Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
1509 Konstantiniyye depremi veya 1509 Büyük İstanbul depremi, 10 Eylül 1509 tarihinde merkez üssü Marmara Denizi'nin kuzeydoğusu olan, 7.2 Ms (± 0.8) büyüklüğünde meydana gelen deprem. Tarihsel kayıtlara göre deprem sonucunda Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti Konstantiniyye'de 4 bin ila 13 bin arasında kişi hayatını kaybetti, 10 binden fazla kişi yaralandı, yaklaşık 1070 hane yıkıldı ve binlerce yapı ağır hasar aldı. Ayrıca depremin ardından oluşan ve yüksekliği bazı yerlerde 6 metreye varan tsunami dalgaları şehrin surlarını aşarak güzergahı üzerindeki semtlere ağır hasar verdi. En büyük yıkımın İstanbul'da olduğu depremin etkisi Bolu'dan Edirne'ye kadar hissedildi. Oluşturduğu ağır hasar sebebiyle halk arasında "Küçük Kıyamet" (Kıyamet-i Suğra) olarak adlandırılan deprem, son 500 yıl içinde Marmara bölgesinde gerçekleşmiş olan en büyük ve en yıkıcı depremlerden birisi olarak kayıtlara geçti.
 | |
| Yerel tarih | 10 Eylül 1509)[not] |
|---|---|
| Yerel saat | 22:00 veya 04:00 civarı |
| Süre | 50 sn |
| Büyüklük | 7.2 Ms veya 8.0 Ms civarı 7.65 Mw |
| Merkez üs | 40°45′N 29°00′E / 40.75°K 29.00°D Prens Adaları açıkları, Marmara Denizi |
| Fay | Kuzey Anadolu Fay Hattı |
| Maks. şiddet | X (Yoğun) – XI (Aşırı) |
| Tsunami | 6 metre (maks.) |
| Etkilenen ülkeler/bölgeler |  Osmanlı Devleti |
| Kayıplar | 4000~13000 ölü 10000+ yaralı 1070 hane yıkıldı Binlerce yapı ağır hasar aldı |
Jeolojik ve tektonik arka plan
Anadolu'nun kuzeybatısındaki Marmara Denizi bölgesinin aktif tektoniği, sismik yüzey faylanmaları ile birçok büyük deprem üreten (sağ yanal atılımlı) Kuzey Anadolu Fay Zonu (KAF) tarafından domine edilir. KAF'taki sağ yanal faylanma İzmit'in batısına kadar devam eder, ancak Marmara Denizi'nde birkaç paralel alt kol üzerine dağılır. Marmara Denizi'ndeki sismik yansıma araştırmaları, büyük normal bileşenlere sahip birçok fay ortaya çıkarmakta ve kenarlarında normal faylanma mekanizmalı depremler görülmektedir.
Dünyanın ve günümüzde Türkiye'nin en aktif fay hatlarından birisi olarak kabul edilen Kuzey Anadolu Fay Hattı, batıda Ege Denizi'nden başlayıp doğuda İran-Türkiye sınırına kadar 1500 km uzunlukta sağ-yanal atımlı olarak uzanmaktadır. KAF tarihte ve günümüzde birçok can kaybı ve maddi kayıp ile sonuçlanan yıkıcı depremler üretmiştir. Marmara Denizi bölgesinin son 2000 yıldaki uzun vadeli sismisitesinin yakın zamanda yeniden değerlendirilmesi ile, büyüklükleri 6.8 ila 7.4 arasında değişen 15 büyük deprem tespit edildi. 1509 depreminden önceki en büyük deprem İstanbul'un Fethi'nden 36 yıl sonra 14 Ocak 1489 (894 yılı Safer ayının on üçüncü günü) meydana geldi. Osmanlı kaynaklarında "...bir azim zelzele vaki olup nice minareler ve binalar yıkılıp harap oldu..." ifadelerinin geçtiği depremin şiddeti VIII olarak tahmin edilmiştir.
