Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çocuk hakları, kanunen veya ahlaki olarak dünya üzerindeki tüm çocukların doğuştan sahip olduğu; eğitim, sağlık, yaşama, barınma; fiziksel, psikolojik veya cinsel sömürüye karşı korunma gibi haklarının hepsini birden tanımlamakta kullanılan evrensel kavramdır.
Çocuk hakları, insan hakları kavramının içinde ele alınması gereken bir konudur. Bugün, dünyanın birçok yerinde var olan insan hakları ihlalleri, çocuk boyutunda daha geniş kapsamlı ve büyüyerek, müdahale edilmesi daha zor bir şekilde yer almaktadır. Uluslararası Af Örgütü'nün belirttiğine göre; az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde, emek sömürüsü, pornografi, şiddet, yasa dışılık gibi olumsuz etkenlerin dahilinde, çocuk hakları ihlalleri daha büyük boyutlarda olmaktadır.
Çocukların erişkinlerden farklı fiziksel, fizyolojik, davranış ve psikolojik özellikleri olduğu, sürekli büyüme ve gelişme gösterdiği bilincinin yerleşmesi, çocukların bakımının bir toplum sorunu olduğu ve bilimsel yaklaşımlarla herkesin bu sorumluluğu yüklenmesi gerektiği düşüncesi, Cenevre Çocuk Hakları Bildirisi ile şekillenmiştir. Günümüzde çocuk hakları ile ilgili olan uluslararası belge 20 Kasım 1989 tarihinde Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen ve 193 ülke tarafından onaylanmış olan Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşmedir.
Tarihçe
Yirminci yüzyılın başlarında çocukların erişkinlerden farklı haklara sahip olduğu, dolayısıyla da bu hakların ayrıca tanınması gerektiği konusunda, değişik ülkelerde farklı hareketler ortaya çıkmaya başlamıştır. Leh eğitimci Janusz Korczak'ın 1919 yılında yayınlanan How to Love a Child (Bir Çocuğu Nasıl Sevmeli) adlı kitabında çocuk haklarından söz etmiştir. 1917 yılında, Ekim Devriminin ardından Proletkult örgütünün Moskova şubesi bir Çocuk Hakları Bildirgesi üretti. Ancak çocuk haklarını savunma konusunda ilk etkili girişim 1923 yılında Eglantyne Jebb tarafından taslağı hazırlanan ve 1924 yılında Milletler Cemiyeti tarafından kabul edilen Cenevre Çocuk Hakları Bildirisidir. Bu bildirge Birleşmiş Milletler tarafından kuruluşunda kabul edilmiş, 20 Kasım 1959 tarihinde Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Bildirisi olarak güncellenmiş ve 20 Kasım 1989 tarihinde daha geniş olan Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme ile değiştirilmiştir. Bu sözleşme, BM üyesi ülkelerin ikisi hariç tamamı yani 193 ülke tarafından kabul edilmiştir.Amerika Birleşik Devletleri ve Somali hariç en fazla sayıda ülke tarafından onaylanan insan hakları belgesidir.Birleşmiş Milletler'in 1940'larda kuruluşundan bu yana çocuk hakları hareketi dünya üzerinde her zaman ilgi görmüştür. 20 Kasım günü günümüzde Evrensel Çocuk Günü (Universal Children's Day) veya Çocuk Hakları Günü olarak kabul edilmiştir. Bunun dışında çeşitli ülkelerde farklı günlerde çocuk günü kutlanmaktadır. Türkiye'de 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı ilk olarak Nisan 1929'da kutlanmaya başlandı ve bu tarihte örgütlenen 4 bin çocuk ilk kez TBMM'den haklarını talep etti. İlk olarak 1924'te çocukların korunmasına yönelik çalışma yürürlüğe girmiştir.
Temel çocuk hakları
Sağlıklı yaşam hakkı
Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme'nin çok sayıda maddesi çocukların sağlıklı bir yaşam sürdürmelerini desteklemektedir. Sözleşme'nin 6. maddesine göre her çocuk esas olarak yaşama hakkına sahiptir. İlaveten, 24. madde gereğince her çocuk ulaşılabilir en yüksek sağlık standartlarından yararlanabilmelidir; gerekli tedavi ve iyileştirme hizmetlerinden faydalanabilmelidir. İhmal edilen, terk edilen, istismara uğrayan ya da işkenceye tâbi tutulan çocukların iyileştirilmesi ve yeniden topluma kazandırmasından devletler sorumludur.
