Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çimmesyanlar ya da Çimşiyanlar, Tsimşiyanlar veya Çimmesyan halkları ( Ts’msyan; Tlingitçe Ts’ootsxán; İngilizce Tsimshian people, Tsimshian peoples, Tsimshianic peoples, Tsimpsean, Tsimshean, Tsimseyans, Tsimsheeans, Tsimpshean, Tsimpshian, T'simpshean, Shimshyans, Simseans, Simpsian, Chimmesyan, Chimseyans, Chymshean, Chimpsain), Kanada'nın Britanya Kolombiyası eyaletinde ve Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinde yaşayan anasoylu, şamanist ve Hristiyan Alaska ve Kanada Kızılderilileridir. Pasifik Kuzeybatısı Kızılderilileri kültür grubuna dahildirler. Sanatları hem Alaska yerli sanatı hem de içinde değerlendirilir. Çimmesyan dilleri Penuti dilleri ailesinde sınıflandırılır. Alaska Yerli Dil Merkezine göre Alaska'daki 1.500 kişilik nüfustan 30 kadarı, Kanada'daki 8.600 kişilik nüfustan ise 1.400 kadarı anadillerini konuşabiliyor.
 Davul çalan Çimmesyan (Ed Bryant) Wuppertal, 1999  | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
 Kanada (Britanya Kolumbiyası) | 8.600 |
 ABD (Alaska) | 1.500 |
| Diller | |
| Din | |
Çimmesyanlar üzerine ilk yazılı kayıt 1787 yılında Colnett'in jurnalinde bulunmaktadır. 1862 çiçek hastalığı salgınında nüfusları oldukça azalmıştır.
Çimmesyan adı en geniş anlamda Çimmesyan dillerini konuşan halklar için kullanılır. Bazıları bu adı Kıyı (ve Güney) Çimmesyanları ile sınırlar ve İç Çimmesyanları olan ile dahil etmez.
Boyları
- Kıyı Çimmesyan halkları (İng. Maritime Tsimshianic, Lower Tsimshian)
- Kıyı Çimmesyanları (İng. Coast Tsimshian, Tsimshian proper, Northern Tsimshian, Sm’algyax̣, Sm’algax)
- (Kitsalas, Gits'ilaasü)
- Güney Çimmesyanları (İng. Southern Tsimshian, Sgüüx̣s)
- (Gitga'ata, Gitga'at, Gitk'a'ata)
- (Kitasoo)
- Kıyı Çimmesyanları (İng. Coast Tsimshian, Tsimshian proper, Northern Tsimshian, Sm’algyax̣, Sm’algax)
- İç Çimmesyan halkları (İng. Nass–Gitksan, Interior Tsimshianic, Inland Tsimshianic)
- (İng. Nisga’a, Nisqa’a, Nisg̱a’a, Nishga, Nisgha, Niska, Nishka, Nass)
- Aşağı Nisgağalar (İng. Nishga of the lower Nass)
- Gitkateen
- Gitgigenik
- Yukarı Nisgağalar (İng. Nishga of the upper Nass)
- Gitwunksithk
- Gitlakdamiks
- Aşağı Nisgağalar (İng. Nishga of the lower Nass)
- (İng. Gitksan, Gitxsan, Gitksanimx̣, Gitxsanimaax, Giatikshan, Gityskyan, Giklsan)
- (İng. Nisga’a, Nisqa’a, Nisg̱a’a, Nishga, Nisgha, Niska, Nishka, Nass)
Kanada Çimmesyanları
Çimmesyanlar Kanada'da adıyla birlik oluşturan dört kabile hükûmeti olarak yapılanır ve federal olarak tanınırlar:
| First Nation sırası | First Nation adı |
|---|---|
| 675 | |
| 680 | |
| 681 | |
| 673 |
Alaska Çimmesyanları
Kanada'daki Britanya Kolumbiyası'ndaki yerleşiminden Alaska'daki 'ndaki yerleşimine taşınan Alaska Çimmesyanları, Alaska'da Kızılderili rezervasyonu'nda kalan tek Alaska yerlileri grubudur. Annette Adası ve yakın çevresindeki adacıklar komple bir rezervasyondur ve Alaska Yerli Talepleri Çözümleme Yasası (ANCSA) gereği Alaska'da kapanmayan tek rezervasyondur.