Deprem ve etkileri
Deprem, 10 Eylül 1509[not] tarihinde Osmanlı İmparatorluğu sınırları içindeki Marmara Denizi'nin kuzeydoğusunda, başkent Konstantinopolis’e 29 km uzaklıktaki Adalar'ın güneyinde meydana geldi. Bazı kaynaklarda yerel saatte 22:00, diğer kaynaklarda ise gece 04:00 civarında meydana geldiği bildirilen depremin yüzey dalgası büyüklüğü daha önceki araştırmalara göre farklı olmakla birlikte, 7.2 Ms ile 8.0 Ms arasında tahmin edildi. 50 saniye süren depremin merkez üssünün günümüz ölçümleri ile Adalar segmenti üzerinde bulunduğu belirlendi. Kuzey Anadolu Fay Hattı'nın Çınarcık Havzasından Marmara Denizi'nin doğusundaki İzmit Körfezi'ne kadar 70 km (43 mil) ila 100 km (62 mil) arasında bir fayın kırıldığı düşünülmektedir.Mercalli şiddet ölçeği'ne göre depremin şiddeti X (yoğun) veya XI (aşırı) olarak belirlendi.Çınarcık Havzasında deprem tarihine denk gelen bir türbidit yatağı tespit edilmiştir.
Depremin ardından bazı noktalarda boyu 6 metreye kadar ulaşan tsunami meydana geldi. Şehrin surları ve Ceneviz Surlarını aşan dalgalar yerleşim yerlerinin içine kadar girerken, İstanbul Surları zarar gördü. Özellikle Galata bölgesinde çok sayıda ev sular altında kalarak denize karıştı. Marmara Denizinde gözlemlenen tsunaminin sadece deprem ile ilgili değil, depremin tetiklediği (deniz tabanı heyelanlarından) da kaynaklandığı deprem bilimciler tarafından öngörüldü. Depremin zemine etkisi ile ilgili tek bilgi, Konstantinopolis ve Pera'da bazı yerlerde deprem sonucu yerin yarıldığı ve muhtemelen Haliç kıyılarında derin çatlakların olduğu bilgisi Tevârîh-i Âl-i Osman tarafından rapor edildi.Artçı depremler ise kırk gün boyunca devam etti. Yarım saatlik aralıklarla meydana gelen ve doğası gereği şiddetli ve uzun süren büyük şoklar, sakinleri açık parklara ve meydanlara sığınmaya zorladı.
Depremin, İmparatorluğun Rumeli Eyaleti'ne bağlı Edirne, Çorlu, Gelibolu ve II. Bayezid'in doğum yeri olan ve günümüzde Yunanistan sınırları içinde kalan Dimetoka'da dahi hasara yol açtığına dair raporlar bildirildi. Aynı dönemde Kahire'de bulunan tarihçi Muhammed İbn İyas (1448-1522), vaka-i namesinde 1509 depreminin Memlûk Devletindeki etkisine dair bir kayıt bırakmıştır.
Kayıplar ve hasar
Toplam nüfusunun 160-200 bin kişi olduğu tahmin edilen İstanbul ve Galata'da bazı kayıtlara göre en az 4000, farklı kaynaklara göre ise 13.000'den fazla insan öldü, 10 binden fazla kişi ise yaralandı. Nüfus oranlaması ile şehir halkının yaklaşık %10'u deprem sonucunda öldü ya da yaralandı.
Depremin ardından başkent Konstantinopolis'te zarar görmeyen tek bir ev kalmadı. Surlar, hamamlar, kuleler, medreseler, sütunlar, dükkân ve evler yıkılırken, pek çok yapı ve tarihî eser ağır hasar gördü. Şehirdeki 80.000 binadan 1070'i tamamen yıkıldı. 109 cami yerle bir oldu ve ayakta kalanların çoğunun ise minareleri hasar gördü. Eğrikapı'dan Yedikule'ye kadar Konstantinopolis Surlarında bulunan burçlardan 49'u yıkıldı veya tahrip oldu. Ayrıca surların son büyük kalıntısı olan ve 1900 yıl boyunca ayakta kalan İsa Kapısı yıkıldı. Şehrin o dönemde en büyük iki camisinden biri olan Fatih Camii ile henüz inşası yeni tamamlanan Bayezid Camii ağır hasar aldı. Fatih Camii'ndeki dört büyük fil ayağı sütununda yarıklar oluşurken, caminin hem sağ hem sol tarafındaki demir kirişler büküldü ve ana kubbenin yarısı parçalanarak çöktü. Beyazid Camii'nin imaret ve ana kubbesi parçalanırken külliyenin içindeki diğer kubbeler ve kemerler kısmen yıkıldı, kiler ve minaresi ise çöktü. Ayasofya'nın İstanbul'un Fethinden sonra yapılan minaresi yıkıldı. Caminin içindeki Bizans mozaiklerini örtmek için kullanılan sıva dökülerek Hristiyan tasvirlerini oluşturan İsa ve havarileri ile Meryem freskleri ortaya çıktı.
