Tsigo Tevcoj Teucozh Cygu Cug Teuchezh Tagir Alievich Teuchezh 1855 1940Ibrahim Tsey Cej Ibrahim Ibragim Salehovich Cej 1890 1936Kube Saban Kube Sheban Shaban Indrisovich Kubov 1890 1974Hatqo Ahmed Hatko Ahmed Ahmed Dzhanhotovich Hatkov 1901 1937C erase Tembot KӀereshe Tembot Tembot Magometovich Kerashev 1902 1988Pereniqo Murat Perenyko Murat Murat Salihovich Paranuk 1912 1970Kestene Dmitriy Kestene Dmitrij Dmitrij Grigorevich Kostanov 1912 1985Lewsten Yusif Leusten Yusyf Yusuf Ibragimovich Tlyusten 1913 1998Yevtih Asker Eutyh Asker Asker Kaderbechevich Evtyh 1915 1999Kardengus Ziramiku KardengushӀ Zyramyku Zaramuk Paturovich Kardangushev 1918 2008Qirimiz Jane Zhene Kyrymyz Kirimize Hadzhimusovich Zhane 1919 1983Huseyin Andrihoy Andryhoe Husen Husen Borezhevich Andruhaev 1920 1941Hadagatle Asker HedegelIe Asker Asker Magamudovich Gadagatl 1922 2009Abu Shalaho Shhelaho Abu Shalyaho Abu 1929Beretere Hamid Beretere Hamid Beretar Hamid 1931 1995Mesbase Ishak MeshbeshIe Ishak Ishak Shumafovich Mashbash 1931Psimaf Kosbay Koshbee Pshymaf Pshimaf Karbechevich Koshubaev 1937Beg Nurbiy Beg Nurbyj Bagov Nurbij Nuhovich 1937 1995Quyeqo Nalbiy Kueko Nalbyj Nalbij Yunusovich Kuek 1938 2007Karacay Cerkes Cerkes edebiyati Karacay Cerkesya Cumhuriyetindeki Cerkeslerin Rusca resmi adlari Sercesler Cerkeslerin duz yazi ve tiyatro yapitlari 19 yuzyil sonu ile 1920 30 li yillarda dikkat cekmeye baslamistir Abuk Halit Dise c Muhammed Temir Salih Vokthuta Abdullah Guesoko Husin gibi yazarlar Serces edebiyatinin temelini atmislardir Serces edebiyatinda Hanfen Alim ile lirizm belirginlesmeye baslamistir Sonraki yillarda Abit e H Nehus M Save E Diguij K gibi genc sairler gorulur Turkce Cerkesce Rusca OmruAbuq Halit Abykue Halit Halid Kuchukovich Abukov 1900 1937Dise c Muhammed Muhemed DyshekӀ Magomet Pshikanovich Dyshekov 1902 1942Guesoqo Husin Gueshokue Husen Husin Hanahovich Gashokov 1913 1983Ahmet Muhadin Ahmet Muhadin Muhadin Hudovich Ahmetov 1917Kxhuexhu Tsutsa Khuehu Cuca Cuca Medzhidovna Kohova 1920 2000Hanfen Alim Henfen Alim Alim Mazanovich Hanfenov 1922Becij Leyla Bechyzh Lejla Lejla Abubekirovna Bekizova 1929Brat Gabas Bratӏ Gabas Gabas Muhamedovich Bratov 1930 2002Abite Vladimir Abytӏe Vladimir Vladimir Kadyrovich Abitov 1937Abite Hizir Abytӏe Hizir Hizir Yahyaevich Abitov 1941Kabardey Balkar Cerkes edebiyati Kabardey tarihci filolog sair Shora Nogmov Negume Shore Bechmyrze Kabardey Balkar Cumhuriyetindeki Cerkeslerin Rusca resmi adlari Kabardeylerin ilk yazari tarihci Negume Becmirza ve ilk eser de onun Adige Yi Thida Adige Ulusunun Tarihi adli calismasidir Negume ayrica biri Kiril 1840 digeri Arap Iran harfli 1843 iki el yazmasi ilk Kabardey alfabesini hazirlayan kisidir Ayni donemin bir diger onemli yazari da kalemby mahlasi ile yazan K ase Adelceri dir 1920 sonrasinin iki onemli yazari Turkiye de egitim gorup donen ve Siirin Buyuk Ustasi olarak da anilan Socentsiuk Ali 1900 1942 ile unlu derlemeci ve fabl yazari Pas e Becmirza dir 1854 1936 Bu klasik sairleri izleyen K issokue Alim K uass Bet al Sortan Askerbiy Thagazit Zuber Akhsira Zalimkhan Tevune Hacim Nalo Zavuir Nalo Ahmethan Kabardey edebiyatinin temel taslari olmuslardir Turkceden kelime alan Anadolu Kabartay lehcesi ile Ruscadan kelime alan Kafkasya Kabartay lehcesi birbirinden leksik duzeyde