Rus Amerikası döneminde ABD'nin Ruslarla birlikte idare ettiği Alaska'yı 1867 yılında Rus İmparatorluğundan satın almasından bu yana 100 yıldır çözülemeyen yerlilerinin (Alaska Eskimoları ve Alaska Kızılderililerinin) toprak taleplerini çözmek üzere ABD Kongresinde 18 Aralık 1971 tarihinde başkan Richard Nixon tarafından imzalanarak yürülüğe giren ve ABD tarihinin en büyük toprak talebini karşılayan yasa olan Alaska Yerli Talepleri Çözümleme Yasası (ANCSA) gereği kurulan Alaska Yerli Bölge Şirketlerinden hükûmetinin ortak işletmesindeki Sealaska Corporation yerli bölge şirketine bağlı olan Çimmesyanlara ait bir köy şirketi yoktur. Çimmesyanlar, Kanada'dan göç ettirildikleri için ANCSA yasasının Alaska yerlilerine tanıdığı hakların çoğundan yararlanamazlar.
Tarih
Yerli sözlü tarih, eserler, tarihi fotoğraflar ve arkeolojik kazılar sonucu elde edilen bilgilere göre Çimmesyanlar 5.000 yıldır Pasifik Kuzeybatısı Kıyılarında yaşamaktadırlar. 1910 yılında Prince Rupert bölgesindeki ilk arkeolojik testleri Harlan I. Smith yapmıştır.
Avrupalılarla ilk temas 1787 yılında Güney Çimmesyanlarının köyü olan Kitkatla'da kürk ticareti keşif gezisinde kaptan Charles Duncan ve James Colnett ile olmuştur.
Nüfus
Duff (1964)'un tahminlerine göre 1835 yılındaki bütün Çimmesyanların toplam nüfusu 8.500 olup, bunun 1.200 kadarı Güney Çimmesyanı, 3.000 kadarı Kıyı Çimmesyanı, 1.700 kadarı Nisgağa ve 2.600 kadarı da Gitksandır. 1885 yılında Britanya Kolumbiyası'ndaki toplam nüfusları 4.500 kişidir. 1887 yılında 817 Çimmesyan Alaska'daki New Metlakatla'ya göç ettirilmiştir. 1895 yılında Britanya Kolumbiyası'ndaki nüfusları 3.550 olarak kaydedilmiştir. 1900 yılında 465 kadarı Alaska'ya göç ettirilmiştir. 1963 yılında Britanya Kolumbiyası'ndaki nüfusları 6.475 olarak erilir. 1980 yılındaki nüfusları 9.494 olup, bunun 3.149 kadarı Gitksan, 2.893 kadarı Nisgağa ve 3.452 kadarı da ayırt edilmeksizin Kıyı ve Güney çimmesyanıdır.
Alaska Yerli Dil Merkezine göre Çimmesyanların günümüzdeki nüfusu ve anadillerini konuşabilen kişi sayısı:
| Dil | Etnik nüfus | Konuşan nüfus |
|---|---|---|
| Alaska (Coast Tsimshian) | 1,400 | 30 |
| Kanada (Coast Tsimshian) | 3,200 | < 400 |
| Alaska (Nisga-Gitksan) | <100 | Ø |
| Kanada (Nisga-Gitksan) | 5,400 | < 1,000 |
Dil ve Eğitim
- Kıyı Çimmesyan dilleri (İng. Maritime Tsimshianic, Lower Tsimshian)
- (İng. Coast Tsimshian, Tsimshian proper, Northern Tsimshian, Sm’algyax̣, Sm’algax)
- (İng. Southern Tsimshian, Sgüüx̣s)
- İç Çimmesyan dilleri (İng. Nass–Gitksan, Interior Tsimshianic, Inland Tsimshianic)
- (İng. Nisga’a, Nisqa’a, Nisg̱a’a, Nishga, Nisgha, Niska, Nass, Nishka)
- (İng. Gitksan, Gitxsan, Gitksanimx̣)
Güney Çimmesyancası 1970 lerde tükenmiştir ve her iki Kıyı Çimmesyan dili arasında karşılıklı anlaşma olmaz iken, İç Çimmesyan dilleri arasında karşılıklı anlaşma olur.
Edebiyat
Çimmesyan edebiyatının ilk örnekleri sözlüdür ve malesk (hayat deneyimi hikâyeleri) ile adaawx (efsaneler) olarak ikiye ayrılmaktadır. Adaawx mitolojik ya da doğaüstü karakterler ile hayvanların ve insanların ruhlarıyla dolu efsane ve masallardır. Malesk denilen hikâyelerde diğeri gibi doğaüstü karakterler bulunmaz ve eğlenceli ya da kişinin hayatta kalma mücadelesi gibi gerçek yaşanmış öyküleri içerir.
Aile
Akrabalık sistemi tipindedir.Boylu mazı ağacından yapılan kalabalık bütün aile kalır. Evlilik töreni bir dizi uzun törenlerden oluşur. Doğum sırası ve sonrasında hem erkek hem de kadınların bazı gıdaları yemeleri tabudur. Diğer bütün Pasifik Kıyısı halkları gibi çimmesyanlar da potlaç (yaawk) törenleri düzenlerler.