Avrupa yakasındaki Rumeli Hisarı, Anadolu yakasındaki Anadolu Hisarı, Yoros Kalesi ve Kız Kulesi depremin ardından hasar aldı. Aziz John Theologos Kilisesi de dahil birçok kilise yerle bir oldu. İstanbul'un doğusunda o dönem küçük ve az yerleşim bulunan Burgazada ve Heybeliada'da, Kurtarıcı İsa ve Aya Prodromou Rum Ortodoks Kiliselerinin kubbeleri çöktü.Fatih Sultan Mehmed'in Eski Saray'ın içine dahil ettiği Theodosius Sütunu ağır hasar aldı. Şehzadebaşı yakınlarında bulunan ve şehre su sağlayan Bozdoğan Kemeri de etkilendi. Kemerin Şehzade Camii yakınındaki kısmı zarar gördü. Hadım Ali Paşa Camii'nde hasar tespit edilirken, Hipodrom'daki altı sütun ve Dikilitaş devrildi. Başkentin yaklaşık 30 km batısındaki Küçükçekmece'deki iki ahşap köprü de hasar gördü ve onarılmak zorunda kalındı.Topkapı Sarayı'nda Sultan II. Bayezid'in yatak odası çökerken, padişah birkaç saat önce namaz kılmaya kalkmak için odadan ayrıldığından zarar görmedi.
Sonrası ve şehrin yeniden inşası
Sultan II. Bayezid on gün boyunca saray bahçesi olan Gülhane Parkı'nda kurulan çadırda kaldıktan sonra 23 Ekim 1509'da İstanbul'dan eski başkent Edirne'ye gitti. Burada Dîvân-ı Hümâyunu toplayarak depremden sonra afetin etkilerinin azaltılmasına yönelik kararlar aldı. Sultan, deprem sonrası yeniden inşa ile bakım ve onarım işleri için Anadolu'dan 37 bin, Rumeli'den 29 bin işçi ve 3000 usta görevlendirdi. Ayrıca her yirmi evden bir kişi işçi olarak alındı ve hane başına 22 akçe geçici vergi toplandı. Tüm çalışmalar Mimar Hayreddin'in nezaretinde gerçekleştirildi. Deprem sonrası padişah tarafından çıkarılan ferman ile dolgu zeminler üzerine yapı yasağı getirildi ve başkentte inşa edilecek tüm yapıların ahşap-karkas malzemeden olması emredildi.II. Bayezid'in çıkardığı bu ferman aynı zamanda Türkiye’de yapı tipi ve kullanılacak yapı malzemelerine dair kurallar getiren ilk yasal düzenleme olarak kabul edilmektedir. 23 Mart 1510'da başlayan yeniden inşa ve onarım çalışmaları iki ay gibi kısa bir sürede bitirilerek 1 Haziran 1510'da tamamlandı. Evler, camiler, şehrin surları, köprüler, Rumeli ve Anadolu Hisarlarının tahrip olan yerleri, Kız Kulesi, medreseler, hanlar, çeşmeler yeniden inşa edildi ve tadilattan geçirildi.
Nitelendirme ve kehanetler
Bitmek bilmeyen artçı sarsıntılar ve depremin yarattığı tahribat ve kayıp nedeniyle Osmanlı tarihçileri ile halk, başa gelen felaketi Kıyamet-i Suğra yani "Küçük Kıyamet" olarak nitelendirdiler. Bu tabir, Kıyamet'in geldiğini korkunç bir deprem ile haber veren Kur'an'ın 99. suresi olan Zelzele Suresi'ne atıfta bulunarak, depremleri kıyametle ilişkilendiren bir İslami eskatoloji geleneğinden gelmektedir.
