Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çoruh Havzası, kuzeydoğu Türkiye ve Gürcistan topraklarında bulunan Çoruh Nehri'nin havzası. Büyüklüğü 19.654 km2, yıllık ortalama yağışı 540 mm'dir.
Çoruh ve kolları
Havzanın ana akarsuyu olan Çoruh 431 km uzunluğa sahiptir. Bunun 20 km'si Gürcistan'da, 411 km'si Türkiye'dedir. Nehir Türkiye sınırından çıktıktan 20 km sonra, Türkiye sahillerine kuş uçumu 9–10 km sonra Karadeniz'e dökülmektedir. Türkiye'nin en hızlı akan nehri olan Çoruh yılda 5,8 milyon m3 tortu taşımaktadır.
Çoruh, Mescit Dağı'ndan doğar, Bayburt'ta Kurt Çayı ile birleşir, Masat Çayı adını alır. Sonra Büyük Çay ile birleşir, Çoruh adını alır. Çoruh'a üç büyük kol (Barta Çayı, Barhal Çayı ve Oltu Çayı) katılır. Erzurum'dan gelip, Çoruh havzasının %25'ini oluşturan Oltu Çayı'nın fazla sayıda kolu vardır: Aralık, Deviskel, Çamlıkaya, Cala, Aksu, Karataş (Engücek), Anuri, Çapan, Cihala ve Sarıkonaklar dereleri ile, Hatila Çayı ve Murgul Çayı'dır.
Çoruh Nehri'nin önemli yan kollar şunlardır: Çavuşlar Deresi, Aralık Deresi, Deviskel Deresi, Cihala Deresi, Murgul Deresi, Hatila Dere, Bulanık Suyu (Berta Çayı), Tortum Çayı, Oltu Suyu, Altıparmak Çayı (Barhal Çayı), Güngörmez Deresi, Cala Deresi (Hungemek), Sırakonaklar (Hodicor), Çamlıkaya Deresi (Hunut), Aksu Deresi (Salacor), Başköy Deresi, Güney Deresi, Çapan Dere (Capans), Anuri Deresi, Karataş Deresi (Engucek), Karakoç Deresi, Masat Çayı, Büyükçay, Cengül Deresi.
Çoruh Havzasında bulunan önemli göller; Tortum Gölü, Karagöl, Şeytan Gölü, , Paşkaya (Marsis) Gölü'dür.
Havzada korunan alanlar; Hatila Vadisi Millî Parkı, Karagöl-Sahara Millî Parkı, Kaçkar Dağları Millî Parkı, Kop Dağı Müdafaası Tarihî Millî Parkı, Sarıkamış-Allahuekber Dağları Millî Parkı'dır.
Genel özellikleri
Alanda hem Karadeniz hem de Doğu Anadolu ikim özellikleri görülür. Rakım yüksek olduğundan yağış genelde kar şeklindedir.
Havzada değişik yaş ve tipteki volkanik kayaçlar hakim olmakla birlikte değişik ana kaya çeşitleri bulunur. Bayburt'un batı tepelerinde az da olsa alüvyon topraklar bulunur. Havza toprakları sarp topoğrafyayı yansıtacak şekilde 4, 5 ve 6. derece arazi kabiliyet sınıfında yer alır. 7. sınıf arazi %59, 6-7-8 sınıf araziler toplamı %85 yer tutarlar. Tüm bu veriler entansif tarımı imkânsız kılmaktadır.
Bitki örtüsü, Orta ve aşağı bölümde kuru orman, çalı, Tortum ve Bayburt civarında antropojen step ve kurak ormandır.
Erozyonun olmadığı veya çok az olduğu alan %3,8'dir. Havzada bulunan 832 köyün %62'si orman köyüdür. Ekilebilir alan %13,9, % 11,7 çalılık ve ağaçlık, 521 orman, %46,2 mera alanıdır. Köylerin %72'sinde arıcılık yapılmaktadır.
2019 yılında Türkiye elektriğinin %1,38'i Çoruh'tan karşılanırken, DSİ'nin projelerinin bitmesi ile hidroelektriğin %34'ü, toplam elektriğin %8'i havzadan üretilecektir.
Sınırları
Havzanın Doğu Karadeniz Havzası ile olan kuzey sınırını Kaçkar Dağları (3932 m) ve Altıparmak Dağları (3562 m) oluşturur. Güneyde Otlukbeli Dağı, Kargapazarı Dağları, Dumlu Dağı, Güllüdağ ve Allahuekber Dağları, batıda Giresun Dağları, doğusunda Yalnızçam Dağları ve Gürcistan toprakları bulunur.
Komşu akarsu havzaları; güneyde , kuzeyde , batıda , doğuda Aras Nehri Havzası bulunur.
Yerleşimler
Türkiye tarafında havzadaki büyüklükleri sıralaması ile; Erzurum, Artvin, Bayburt, Kars, Erzincan Gümüşhane, Rize, Ardahan ve Trabzon illerinin toprakları bulunur. Demirözü, Aydıntepe, Bayburt merkez, Pazaryolu, İspir, Tortum, Uzundere, Narman, Oltu, Şenkaya, Olur, Yusufeli, Ardanuç, Murgul, Şavşat, Artvin merkez, yerleşimleri havza sınırlarındadır. Havza topraklarının %47's, Erzurum, %33'ü Artvin, %18'i Bayburt ilindedir, diğer illerin oranı %1'in altındadır.
Gürcistan'da Batum Çoruh havzasında yer alır.
Kaynakça
- ^ a b ŞENOCAK, Serkan; TAŞCİ, Sait (2020). . Erzincan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 5 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2020.
- ^ a b Sürme, Veli; Türüt, Refik (2018). . TürkHidrolik Dergisi. 18 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2020.
- ^ a b c d e "ÇORUH VE DOĞU KARADENİZ HAVZALARI TAŞKIN YÖNETİM PLANININ HAZIRLANMASI PROJESİ" (PDF). csb.gov.tr. 2019. Erişim tarihi: 4 Nisan 2020.[]
- ^ a b (PDF). openjicareport.jica.go.jp. 2004. 5 Nisan 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Coruh Havzasi kuzeydogu Turkiye ve Gurcistan topraklarinda bulunan Coruh Nehri nin havzasi Buyuklugu 19 654 km2 yillik ortalama yagisi 540 mm dir Coruh ve kollariHavzanin ana akarsuyu olan Coruh 431 km uzunluga sahiptir Bunun 20 km si Gurcistan da 411 km si Turkiye dedir Nehir Turkiye sinirindan ciktiktan 20 km sonra Turkiye sahillerine kus ucumu 9 10 km sonra Karadeniz e dokulmektedir Turkiye nin en hizli akan nehri olan Coruh yilda 5 8 milyon m3 tortu tasimaktadir Coruh Mescit Dagi ndan dogar Bayburt ta Kurt Cayi ile birlesir Masat Cayi adini alir Sonra Buyuk Cay ile birlesir Coruh adini alir Coruh a uc buyuk kol Barta Cayi Barhal Cayi ve Oltu Cayi katilir Erzurum dan gelip Coruh havzasinin 25 ini olusturan Oltu Cayi nin fazla sayida kolu vardir Aralik Deviskel Camlikaya Cala Aksu Karatas Engucek Anuri Capan Cihala ve Sarikonaklar dereleri ile Hatila Cayi ve Murgul Cayi dir Coruh Nehri nin onemli yan kollar sunlardir Cavuslar Deresi Aralik Deresi Deviskel Deresi Cihala Deresi Murgul Deresi Hatila Dere Bulanik Suyu Berta Cayi Tortum Cayi Oltu Suyu Altiparmak Cayi Barhal Cayi Gungormez Deresi Cala Deresi Hungemek Sirakonaklar Hodicor Camlikaya Deresi Hunut Aksu Deresi Salacor Baskoy Deresi Guney Deresi Capan Dere Capans Anuri Deresi Karatas Deresi Engucek Karakoc Deresi Masat Cayi Buyukcay Cengul Deresi Coruh Havzasinda bulunan onemli goller Tortum Golu Karagol Seytan Golu Paskaya Marsis Golu dur Havzada korunan alanlar Hatila Vadisi Milli Parki Karagol Sahara Milli Parki Kackar Daglari Milli Parki Kop Dagi Mudafaasi Tarihi Milli Parki Sarikamis Allahuekber Daglari Milli Parki dir Genel ozellikleriAlanda hem Karadeniz hem de Dogu Anadolu ikim ozellikleri gorulur Rakim yuksek oldugundan yagis genelde kar seklindedir Havzada degisik yas ve tipteki volkanik kayaclar hakim olmakla birlikte degisik ana kaya cesitleri bulunur Bayburt un bati tepelerinde az da olsa aluvyon topraklar bulunur Havza topraklari sarp topografyayi yansitacak sekilde 4 5 ve 6 derece arazi kabiliyet sinifinda yer alir 7 sinif arazi 59 6 7 8 sinif araziler toplami 85 yer tutarlar Tum bu veriler entansif tarimi imkansiz kilmaktadir Bitki ortusu Orta ve asagi bolumde kuru orman cali Tortum ve Bayburt civarinda antropojen step ve kurak ormandir Erozyonun olmadigi veya cok az oldugu alan 3 8 dir Havzada bulunan 832 koyun 62 si orman koyudur Ekilebilir alan 13 9 11 7 calilik ve agaclik 521 orman 46 2 mera alanidir Koylerin 72 sinde aricilik yapilmaktadir 2019 yilinda Turkiye elektriginin 1 38 i Coruh tan karsilanirken DSI nin projelerinin bitmesi ile hidroelektrigin 34 u toplam elektrigin 8 i havzadan uretilecektir SinirlariHavzanin Dogu Karadeniz Havzasi ile olan kuzey sinirini Kackar Daglari 3932 m ve Altiparmak Daglari 3562 m olusturur Guneyde Otlukbeli Dagi Kargapazari Daglari Dumlu Dagi Gulludag ve Allahuekber Daglari batida Giresun Daglari dogusunda Yalnizcam Daglari ve Gurcistan topraklari bulunur Komsu akarsu havzalari guneyde kuzeyde batida doguda Aras Nehri Havzasi bulunur YerlesimlerTurkiye tarafinda havzadaki buyuklukleri siralamasi ile Erzurum Artvin Bayburt Kars Erzincan Gumushane Rize Ardahan ve Trabzon illerinin topraklari bulunur Demirozu Aydintepe Bayburt merkez Pazaryolu Ispir Tortum Uzundere Narman Oltu Senkaya Olur Yusufeli Ardanuc Murgul Savsat Artvin merkez yerlesimleri havza sinirlarindadir Havza topraklarinin 47 s Erzurum 33 u Artvin 18 i Bayburt ilindedir diger illerin orani 1 in altindadir Gurcistan da Batum Coruh havzasinda yer alir Kaynakca a b SENOCAK Serkan TASCI Sait 2020 Erzincan Universitesi Fen Bilimleri Enstitusu Dergisi 5 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Nisan 2020 a b Surme Veli Turut Refik 2018 TurkHidrolik Dergisi 18 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Nisan 2020 a b c d e CORUH VE DOGU KARADENIZ HAVZALARI TASKIN YONETIM PLANININ HAZIRLANMASI PROJESI PDF csb gov tr 2019 Erisim tarihi 4 Nisan 2020 olu kirik baglanti a b PDF openjicareport jica go jp 2004 5 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 4 Nisan 2020