Toprakları
Güney Çimmesyanları: Tarihi olarak üç köyleri vardır: Kitasoo, Kitkiata, Kitlakatla. Britanya Kolumbiyası'nda 'daki Kitasoo'da 1980 lerden beri (Haihais, Xaixais) birlikte yaşarlar. Kitkiata 1860 lar ve 1880 ler arasında terkedilmiş, misyoner tarafından Metlakatla misyonuna taşınmışlardır. Kızılderililer ve antropologlarca Kitlakatla köyü en muhafazakâr Çimmesyan köyü olarak kabul edilir.
Kıyı Çimmesyanları: Tarihi olarak Aşağı Skeena Nehri'nin aşağısındaki kanyonlarda on grup olarak yapılanırlardı: Gitwilgyots, Gitzaklalth, Gitsees, Ginakangeek, Ginadoiks, Gitandau, Gispakloats, Gilutsau, Gitlan, Gitwilkseba. Bir kısmı misyoner William Duncan tarafından Metlakatla misyonuna taşınmış, sonra Alaska'daki New Metlakatla'ya götürülmüşlerdir.
Gitksanlar: Tarihi köyleri: Kitwanga, Kitwancool, Kitsegukla, Kitanmaks (Hazelton), Kispiox, Kisgegas, Kuldo.
Komşuluk
Nisgağalar kuzeyde Tahltanlar, batıda Tlingitler, doğuda ve güneyde Kıyı Çimmesyanlarıyla; Gitksanlar kuzeyde Tahltanlar, batıda Nisgağalar, doğuda Sekaniler, güneyde ve Kıyı Çimmesyanlarıyla; Kıyı Çimmesyanları kuzeyde Nisgağa ve Gitksanlar, batıda deniz ötesi Haydalar, doğuda Vetsuvetenler ile , güneyde ise Güney Çimsiyanlarıyla; Güney Çimmesyanları kuzeyde Kıyı Çimmesyanları, batıda deniz ötesi Haydalar, doğuda Haislalar ve güneyde komşudur.
Avcılık ve toplayıcılık
Avcı ve toplayıcı olan diğer Pasifik Kuzeybatısı Kızılderilileri gibi Çimmesyanların da geleneksel geçim kaynağı Pasifik sombalığı avcılığıdır. Kış sonunda nehirlerin buzunun kırıldığı zamanda (kabaca şubat-nisan ayları) ana iş 'nde Thaleichthys pacificus (mumbalığı) yakalamaktır. Mumbalığ Çimmesyan ekonomisinin bel kemiğidir veya kurutularak ileride yenmek üzere saklanır ya da yağı çıkarılır. İyot bakımından oldukça zengin olan bu yağ asırlarca Çimmesyanların tekelinde kalmıştır.
, Sitka ladini, gibi ağaçların soymukları (kambiyum) yenmek üzere toplanır.
Haziran başlarında martı yumurtaları ile istiridyeler toplanır.
Düzenli avlanan avlar arasında katır geyiği, Kanada geyiği, fok, denizaslanı (Eumetopias jubatus ile Zalophus californianus), deniz samuru, ak dağ keçisi, Amerika yaban koyunu, ayı, oklu kirpi (Erethizon dorsatum), rakun, marmot, rengeyiği, sığın, puma, tavşan, Kanada vaşağı gibi memeliler ile kartal, kuğu, kaz, ördek gibi kuşlar sayılabilir.
Din
Şamanizm
Çimmesyan şamanizminde ana öge We-gyet ya da Txamsem olarak adlandırılan kuzgun ruhudur ve bunun bir de Logobola adlı erkek kardeşi bulunur. Logobola taze ve temiz su eksikliğinden sorumludur ve sis çıktığında Txamsem kaybolur. Erdem ve vücudun saflaştırılması ya temizlik ya da açlık yoluyla yapılır.
Sanat
Sanatları hem Alaska yerli sanatı hem de içinde değerlendirilir. Diğer kıyı halkları gibi Çimmesyanlar da boylu mazı ağacının kabuğunu ana malzeme olarak kullanır ve bununla araç gereç, giyim, çatı kaplama, zırh, yapı malzemesi ve kano yapılır. Hatta Tlingitlerden aldıkları ve denen tekstil ürünlerinde de bu kabukları kullanarak kendilerine adapte etmişlerdir.Totem direği en görkemli sanat ürünleri arasında yer alır.
Simalar
- Don G. Wesley, Hereditary Chief, Gisputwada, Gitwilgyots.
