Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şam kuşatması, 21 Ağustos'tan 19 Eylül 634'ea[›] kadar sürmüş ve şehir Râşidîn Halifeliği'nin eline geçmiştir. Şam, Müslümanların Levant'ı fethinde Bizans İmparatorluğu'nun elinden çıkan ilk büyük şehirdir.
| Şam Kuşatması | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Müslümanların Levant'ı fethi ve Arap-Bizans savaşları | |||||||
 Kisan Kapısı, Şam'ın altı antik kapısından birisi | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| Râşidîn Halifeliği | Bizans İmparatorluğu | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Ömer Halid bin Velid Amr bin Âs Şürahbîl bin Hasene Ebu Ubeyde bin Cerrah Yezid bin Ebu Süfyan Ubade bin Samit | Thomas | ||||||
| Güçler | |||||||
| 20.000 | 15.000–16.000 | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| Az | Ağır | ||||||
Pers-Roma savaşlarının sonuncusu, Herakleios'un Mezopotamya'da Perslere karşı başarılı bir sefer gerçekleştirmesinin ardından 628'de sona ermiştir. Muhammed aynı dönemde Arapları, İslam bayrağı altında birleştirmiştir. 632'deki ölümünden sonra Ebû Bekir onun yerine ilk Raşidun Halifesi olmuştur. Çeşitli iç isyanları bastıran Ebû Bekir, imparatorluğu Arap Yarımadası sınırlarının ötesine genişletmeye çalışmıştır.
Nisan 634'te Ebû Bekir, Levant'ta Bizans İmparatorluğu'nu işgal etmiş ve Ecnadeyn Muharebesi'nde Bizans ordusunu kesin bir şekilde mağlup etmiştir. Müslüman orduları kuzeye doğru ilerleyerek Şam'ı kuşatmıştır. Şehir, monofizit bir piskoposun Müslüman başkomutan Halid bin Velid'e, yalnızca geceleri hafifçe savunulan bir mevziye saldırarak şehir duvarlarını aşmanın mümkün olduğunu bildirmesinin ardından ele geçirilmiştir. Halid, Doğu kapısından saldırarak şehre girerken, Bizans garnizonunun komutanı Thomas, Halid'in ikinci komutanı Ebu Ubeyde ile Jabiyah kapısında barışçıl bir teslimiyet görüşmesi yapmıştır. Şehrin teslim edilmesinin ardından komutanlar barış anlaşmasının şartlarına itiraz etmiştir. Komutanlar sonunda Ebu Ubeyde'nin verdiği barış şartlarının yerine getirilmesi konusunda anlaşmışlardır. Barış şartları, üç gün boyunca Müslümanlar tarafından yola çıkan Roma konvoyuna karşı hiçbir takipte bulunulmayacağına dair güvence içeriyordu. Barış şartlarını kabul eden Halid, şehrin teslim olmasından üç gün sonra Şamlı mültecilerin peşinden Antakya'ya doğru yola çıkmış ve altı gün sonra, günümüz Al Jayyad yakınlarında savaşta onları mağlup etmiştir.
Arka planı
610 yılında, 602-628 Bizans-Sasani Savaşı sırasında Herakleios, Phocas'ı devirdikten sonra Bizans İmparatorluğu'nun imparatoru olmuştur.Herakleios dikkatini imparatorluğunun iç işlerine odaklarken, Sasani Persleri Mezopotamya'yı fethettiler, 611'de Suriye'yi ele geçirdiler ve Caesarea Mazaca'yı işgal etmek için Anadolu'ya girdiler. 612 yılında Herakleios Persleri Anadolu'dan kovmuştur. 613'te Suriye'ye karşı bir karşı saldırı başlatmış ancak kesin bir yenilgiye uğramıştır.
Sonraki on yılda Persler Filistin'i ve Mısır'ı fethetmiş ve Herakleios ordusunu yeniden inşa ederek 622'de başlattığı yeni bir saldırıya hazırlanmışKafkasya ve Ermenistan'da Perslere ve onların müttefiklerine karşı önemli zaferler elde etmiştir. 627'de Mezopotamya'da Perslere karşı cesur bir kış saldırısı başlatmış ve Ninova Muharebesi'nde kesin bir zafer kazanmıştır. Bu zafer Pers başkenti Tizpon'u tehdit etmiştir.
Bu felaketler dizisi nedeniyle itibarını kaybeden II. Hüsrev, Bizans İmparatorluğu'nun işgal altındaki tüm topraklarından çekilmeyi kabul ederek hemen barış talebinde bulunan oğluII. Kubâd önderliğindeki bir darbede öldürülmüştür. Herakleios, 629 yılında şatafatlı bir tören ile Gerçek Haç'ı Kudüs'e geri getirmiştir.
Arabistan'da Muhammed, Arabistan'ın büyük bir kısmını tek bir dini ve siyasi otorite altında birleştirmişti. Muhammed Haziran 632'de öldüğünde, Ebû Bekir yeni kurulan Halife makamına seçildi ve Muhammed'in siyasi ve dini halefi olmuştur. Birçok Arap kabilesi Ebubekir'e karşı ayaklandı. Ridde Savaşları'nda (Arapça'da Dinden Dönme Savaşları anlamına gelir) Ebû Bekir bu isyanları bastırmıştır. 633 yılına gelindiğinde Arabistan, Medine'deki Halife'nin merkezi otoritesi altında sıkı bir şekilde birleşmişti. 633'te Ebû Bekir, komşu Sasani ve Bizans imparatorluklarına karşı bir fetih savaşı başlatmıştır. İran'ın Irak eyaletinin başarılı bir şekilde fethinden sonra Ebû Bekir'in güveni artmış ve Nisan 634'te orduları Bizans Levant'ını dört farklı yoldan işgal etmiştir. Bu orduların görev için çok küçük olduğu ortaya çıkmış ve Ebû Bekir'in yetenekli generali Halid bin Velid liderliğinde Irak'tan takviye gelmiştir. Çölü geçen Halid ibn Velid, cesur bir hareketle beklenmedik bir rotadan Suriye'ye girmiştir. Levant'taki Bizans savunmasına saldırıp onları devirmiş ve hızla Gassani başkenti Busra'yı ele geçirmiştir. Temmuz ayında Halid'in komutasındaki Müslüman ordusu, Ecnadeyn Muharebesi'nde başka bir Bizans ordusunu mağlup etmiştir. Müslümanlar güney kanatlarını temizledikten sonra Şam'ı kuşatmışlardır.
Şehrin kuşatılması
Stratejik bir konuma sahip olan Şam, dünyanın her yerinden tüccarların ilgisini çekmekteydi. Şehir Suriye'nin cenneti olarak biliniyordu.
Tahkimatlar şehrin önemiyle uyumluydu. Şehrin ana kısmı devasa bir 11 m (36 ft) yüksekliğinde bir duvar ile çevrelenmişti.b[›] Müstahkem şehir yaklaşık 1.500 m (4.900 ft) uzunluğunda ve 800 m (2.600 ft) genişliğindeydi.
Duvarın altı kapısı vardı:
- Doğu Kapısı (Bab Şarki)
- Thomas Kapısı ()
- Jabiya Kapısı ()
- Cennet Kapısı ()
- Keisan Kapısı ()
- Küçük Kapı ()c[›]
Barada Nehri Şam'ın kuzey duvarı boyunca uzanmasına rağmen savunma açısından önem taşımayacak kadar sığ bir nehirdi.