Eğitim hakkı
Eğitim hakkı, çocukların en önemli haklarından biridir. UNICEF'in 1999 tarihli raporunda da belirttiği gibi okuma-yazma bilmeme çok ciddi sorunlara neden olmaktadır. Anne ve çocuk ölümlerinin önde gelen etkenlerinden biri, annenin eğitim düzeyinin düşüklüğü veya okuma-yazma bilmemesidir. Kız çocuklarının okullaşma oranındaki 10 puanlık bir artış sonunda bebek ölüm hızı binde 4.1 azalmaktadır.[]Bu halde çocuğun en temel hakkı olan yaşama hakkı ile eğitim hakkı arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır. = Yaşama hakkının yanı sıra, çocuğun bedensel, zihinsel, duygusal, sosyal ve ahlak gelişimi için eğitime gereksinimi vardır. İnsanın doğuştan getirdiği yeteneklerini geliştiren en önemli araç eğitimdir. Eğitimsizlik sonucu ortaya çıkan sorunlar şunlardır:
- İnsanlar üretken biçimde çalışamazlar.
- Sağlıklarına özen gösteremezler.
- Kendilerini ve ailelerini gereği gibi koruyamazlar.
- Kültürel açıdan zengin bir yaşam sürdüremezler.
Kız çocukların da gereksinimlerini karşılayacak ve kendilerine yaşam becerisi kazandıracak nitelikli eğitim görmeye hakkı vardır. Oysa tüm Dünya'da okula gitmeyen 6-11 yaşlarındaki 130 milyon çocuğun 73 milyonunu kız çocukları oluşturmaktadır.[]Kız çocukların eğitiminin önemi 1990'lar boyunca her fırsatta vurgulanmıştır.
Diğer temel çocuk hakları
Sözleşmeye göre, her çocuğun, temel yaşam hakkının yanında, nüfus kütüğüne kaydolma, isim, vatandaşlık ve mümkün olduğu ölçüde anne-babasını bilme ve onlar tarafından bakılma hakkı vardır. Buna paralel olarak, taraf devletlerin, çocuğun kimliği, tabiiyeti, isim ve aile bağları dahil olmak üzere her türlü koruma hakkına saygı gösterme ve bu konularda yasa dışı müdahalelerde bulunmama yükümlülüğü bulunur.
Şikayet hakkı
İsveç, Finlandiya ve Ukrayna başta olmak üzere pek çok ülke, çocuk haklarını korumaya yönelik şikayet merciileri oluşturmuştur. Çocuk hakları ihlallerinin değerlendirilmesine yönelik ilk şikayet mercii, 1981 yılında Barneombudet adı altında Norveç'te kuruldu. Başlıca görevleri arasında tehlike altında olan çocukların güvenliğini sağlamak, çocukların toplum içinde söz sahibi olmalarını teşvik etmek ve eğitim, sağlık, kültür gibi konuları esas alarak çocukların içinde yetiştikleri koşulları denetlemek olan ombudsman, yasalar çerçevesinde bağımsız ve tarafsız olarak hareket etmektedir. Ukrayna, dünyada çocukları bu merciiye atayan ilk ülkedir. 2005 yılı sonlarında göreve başlayan Ivan Cherevko ve Julia Kruk, bu ülkede hizmet veren ilk çocuk hakları ombudsmanları olmuştur.
Çocuk hakları ihlalleri
Çocuk işçiliği
Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Bildirisi'nin 9. maddesi, çocukların her türlü istismar, ihmal ve sömürüye karşı korunmasını ve hiçbir şekilde ticaret konusu olmamasını beyan etmektedir. Ayrıca, çocukların uygun bir asgari yaştan önce çalıştırılmamasını; sağlığını ve eğitimini tehlikeye sokacak; fiziksel, zihinsel ve ahlaki gelişmesini engelleyecek bir işe girmeye zorlanmamasını gerektirmektedir.