- Jeff Morris Speaker Pro Tem and Representative Washington State House of Representatives
- , Hereditary Chief of Ginaxangiik, artist, painter, merchant
- , Gitando, artist, weaver, painter
- , artist
- , and ethnographer
- ,
- activist
- , hereditary chief of the and community leader
- , art historian
- , hereditary chief of the , and leader of the Port Simpson Methodist Movement. co-founder of the Native Brotherhood
- , , Teacher, and language teacher, pioneered the resurgence of the language and culture in the 1970s. Wife of head chief of the Lax Kw'alaams.
- , Ginaxangiik boyundan öğretmen, 1970 lerde Çimmesyan dil ve kültürünün yeniden canlandırılmasından öncülük etmiştir ve Lax Kw'alaams reisinin karısıdır.
- , Metlakatla köyünden öncü fotoğrafçı
- , sanatçı
- , Ginaxangiik boyundan avukat, iş adamı ve yazar
- , Gitwilgyoats boyundan irsi reis, aktivist, oymacı
- , Gispaxlo'ots boyundan irsi reis, tüccar ve New Metlakatla'nın ilk polis şefi.
- , Gispaxlo'ots boyundan irsi reis, Paul Legaic'in amcası/dayısı.
- , Kitkatla reisi
- Rev. , rahip
- , çevirmen ve sanat koleksiyoncusu
- Rev. , misyoner ve anı yazarı
- , Yerli hakları aktivisti
- , Gispakloats boyundan sözlü tarihçi, kabile başkanı
- , sanatçı
- , , Gitwilgyoats boyundan ve sanatçı
- , çevirmen ve Rahip Duncan'a sm`algyax dilini öğreten ilk kişi
- , Gits'ilaasü (Kitselas) boyunun irsi reisi ve sözlü tarihçi
- , şarkıcı, söz yazarı, konuşmacı, yazar, sanat eğitimcisi
- , sanatçı
- , Gispwudwada boyunun irsi reisi
- , Metlakatla, Alaska, Çimmesyan tarihçisi
- , Kitkatla'dan toplum lideri
Kaynakça
- ^ AnaBritannica (1987, 6. cilt, sayfa: 423 Çimmesyanlar)
- ^ a b . 9 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2013.
- ^ a b c d e f g h i j Marjorie M. Halpin & Margaret Seguin (1990), "Tsimshian Peoples: Southern Tsimshian, Coast Tsimshian, Nishga, and Gitksan" 4 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., In: Handbook of North American Indians, Volume 7: Northwest Coast, edited by Wayne Suttles. Washington, DC: Smithsonian Institution, 1990, pp. 267–284.
- ^ a b "Map of B.C. First Nations". 29 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2013.
- ^ Evon Peter, Undermining Our Tribal Governments: The Stripping of Land, Resources, and Rights from Alaska Native Nations 27 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . = Furthermore, ANCSA extinguished previously recognized Indian reservations in Alaska (with the exception of Metlakatla)
- ^ . 22 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2013.
- ^ Shearer, Cheryl. Understanding Northwest Coast Art. Vancouver: Douglas & McIntyre, 2000: 28 .
Bibliyografya
- Barbeau, Marius (1950) Totem Poles. 2 vols. (Anthropology Series 30, National Museum of Canada Bulletin 119.) Ottawa: National Museum of Canada.
- Boas, Franz, "Tsimshian Mythology", in Thirty-First Annual Report of the Bureau of American Ethnology to the Secretary of the Smithsonian Institution, 1909–1910, pp. 29–1037. Washington: Government Printing Office, 1916.
- , "Tsimshian Clan and Society", University of Washington Publications in Anthropology, vol. 7, no. 3 (1939), pp. 167–340.
- Garfield, Viola E., and Paul S. Wingert, The Tsimshian Indians and Their Arts, Seattle: Washington, University of Washington Press, 1951, 1966.
- , and Margaret Seguin, "Tsimshian Peoples: Southern Tsimshian, Coast Tsimshian, Nishga, and Gitksan", In: Handbook of North American Indians, Volume 7: Northwest Coast, edited by Wayne Suttles. Washington, DC: Smithsonian Institution, 1990, pp. 267–284.
- McDonald, James A. (2003) People of the Robin: The Tsimshian of Kitsumkalum, CCI Press.
- Miller, Jay, Tsimshian Culture: A Light through the Ages, Lincoln, NE: University of Nebraska Press, 1997.
- Miller, Jay, and Carol Eastman, eds., The Tsimshian and Their Neighbors of the North Pacific Coast, Seattle, WA: University of Washington Press, 1984.