Müslümanların Levant'ı fethi sırasında Şam'ın Bizans komutanı İmparator Herakleios'un damadı Thomas'tı.d[›] Dindar bir Hristiyan, cesareti ve komuta etme becerisinin yanı sıra zekası ve öğrenimi ile de tanınıyordu.
Düzenlemeler
Gerekli kuşatma teçhizatı olmadan, İslam'ın yayılışı sırasında bir şehri kuşatıyorlar ve şehrin savunucuları teslim olana kadar şehrin erzak ihtiyacını engelliyorlardı.Kennedy 2006, s. 33 Bu arada, mümkünse gizlilik ve casusluk yoluyla şehre girme şansından yararlanıyorlardı. Müslüman orduları genellikle şehri bölgenin geri kalanından izole ediyorlar ve hayati öneme sahip yollara gözcüler yerleştiriyorlardı.
Şam kuşatmasından önce Halid burayı kuzey Suriye'nin geri kalanından izole etti. Batıda İrbid'deki bir süvari müfrezesi Bizans garnizonunun dikkatini çekti. Bu müfreze aynı zamanda Medine'ye giden Müslüman tedarik hatlarını da koruyordu. Dolayısıyla bu süvari müfrezesi, Suriye cephesindeki Müslüman kuvvetlerin artçısı olarak görev yapıyordu. Başka bir müfreze Emesa yolunda şehirden yaklaşık 10 mil (16 km) uzaklıktaki Beyt Lihya yakınlarında bir mevzi almak üzere gönderildi. Talimatları, herhangi bir Bizans destek birliğinin araştırılmasıydı. Bizans'ın bir destek çabasını yenilgiye uğratamaz veya geri püskürtemezse, müfreze komutanına Halid'den takviye göndermesi talimatı verildi.
Halid, Şam'ı izole ettikten sonra 21 Ağustos'ta (Hicrî 13 Cemadi-ül Akhir'in 20'si) ordusuna şehri kuşatma emri verdi. Kolordu komutanlarına, herhangi bir Bizans saldırısını ilgili kapılardan püskürtmeleri ve ağır bir saldırı durumunda yardım istemeleri talimatı verildi. Dharar bin el-Azwar, gezici muhafızlardan 2.000 atlıya geceleri kapılar arasındaki boş alanda devriye gezmelerini ve Bizanslıların saldırdığı birlikleri takviye etmelerini emretti.
Aşağıdaki Müslüman generaller Şam'ın altı kapısını kuşattı. Kapıdaki her komutanın komutası altında 4.000-5.000 kuvvet vardı:
- Doğu Kapısı: Rafay bin Umeyr
- Thomas Kapısı: Şürahbîl
- Jabiya Kapısı: Ebu Ubeyde
- Cennet Kapısı: Amr
- Keisan Kapısı: Yezid
- Küçük Kapı: Yezid.
Halid, kuvvetlerinin ana gövdesini doğu kapısına Rafay bin Umeyr'in komutasına verdi. Karargahını doğu kapısından kısa bir mesafede, o zamandan beri Deir el Halid olarak bilinen Halid manastırı olarak bilinen bir manastırda kurdu. Halid'in ordusu şehri kuşatarak Şam'a malzeme akışını durdurmuştu; bu arada Şam Guta'sı Müslüman ordusuna Halid'in adamları ve binekleri için ihtiyaç duyduğu tüm malzemeleri sağlıyordu.
Bizans destek güçleri
İmparator Herakleios, 9 Eylül'de, sayısının 12.000 civarında olduğu sanılan bir yardım gücü göndermiştir. Emesa'dan Şam'a giden yola gönderilen gözcüler, bir Bizans ordusunun yaklaştığını bildirdiler. Bu haberi duyan Halid, Rafay bin Umeyr'i 5.000 askerle gönderdi. Şam'ın 20 mil (32 km) kuzeyinde Şam-Emesa yolu üzerindeki Uqab Geçidi'nde (Kartal Geçidi) kuvvetler karşılaştılar. Müslümanlar yetersiz kaldı ve kısa sürede Bizans birlikleri tarafından kuşatıldılar. Ancak Bizanslılar Müslüman müfrezesini yenemeden Halid, 4.000 kişilik başka bir birlikle geldi ve onları bozguna uğrattı. O zamandan beri bu çatışma Uqab Geçidi Muharebesi olarak bilinmeye başlanmıştır.
Müslüman kuşatma kuvvetleri, Bizans yardım kuvvetini püskürtmek için 9.000 kişinin ayrılmasıyla zayıflamıştı. Bizans garnizonu Müslüman ordusuna karşı harekete geçmiş olsaydı, tarihçiler savunucuların Müslüman hatlarını yarıp kuşatmayı kaldırabileceklerine düşünürler. Durumun tehlikesini anlayan Halid, aceleyle Şam'a geri dönmüştür.
İlk Bizans saldırısı
Hiçbir takviye gelmeyeceğini anlayan Thomas, bir karşı saldırı başlatmaya karar vermiştir. Eylül ayının üçüncü haftasının başlarında Thomas, Thomas Kapısı'ndan kuşatmayı yarabilecek kadar bir güç oluşturmak için şehrin her kesiminden adamları toplamıştır. Orada, yaklaşık 5.000 kişilik birliğiyle Şurahbil yer almaktaydı. Bizans saldırısı Müslümanlara yönelik yoğun bir ok yağmuruyla başlamıştır. Duvardaki okçular tarafından korunan Bizans piyadeleri kapıdan geçerek savaş düzeninde ilerlediler. Saldırıyı Thomas'ın kendisi yönetmekteydi. Bu harekât sırasında Thomas sağ gözüne bir okla vurulmuştur. Müslüman hatlarını yarmada başarısız olan Bizanslılar kaleye geri çekildiler. Yaralı Thomas'ın karşılığında bin göz almaya yemin ettiği söylenir. O gece için bir büyük huruç daha emretmiştir.
İkinci Bizans saldırısı
Bu sefer Thomas dört kapıdan eş zamanlı saldırılar başlatmayı planlamıştır. Ana bölge, orada konuşlanmış bitkin Müslüman birliklerinden tam anlamıyla yararlanmak için yine Thomas kapısı olacaktı. Diğer kapılardan (Cabiya Kapısı, Küçük Kapı ve Doğu Kapısı) yapılan saldırılar, diğer Müslüman birliklerini, Thomas kapısındaki Shurhabil'in birliklerine yardım edemeyecekleri şekilde bağlamayı amaçlamaktaydı.
Thomas, Doğu Kapısı'nda diğer kapılardan daha fazla kuvvet toplamış, böylece Halid, Şurahbil'in yardımına gidemeyecek ve bu belirleyici bölgede komutayı ele alamayacaktı. Thomas'ın birkaç kapıya saldırısı aynı zamanda operasyona daha fazla esneklik kazandırmıştır böylece Thomas Kapısı dışındaki herhangi bir sektörde başarı elde edilirse, bu başarıdan, atılımı gerçekleştirmek için o sektöre birlikler gönderilerek yararlanılabilecekti. Thomas, Halid'in canlı yakalanmasını emretti.