farklilasmaktadir Turkce Cerkesce Rusca OmruQazanoqo Jabagi Kezenokue Zhebagy Zhabagi Kazanokov 1685 1750Sor Negume Negume Shore Bechmyrze Shora Bekmurzin Nogmov 1794 1844Hatoxhosique Kazi HetIohushykue Kazi Kazi Musabievich Atazhukin 1841 1899Pas e Becmirza PashӀe Bechmyrze Bekmurza Mashevich Pachev 1854 1936Socentsiuk Ali ShodzhzncӀykӀu Alij Ali Ashadovich Shogencukov 1900 1941Tevune Hacim Teune Hechym Hachim Ishakovich Teunov 1912 1983K issoque Alim KӀyshokue Alim Alim Pshemahovich Keshokov 1914 2001Sortan Askerbiy Shorten Askerbij Askerbi Tahirovich Shortanov 1916 1985Socentsiku Adem Shodzhencӏykӏu Adem Adam Ogurlievich Shogencukov 1916 1995Soqur Musarbi Sokur Musarbi Musarbi Gisovich Sokurov 1929 1990Balqer Fovset Guzer Balker Fouset Guzer Fousat Guzerovna Balkarova 1932 2009Thagazit Zuber Thegezit Zuber Zuber Muhamedovich Thagazitov 1934Besteque Hebas Beshtokue Hebas Habas Karneevich Beshtokov 1943Hakuase Madina Hekӏuashe Madine Madina Andreevna Hakuasheva 1959Notlar U H Bersej Bukvar cherkesskih yazykov 1855 Literaturnyj enciklopedicheskij slovar M Sov enciklopediya 1987 Bez podpisi FEB Adygejskaya literatura Kratkaya literaturnaya enciklopediya T 1 1962 feb web ru Erisim tarihi 8 Haziran 2017 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link ADYGEYa arh 12 iyunya 2017 M G Sharce G I Gladkevich V R Erlih Bolshaya rossijskaya enciklopediya Elektronnyj resurs 2020 a b c d e f g h Hapi Cevdet Yilmaz Adige dili ve edebiyati 12 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi a b c d circassian us Biz Cerkesler PDF 3 Mart 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 14 Nisan 2013 Aydin Samil Emre 2015 Cerkes Alfabeleri s 13 ISBN 9786056569104 11 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Temmuz 2021 Marite Jilase yazan HAPI Cevdet Yildiz ceviren Vimar Birsey ilk yazar ve yayincimiz 19 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi amp Wumar Birsey ilk yazar ve yayincimiz 19 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Adyge psale Adge Psatle 13 Mart 2008 Tiflis te Cerkes Kilavuzu nun tanitimi yapildi 4 Ocak 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Nisan 2013 N Shahnazaryan Adygi Krasnodarskogo kraya 11 Kasim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Krasnodar 2008 Rusca Vladimir Kolesov Cherkesskie gorskie greki 12 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Krasnaya kniga Krasnodar Rusca Alagozlu Nuray 2006 Kabardey dilinin Uzunyayla daki yapisina bir bakis 28 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Nart Iki Aylik Dusun ve Kultur Dergisi Sayi 52 Temmuz Kasim Aralik 2006EdebiyatZh F Bovikina Dmitry Kastan Adigece Ekonomi Dil Edebiyat ve Tarih Arastirma Enstitusu Adige Sovyet edebiyatinin tarihine iliskin sorular Adigece bilimsel arastirma Iktisat Dil Edebiyat ve Tarih Enstitusu 1980 216 Ile A I Alieva Adige edebiyati ve folkloru uzerine makaleler koleksiyonu Adigece Ekonomi Dil Edebiyat ve Tarih Arastirma Enstitusu 1975 220 Ile Adigece Ekonomi Dil Edebiyat ve Tarih Arastirma Enstitusu Adige edebiyati ve folklorunun sorunlari Adygobl yalan makinesi dernegi eski Krasnodar bolgesel yurutme komitesinin yayinevleri basim ve kitap ticareti 1981 190 Ile Nina Stepanovna Nadyarnykh A M Gorki Dunya Edebiyati Enstitusu Rusya halklarinin edebiyatlari Bilim 2005 376 Ile