- Neylan, Susan, The Heavens Are Changing: Nineteenth-Century Protestant Missions and Tsimshian Christianity, Montreal: McGill-Queen’s University Press, 2003.
- Seguin, Margaret, Interpretive Contexts for Traditional and Current Coast Tsimshian Feasts. Ottawa, ON: National Museums of Canada, 1985.
- Seguin, Marget, ed., The Tsimshian: Images of the Past, Views for the Present. Vancouver, BC: UBC Press, 1984.
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Çimmesyanlar ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cimmesyanlar ya da Cimsiyanlar Tsimsiyanlar veya Cimmesyan halklari Ts msyan Tlingitce Ts ootsxan Ingilizce Tsimshian people Tsimshian peoples Tsimshianic peoples Tsimpsean Tsimshean Tsimseyans Tsimsheeans Tsimpshean Tsimpshian T simpshean Shimshyans Simseans Simpsian Chimmesyan Chimseyans Chymshean Chimpsain Kanada nin Britanya Kolombiyasi eyaletinde ve Amerika Birlesik Devletlerine bagli Alaska eyaletinde yasayan anasoylu samanist ve Hristiyan Alaska ve Kanada Kizilderilileridir Pasifik Kuzeybatisi Kizilderilileri kultur grubuna dahildirler Sanatlari hem Alaska yerli sanati hem de icinde degerlendirilir Cimmesyan dilleri Penuti dilleri ailesinde siniflandirilir Alaska Yerli Dil Merkezine gore Alaska daki 1 500 kisilik nufustan 30 kadari Kanada daki 8 600 kisilik nufustan ise 1 400 kadari anadillerini konusabiliyor Cimmesyanlar Ts msyan Davul calan Cimmesyan Ed Bryant Wuppertal 1999Onemli nufusa sahip bolgelerKanada Britanya Kolumbiyasi 8 600ABD Alaska 1 500DillerCimmesyan dilleri IngilizceDinHristiyanlik Samanizm a b 9 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2013 Cimmesyanlar uzerine ilk yazili kayit 1787 yilinda Colnett in jurnalinde bulunmaktadir 1862 cicek hastaligi salgininda nufuslari oldukca azalmistir Cimmesyan adi en genis anlamda Cimmesyan dillerini konusan halklar icin kullanilir Bazilari bu adi Kiyi ve Guney Cimmesyanlari ile sinirlar ve Ic Cimmesyanlari olan ile dahil etmez BoylariKiyi Cimmesyan halklari Ing Maritime Tsimshianic Lower Tsimshian Kiyi Cimmesyanlari Ing Coast Tsimshian Tsimshian proper Northern Tsimshian Sm algyax Sm algax Kitsalas Gits ilaasu Guney Cimmesyanlari Ing Southern Tsimshian Sguux s Gitga ata Gitga at Gitk a ata Kitasoo Ic Cimmesyan halklari Ing Nass Gitksan Interior Tsimshianic Inland Tsimshianic Ing Nisga a Nisqa a Nisg a a Nishga Nisgha Niska Nishka Nass Asagi Nisgagalar Ing Nishga of the lower Nass Gitkateen Gitgigenik Yukari Nisgagalar Ing Nishga of the upper Nass Gitwunksithk Gitlakdamiks Ing Gitksan Gitxsan Gitksanimx Gitxsanimaax Giatikshan Gityskyan Giklsan Kanada Cimmesyanlari Cimmesyanlar Kanada da adiyla birlik olusturan dort kabile hukumeti olarak yapilanir ve federal olarak taninirlar First Nation sirasi First Nation adi675680681673Alaska Cimmesyanlari Metlakatlalilarin Britanya Kolumbiyasi ndan a goc ederken kullanilan kanolar Kanada daki Britanya Kolumbiyasi ndaki yerlesiminden Alaska daki ndaki yerlesimine tasinan Alaska Cimmesyanlari Alaska da Kizilderili rezervasyonu nda kalan tek Alaska yerlileri grubudur Annette Adasi ve yakin cevresindeki adaciklar komple bir rezervasyondur ve Alaska Yerli Talepleri Cozumleme Yasasi ANCSA geregi Alaska da kapanmayan tek rezervasyondur Rus Amerikasi doneminde ABD nin Ruslarla birlikte idare ettigi Alaska yi 1867 yilinda Rus Imparatorlugundan satin almasindan bu yana 100 yildir cozulemeyen yerlilerinin Alaska Eskimolari ve Alaska Kizilderililerinin toprak taleplerini cozmek uzere ABD Kongresinde 18 Aralik 1971 tarihinde baskan Richard Nixon tarafindan imzalanarak yuruluge giren ve ABD tarihinin en buyuk toprak talebini karsilayan yasa olan Alaska Yerli Talepleri Cozumleme Yasasi ANCSA geregi kurulan Alaska Yerli Bolge Sirketlerinden hukumetinin ortak isletmesindeki