Jabiya Kapısı'ndaki zorlu çatışmanın ardından komutan Ebu Ubeyde ve adamları saldırıyı püskürttü ve Bizanslılar hızla şehre geri döndüler. Komutan Yezid ve adamlarının koruduğu Küçük Kapı'da savaş yoğundu. Yezid'in daha az askeri vardı ama Dharar, Seyyar Muhafızlardan oluşan 2.000 süvarisiyle Yezid'in yardımına gelmiştir. Süvariler, Bizans huruç kuvvetinin kanadına saldırdı ve saldırıyı püskürttüler.
Doğu Kapısı'nda da durum ciddileşti, çünkü bu bölgeye daha büyük bir Bizans kuvveti tahsis edilmişti. Rafay onların saldırılarına dayanamadı. Halid'in 400 tecrübeli süvari rezerviyle zamanında gelişi ve ardından Bizans kanadına saldırısı, Doğu Kapısı'ndaki saldırıda dönüm noktası olmuştur.
En ağır çatışma Thomas'ın hücumu bizzat komuta ettiği Thomas kapısında meydana gelmiştir. Yoğun çatışmaların ardından Müslüman cephesinde herhangi bir zayıflama olmadığını gören Thomas, saldırıyı sürdürmenin sonuçsuz kalacağına ve adamları arasında daha da ağır kayıplara yol açacağına karar verdi. Geri çekilme emrini verdi ve Romalılar sabit bir hızla geri çekildiler, bu sırada Müslümanlar tarafından yoğun bir ok yağmuruna maruz kaldılar. Bu, Thomas'ın kuşatmayı kırmaya yönelik son girişimiydi. Girişim başarısız olmuştu. Bu saldırılarda çok fazla askerini kaybetmişti, gücü artık şehir surlarının dışında savaşmaya güçleri yetmiyordu.
Halid'in saldırısı
18 Eylül'de Jonah adlı Süryani monofizit rahip, Halid'e o gece şehirde bir festival kutlaması yapıldığını bildirmiştir.e[›] Şenlikler Halid'e, nispeten az savunulan surlara sürpriz bir saldırı yaparak şehri ele geçirme fırsatı vermiştir. Karşılığında Jonah kendisi ve nişanlısı için dokunulmazlık talep etmiştir. Müslüman kroniklerine göre Şam'ı kuşatacak olan Müslüman ordusunun gelmesi nedeniyle hala ona teslim edilmemiş, rivayetlere göre ise bu bilgiyle Halid'e sadece karısını bir an önce almak için gelmişti. Jonah da Müslüman oldu.
Tüm ordu için koordineli bir saldırı planı yapmaya vakti olmayan Halid, Doğu Kapısı'na bizzat saldırmaya karar vermiştir. O, Ka'ka ibn Amr ve Mazur ibn Adi, kapının yanından el ele duvara tırmandılar. Duvarın bu kısmı en güçlü kısım olması nedeniyle tepede herhangi bir koruma görevlendirilmemişti. Halatları duvara sabitlediler ve üste bekleyen 100 seçilmiş askere attılar. Tırmananlara yardım etmesi için birkaç adam bırakan Halid şehre indi ve Doğu Kapısı'nın iç kısmındaki muhafızları öldürdü. Halid ve Qa'qa kapıyı açtılar ve Halid'in adamlarının geri kalanı şehre girdi. Yoğun bir savaş başladı.
Thomas ordunun geri kalanının diğer kapılardan hareket etmediğini görünce, önce şehre yalnızca Halid'in ordusunun girdiğini, ikinci olarak diğer kolordu komutanlarının savunmadaki gedikten habersiz olduğunu varsaydı. Thomas son bir kez Şam'ı kurtarmaya çalıştı. Halid'in ikinci komutanı Ebu Ubeyde ile konuşmak için Jabiya Kapısı'na elçiler göndermiş ve kaleyi barışçıl bir şekilde teslim etmeyi ve cizyeyi ödemeyi teklif etmiştir. Barışsever doğasıyla tanınan Ebu Ubeyde, Halid'in de aynı fikirde olacağını düşünerek şartları kabul etmiştir.
Haber tüm kolordu komutanlarına gönderilmiştir. Şafaktan sonra Ebu Ubeyde, Cabiye kapısından ve diğer komutanlar kendi kapılarından Şam'a girerken, Halid'in birlikleri hala Doğu Kapısından şehirde savaşıyordular. Ebu Ubeyde, Thomas ve birkaç ileri gelen ile Şam'ın piskoposları eşliğinde birlikleriyle barışçıl bir şekilde şehrin merkezine doğru yürüdü. Halid ve adamları Doğu Kapısı'ndan Şam'ın merkezine doğru savaşarak direnen herkesi öldürdüler. Komutanlar, şehrin merkezindeki Şam'daki Mariamite Katedrali'nde buluştular.
Şehrin ele geçirilmesi
Halid, şehri zorla fethettiğini savundu. Ebu Ubeyde, kendisi ile Thomas arasındaki barış anlaşması yoluyla şehrin teslim olduğunu ileri sürdü. Kolordu komutanları durumu tartıştı ve Halid'in isteksiz de olsa kabul ettiği barış anlaşmasına uyulması gerektiğini söyledikleri rivayet edilir.
Barış anlaşmasının şartları, kimsenin köleleştirilmeyeceği, tapınaklara zarar verilmeyeceği, hiçbir şeyin ganimet olarak alınmayacağı ve Thomas'a ve Şam'ın Müslüman yönetimi altında yaşamaya gönüllü olmayan her vatandaşına güvenli geçiş hakkı verilmesiydi. Barış anlaşmasında ayrıca barışın üç gün sonra sona ereceği ve Müslümanların bu üç gün sonra anlaşmayı bozmadan saldırabilecekleri belirtiliyordu.
Aşağıdaki anlaşma Halid bin Velid tarafından hazırlanmış ve imzalanmıştır:
Rahman ve Rahim olan Allah'ın adıyla. Bu Halid bin Velid tarafından verilmiştir. [sic] Şam halkına. Müslümanlar içeri girince kendileri, malları, mabetleri ve hiçbir şeyi yıkılmayacak olan şehirlerinin surları güvenlik içinde olacaktır. Onlar bu garantiyi Allah, Resulullah, Halife (Ömer) ve Müslümanlar adına almışlar ve cizye verdikleri sürece kendilerinden hayırdan başka bir şey almayacaklar.
Sonrası
Halid'in Doğu Kapısı'ndan şehre girmesine yardım eden Süryani Jonah, ona Antakya'ya giden kestirme yolu göstermiştir. Bir süvari alayına liderlik eden Halid, Antakya yakınlarında denizde Şam'dan gelen Bizans mültecilerinden oluşan bir konvoyu yakalamıştır.Nicolle 1994, s. 59 Üç günlük ateşkes bitmişti; Halid'in süvarileri şiddetli yağmur sırasında konvoya saldırdılar. Sonraki savaşta Halid'in Thomas'ı bir düelloda öldürdüğü rivayet edilir. (Brokar Çayırı Muharebesi) olarak bilinen savaştan sonra Müslümanlar büyük miktarda brokarı ganimet olarak ele geçirmişlerdir. Ayrıca Herakleios'un kızı Thomas'ın karısı da yakalanmıştır. Tarihlere göre Halid'i Antakya'ya giden kestirme yolda yönlendiren Yunanlı Jonah, nişanlısını ele geçirdi ama nişanlısı intihar etti. Halid, Jonah'a İmparator Herakleios'un kızını teklif etti ama Jonah onu reddetti. Halid onu babasına geri gönderdi. Jonah, iki yıl sonra Yermük Muharebesi'nde ölmüştür.