Uluslararası Çalışma Örgütü'nün verilerine göre dünya genelinde 200 milyondan fazla çocuk işçi bulunuyor. Bu ülkelerin başında Hindistan bulunuyor. Çocuk işçiler için en tehlikeli sektörler arasında tarım, inşaat ve madencilik yer alıyor. Uluslararası Çalışma Örgütü, yaşları 5 ila 14 olan 132 milyon çocuğun tarım sektöründe çalışmaya zorlandığına ve bu nedenle eğitim ve sağlık olanaklarından yoksun kaldığına dikkat çekiyor. Ayrıca çocukların mafya ve çetelerin elinde; zorla gasp ve yankesicilik suçlarına yönlendirilmesi, duygusal istismarı göz önünde bulundurarak dilenciliğe teşvik ettirilmeleri verilecek örneklerden bazılarıdır.
Çocukların yaşama hakkının ihlali
2003’ten bu yana, çocukken işledikleri suçlar nedeniyle Çin, İran ve ABD’de altı kişi idam edildi. Pakistan, Filipinler ve Sudan’da da çocuk suçlular infazı bekliyor. İran'da hâlen çocuk idamları sürmektedir.Uluslararası Af Örgütü yetkilileri, "Bir dizi insan hakları ihlalinden kurtulan kaçırılmış kadınlar ve kız çocuklar, kaçakçıların ellerinde ikinci bir dizi ihlale maruz kalmaktalar. Bundan da kurtulmayı başarsalar bile bu kez de, çoğu zaman üçüncü bir dizi ihlale maruz kalmaktalar. " açıklamasını yapmışlardır.
Savaş milyonlarca çocuk için gündelik hayatın bir parçasıdır. Bazıları başka bir yaşam tarzı tanımamış, bazılarının dünyası da savaşların ortaya çıkışıyla altüst olmuştur. Bu etkilerin sonucunda sayısız çocuk ölmüş, birçoğu da sakat veya öksüz kalmıştır. Birçokları aç kalmış veya açlıktan ölmüştür. Milyonlarcası sevdiklerinden ayrılarak mülteci ya da yerinden-yurdundan edilmiş olarak, yollara dökülmeye zorlanmıştır. Çoğu; şiddet, korku ve zorluk dolu ortamda travma içinde yaşamaktadır.
Binlerce çocuk cinayetlerde rol oynamaktadır. Eğitim hakkından yoksun kalan çocukların, topluma genel olumsuz etkisinin yanı sıra, suça eğilimli bireyler olma oranı yüksektir. Çoğu güvenlik güçleri ve silahlı muhalif güçler tarafından işe alınmış, diğerleri ise başka seçenekleri olmadığını düşündüklerinden gönüllü olmuşlardır. Deneyimsiz, korkusuz oluşları ve özellikle zor görevlerde kullanılmaları dolayısıyla çocuk askerler arasındaki ölü ve yaralı oranı çok yüksektir.
Kuzey Afrika ülkelerinde, açlık, salgın hastalıklar ve susuzluk nedeniyle ölenlerin başında çocuklar gelmektedir.
Yine UNICEF'in hazırladığı bir rapora göre çocuk ölümleri yapılan çalışmalar sonucunda giderek azalmaktadır. Buna göre dünyada 5 yaşından küçük ölen çocukların sayısı 2006’da, yılda 10 milyon barajının altına inerek 9,7 milyona düştü. Rapora göre Fas, Vietnam ve Dominik Cumhuriyeti’nde 5 yaşından küçük çocukların ölüm oranının üçte birin üzerinde, Madagaskar’da yüzde 41, Sao Tome ve Principe Demokratik Cumhuriyeti’ndeyse yüzde 48 azaldı. Bütün bu gelişmelere rağmen Orta ve Batı Afrika’nınsa çocuk ölümlerinin en fazla görüldüğü bölgeler olmaya devam etmektedir. BM Nüfus Fonu'na göre Afrika kıtasında 5 yaşın altındaki her 1000 çocuktan 155’inin öldüğü belirtilirken bu çocukların büyük çoğunluğu kızamık, tetanos ve çocuk felci gibi, aşısı olan hastalıklar yüzünden ölüyor.
Türkiye'de bazı kültürel anlayışların benimsediği töre kavramlarından ötürü, çocuklar töre kurbanı olmaktadır. Ayrıca ailelerin çocukları arasında kız-erkek ayrımı yapması, çocuk hakları ihlallerine verilebilecek örneklerden birisidir. Kız çocukların okutulmaması, onların başlık parası adı verilen ücret karşılığında evlendirilmesi, çocuk hakları ihlallerine çarpıcı bir örnektir.