Sealaska Corporation yerli bolge sirketine bagli olan Cimmesyanlara ait bir koy sirketi yoktur Cimmesyanlar Kanada dan goc ettirildikleri icin ANCSA yasasinin Alaska yerlilerine tanidigi haklarin cogundan yararlanamazlar Cimmesyan agac oyma kedigil heykeli Cimmesyan sanat urunleriCimmesyan totem diregiCimmesyan sandigiTarihYerli sozlu tarih eserler tarihi fotograflar ve arkeolojik kazilar sonucu elde edilen bilgilere gore Cimmesyanlar 5 000 yildir Pasifik Kuzeybatisi Kiyilarinda yasamaktadirlar 1910 yilinda Prince Rupert bolgesindeki ilk arkeolojik testleri Harlan I Smith yapmistir Avrupalilarla ilk temas 1787 yilinda Guney Cimmesyanlarinin koyu olan Kitkatla da kurk ticareti kesif gezisinde kaptan Charles Duncan ve James Colnett ile olmustur NufusDuff 1964 un tahminlerine gore 1835 yilindaki butun Cimmesyanlarin toplam nufusu 8 500 olup bunun 1 200 kadari Guney Cimmesyani 3 000 kadari Kiyi Cimmesyani 1 700 kadari Nisgaga ve 2 600 kadari da Gitksandir 1885 yilinda Britanya Kolumbiyasi ndaki toplam nufuslari 4 500 kisidir 1887 yilinda 817 Cimmesyan Alaska daki New Metlakatla ya goc ettirilmistir 1895 yilinda Britanya Kolumbiyasi ndaki nufuslari 3 550 olarak kaydedilmistir 1900 yilinda 465 kadari Alaska ya goc ettirilmistir 1963 yilinda Britanya Kolumbiyasi ndaki nufuslari 6 475 olarak erilir 1980 yilindaki nufuslari 9 494 olup bunun 3 149 kadari Gitksan 2 893 kadari Nisgaga ve 3 452 kadari da ayirt edilmeksizin Kiyi ve Guney cimmesyanidir Alaska Yerli Dil Merkezine gore Cimmesyanlarin gunumuzdeki nufusu ve anadillerini konusabilen kisi sayisi Dil Etnik nufus Konusan nufusAlaska Coast Tsimshian amp 0000000000000001 400000 1 400 amp 0000000000000030 000000 30Kanada Coast Tsimshian amp 0000000000000003 200000 3 200 amp Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru lt 400Alaska Nisga Gitksan amp Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru lt 100 amp Ifade hatasi Taninmayan O noktalama karakteri Ifade hatasi Taninmayan O noktalama karakteri Ifade hatasi Taninmayan O noktalama karakteri Ifade hatasi Taninmayan O noktalama karakteri Ifade hatasi Taninmayan O noktalama karakteri Ifade hatasi Taninmayan O noktalama karakteri Ifade hatasi Taninmayan O noktalama karakteri Ifade hatasi Taninmayan O noktalama karakteri Ifade hatasi Taninmayan O noktalama karakteri Ifade hatasi Taninmayan O noktalama karakteri Ifade hatasi Taninmayan O noktalama karakteri Ifade hatasi Taninmayan O noktalama karakteri Ifade hatasi Taninmayan O noktalama karakteri Ifade hatasi Taninmayan O noktalama karakteri Ifade hatasi Taninmayan O noktalama karakteri Ifade hatasi Taninmayan O noktalama karakteri Ifade hatasi Taninmayan O noktalama karakteri OKanada Nisga Gitksan amp 0000000000000005 400000 5 400 amp Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru Ifade hatasi Beklenmedik lt operatoru lt 1 000Dil ve EgitimKiyi Cimmesyan dilleri Ing Maritime Tsimshianic Lower Tsimshian Ing Coast Tsimshian Tsimshian proper Northern Tsimshian Sm algyax Sm algax Ing Southern Tsimshian Sguux s Ic Cimmesyan dilleri Ing Nass Gitksan Interior Tsimshianic Inland Tsimshianic Ing Nisga a Nisqa a Nisg a a Nishga Nisgha Niska Nass Nishka Ing Gitksan Gitxsan Gitksanimx Guney Cimmesyancasi 1970 lerde tukenmistir ve her iki Kiyi Cimmesyan dili arasinda karsilikli anlasma olmaz iken Ic Cimmesyan dilleri arasinda karsilikli anlasma olur Edebiyat Cimmesyan edebiyatinin ilk ornekleri sozludur ve malesk hayat deneyimi hikayeleri ile adaawx efsaneler olarak ikiye ayrilmaktadir Adaawx mitolojik ya da dogaustu karakterler ile hayvanlarin ve insanlarin ruhlariyla dolu efsane ve masallardir Malesk denilen hikayelerde digeri gibi dogaustu karakterler bulunmaz ve eglenceli ya da kisinin hayatta kalma mucadelesi gibi gercek yasanmis