Halife Ebû Bekir Medine'de öldü ve Ömer'i halefi yaptı. Ömer, Halid'i Müslüman ordusunun komutanlığından almış ve yeni başkomutan olarak Ebu Ubeyde'yi atamıştır. Daha sonraki yıllarda Yermuk Muharebesi'nin ardından Raşidun Halifeliği tüm Levant'ı ilhak etmiş ve ardından 638'de Antakya'nın fethi gerçekleşmiştir. 639'a gelindiğinde Bizanslılar Ermenistan'ı ve Mezopotamya'yı kaybettiler. İmparator Herakleios, Mısır ve Anadolu'nun savunmasına yoğunlaştı ve buradaki tüm Bizans surlarını terk ederek, Kayserya'nın batısında Anadolu'da bir tampon bölge oluşturdu. Araplar hiçbir zaman Anadolu'yu işgal etmediler. Ancak 642 yılına gelindiğinde Bizanslılar Mısır ve Trablusgarp'ı Halifeliğe kaybettiler.
Şam şehrini Araplar yönetirken, Mekke, Medine ve Suriye Çölü'nden giderek büyüyen Arap Müslüman topluluğuyla birlikte Şam'ın nüfusu çoğunlukla Hristiyan (Doğu Ortodoks ve Monofizit) olarak kalmıştır.
Şehir, İslami Suriye'nin başkenti oldu. İlk Müslüman valisi, şehri ele geçiren Müslüman ordusunun komutanlarından Yezid ibn Ebu Süfyan oldu. Yezid, 640 yılında vebadan öldü ve yerine küçük kardeşi I. Muâviye geçmiştir. Son Rashidun Halifesi Ali'nin 661'de öldürülmesinden sonra Muaviye, kendisini Emevî hanedanını kuran İslam imparatorluğunun halifesi olarak atamıştır.
Şam daha sonra Emevî Halifeliği'nin başkenti oldu ve Emevî Halifeliği vilayetlerinin gelir fazlasının tümü Şam hazinesine devredilmiştir. Arapça'nın da resmi dil olarak kurulması, şehrin Arap azınlığına idari işlerde Yunanca konuşan Hristiyanlara göre bir avantaj sağlamıştır.
Emeviler döneminde ticaret ve ekonomi gelişen şehirde Şam, 750 yılında Abbâsîlerin eline geçene kadar dünyanın en göz kamaştırıcı şehirlerinden biri olarak kalmıştır. 25 Ağustos 750'de Irak'taki Zap Suyu Muharebesi'nde Emevîleri mağlup eden Abbasiler, çok az direnişle karşılaştıktan sonra Şam'ı fethettiler. Abbasi Halifeliği'nin müjdelenmesiyle Şam, İslam'ın yeni başkenti Bağdat'ın gölgesinde kaldı ve ona tabi olmuştur.
Notlar
Kaynakça
- Özel
- ^ Akram 2004, s. 290.
- ^ Pierkins 2017, s. 227.
- ^ Akram 2004, s. 188.
- ^ Akram 2004, s. 372.
- ^ Avi-Yonah 2003, s. 129.
- ^ Haldon 1997, s. 41.
- ^ Greatrex & Lieu 2002, ss. 189-190.
- ^ Greatrex & Lieu 2002, s. 196.
- ^ a b Greatrex & Lieu 2002, ss. 217-227.
- ^ Haldon 1997, s. 46.
- ^ Nicolle 1994, ss. 12-14.
- ^ Kennedy 2006, s. 25.
- ^ Nicolle 1994, s. 33.
- ^ Nicolle 1994, s. 56.
- ^ a b c Akram 2004, s. 294.
- ^ Akram 2004, s. 291.
- ^ a b Akram 2004, s. 293.
- ^ a b c d e Burns 2007, s. 99.
- ^ Nicolle 1994, s. 57.
- ^ a b c Akram 2004, s. 296.
- ^ Gibbon & Milman 2009, s. 147.
- ^ a b c Gibbon & Milman 2009, s. 148.
- ^ Sahas 1972, s. 19.
- ^ Akram 2004, s. 298.
- ^ a b c d Nicolle 1994, s. 58.
- ^ a b Al-Waqidi 750, s. 46.
- ^ Gibbon & Milman 2009, ss. 148-149.
- ^ Akram 2004, s. 299.
- ^ a b Gibbon & Milman 2009, s. 149.
- ^ a b Akram 2004, s. 300.
- ^ a b Sicker 2000, s. 12.
- ^ Crowdy 2006, s. 45.
- ^ Sahas 1972, s. 18.
- ^ a b Akram 2004, s. 301.
- ^ Archer 2008, s. 129.
- ^ a b Gibbon & Milman 2009, s. 150.
- ^ Gibbon & Milman 2009, s. 155.
- ^ Al-Waqidi 750, ss. 55-56.
- ^ Sahas 1972, s. 20.
- ^ Akram 2004, s. 297.
- ^ Burns 2007, s. 105.
- ^ Burns 2007, ss. 106-107.
- ^ Burns 2007, ss. 110.
- ^ Burns 2007, ss. 130-132.
- ^ Gibbon 2008, s. 423.
- Genel
- Akram, Agha Ibrahim (2004), The Sword of Allah: Khalid bin al-Waleed – His Life and Campaigns (İngilizce), Oxford University Press: Pakistan, ISBN
- Archer, Christon I (2008), World History of Warfare (İngilizce), University of Nevada Press, ISBN
- Avi-Yonah, Michael (2003), History of Israel and the Holy Land (İngilizce), Continuum International Publishing Group, ISBN
- Burns, Ross (2007), Damascus: A History (İngilizce), Routledge, ISBN
- Crowdy, Terry (2006), The enemy within: a history of espionage (İngilizce), , ISBN
- Greatrex, Geoffrey; Lieu, Samuel N. C. (2002), The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars (Part II, 363–630 AD) (İngilizce), Routledge, ISBN
- Haldon, John (1997), Byzantium in the Seventh Century: the Transformation of a Culture (İngilizce), Cambridge, ISBN
- Kennedy, Hugh N. (2006), The Byzantine and early Islamic Near East (İngilizce), Ashgate Publishing, ISBN
- Gibbon, Edward; Milman, Henry Hart (2009), The Decline and Fall of the Roman Empire (İngilizce), BiblioBazaar, ISBN
- Nicolle, David (1994), Yarmuk 636 A.D.: The Muslim Conquest of Syria (İngilizce), , ISBN
- Sahas, Daniel J (1972), John of Damascus on Islam: The "Heresy of the Ishmaelites." (İngilizce), BRILL, ISBN
- Sicker, Martin (2000), The Islamic world in ascendancy: from the Arab conquests to the siege of Vienna (İngilizce), Greenwood Publishing Group, ISBN
- Gibbon, Edward (2008), The History of the Decline and Fall of the Roman Empire, Volume 5 (İngilizce), Cosimo, Inc., ISBN
- Pierkins, Russell S. (2017), "Damascus, Arab Conquest of (634 CE)", Shaw, Jeffrey M.; Demy, Timothy J. (Ed.), War and Religion: An Encyclopedia of Faith and Conflict (İngilizce), 1, ABC-CLIO, ss. 227-228, ISBN
Antik kaynaklar
- bin Vâkid el-Eslemî, Ebu Abdullah Muhammed bin Ömer (750), Fatuh al Sham (Suriye'nin Fethi)
- İbn-i İshak, Siyer, 750.
- İman Savunucusu Theofanis, Chronographia, 810–815.
- Taberî, Peygamberler ve Melikler Tarihi, 915.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sam kusatmasi 21 Agustos tan 19 Eylul 634 ea kadar surmus ve sehir Rasidin Halifeligi nin eline gecmistir Sam Muslumanlarin Levant i fethinde Bizans Imparatorlugu nun elinden cikan ilk buyuk sehirdir Sam KusatmasiMuslumanlarin Levant i fethi ve Arap Bizans savaslariKisan Kapisi Sam in alti antik kapisindan birisiTarih21 Agustos 19 Eylul 634a BolgeSam SuriyeSonucRasidin zaferiTaraflarRasidin HalifeligiBizans ImparatorluguKomutanlar ve liderlerOmer Halid bin Velid Amr bin As Surahbil bin Hasene Ebu Ubeyde bin Cerrah Yezid bin Ebu Sufyan Ubade bin SamitThomasGucler20 00015 000 16 000KayiplarAzAgirEmevi Camii ndeki Sam hazinesinin kubbesi Pers Roma savaslarinin sonuncusu Herakleios un Mezopotamya da Perslere karsi basarili bir sefer gerceklestirmesinin ardindan 628 de sona ermistir Muhammed ayni donemde Araplari Islam bayragi altinda birlestirmistir 632 deki olumunden sonra Ebu Bekir onun yerine ilk Rasidun Halifesi olmustur Cesitli ic isyanlari bastiran Ebu Bekir imparatorlugu Arap Yarimadasi sinirlarinin otesine genisletmeye calismistir Nisan 634 te Ebu Bekir Levant ta Bizans Imparatorlugu nu isgal etmis ve Ecnadeyn Muharebesi nde Bizans ordusunu kesin bir sekilde maglup etmistir Musluman ordulari kuzeye dogru ilerleyerek Sam i kusatmistir Sehir monofizit bir piskoposun Musluman baskomutan Halid bin Velid e yalnizca geceleri hafifce savunulan bir mevziye saldirarak sehir duvarlarini asmanin mumkun oldugunu bildirmesinin ardindan ele gecirilmistir Halid Dogu kapisindan saldirarak sehre girerken Bizans garnizonunun komutani Thomas Halid in ikinci komutani Ebu Ubeyde ile Jabiyah kapisinda bariscil bir teslimiyet gorusmesi yapmistir Sehrin teslim edilmesinin ardindan komutanlar baris anlasmasinin sartlarina itiraz etmistir Komutanlar sonunda Ebu Ubeyde nin verdigi baris sartlarinin yerine getirilmesi konusunda anlasmislardir Baris sartlari uc gun boyunca Muslumanlar tarafindan yola cikan Roma konvoyuna karsi hicbir takipte bulunulmayacagina dair guvence iceriyordu Baris sartlarini kabul eden Halid sehrin teslim olmasindan uc gun sonra Samli multecilerin pesinden Antakya ya dogru yola cikmis ve alti gun sonra gunumuz Al Jayyad yakinlarinda savasta onlari maglup etmistir Arka planiRasidun Halifeligi nin Levant i isgalini detaylandiran harita 610 yilinda 602 628 Bizans Sasani Savasi sirasinda Herakleios Phocas i devirdikten sonra Bizans Imparatorlugu nun imparatoru olmustur Herakleios dikkatini imparatorlugunun ic islerine odaklarken Sasani Persleri Mezopotamya yi fethettiler 611 de Suriye yi ele gecirdiler ve Caesarea Mazaca yi isgal etmek icin Anadolu ya girdiler 612 yilinda Herakleios Persleri Anadolu dan kovmustur 613 te Suriye ye karsi bir karsi saldiri baslatmis ancak kesin bir yenilgiye ugramistir Sonraki on yilda Persler Filistin i ve Misir i fethetmis ve Herakleios ordusunu yeniden insa ederek 622 de baslattigi yeni bir saldiriya hazirlanmisKafkasya ve Ermenistan da Perslere ve onlarin muttefiklerine karsi onemli zaferler elde etmistir 627 de Mezopotamya da Perslere karsi cesur bir kis saldirisi baslatmis ve Ninova Muharebesi nde kesin bir zafer kazanmistir Bu zafer Pers baskenti Tizpon u tehdit etmistir Bu felaketler dizisi nedeniyle itibarini kaybeden II Husrev Bizans Imparatorlugu nun isgal altindaki tum topraklarindan cekilmeyi kabul ederek hemen baris talebinde bulunan ogluII Kubad onderligindeki bir darbede oldurulmustur Herakleios 629 yilinda satafatli bir toren ile Gercek Hac i Kudus e geri getirmistir Arabistan da Muhammed Arabistan in buyuk bir kismini tek bir dini ve siyasi otorite altinda birlestirmisti Muhammed Haziran 632 de oldugunde Ebu Bekir yeni kurulan Halife makamina secildi ve Muhammed in siyasi ve dini halefi olmustur Bircok Arap kabilesi Ebubekir e karsi ayaklandi Ridde Savaslari nda Arapca da Dinden Donme Savaslari anlamina gelir Ebu Bekir bu isyanlari bastirmistir 633 yilina gelindiginde Arabistan Medine deki Halife nin merkezi otoritesi altinda siki bir sekilde birlesmisti 633 te Ebu Bekir komsu Sasani ve Bizans imparatorluklarina karsi bir fetih savasi baslatmistir Iran in Irak eyaletinin basarili bir sekilde fethinden sonra Ebu Bekir in guveni artmis ve Nisan 634 te ordulari Bizans Levant ini dort farkli yoldan isgal etmistir Bu ordularin gorev icin cok kucuk oldugu ortaya cikmis ve Ebu Bekir in yetenekli generali Halid bin Velid liderliginde Irak tan takviye gelmistir Colu gecen Halid ibn Velid cesur bir hareketle beklenmedik bir rotadan Suriye ye girmistir Levant taki Bizans savunmasina saldirip onlari devirmis ve hizla Gassani baskenti Busra yi ele gecirmistir Temmuz ayinda Halid in komutasindaki Musluman ordusu Ecnadeyn Muharebesi nde baska bir Bizans ordusunu maglup etmistir Muslumanlar guney kanatlarini temizledikten sonra Sam i kusatmislardir Sehrin kusatilmasi Stratejik bir konuma sahip olan Sam dunyanin her yerinden tuccarlarin ilgisini cekmekteydi Sehir Suriye nin cenneti olarak biliniyordu Tahkimatlar sehrin onemiyle uyumluydu Sehrin ana kismi devasa bir 11 m 36 ft yuksekliginde bir duvar ile cevrelenmisti b Mustahkem sehir yaklasik 1 500 m 4 900 ft uzunlugunda ve 800 m 2 600 ft genisligindeydi Duvarin alti kapisi vardi Dogu Kapisi Bab Sarki Thomas Kapisi Jabiya Kapisi Cennet Kapisi Keisan Kapisi Kucuk Kapi c Barada Nehri Sam in kuzey duvari boyunca uzanmasina ragmen savunma acisindan onem tasimayacak kadar sig bir nehirdi Muslumanlarin Levant i fethi sirasinda Sam in Bizans komutani Imparator Herakleios un damadi Thomas ti d Dindar bir Hristiyan cesareti ve komuta etme becerisinin yani sira zekasi ve ogrenimi ile de taniniyordu DuzenlemelerSam kusatmasi sirasinda Musluman birliklerinin konuslandirilmasi Kirmizi Gerekli kusatma techizati olmadan Islam in yayilisi sirasinda bir sehri kusatiyorlar ve sehrin savunuculari teslim olana kadar sehrin erzak ihtiyacini engelliyorlardi Kennedy 2006 s 33 Bu arada mumkunse gizlilik ve casusluk yoluyla sehre girme sansindan yararlaniyorlardi Musluman ordulari genellikle sehri bolgenin geri kalanindan izole ediyorlar ve hayati oneme sahip yollara gozculer yerlestiriyorlardi Sam kusatmasindan once Halid burayi kuzey Suriye nin geri kalanindan izole etti Batida Irbid deki bir suvari mufrezesi Bizans garnizonunun dikkatini cekti Bu mufreze ayni zamanda Medine ye giden Musluman tedarik hatlarini da koruyordu Dolayisiyla bu suvari mufrezesi Suriye cephesindeki Musluman kuvvetlerin artcisi olarak gorev yapiyordu Baska bir mufreze Emesa yolunda sehirden yaklasik 10 mil 16 km uzakliktaki Beyt Lihya yakinlarinda bir mevzi almak uzere gonderildi Talimatlari herhangi bir Bizans destek birliginin arastirilmasiydi Bizans in bir destek cabasini yenilgiye ugratamaz veya geri puskurtemezse mufreze komutanina Halid den takviye gondermesi talimati verildi Halid Sam i izole ettikten sonra 21 Agustos ta Hicri 13 Cemadi ul Akhir in 20 si ordusuna sehri kusatma emri verdi Kolordu komutanlarina herhangi bir Bizans saldirisini ilgili kapilardan puskurtmeleri ve agir bir saldiri durumunda yardim istemeleri talimati verildi Dharar bin el Azwar gezici muhafizlardan 2 000 atliya geceleri kapilar arasindaki bos alanda devriye gezmelerini ve Bizanslilarin saldirdigi birlikleri takviye etmelerini emretti Asagidaki Musluman generaller Sam in alti kapisini kusatti Kapidaki her komutanin komutasi altinda 4 000 5 000 kuvvet vardi Dogu Kapisi Rafay bin Umeyr Thomas Kapisi Surahbil Jabiya Kapisi Ebu Ubeyde Cennet Kapisi Amr Keisan Kapisi Yezid Kucuk Kapi Yezid Halid kuvvetlerinin ana govdesini dogu kapisina Rafay bin Umeyr in komutasina verdi Karargahini dogu kapisindan kisa bir mesafede o zamandan beri Deir el Halid olarak bilinen Halid manastiri olarak bilinen bir manastirda kurdu Halid in ordusu sehri kusatarak Sam a malzeme akisini durdurmustu bu arada Sam Guta si Musluman ordusuna Halid in adamlari ve binekleri icin ihtiyac duydugu tum malzemeleri sagliyordu Bizans destek gucleri Imparator Herakleios 9 Eylul de sayisinin 12 000 civarinda oldugu sanilan bir yardim gucu gondermistir Emesa dan Sam a giden yola gonderilen gozculer bir Bizans ordusunun yaklastigini bildirdiler Bu haberi duyan Halid Rafay bin Umeyr i 5 000 askerle gonderdi Sam in 20 mil 32 km kuzeyinde Sam Emesa yolu uzerindeki Uqab Gecidi nde Kartal Gecidi kuvvetler karsilastilar Muslumanlar yetersiz kaldi ve kisa surede Bizans birlikleri tarafindan kusatildilar Ancak Bizanslilar Musluman mufrezesini yenemeden Halid 4 000 kisilik baska bir birlikle geldi ve onlari bozguna ugratti O zamandan beri bu catisma Uqab Gecidi Muharebesi olarak bilinmeye baslanmistir Musluman kusatma kuvvetleri Bizans yardim kuvvetini puskurtmek icin 9 000 kisinin ayrilmasiyla zayiflamisti Bizans garnizonu Musluman ordusuna karsi harekete gecmis olsaydi tarihciler savunucularin Musluman hatlarini yarip kusatmayi kaldirabileceklerine dusunurler Durumun tehlikesini anlayan Halid aceleyle Sam a geri donmustur Ilk Bizans saldirisi Thomas kapisindaki Sam Duvari Su anda yalnizca 7 metre 23 fit yuksekliginde olmasina ragmen kusatma sirasinda 11 m 36 ft metre yuksekligindeydi Sam 4 m 13 ft yukseldi o zamandan beri Hicbir takviye gelmeyecegini anlayan Thomas bir karsi saldiri baslatmaya karar vermistir Eylul ayinin ucuncu haftasinin baslarinda Thomas Thomas Kapisi ndan kusatmayi yarabilecek kadar bir guc olusturmak icin sehrin her kesiminden adamlari toplamistir Orada yaklasik 5 000 kisilik birligiyle Surahbil yer almaktaydi Bizans saldirisi Muslumanlara yonelik yogun bir ok yagmuruyla baslamistir Duvardaki okcular tarafindan korunan Bizans piyadeleri kapidan gecerek savas duzeninde ilerlediler Saldiriyi Thomas in kendisi yonetmekteydi Bu harekat sirasinda Thomas sag gozune bir okla vurulmustur Musluman hatlarini yarmada basarisiz olan Bizanslilar kaleye geri cekildiler Yarali Thomas in karsiliginda bin goz almaya yemin ettigi soylenir O gece icin bir buyuk huruc daha emretmistir Ikinci Bizans saldirisi Bu sefer Thomas dort kapidan es zamanli saldirilar baslatmayi planlamistir Ana bolge orada konuslanmis bitkin Musluman birliklerinden tam anlamiyla yararlanmak icin yine Thomas kapisi olacakti Diger kapilardan Cabiya Kapisi Kucuk Kapi ve Dogu Kapisi yapilan saldirilar diger Musluman birliklerini Thomas kapisindaki Shurhabil in birliklerine yardim edemeyecekleri sekilde baglamayi amaclamaktaydi Thomas Dogu Kapisi nda diger kapilardan daha fazla kuvvet toplamis boylece Halid Surahbil in yardimina gidemeyecek ve bu belirleyici bolgede komutayi ele alamayacakti Thomas in birkac kapiya saldirisi ayni zamanda operasyona daha fazla esneklik kazandirmistir boylece Thomas Kapisi disindaki herhangi bir sektorde basari elde edilirse bu basaridan atilimi gerceklestirmek icin o sektore birlikler gonderilerek yararlanilabilecekti Thomas Halid in canli yakalanmasini emretti Jabiya Kapisi ndaki zorlu catismanin ardindan komutan Ebu Ubeyde ve adamlari saldiriyi puskurttu ve Bizanslilar hizla sehre geri donduler Komutan Yezid ve adamlarinin korudugu Kucuk Kapi da savas yogundu Yezid in daha az askeri vardi ama Dharar Seyyar Muhafizlardan olusan 2 000 suvarisiyle Yezid in yardimina gelmistir Suvariler Bizans huruc kuvvetinin kanadina saldirdi ve saldiriyi puskurttuler Dogu Kapisi nda da durum ciddilesti cunku bu bolgeye daha buyuk bir Bizans kuvveti tahsis edilmisti Rafay onlarin saldirilarina dayanamadi Halid in 400 tecrubeli suvari rezerviyle zamaninda gelisi ve ardindan Bizans kanadina saldirisi Dogu Kapisi ndaki saldirida donum noktasi olmustur En agir catisma Thomas in hucumu bizzat komuta ettigi Thomas kapisinda meydana gelmistir Yogun catismalarin ardindan Musluman cephesinde herhangi bir zayiflama olmadigini goren Thomas saldiriyi surdurmenin sonucsuz kalacagina ve adamlari arasinda daha da agir kayiplara yol acacagina karar verdi Geri cekilme emrini verdi ve Romalilar sabit bir hizla geri cekildiler bu sirada Muslumanlar tarafindan yogun bir ok yagmuruna maruz kaldilar Bu Thomas in kusatmayi kirmaya yonelik son girisimiydi Girisim basarisiz olmustu Bu saldirilarda cok fazla askerini kaybetmisti gucu artik sehir surlarinin disinda savasmaya gucleri yetmiyordu Halid in saldirisiDogu kapisi kalintilari Halid in birlikleri bu kapidan Sam a girdi 18 Eylul de Jonah adli Suryani monofizit rahip Halid e o gece sehirde bir festival kutlamasi yapildigini bildirmistir e Senlikler Halid e nispeten az savunulan surlara surpriz bir saldiri yaparak sehri ele gecirme firsati vermistir Karsiliginda Jonah kendisi ve nisanlisi icin dokunulmazlik talep etmistir Musluman kroniklerine gore Sam i kusatacak olan Musluman ordusunun gelmesi nedeniyle hala ona teslim edilmemis rivayetlere gore ise bu bilgiyle Halid e sadece karisini bir an once almak icin gelmisti Jonah da Musluman oldu Tum ordu icin koordineli bir saldiri plani yapmaya vakti olmayan Halid Dogu Kapisi na bizzat saldirmaya karar vermistir O Ka ka ibn Amr ve Mazur ibn Adi kapinin yanindan el ele duvara tirmandilar Duvarin bu kismi en guclu kisim olmasi nedeniyle tepede herhangi bir koruma gorevlendirilmemisti Halatlari duvara sabitlediler ve uste bekleyen 100 secilmis askere attilar Tirmananlara yardim etmesi icin birkac adam birakan Halid sehre indi ve Dogu Kapisi nin ic kismindaki muhafizlari oldurdu Halid ve Qa qa kapiyi actilar ve Halid in adamlarinin geri kalani sehre girdi Yogun bir savas basladi Thomas ordunun geri kalaninin diger kapilardan hareket etmedigini gorunce once sehre yalnizca Halid in ordusunun girdigini ikinci olarak diger kolordu komutanlarinin savunmadaki gedikten habersiz oldugunu varsaydi Thomas son bir kez Sam i kurtarmaya calisti Halid in ikinci komutani Ebu Ubeyde ile konusmak icin Jabiya Kapisi na elciler gondermis ve kaleyi bariscil bir sekilde teslim etmeyi ve cizyeyi odemeyi teklif etmistir Barissever dogasiyla taninan Ebu Ubeyde Halid in de ayni fikirde olacagini dusunerek sartlari kabul etmistir Haber tum kolordu komutanlarina gonderilmistir Safaktan sonra Ebu Ubeyde Cabiye kapisindan ve diger komutanlar kendi kapilarindan Sam a girerken Halid in birlikleri hala Dogu Kapisindan sehirde savasiyordular Ebu Ubeyde Thomas ve birkac ileri gelen ile Sam in piskoposlari esliginde birlikleriyle bariscil bir sekilde sehrin merkezine dogru yurudu Halid ve adamlari Dogu Kapisi ndan Sam in merkezine dogru savasarak direnen herkesi oldurduler Komutanlar sehrin merkezindeki Sam daki Mariamite Katedrali nde bulustular Sehrin ele gecirilmesi Halid sehri zorla fethettigini savundu Ebu Ubeyde kendisi ile Thomas arasindaki baris anlasmasi yoluyla sehrin teslim oldugunu ileri surdu Kolordu komutanlari durumu tartisti ve Halid in isteksiz de olsa kabul ettigi baris anlasmasina uyulmasi gerektigini soyledikleri rivayet edilir Baris anlasmasinin sartlari kimsenin kolelestirilmeyecegi tapinaklara zarar verilmeyecegi hicbir seyin ganimet olarak alinmayacagi ve Thomas a ve Sam in Musluman yonetimi altinda yasamaya gonullu olmayan her vatandasina guvenli gecis hakki verilmesiydi Baris anlasmasinda ayrica barisin uc gun sonra sona erecegi ve Muslumanlarin bu uc gun sonra anlasmayi bozmadan saldirabilecekleri belirtiliyordu Asagidaki anlasma Halid bin Velid tarafindan hazirlanmis ve imzalanmistir Rahman ve Rahim olan Allah in adiyla Bu Halid bin Velid tarafindan verilmistir sic Sam halkina Muslumanlar iceri girince kendileri mallari mabetleri ve hicbir seyi yikilmayacak olan sehirlerinin surlari guvenlik icinde olacaktir Onlar bu garantiyi Allah Resulullah Halife Omer ve Muslumanlar adina almislar ve cizye verdikleri surece kendilerinden hayirdan baska bir sey almayacaklar SonrasiHalid in Dogu Kapisi ndan sehre girmesine yardim eden Suryani Jonah ona Antakya ya giden kestirme yolu gostermistir Bir suvari alayina liderlik eden Halid Antakya yakinlarinda denizde Sam dan gelen Bizans multecilerinden olusan bir konvoyu yakalamistir Nicolle 1994 s 59 Uc gunluk ateskes bitmisti Halid in suvarileri siddetli yagmur sirasinda konvoya saldirdilar Sonraki savasta Halid in Thomas i bir duelloda oldurdugu rivayet edilir Brokar Cayiri Muharebesi olarak bilinen savastan sonra Muslumanlar buyuk miktarda brokari ganimet olarak ele gecirmislerdir Ayrica Herakleios un kizi Thomas in karisi da yakalanmistir Tarihlere gore Halid i Antakya ya giden kestirme yolda yonlendiren Yunanli Jonah nisanlisini ele gecirdi ama nisanlisi intihar etti Halid Jonah a Imparator Herakleios un kizini teklif etti ama Jonah onu reddetti Halid onu babasina geri gonderdi Jonah iki yil sonra Yermuk Muharebesi nde olmustur Halife Ebu Bekir Medine de oldu ve Omer i halefi yapti Omer Halid i Musluman