Çocuk askerler
Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu'nun belirlediği verilere göre, 2006 yılı içinde yaklaşık 250 bin çocuk silahlı çatışmalara sokuldu ya da bu amaçla silahlı gruplara dahil edildi. Çocukların asker olarak savaş alanlarında kullanılması Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından savaş suçu olarak tanımlanıyor. Buna rağmen Burma, Burundi, Fildişi Sahili, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Somali, Sudan, Çad, Filipinler, Kolombiya, Nepal, Sri Lanka, Uganda, Afganistan, Angola, Gine-Bissau, Liberya, Mozambik, Ruanda ve Sierra Leone gibi ülkelerde çocuklar asker olarak kullanılmaya devam ediyor.
Hamburg Üniversitesi'nin gerçekleştirdiği bir araştırmaya göre çocuklar dövülen, vurulan ve tecavüze uğrayan insanların şiddet sahnelerine tanık olup savaşmaya ve adam öldürmeye teşvik ediliyorlar. Bu araştırmada yer alan 169 çocuk ve gencin yaklaşık üçte birinin travma sonrasında gelen stres bozukluğu ile yaşadıkları tespit edildi.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Vikikaynak'ta Çocuk hakları belgeleri ile ilgili metin bulabilirsiniz. |
- ^ Mally, Lyn (21 Eylül 2007). "Proletarian Utopias: Science, Family and Daily Life". Culture of the Future: The Proletkult Movement in Revolutionary Russia. Eylül 1990 (İngilizce) (21 bas.). Berkeley: University of California Press. s. 180.
The Moscow Proletkult even passed a "Declaration of Children's Rights," which guaranteed that children could pick their own form of education, their own religion, and could even leave their parents if they chose.
- ^ "Universal Children's Day", Birleşmiş Milletler resmî web sitesi. 14 Eylül 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi URL erişim tarihi: 21 Eylül 2007
- ^ "Çocuk Haklarına Dair Sözleşme: Özet" (HTML). UNICEF. 12 Ocak 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Eylül 2007.
- ^ Office of the UN High Commissioner for Human Rights 26 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Erişim tarihi: 22 Eylül 2007 (İngilizce)
- ^ (İngilizce) Child Rights Information Network 27 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Son erişim tarihi: 21 Eylül 2007
- ^ "78 yıl önce 4 bin çocuk Meclis'ten bir 'ricada' bulundu". Radikal-çevrimiçi. 14 Ocak 2007. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından .
- ^ (İngilizce) Convention on the Rights of the Child 23 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Son erişim tarihi: 21 Eylül 2007
- ^ (İngilizce) Convention on the Rights of the Child 23 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Son erişim tarihi: 21 Eylül 2007
- ^ (İngilizce) Convention on the Rights of the Child 23 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Son erişim tarihi: 21 Eylül 2007
- ^ a b (İngilizce) About the Ombudsman for Children, Barneombudet 14 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . URL erişim tarihi: 8 Ekim 2007
- ^ (İngilizce) Objectives, Barneombudet 14 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . URL erişim tarihi: 8 Ekim 2007
- ^ a b "Çocuk işçiliğine karşı yeni strateji", BBC Turkish, 12 Haziran 2007 25 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Son erişim tarihi: 19 Eylül 2007
- ^ . 2 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2007.
- ^ "UNICEF: Çocuk ölümleri azalıyor". NTV.com. 21 Ağustos 2007. 15 Eylül 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Eylül 2007.
- ^ "Afrika'da çocuklar aşısızlıktan ölüyor". NTV.com. 18 Eylül 2007. 14 Ekim 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Eylül 2007.