oykuleri icerir AileAkrabalik sistemi tipindedir Boylu mazi agacindan yapilan kalabalik butun aile kalir Evlilik toreni bir dizi uzun torenlerden olusur Dogum sirasi ve sonrasinda hem erkek hem de kadinlarin bazi gidalari yemeleri tabudur Diger butun Pasifik Kiyisi halklari gibi cimmesyanlar da potlac yaawk torenleri duzenlerler TopraklariGuney Cimmesyanlari Tarihi olarak uc koyleri vardir Kitasoo Kitkiata Kitlakatla Britanya Kolumbiyasi nda daki Kitasoo da 1980 lerden beri Haihais Xaixais birlikte yasarlar Kitkiata 1860 lar ve 1880 ler arasinda terkedilmis misyoner tarafindan Metlakatla misyonuna tasinmislardir Kizilderililer ve antropologlarca Kitlakatla koyu en muhafazakar Cimmesyan koyu olarak kabul edilir Kiyi Cimmesyanlari Tarihi olarak Asagi Skeena Nehri nin asagisindaki kanyonlarda on grup olarak yapilanirlardi Gitwilgyots Gitzaklalth Gitsees Ginakangeek Ginadoiks Gitandau Gispakloats Gilutsau Gitlan Gitwilkseba Bir kismi misyoner William Duncan tarafindan Metlakatla misyonuna tasinmis sonra Alaska daki New Metlakatla ya goturulmuslerdir Gitksanlar Tarihi koyleri Kitwanga Kitwancool Kitsegukla Kitanmaks Hazelton Kispiox Kisgegas Kuldo KomsulukNisgagalar kuzeyde Tahltanlar batida Tlingitler doguda ve guneyde Kiyi Cimmesyanlariyla Gitksanlar kuzeyde Tahltanlar batida Nisgagalar doguda Sekaniler guneyde ve Kiyi Cimmesyanlariyla Kiyi Cimmesyanlari kuzeyde Nisgaga ve Gitksanlar batida deniz otesi Haydalar doguda Vetsuvetenler ile guneyde ise Guney Cimsiyanlariyla Guney Cimmesyanlari kuzeyde Kiyi Cimmesyanlari batida deniz otesi Haydalar doguda Haislalar ve guneyde komsudur Avcilik ve toplayicilikCam soymugu floem acil durumlar yiyecegidir Avci ve toplayici olan diger Pasifik Kuzeybatisi Kizilderilileri gibi Cimmesyanlarin da geleneksel gecim kaynagi Pasifik sombaligi avciligidir Kis sonunda nehirlerin buzunun kirildigi zamanda kabaca subat nisan aylari ana is nde Thaleichthys pacificus mumbaligi yakalamaktir Mumbalig Cimmesyan ekonomisinin bel kemigidir veya kurutularak ileride yenmek uzere saklanir ya da yagi cikarilir Iyot bakimindan oldukca zengin olan bu yag asirlarca Cimmesyanlarin tekelinde kalmistir Sitka ladini gibi agaclarin soymuklari kambiyum yenmek uzere toplanir Haziran baslarinda marti yumurtalari ile istiridyeler toplanir Duzenli avlanan avlar arasinda katir geyigi Kanada geyigi fok denizaslani Eumetopias jubatus ile Zalophus californianus deniz samuru ak dag kecisi Amerika yaban koyunu ayi oklu kirpi Erethizon dorsatum rakun marmot rengeyigi sigin puma tavsan Kanada vasagi gibi memeliler ile kartal kugu kaz ordek gibi kuslar sayilabilir DinSamanizm Cimmesyan samanizminde ana oge We gyet ya da Txamsem olarak adlandirilan kuzgun ruhudur ve bunun bir de Logobola adli erkek kardesi bulunur Logobola taze ve temiz su eksikliginden sorumludur ve sis ciktiginda Txamsem kaybolur Erdem ve vucudun saflastirilmasi ya temizlik ya da aclik yoluyla yapilir SanatSanatlari hem Alaska yerli sanati hem de icinde degerlendirilir Diger kiyi halklari gibi Cimmesyanlar da boylu mazi agacinin kabugunu ana malzeme olarak kullanir ve bununla arac gerec giyim cati kaplama zirh yapi malzemesi ve kano yapilir Hatta Tlingitlerden aldiklari ve denen tekstil urunlerinde de bu kabuklari kullanarak kendilerine adapte etmislerdir Totem diregi en gorkemli sanat urunleri arasinda yer alir SimalarCimmesyan fotografci ve muzisyen 1907Don G Wesley Hereditary Chief Gisputwada Gitwilgyots Jeff Morris Speaker Pro Tem and Representative Washington State House of Representatives Hereditary Chief of Ginaxangiik artist painter merchant Gitando artist weaver painter artist and ethnographer activist hereditary chief of the and community leader art historian hereditary chief of the and leader of the Port Simpson