ordusunun komutanligindan almis ve yeni baskomutan olarak Ebu Ubeyde yi atamistir Daha sonraki yillarda Yermuk Muharebesi nin ardindan Rasidun Halifeligi tum Levant i ilhak etmis ve ardindan 638 de Antakya nin fethi gerceklesmistir 639 a gelindiginde Bizanslilar Ermenistan i ve Mezopotamya yi kaybettiler Imparator Herakleios Misir ve Anadolu nun savunmasina yogunlasti ve buradaki tum Bizans surlarini terk ederek Kayserya nin batisinda Anadolu da bir tampon bolge olusturdu Araplar hicbir zaman Anadolu yu isgal etmediler Ancak 642 yilina gelindiginde Bizanslilar Misir ve Trablusgarp i Halifelige kaybettiler Sam sehrini Araplar yonetirken Mekke Medine ve Suriye Colu nden giderek buyuyen Arap Musluman topluluguyla birlikte Sam in nufusu cogunlukla Hristiyan Dogu Ortodoks ve Monofizit olarak kalmistir Sehir Islami Suriye nin baskenti oldu Ilk Musluman valisi sehri ele geciren Musluman ordusunun komutanlarindan Yezid ibn Ebu Sufyan oldu Yezid 640 yilinda vebadan oldu ve yerine kucuk kardesi I Muaviye gecmistir Son Rashidun Halifesi Ali nin 661 de oldurulmesinden sonra Muaviye kendisini Emevi hanedanini kuran Islam imparatorlugunun halifesi olarak atamistir Sam daha sonra Emevi Halifeligi nin baskenti oldu ve Emevi Halifeligi vilayetlerinin gelir fazlasinin tumu Sam hazinesine devredilmistir Arapca nin da resmi dil olarak kurulmasi sehrin Arap azinligina idari islerde Yunanca konusan Hristiyanlara gore bir avantaj saglamistir Emeviler doneminde ticaret ve ekonomi gelisen sehirde Sam 750 yilinda Abbasilerin eline gecene kadar dunyanin en goz kamastirici sehirlerinden biri olarak kalmistir 25 Agustos 750 de Irak taki Zap Suyu Muharebesi nde Emevileri maglup eden Abbasiler cok az direnisle karsilastiktan sonra Sam i fethettiler Abbasi Halifeligi nin mujdelenmesiyle Sam Islam in yeni baskenti Bagdat in golgesinde kaldi ve ona tabi olmustur Notlar a Burns e 2007 gore kusatma Eylul 635 te bitti b O tarihten bu yana Sam sehri 4 metre yukseldi boylece duvar artik yerden sadece 7 metre yuksektedir Bkz Akram 2004 s 294 c Bkz Sam in surlari ve kapilari d Edward Gibbon a gore Kibir Araplari Thomas in imparatorun damadi olduguna inandirdi Herakleios un cocuklarini iki karisindan taniyoruz ve onun august kizi Sam da surgundeyken evlenmezdi bkz du Cange Historia Byzantina Familiae Byzantinae s 118 119 Daha az dindar olsaydi genc kizin mesruiyetinden yalnizca suphelenebilirdim e Hangi festival oldugu belli degil bazi eski Musluman kaynaklar bunun Sam in bas rahibinin oglunun dogumunun kutlanmasi oldugunu soyluyor Vakidi s 46 KaynakcaOzel Akram 2004 s 290 Pierkins 2017 s 227 Akram 2004 s 188 Akram 2004 s 372 Avi Yonah 2003 s 129 Haldon 1997 s 41 Greatrex amp Lieu 2002 ss 189 190 Greatrex amp Lieu 2002 s 196 a b Greatrex amp Lieu 2002 ss 217 227 Haldon 1997 s 46 Nicolle 1994 ss 12 14 Kennedy 2006 s 25 Nicolle 1994 s 33 Nicolle 1994 s 56 a b c Akram 2004 s 294 Akram 2004 s 291 a b Akram 2004 s 293 a b c d e Burns 2007 s 99 Nicolle 1994 s 57 a b c Akram 2004 s 296 Gibbon amp Milman 2009 s 147 a b c Gibbon amp Milman 2009 s 148 Sahas 1972 s 19 Akram 2004 s 298 a b c d Nicolle 1994 s 58 a b Al Waqidi 750 s 46 Gibbon amp Milman 2009 ss 148 149 Akram 2004 s 299 a b Gibbon amp Milman 2009 s 149 a b Akram 2004 s 300 a b Sicker 2000 s 12 Crowdy 2006 s 45 Sahas 1972 s 18 a b Akram 2004 s 301 Archer 2008 s 129 a b Gibbon amp Milman 2009 s 150 Gibbon amp Milman 2009 s 155 Al Waqidi 750 ss 55 56 Sahas 1972 s 20 Akram 2004 s 297 Burns 2007 s 105 Burns 2007 ss 106 107 Burns 2007 ss 110 Burns 2007 ss 130 132 Gibbon 2008 s 423 GenelAkram Agha Ibrahim 2004 The Sword of Allah Khalid bin al Waleed His Life and Campaigns Ingilizce Oxford University Press Pakistan ISBN 0 19 597714 9 Archer Christon I 2008 World History of Warfare Ingilizce University of Nevada Press ISBN 978 0 8032 1941 0 Avi Yonah Michael 2003 History of Israel and the Holy Land Ingilizce Continuum International Publishing Group ISBN 978 0 8264 1526 4 Burns Ross 2007 Damascus A History Ingilizce Routledge ISBN 978 1 134 48850 6 Crowdy Terry 2006 The enemy within a history of espionage Ingilizce ISBN 978 1 84176 933 2 Greatrex Geoffrey Lieu Samuel N C 2002 The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars Part II 363 630 AD Ingilizce Routledge ISBN 0 415 14687 9 Haldon John 1997 Byzantium in the Seventh Century the Transformation of a Culture Ingilizce Cambridge ISBN 0 521 31917 X Kennedy Hugh N 2006 The Byzantine and early Islamic Near East Ingilizce Ashgate Publishing ISBN 978 0 7546 5909 9 Gibbon Edward Milman Henry Hart 2009 The Decline and Fall of the Roman Empire Ingilizce BiblioBazaar ISBN 978 1 113 92820 7 Nicolle David 1994 Yarmuk 636 A D The Muslim Conquest of Syria Ingilizce ISBN 1 85532 414 8 Sahas Daniel J 1972 John of Damascus on Islam The Heresy of the Ishmaelites Ingilizce BRILL ISBN 978 90 04 03495 2 Sicker Martin 2000 The Islamic world in ascendancy from the Arab conquests to the siege of Vienna Ingilizce Greenwood Publishing Group ISBN 978 0 275 96892 2 Gibbon Edward 2008 The History of the Decline and Fall of the Roman Empire Volume 5 Ingilizce Cosimo Inc ISBN 978 1 60520 127 6 Pierkins Russell S 2017 Damascus Arab Conquest of 634 CE Shaw Jeffrey M Demy Timothy J Ed War and Religion An Encyclopedia of Faith and Conflict Ingilizce 1 ABC CLIO ss 227 228 ISBN 978 1 61069 517 6 Antik kaynaklar bin Vakid el Eslemi Ebu Abdullah Muhammed bin Omer 750 Fatuh al Sham Suriye nin Fethi Ibn i Ishak Siyer 750 Iman Savunucusu Theofanis Chronographia 810 815 Taberi Peygamberler ve Melikler Tarihi 915