Rivayete göre, Sina Dağı eteklerinde bulunan Azize Katerina Manastırı'ndan Rum bir keşiş, padişahın sarayında hazır bulunduğu sırada bir deprem olacağı kehanetinde bulundu. İstanbul'un Fethi'nden sonra şehrin artık bir Bizans kenti olmamasına içerleyen Avrupa'daki yorumlarda deprem, "Hristiyan dünyasına karşı silaha sarılan Türkler için Tanrı'nın layık gördüğü bir ceza" olarak görüldü. Depremin olduğu dönemde hayatta olan Fransız astrolog ve kahin Nostradamus'un kehanetlerinin yer aldığı kitabının II.52 numaralı dörtlüğünde 1509 depremine atıf yapmış olabileceği ileri sürüldü.Solakzade Mehmed Çelebi, 17. yüzyılda kaleme aldığı bir kitabın 1509 depremi ile ilgili olan kısmında, Sultan II. Bayezid'in vezirlerine ve ordu komutanlarına "depremin, başarısızlıklarının bir cezası olduğunu" söylediğini yazdı.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Notlar
- ^ Bazı kaynaklarda depremin tarihi 14 Eylül 1509 olarak geçmektedir
- Özel
- ^ a b c d e Abdülkadir Gündüz, Süha Türkmen, Umut Eryiğit, Yunus Karaca, Murat Aydın (2013). (PDF) (İngilizce). Karadeniz Teknik Üniversitesi. s. 34. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ "ResearchGate". 12 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Mart 2023.
- ^ a b c d e f g h Ali Nusret (17 Ağustos 2021). "İstanbul'un altüst olduğu gün: Küçük Kıyamet Depremi". The Independent. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ a b c d e f Kazuaki Sawai. (PDF) (İngilizce). Hermes. ss. 36-37. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Aralık 2023.
- ^ a b "Türkiye'deki Önemli Tsunamiler". Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü. 12 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Eylül 2021.
- ^ a b . Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. 6 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ a b c d e f g h i N. N. Ambraseys (Aralık 2001). "The Earthquake of 1509 in the Sea of Marmara, Turkey, Revisited" (İngilizce). 91 (6). Amerikan Sismoloji Derneği. ss. 1397-1416. 21 Mart 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ a b M. Sinan Genim (15 Kasım 2020). "Tarihte İstanbul depremleri". Milliyet. 12 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Eylül 2021.
- ^ . Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. 4 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2021.
- ^ a b Lozefski, G.; McHugh, C.; Cormier, M-H.; Seeber, L.; Çagatay, N.; Okay, N. (2004). . 8 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2010.
- ^ Thomas Brooks (1670). London's Lamentations: Or, A Serious Discourse Concerning that Late Fiery (İngilizce) (Wisconsin-Madison Üniversitesi bas.). J. Hancock and N. Ponder. s. 95. 12 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Eylül 2021.
- ^ a b Murat Bardakçı (18 Haziran 2017). "İşte, Türkiye'nin tam beş asır önce yazılmış ilk deprem hasarı raporu". Haberturk.com. 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ "MARMARA VE İSTANBUL'DA DEPREM TEHLİKESİ" (PDF). 29 Ekim 2012 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 25 Ekim 2011.
- ^ Şerife Özata; Sevgül Limoncu (20 Mayıs 2014). "16. ve 20. yy. Arası İstanbul ve Yakın Çevresinde Meydana Gelen Deprem Sonrası Barınma Uygulamalarının İncelenmesi" (PDF). 9 (3). Yıldız Teknik Üniversitesi. s. 219. doi:10.5505/MEGARON.2014.04706. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ Elzabeth Angell. (İngilizce). History of Istanbul. 20 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2021.
- ^ Miszczak, Izabela (10 Mart 2021). Edirne: Gateway to the Balkans (İngilizce). ASLAN Izabela Sobota-Miszczak. ISBN . 10 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Ekim 2022.
- ^ Peter Lemesurier (2014). Nostradamus: The Next 50 Years: Covering The Forthcoming Invasion Of Europe (İngilizce). Hachette UK. s. 178. ISBN . 12 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Eylül 2021.