Methodist Movement co founder of the Native Brotherhood Teacher and language teacher pioneered the resurgence of the language and culture in the 1970s Wife of head chief of the Lax Kw alaams Ginaxangiik boyundan ogretmen 1970 lerde Cimmesyan dil ve kulturunun yeniden canlandirilmasindan onculuk etmistir ve Lax Kw alaams reisinin karisidir Metlakatla koyunden oncu fotografci sanatci Ginaxangiik boyundan avukat is adami ve yazar Gitwilgyoats boyundan irsi reis aktivist oymaci Gispaxlo ots boyundan irsi reis tuccar ve New Metlakatla nin ilk polis sefi Old Legaic Gispaxlo ots boyundan irsi reis Paul Legaic in amcasi dayisi Kitkatla reisi Rev rahip cevirmen ve sanat koleksiyoncusu Rev misyoner ve ani yazari Yerli haklari aktivisti Gispakloats boyundan sozlu tarihci kabile baskani sanatci Gitwilgyoats boyundan ve sanatci cevirmen ve Rahip Duncan a sm algyax dilini ogreten ilk kisi Gits ilaasu Kitselas boyunun irsi reisi ve sozlu tarihci sarkici soz yazari konusmaci yazar sanat egitimcisi sanatci Gispwudwada boyunun irsi reisi Metlakatla Alaska Cimmesyan tarihcisi Kitkatla dan toplum lideriKaynakca AnaBritannica 1987 6 cilt sayfa 423 Cimmesyanlar a b 9 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2013 a b c d e f g h i j Marjorie M Halpin amp Margaret Seguin 1990 Tsimshian Peoples Southern Tsimshian Coast Tsimshian Nishga and Gitksan 4 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde In Handbook of North American Indians Volume 7 Northwest Coast edited by Wayne Suttles Washington DC Smithsonian Institution 1990 pp 267 284 a b Map of B C First Nations 29 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2013 Evon Peter Undermining Our Tribal Governments The Stripping of Land Resources and Rights from Alaska Native Nations 27 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Furthermore ANCSA extinguished previously recognized Indian reservations in Alaska with the exception of Metlakatla 22 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2013 Shearer Cheryl Understanding Northwest Coast Art Vancouver Douglas amp McIntyre 2000 28 ISBN 0 295 97973 9 BibliyografyaBarbeau Marius 1950 Totem Poles 2 vols Anthropology Series 30 National Museum of Canada Bulletin 119 Ottawa National Museum of Canada Boas Franz Tsimshian Mythology in Thirty First Annual Report of the Bureau of American Ethnology to the Secretary of the Smithsonian Institution 1909 1910 pp 29 1037 Washington Government Printing Office 1916 Tsimshian Clan and Society University of Washington Publications in Anthropology vol 7 no 3 1939 pp 167 340 Garfield Viola E and Paul S Wingert The Tsimshian Indians and Their Arts Seattle Washington University of Washington Press 1951 1966 and Margaret Seguin Tsimshian Peoples Southern Tsimshian Coast Tsimshian Nishga and Gitksan In Handbook of North American Indians Volume 7 Northwest Coast edited by Wayne Suttles Washington DC Smithsonian Institution 1990 pp 267 284 McDonald James A 2003 People of the Robin The Tsimshian of Kitsumkalum CCI Press Miller Jay Tsimshian Culture A Light through the Ages Lincoln NE University of Nebraska Press 1997 Miller Jay and Carol Eastman eds The Tsimshian and Their Neighbors of the North Pacific Coast Seattle WA University of Washington Press 1984 Neylan Susan The Heavens Are Changing Nineteenth Century Protestant Missions and Tsimshian Christianity Montreal McGill Queen s University Press 2003 Seguin Margaret Interpretive Contexts for Traditional and Current Coast Tsimshian Feasts Ottawa ON National Museums of Canada 1985 Seguin Marget ed The Tsimshian Images of the Past Views for the Present Vancouver BC UBC Press 1984 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Cimmesyanlar ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir