Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İli Kazak Özerk İli (Kazakça: ىله قازاق اۆتونومىيالى وبلىسى; Uygurca: ئىلى قازاق ئاپتونوم ئوبلاست, İli Kazak Aptonom Oblasti, ئىلى قازاق ئاپتونوم ۋىلايىتى, Ili Qazaq aptonom wilayiti, Ili Ķazaķ aptonom vilayiti, Çince: 伊犁哈萨克自治州 veya 伊犁哈薩克自治州; Pinyin: Yīlí hāsàkè Zìzhìzhōu), Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesinin kuzey ve kuzeydoğusunda, Özerk bir ildir. İsmini İli Nehrinden almıştır. Gulca (Yining) başşehridir.
| İli Kazak Özerk İli ئىلى قازاق ئاپتونوم ئوبلاست, 伊犁哈萨克自治州 | |
|---|---|
 | |
 İli Kazak Özerk Vilayeti'nin Sincan Uygur Özerk Bölgesideki konumu | |
| Ülke |  Çin |
| Özerk bölge | Sincan Uygur Özerk Bölgesi |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 273.200 km² |
| Nüfus (2004) | |
| • Toplam | 4,110,000 |
| • Metropol | 269,692 |
835000 | |
| Alan kodu | 0999 |
Resmî site http://www.xjyn.gov.cn/ | |
Konumu
İli Kazak Özerk İli Moğolistan'nın batısında, Rusya'nın güneyinde ve Kazakistan'nın doğusundadır.
İdari bölümler
Özerk il iki yönetim bölgesi Tarbagatay İli (塔城地区 Tǎchéng Dìqū ) ve Altay İli (阿勒泰地区 Ālètài Dìqū ) ile üç şehirden, on beldeden ve bir Özerk bölgeden (察布查尔锡伯自治县 Chábùchá'ěr xībó Zìzhìxiàn) oluşur.
- Tarbagatay İli - 塔城地区 Tǎchéng Dìqū , alanı 98824 km²;
- Altay İli - 阿勒泰地区 Ālètài Dìqū , alanı 118015 km²;
- Gulca - 伊宁市 Yīníng Shì ;
- Kuytun - 奎屯市 Kuítún Shì ;
- Gulca İlçesi - 伊宁县 Yīníng Xiàn ; Uygurca:Jililyüzi, alanı 4684 km²;
- Korgas İlçesi - 霍城县 Huòchéng Xiàn ;
- Dokuztara İlçesi - 巩留县 Gǒngliú Xiàn ;
- Künes İlçesi - 新源县 Xīnyuán Xiàn ;
- Moğolküre İlçesi - 昭苏县 Zhāosū Xiàn ;
- Tekes İlçesi - 特克斯县 Tèkèsī Xiàn ;
- Nilka İlçesi - 尼勒克县 Nílèkè Xiàn ;
- Çapçal Şibe Özerk İlçesi - 察布查尔锡伯自治县 Chábùchá'ěr xībó Zìzhìxiàn.
Etnik yapısı
İli Kazak Özerk İlinde yaşayan 2000 yılı sayımına göre etnik gruplar;
| Etnik grup | Nüfus | Oran (%) |
|---|---|---|
| Han | 1.697.827 | %44,42 |
| Kazak | 979.343 | %25,62 |
| Uygur | 614.981 | %16,09 |
| Hui | 339.570 | %8,88 |
| Moğol | 62.671 | %1,64 |
| Dongxiang | 48.667 | %1,27 |
| Xibe | 28.960 | %0,76 |
| Kırgız | 16.678 | %0,44 |
| Özbek | 5.491 | %0,14 |
| Daur | 4.940 | 0,13% |
| Rus | 4.482 | %0,12 |
| Mançu | 4.045 | %0,11 |
| Salar | 3.097 | %0,08 |
| Tatar | 2.584 | %0,07 |
| diğerleri | 8.604 | %0,23 |
Kazakların çoğunluğu 1,110,800 Kazak, kuzey Sincan-İli Kazak Özerk İli (Çin'deki en büyük özerk bölge) ve Mori ile Barköl ilçelerinde yaşamaktadır.
Tarihi
Ön Qing
Qin Hanedanından önce İli, Türkçe konuşan göçebe bir ulus olan ve Hiung-nu'lara bağlı Vusun'lar (乌孙/烏孫; Wūsūn) tarafından işgal altındaydı.
Vusunlar milattan sonra 6. yüzyılda Hiung-nu (匈奴; Xiōngnú) tarafından sürülmüş, yerini 552 yılında kurulmuş Göktürk Kağanlığına bırakmıştır.
Uygurlar ve 12. yüzyılda Karahıtaylar, bu bölgeyi tekrar geri ele geçirmişlerdir. 13. ile 15. yüzyılları arasında bu bölgede Almalık diye de tanınan Çağatay Hanlığı hüküm sürmüştür.
Qing Hanedanı
Qing hanedanı Qianlong 1747 – 1749 ve tekrar 1771 – 1776 yılları arasında; kuzeybatı Doğu Türkistan'da Oyratlara karşı iki savaş, 1755 – 1757 yılları arasında; Doğu Türkistan'nın güneyindeki ayaklanan Türkmenlere karşı zaferinden sonra, Çin Türkistanı (Doğu Türkistan) Çin'e katılmış ve yeni Xinjiang adı vermiş, o sırada batı İli'yi de ele geçirmiş ve burada bir askerî birlik kurmuştur.
Qing Hanedanı zamanında İli Havzasında dokuz tane yeni şehir kurulmuştur bunlar;
| Asıl Çince adı | Çince karakterler | Türkçe (Uygurca) adı | Şimdiki ismi | Notlar |
|---|---|---|---|---|
| Huiyuan (Huìyuǎn zhèn) | 惠远城 | Kürä Shahr | Huiyuan şehri (惠远镇) | 1866 yılına kadar İli yöneticisi Generalin burada konaklar ve ayrıca o zamanlar Yeni Gulca, Mançu Gulca veya İli biliniyordu. |
| Ningyuan Cheng | 宁远城 | Gulca (Ghulja) | Gulca（伊宁) | Ayrıca Eski Gulca veya Tarançi Gulca bilinirdi. |
| Huining Cheng | 惠宁城 | Bayandai | Bayandai nahiyesi (巴彦岱镇) Yining şehri içinde, ortalama 10 ile 18 kilometre Yining şehir merkezinin batısında | |
| Taleqi Cheng | 塔勒奇城 | Tarchi | Korgas İlçesi（霍城县） içinde | |
| Zhande Cheng | 瞻德城 | Chaghan Usu | Qingshuihe şehri (清水河镇) Korgas İlçesi içinde, ortalama 60 – 70 km Yining kuzeybatısında | |
| Guangren Cheng | 广仁城 | Ukurborosuk | Lucaogou şehri (芦草沟镇) Korgas İlçesi içinde, Qingshuihe'nin kuzeydoğusunda | |
| Gongchen Cheng | 拱宸城 | Korgas | Korgas İlçesi; 1966 yılına kadar bulunduğu yer | |
| Xichun Cheng | 熙春城 | Khara Bulaq | Alan çoğunlukla Chengpanzi (城盘子) adı verilmiş, Hanbin köyü içinde (汉宾乡) Yining şehri kapsamında, birkaç kilometre şehir merkezinin batısında | |
| Suiding Cheng | 绥定城 | Ukharliq | 1966 den beri Korgas İlçesi bulunduğu yerde, ortalama 40 km Yining kuzeybatısında. 1965 yılında Shuiding şehri (水定镇) ismi değiştirildi | 1883-1912 arasında Yöneticiler otururdu, o zamanlar Yeni/Mançu/Cin Gulca bilinirdi. |
Ekonomi
1953 yılında Sincan Üretim ve İnşaat Kolordusu (XPCC, Çince: basit 新疆生产建设兵团; geleneksel 新疆生產建設兵團; Pinyin: Xīnjiāng Shēngchǎn Jiànshè Bīngtuán), denilen dördüncü tarımsal bölümü kurulmuştur ve Gulca'dan yönetilir. Ayrıca 1959 yılında Sincan Üretim ve İnşaat Kolordusu onuncu tarımsal bölümü burada kurulmuş ve Beitun'dan yönetilir.
Notlar
- ^ Area Code and Postal Code in Xinjiang Uygur Autonomous Region 28 Temmuz 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi (İngilizce)
- ^ Jila, N., "Myths and traditional beliefs about the wolf and the crow in Central Asia: examples from the Turkic Wu-Sun and the Mongols", Asian Folklore Studies, V65, i2, p161, 2006.
- ^ Denis Sinor The legendary Origin of the Türks, in Egle Victoria Zygas, Peter Voorheis Folklorica: Festschrift for Felix J. Oinas, Indiana 1982, sayfa 240 verweist auf den Nachweis von O. Franke Beiträge aus chinesischen Quellen zur Kenntnis der Türkvölker und Skythen Zentralasiens, Berlin 1904, sayfa 17-19
- ^ As per Kim (2004), sayfa 54, 229
- ^ Info from Chinese wiki and Yining County Historical Development 6 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Dosdoğru çağdaş haritalarda uzaklık
- ^ Yol uzaklığı Lansdell (1885), sayfa 190
Kaynakça
- Henry Lansdel, "Russian Central Asia: Including Kuldja, Bokhara, Khiva and Merv". Full text 10 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
Dış bağlantılar
- Sincan Uygur Özerk Bölgesi Ekonomik göstergeleri 21 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Yeni kaynak İli haritası 15 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Çince)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ili Kazak Ozerk Ili Kazakca ىله قازاق اۆتونومىيالى وبلىسى Uygurca ئىلى قازاق ئاپتونوم ئوبلاست Ili Kazak Aptonom Oblasti ئىلى قازاق ئاپتونوم ۋىلايىتى Ili Qazaq aptonom wilayiti Ili kazak aptonom vilayiti Cince 伊犁哈萨克自治州 veya 伊犁哈薩克自治州 Pinyin Yili hasake Zizhizhōu Cin in Sincan Uygur Ozerk Bolgesinin kuzey ve kuzeydogusunda Ozerk bir ildir Ismini Ili Nehrinden almistir Gulca Yining bassehridir Ili Kazak Ozerk Ili ئىلى قازاق ئاپتونوم ئوبلاست 伊犁哈萨克自治州Ili Kazak Ozerk Vilayeti nin Sincan Uygur Ozerk Bolgesideki konumuUlkeCinOzerk bolgeSincan Uygur Ozerk BolgesiYuzolcumu Toplam273 200 km Nufus 2004 Toplam4 110 000 Metropol269 692835000Alan kodu0999Resmi site http www xjyn gov cn Ili nehri vadisindeki bir Yurt cadir Sayram GoluIli Nehri Vusunlarin yasadigi bolgeKonumuIli Kazak Ozerk Ili Mogolistan nin batisinda Rusya nin guneyinde ve Kazakistan nin dogusundadir Idari bolumlerOzerk il iki yonetim bolgesi Tarbagatay Ili 塔城地区 Tǎcheng Diqu ve Altay Ili 阿勒泰地区 Aletai Diqu ile uc sehirden on beldeden ve bir Ozerk bolgeden 察布查尔锡伯自治县 Chabucha er xibo Zizhixian olusur Tarbagatay Ili 塔城地区 Tǎcheng Diqu alani 98824 km Altay Ili 阿勒泰地区 Aletai Diqu alani 118015 km Gulca 伊宁市 Yining Shi Kuytun 奎屯市 Kuitun Shi Gulca Ilcesi 伊宁县 Yining Xian Uygurca Jililyuzi alani 4684 km Korgas Ilcesi 霍城县 Huocheng Xian Dokuztara Ilcesi 巩留县 Gǒngliu Xian Kunes Ilcesi 新源县 Xinyuan Xian Mogolkure Ilcesi 昭苏县 Zhaosu Xian Tekes Ilcesi 特克斯县 Tekesi Xian Nilka Ilcesi 尼勒克县 Nileke Xian Capcal Sibe Ozerk Ilcesi 察布查尔锡伯自治县 Chabucha er xibo Zizhixian Etnik yapisiIli Kazak Ozerk Ilinde yasayan 2000 yili sayimina gore etnik gruplar Etnik grup Nufus Oran Han 1 697 827 44 42Kazak 979 343 25 62Uygur 614 981 16 09Hui 339 570 8 88Mogol 62 671 1 64Dongxiang 48 667 1 27Xibe 28 960 0 76Kirgiz 16 678 0 44Ozbek 5 491 0 14Daur 4 940 0 13 Rus 4 482 0 12Mancu 4 045 0 11Salar 3 097 0 08Tatar 2 584 0 07digerleri 8 604 0 23 Kazaklarin cogunlugu 1 110 800 Kazak kuzey Sincan Ili Kazak Ozerk Ili Cin deki en buyuk ozerk bolge ve Mori ile Barkol ilcelerinde yasamaktadir TarihiOn Qing Qin Hanedanindan once Ili Turkce konusan gocebe bir ulus olan ve Hiung nu lara bagli Vusun lar 乌孙 烏孫 Wusun tarafindan isgal altindaydi Vusunlar milattan sonra 6 yuzyilda Hiung nu 匈奴 Xiōngnu tarafindan surulmus yerini 552 yilinda kurulmus Gokturk Kaganligina birakmistir Uygurlar ve 12 yuzyilda Karahitaylar bu bolgeyi tekrar geri ele gecirmislerdir 13 ile 15 yuzyillari arasinda bu bolgede Almalik diye de taninan Cagatay Hanligi hukum surmustur Qing Hanedani Qing hanedani Qianlong 1747 1749 ve tekrar 1771 1776 yillari arasinda kuzeybati Dogu Turkistan da Oyratlara karsi iki savas 1755 1757 yillari arasinda Dogu Turkistan nin guneyindeki ayaklanan Turkmenlere karsi zaferinden sonra Cin Turkistani Dogu Turkistan Cin e katilmis ve yeni Xinjiang adi vermis o sirada bati Ili yi de ele gecirmis ve burada bir askeri birlik kurmustur Qing Hanedani zamaninda Ili Havzasinda dokuz tane yeni sehir kurulmustur bunlar Asil Cince adi Cince karakterler Turkce Uygurca adi Simdiki ismi NotlarHuiyuan Huiyuǎn zhen 惠远城 Kura Shahr Huiyuan sehri 惠远镇 1866 yilina kadar Ili yoneticisi Generalin burada konaklar ve ayrica o zamanlar Yeni Gulca Mancu Gulca veya Ili biliniyordu Ningyuan Cheng 宁远城 Gulca Ghulja Gulca 伊宁 Ayrica Eski Gulca veya Taranci Gulca bilinirdi Huining Cheng 惠宁城 Bayandai Bayandai nahiyesi 巴彦岱镇 Yining sehri icinde ortalama 10 ile 18 kilometre Yining sehir merkezinin batisindaTaleqi Cheng 塔勒奇城 Tarchi Korgas Ilcesi 霍城县 icindeZhande Cheng 瞻德城 Chaghan Usu Qingshuihe sehri 清水河镇 Korgas Ilcesi icinde ortalama 60 70 km Yining kuzeybatisindaGuangren Cheng 广仁城 Ukurborosuk Lucaogou sehri 芦草沟镇 Korgas Ilcesi icinde Qingshuihe nin kuzeydogusundaGongchen Cheng 拱宸城 Korgas Korgas Ilcesi 1966 yilina kadar bulundugu yerXichun Cheng 熙春城 Khara Bulaq Alan cogunlukla Chengpanzi 城盘子 adi verilmis Hanbin koyu icinde 汉宾乡 Yining sehri kapsaminda birkac kilometre sehir merkezinin batisindaSuiding Cheng 绥定城 Ukharliq 1966 den beri Korgas Ilcesi bulundugu yerde ortalama 40 km Yining kuzeybatisinda 1965 yilinda Shuiding sehri 水定镇 ismi degistirildi 1883 1912 arasinda Yoneticiler otururdu o zamanlar Yeni Mancu Cin Gulca bilinirdi Ekonomi1953 yilinda Sincan Uretim ve Insaat Kolordusu XPCC Cince basit 新疆生产建设兵团 geleneksel 新疆生產建設兵團 Pinyin Xinjiang Shengchǎn Jianshe Bingtuan denilen dorduncu tarimsal bolumu kurulmustur ve Gulca dan yonetilir Ayrica 1959 yilinda Sincan Uretim ve Insaat Kolordusu onuncu tarimsal bolumu burada kurulmus ve Beitun dan yonetilir Notlar Area Code and Postal Code in Xinjiang Uygur Autonomous Region 28 Temmuz 2012 tarihinde Archive is sitesinde arsivlendi Ingilizce Jila N Myths and traditional beliefs about the wolf and the crow in Central Asia examples from the Turkic Wu Sun and the Mongols Asian Folklore Studies V65 i2 p161 2006 Denis Sinor The legendary Origin of the Turks in Egle Victoria Zygas Peter Voorheis Folklorica Festschrift for Felix J Oinas Indiana 1982 sayfa 240 verweist auf den Nachweis von O Franke Beitrage aus chinesischen Quellen zur Kenntnis der Turkvolker und Skythen Zentralasiens Berlin 1904 sayfa 17 19 As per Kim 2004 sayfa 54 229 Info from Chinese wiki and Yining County Historical Development 6 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dosdogru cagdas haritalarda uzaklik Yol uzakligi Lansdell 1885 sayfa 190KaynakcaHenry Lansdel Russian Central Asia Including Kuldja Bokhara Khiva and Merv Full text 10 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Dis baglantilarSincan Uygur Ozerk Bolgesi Ekonomik gostergeleri 21 Eylul 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Yeni kaynak Ili haritasi 15 Eylul 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Cince Cin Sincan Uygur Ozerk Bolgesi yonetim birimleri Baskent Urumci Il duzeyi sehir Il Ozerk il Ilce duzeyi sehir Ilce Ozerk ilce BucakUrumci Tanri Dagi Bucagi Saybag Bucagi Yenisehir Bucagi Suymogu Bucagi Tudun Haba Bucagi Tapanceng Bucagi Mitung Bucagi Urumci IlcesiKaramay Karamay Bucagi Maydag Bucagi Cerenbulak Bucagi Orku BucagiTurfan Ili Turfan Toksun Ilcesi Pican IlcesiKumul Ili Kumul sehir Ara Turuk Ilcesi Barkol Kazak Ozerk IlcesiHotan Ili Hotan sehir Hotan Ilcesi Lop Ilcesi Niya Ilcesi Guma Ilcesi Cira Ilcesi Keriye Ilcesi Karakas IlcesiAksu Ili Aksu sehir Onsu Ilcesi Sayar Ilcesi Bay Ilcesi Avat Ilcesi Kucar Ilcesi Kelpin Ilcesi Toksu Ilcesi Ucturfan IlcesiKasgar Ili Kasgar Maralbesi Ilcesi Poskam Ilcesi Feyzivat Ilcesi Kagilik Ilcesi Yopurga Ilcesi Kasgar Yenisehir Ilcesi Mekit Ilcesi Yengisar Ilcesi Yarkent Ilcesi Kasgar Kuna Sehir Ilcesi Taskurgan Tacik Ozerk IlcesiKizilsu Kirgiz Ozerk Ili Atus Ilcesi Akto Ilcesi Ulugcat Ilcesi Akci IlcesiBayangolin Mogol Ozerk Ili Korla sehir Hocing Ilcesi Lopnur Ilcesi Hosut Ilcesi Cercen Ilcesi Bagras Ilcesi Bugur Ilcesi Cakilik Ilcesi Yenci Hui Ozerk IlcesiSanci Hui Ozerk Ili Sanci sehir Fukang sehir Gucung Ilcesi Manas Ilcesi Jimisar Ilcesi Hutubi Ilcesi Mori Kazak Ozerk IlcesiBortala Mogol Ozerk Ili Bortala Cing Ilcesi Arisang IlcesiOzerk bolgesine dogrudan bagli ilce duzeyi sehir Shihezi Aral Tomsuk VujyacuIli Kazak Ozerk Ili Ili Kazak Ozerk Ili olup Tarbagatay ve Altay i yonetmektedir Dogrudan bagli Gulca Kuytun Gulca Ilcesi Tekes Ilcesi Nilka Ilcesi Mogolkure Ilcesi Kunes Ilcesi Korgas Ilcesi Dokuztara Ilcesi Capcal Sibe Ozerk IlcesiTarbagatay Ili Cocek sehir Usu sehir Dorbiljin Ilcesi Cagantogay Ilcesi Saven Ilcesi Toli Ilcesi Kobuksar Mogol Ozerk IlcesiAltay Ili Altay sehir Cinggil Ilcesi Jeminay Ilcesi Koktokay Ilcesi Burcin Ilcesi Burultokay Ilcesi Kaba Ilcesi Hotan Aksay Cin nin hakimiyeti uzerine Cin ile Hindistan arasinda anlasmazlik mevcuttur Su an fiilen Cin Halk Cumhuriyeti yonetmektedir