- ^ a b "Çocuklar asker olmasın", BBC Turkish, 05 Şubat 2007 17 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Son erişim tarihi: 19 Eylül 2007
- ^ "Çocuk askerlere psikolojik yardım şart", BBC Turkish, 01 Ağustos 2007 23 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Son erişim tarihi: 19 Eylül 2007
Dış bağlantılar
- Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme7 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - UNICEF resmî web sayfası (Türkçe)
- Çocuk Hakları İzleme Raporlama Projesi6 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Türkçe)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cocuk haklari kanunen veya ahlaki olarak dunya uzerindeki tum cocuklarin dogustan sahip oldugu egitim saglik yasama barinma fiziksel psikolojik veya cinsel somuruye karsi korunma gibi haklarinin hepsini birden tanimlamakta kullanilan evrensel kavramdir Vietnam da multeci kampinda bulunan bir cocuk 1980 Hindistan da dilenci cocukUstunde Ingilizce ve Yidis dilinde Cocuk Koleligini Durdurun slogani yazili olan bant tasiyan iki kiz Buyuk olasilikla 1 Mayis 1909 daki New York isci yuruyusunde cekilmis bir fotograftan 10 yasinda bir cocuk isci New Jersey 1910 fotograf Lewis HineBaris isaretini gosteren Irakli cocuklar 2003 10 yasinda bir Cinli cocuk asker 1944 Cocuk haklari insan haklari kavraminin icinde ele alinmasi gereken bir konudur Bugun dunyanin bircok yerinde var olan insan haklari ihlalleri cocuk boyutunda daha genis kapsamli ve buyuyerek mudahale edilmesi daha zor bir sekilde yer almaktadir Uluslararasi Af Orgutu nun belirttigine gore az gelismis ve gelismekte olan ulkelerde emek somurusu pornografi siddet yasa disilik gibi olumsuz etkenlerin dahilinde cocuk haklari ihlalleri daha buyuk boyutlarda olmaktadir Cocuklarin eriskinlerden farkli fiziksel fizyolojik davranis ve psikolojik ozellikleri oldugu surekli buyume ve gelisme gosterdigi bilincinin yerlesmesi cocuklarin bakiminin bir toplum sorunu oldugu ve bilimsel yaklasimlarla herkesin bu sorumlulugu yuklenmesi gerektigi dusuncesi Cenevre Cocuk Haklari Bildirisi ile sekillenmistir Gunumuzde cocuk haklari ile ilgili olan uluslararasi belge 20 Kasim 1989 tarihinde Birlesmis Milletler tarafindan kabul edilen ve 193 ulke tarafindan onaylanmis olan Birlesmis Milletler Cocuk Haklarina Dair Sozlesmedir TarihceYirminci yuzyilin baslarinda cocuklarin eriskinlerden farkli haklara sahip oldugu dolayisiyla da bu haklarin ayrica taninmasi gerektigi konusunda degisik ulkelerde farkli hareketler ortaya cikmaya baslamistir Leh egitimci Janusz Korczak in 1919 yilinda yayinlanan How to Love a Child Bir Cocugu Nasil Sevmeli adli kitabinda cocuk haklarindan soz etmistir 1917 yilinda Ekim Devriminin ardindan Proletkult orgutunun Moskova subesi bir Cocuk Haklari Bildirgesi uretti Ancak cocuk haklarini savunma konusunda ilk etkili girisim 1923 yilinda Eglantyne Jebb tarafindan taslagi hazirlanan ve 1924 yilinda Milletler Cemiyeti tarafindan kabul edilen Cenevre Cocuk Haklari Bildirisidir Bu bildirge Birlesmis Milletler tarafindan kurulusunda kabul edilmis 20 Kasim 1959 tarihinde Birlesmis Milletler Cocuk Haklari Bildirisi olarak guncellenmis ve 20 Kasim 1989 tarihinde daha genis olan Birlesmis Milletler Cocuk Haklarina Dair Sozlesme ile degistirilmistir Bu sozlesme BM uyesi ulkelerin ikisi haric tamami yani 193 ulke tarafindan kabul edilmistir Amerika Birlesik Devletleri ve Somali haric en fazla sayida ulke tarafindan onaylanan insan haklari belgesidir Birlesmis Milletler in 1940 larda kurulusundan bu yana cocuk haklari hareketi dunya uzerinde her zaman ilgi gormustur 20 Kasim gunu gunumuzde Evrensel Cocuk Gunu Universal Children s Day veya Cocuk Haklari Gunu olarak kabul edilmistir Bunun disinda cesitli ulkelerde farkli gunlerde cocuk gunu kutlanmaktadir Turkiye de 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Cocuk Bayrami ilk olarak Nisan 1929 da kutlanmaya baslandi ve bu tarihte orgutlenen 4 bin cocuk ilk kez TBMM den haklarini talep etti Ilk olarak 1924 te cocuklarin korunmasina yonelik calisma yururluge girmistir Temel cocuk haklariSaglikli yasam hakki Birlesmis Milletler Cocuk Haklarina Dair Sozlesme nin cok sayida maddesi cocuklarin saglikli bir yasam surdurmelerini desteklemektedir Sozlesme nin 6 maddesine gore her cocuk esas olarak yasama hakkina sahiptir Ilaveten 24 madde geregince her cocuk ulasilabilir en yuksek saglik standartlarindan yararlanabilmelidir gerekli tedavi ve iyilestirme hizmetlerinden faydalanabilmelidir Ihmal edilen terk edilen istismara ugrayan ya da iskenceye tabi tutulan cocuklarin iyilestirilmesi ve yeniden topluma kazandirmasindan devletler sorumludur Egitim hakki Egitim hakki cocuklarin en onemli haklarindan biridir UNICEF in 1999 tarihli raporunda da belirttigi gibi okuma yazma bilmeme cok ciddi sorunlara neden olmaktadir Anne ve cocuk olumlerinin onde gelen etkenlerinden biri annenin egitim duzeyinin dusuklugu veya okuma yazma bilmemesidir Kiz cocuklarinin okullasma oranindaki 10 puanlik bir artis sonunda bebek olum hizi binde 4 1 azalmaktadir kaynak belirtilmeli Bu halde cocugun en temel hakki olan yasama hakki ile egitim hakki arasinda yakin bir iliski bulunmaktadir Yasama hakkinin yani sira cocugun bedensel zihinsel duygusal sosyal ve ahlak gelisimi icin egitime gereksinimi vardir Insanin dogustan getirdigi yeteneklerini gelistiren en onemli arac egitimdir Egitimsizlik sonucu ortaya cikan sorunlar sunlardir Insanlar uretken bicimde calisamazlar Sagliklarina ozen gosteremezler Kendilerini ve ailelerini geregi gibi koruyamazlar Kulturel acidan zengin bir yasam surduremezler Kiz cocuklarin da gereksinimlerini karsilayacak ve kendilerine yasam becerisi kazandiracak nitelikli egitim gormeye hakki vardir Oysa tum Dunya da okula gitmeyen 6 11 yaslarindaki 130 milyon cocugun 73 milyonunu kiz cocuklari olusturmaktadir kaynak belirtilmeli Kiz cocuklarin egitiminin onemi 1990 lar boyunca her firsatta vurgulanmistir Diger temel cocuk haklari Sozlesmeye gore her cocugun temel yasam hakkinin yaninda nufus kutugune kaydolma isim vatandaslik ve mumkun oldugu olcude anne babasini bilme ve onlar tarafindan bakilma hakki vardir Buna paralel olarak taraf devletlerin cocugun kimligi tabiiyeti isim ve aile baglari dahil olmak uzere her turlu koruma hakkina saygi gosterme ve bu konularda yasa disi mudahalelerde bulunmama yukumlulugu bulunur Sikayet hakkiIsvec Finlandiya ve Ukrayna basta olmak uzere pek cok ulke cocuk haklarini korumaya yonelik sikayet merciileri olusturmustur Cocuk haklari ihlallerinin degerlendirilmesine yonelik ilk sikayet mercii 1981 yilinda Barneombudet adi altinda Norvec te kuruldu Baslica gorevleri arasinda tehlike altinda olan cocuklarin guvenligini saglamak cocuklarin toplum icinde soz sahibi olmalarini tesvik etmek ve egitim saglik kultur gibi konulari esas alarak cocuklarin icinde yetistikleri kosullari denetlemek olan ombudsman yasalar cercevesinde bagimsiz ve tarafsiz olarak hareket etmektedir Ukrayna dunyada cocuklari bu merciiye atayan ilk ulkedir 2005 yili sonlarinda goreve baslayan Ivan Cherevko ve Julia Kruk bu ulkede hizmet veren ilk cocuk haklari ombudsmanlari olmustur Cocuk haklari ihlalleriCocuk isciligi Birlesmis Milletler Cocuk Haklari Bildirisi nin 9 maddesi cocuklarin her turlu istismar ihmal ve somuruye karsi korunmasini ve hicbir sekilde ticaret konusu olmamasini beyan etmektedir Ayrica cocuklarin uygun bir asgari yastan once calistirilmamasini sagligini ve egitimini tehlikeye sokacak fiziksel zihinsel ve ahlaki gelismesini engelleyecek bir ise girmeye zorlanmamasini gerektirmektedir Uluslararasi Calisma Orgutu nun verilerine gore dunya genelinde 200 milyondan fazla cocuk isci bulunuyor Bu ulkelerin basinda Hindistan bulunuyor Cocuk isciler icin en tehlikeli sektorler arasinda tarim insaat ve madencilik yer aliyor Uluslararasi Calisma Orgutu yaslari 5 ila 14 olan 132 milyon cocugun tarim sektorunde calismaya zorlandigina ve bu nedenle egitim ve saglik olanaklarindan yoksun kaldigina dikkat cekiyor Ayrica cocuklarin mafya ve cetelerin elinde zorla gasp ve yankesicilik suclarina yonlendirilmesi duygusal istismari goz onunde bulundurarak dilencilige tesvik ettirilmeleri verilecek orneklerden bazilaridir Cocuklarin yasama hakkinin ihlali 2003 ten bu yana cocukken isledikleri suclar nedeniyle Cin Iran ve ABD de alti kisi idam edildi Pakistan Filipinler ve Sudan da da cocuk suclular infazi bekliyor Iran da halen cocuk idamlari surmektedir Uluslararasi Af Orgutu yetkilileri Bir dizi insan haklari ihlalinden kurtulan kacirilmis kadinlar ve kiz cocuklar kacakcilarin ellerinde ikinci bir dizi ihlale maruz kalmaktalar Bundan da kurtulmayi basarsalar bile bu kez de cogu zaman ucuncu bir dizi ihlale maruz kalmaktalar aciklamasini yapmislardir Savas milyonlarca cocuk icin gundelik hayatin bir parcasidir Bazilari baska bir yasam tarzi tanimamis bazilarinin dunyasi da savaslarin ortaya cikisiyla altust olmustur Bu etkilerin sonucunda sayisiz cocuk olmus bircogu da sakat veya oksuz kalmistir Bircoklari ac kalmis veya acliktan olmustur Milyonlarcasi sevdiklerinden ayrilarak multeci ya da yerinden yurdundan edilmis olarak yollara dokulmeye zorlanmistir Cogu siddet korku ve zorluk dolu ortamda travma icinde yasamaktadir Binlerce cocuk cinayetlerde rol oynamaktadir Egitim hakkindan yoksun kalan cocuklarin topluma genel olumsuz etkisinin yani sira suca egilimli bireyler olma orani yuksektir Cogu guvenlik gucleri ve silahli muhalif gucler tarafindan ise alinmis digerleri ise baska secenekleri olmadigini dusunduklerinden gonullu olmuslardir Deneyimsiz korkusuz oluslari ve ozellikle zor gorevlerde kullanilmalari dolayisiyla cocuk askerler arasindaki olu ve yarali orani cok yuksektir Kuzey Afrika ulkelerinde aclik salgin hastaliklar ve susuzluk nedeniyle olenlerin basinda cocuklar gelmektedir Yine UNICEF in hazirladigi bir rapora gore cocuk olumleri yapilan calismalar sonucunda giderek azalmaktadir Buna gore dunyada 5 yasindan kucuk olen cocuklarin sayisi 2006 da yilda 10 milyon barajinin altina inerek 9 7 milyona dustu Rapora gore Fas Vietnam ve Dominik Cumhuriyeti nde 5 yasindan kucuk cocuklarin olum oraninin ucte birin uzerinde Madagaskar da yuzde 41 Sao Tome ve Principe Demokratik Cumhuriyeti ndeyse yuzde 48 azaldi Butun bu gelismelere ragmen Orta ve Bati Afrika ninsa cocuk olumlerinin en fazla goruldugu bolgeler olmaya devam etmektedir BM Nufus Fonu na gore Afrika kitasinda 5 yasin altindaki her 1000 cocuktan 155 inin oldugu belirtilirken bu cocuklarin buyuk cogunlugu kizamik tetanos ve cocuk felci gibi asisi olan hastaliklar yuzunden oluyor Turkiye de bazi kulturel anlayislarin benimsedigi tore kavramlarindan oturu cocuklar tore kurbani olmaktadir Ayrica ailelerin cocuklari arasinda kiz erkek ayrimi yapmasi cocuk haklari ihlallerine verilebilecek orneklerden birisidir Kiz cocuklarin okutulmamasi onlarin baslik parasi adi verilen ucret karsiliginda evlendirilmesi cocuk haklari ihlallerine carpici bir ornektir Cocuk askerler Birlesmis Milletler Cocuklara Yardim Fonu nun belirledigi verilere gore 2006 yili icinde yaklasik 250 bin cocuk silahli catismalara sokuldu ya da bu amacla silahli gruplara dahil edildi Cocuklarin asker olarak savas alanlarinda kullanilmasi Uluslararasi Ceza Mahkemesi tarafindan savas sucu olarak tanimlaniyor Buna ragmen Burma Burundi Fildisi Sahili Kongo Demokratik Cumhuriyeti Somali Sudan Cad Filipinler Kolombiya Nepal Sri Lanka Uganda Afganistan Angola Gine Bissau Liberya Mozambik Ruanda ve Sierra Leone gibi ulkelerde cocuklar asker olarak kullanilmaya devam ediyor Hamburg Universitesi nin gerceklestirdigi bir arastirmaya gore cocuklar dovulen vurulan ve tecavuze ugrayan insanlarin siddet sahnelerine tanik olup savasmaya ve adam oldurmeye tesvik ediliyorlar Bu arastirmada yer alan 169 cocuk ve gencin yaklasik ucte birinin travma sonrasinda gelen stres bozuklugu ile yasadiklari tespit edildi Ayrica bakinizCocuk istismari Cenevre Cocuk Haklari Bildirisi Birlesmis Milletler Cocuk Haklari Bildirisi Birlesmis Milletler Cocuk Haklarina Dair Sozlesme Turkiye de cocuk haklari Eglantyne Jebb Uluslararasi Cocuk ve Baris Odulu Save the ChildrenKaynakcaVikikaynak ta Cocuk haklari belgeleri ile ilgili metin bulabilirsiniz Mally Lyn 21 Eylul 2007 Proletarian Utopias Science Family and Daily Life Culture of the Future The Proletkult Movement in Revolutionary Russia Eylul 1990 Ingilizce 21 bas Berkeley University of California Press s 180 The Moscow Proletkult even passed a Declaration of Children s Rights which guaranteed that children could pick their own form of education their own religion and could even leave their parents if they chose Universal Children s Day Birlesmis Milletler resmi web sitesi 14 Eylul 2012 tarihinde Archive is sitesinde arsivlendi URL erisim tarihi 21 Eylul 2007 Cocuk Haklarina Dair Sozlesme Ozet HTML UNICEF 12 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Eylul 2007 Office of the UN High Commissioner for Human Rights 26 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim tarihi 22 Eylul 2007 Ingilizce Ingilizce Child Rights Information Network 27 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Son erisim tarihi 21 Eylul 2007 78 yil once 4 bin cocuk Meclis ten bir ricada bulundu Radikal cevrimici 14 Ocak 2007 3 Aralik 2013 tarihinde kaynagindan Ingilizce Convention on the Rights of the Child 23 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Son erisim tarihi 21 Eylul 2007 Ingilizce Convention on the Rights of the Child 23 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Son erisim tarihi 21 Eylul 2007 Ingilizce Convention on the Rights of the Child 23 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Son erisim tarihi 21 Eylul 2007 a b Ingilizce About the Ombudsman for Children Barneombudet 14 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde URL erisim tarihi 8 Ekim 2007 Ingilizce Objectives Barneombudet 14 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde URL erisim tarihi 8 Ekim 2007 a b Cocuk isciligine karsi yeni strateji BBC Turkish 12 Haziran 2007 25 Agustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Son erisim tarihi 19 Eylul 2007 2 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Eylul 2007 UNICEF Cocuk olumleri azaliyor NTV com 21 Agustos 2007 15 Eylul 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Eylul 2007 Afrika da cocuklar asisizliktan oluyor NTV com 18 Eylul 2007 14 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Eylul 2007 a b Cocuklar asker olmasin BBC Turkish 05 Subat 2007 17 Subat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Son erisim tarihi 19 Eylul 2007 Cocuk askerlere psikolojik yardim sart BBC Turkish 01 Agustos 2007 23 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Son erisim tarihi 19 Eylul 2007Dis baglantilarBirlesmis Milletler Cocuk Haklarina Dair Sozlesme7 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde UNICEF resmi web sayfasi Turkce Cocuk Haklari Izleme Raporlama Projesi6 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Turkce