- ^ Amit Bein (3 Kasım 2008). "The Istanbul Earthquake of 1894 and Science in the Late Ottoman Empire" (İngilizce), 44. Middle Eastern Studies. ss. 909-924. doi:10.1080/00263200802426021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
1509 Konstantiniyye depremi veya 1509 Buyuk Istanbul depremi 10 Eylul 1509 tarihinde merkez ussu Marmara Denizi nin kuzeydogusu olan 7 2 Ms 0 8 buyuklugunde meydana gelen deprem Tarihsel kayitlara gore deprem sonucunda Osmanli Imparatorlugu nun baskenti Konstantiniyye de 4 bin ila 13 bin arasinda kisi hayatini kaybetti 10 binden fazla kisi yaralandi yaklasik 1070 hane yikildi ve binlerce yapi agir hasar aldi Ayrica depremin ardindan olusan ve yuksekligi bazi yerlerde 6 metreye varan tsunami dalgalari sehrin surlarini asarak guzergahi uzerindeki semtlere agir hasar verdi En buyuk yikimin Istanbul da oldugu depremin etkisi Bolu dan Edirne ye kadar hissedildi Olusturdugu agir hasar sebebiyle halk arasinda Kucuk Kiyamet Kiyamet i Sugra olarak adlandirilan deprem son 500 yil icinde Marmara bolgesinde gerceklesmis olan en buyuk ve en yikici depremlerden birisi olarak kayitlara gecti 1509 Konstantinopolis depremiIstanbul Edirne BursaYerel tarih10 Eylul 1509 514 yil once 1509 09 10 not Yerel saat22 00 veya 04 00 civariSure50 snBuyukluk7 2 Ms veya 8 0 Ms civari 7 65 MwMerkez us40 45 N 29 00 E 40 75 K 29 00 D 40 75 29 00 Prens Adalari aciklari Marmara DeniziFayKuzey Anadolu Fay HattiMaks siddetX Yogun XI Asiri Tsunami6 metre maks Etkilenen ulkeler bolgelerOsmanli DevletiKayiplar4000 13000 olu 10000 yarali 1070 hane yikildi Binlerce yapi agir hasar aldiJeolojik ve tektonik arka planAnadolu nun kuzeybatisindaki Marmara Denizi bolgesinin aktif tektonigi sismik yuzey faylanmalari ile bircok buyuk deprem ureten sag yanal atilimli Kuzey Anadolu Fay Zonu KAF tarafindan domine edilir KAF taki sag yanal faylanma Izmit in batisina kadar devam eder ancak Marmara Denizi nde birkac paralel alt kol uzerine dagilir Marmara Denizi ndeki sismik yansima arastirmalari buyuk normal bilesenlere sahip bircok fay ortaya cikarmakta ve kenarlarinda normal faylanma mekanizmali depremler gorulmektedir Dunyanin ve gunumuzde Turkiye nin en aktif fay hatlarindan birisi olarak kabul edilen Kuzey Anadolu Fay Hatti batida Ege Denizi nden baslayip doguda Iran Turkiye sinirina kadar 1500 km uzunlukta sag yanal atimli olarak uzanmaktadir KAF tarihte ve gunumuzde bircok can kaybi ve maddi kayip ile sonuclanan yikici depremler uretmistir Marmara Denizi bolgesinin son 2000 yildaki uzun vadeli sismisitesinin yakin zamanda yeniden degerlendirilmesi ile buyuklukleri 6 8 ila 7 4 arasinda degisen 15 buyuk deprem tespit edildi 1509 depreminden onceki en buyuk deprem Istanbul un Fethi nden 36 yil sonra 14 Ocak 1489 894 yili Safer ayinin on ucuncu gunu meydana geldi Osmanli kaynaklarinda bir azim zelzele vaki olup nice minareler ve binalar yikilip harap oldu ifadelerinin gectigi depremin siddeti VIII olarak tahmin edilmistir Deprem ve etkileriDeprem 10 Eylul 1509 not tarihinde Osmanli Imparatorlugu sinirlari icindeki Marmara Denizi nin kuzeydogusunda baskent Konstantinopolis e 29 km uzakliktaki Adalar in guneyinde meydana geldi Bazi kaynaklarda yerel saatte 22 00 diger kaynaklarda ise gece 04 00 civarinda meydana geldigi bildirilen depremin yuzey dalgasi buyuklugu daha onceki arastirmalara gore farkli olmakla birlikte 7 2 Ms ile 8 0 Ms arasinda tahmin edildi 50 saniye suren depremin merkez ussunun gunumuz olcumleri ile Adalar segmenti uzerinde bulundugu belirlendi Kuzey Anadolu Fay Hatti nin Cinarcik Havzasindan Marmara Denizi nin dogusundaki Izmit Korfezi ne kadar 70 km 43 mil ila 100 km 62 mil arasinda bir fayin kirildigi dusunulmektedir Mercalli siddet olcegi ne gore depremin siddeti X yogun veya XI asiri olarak belirlendi Cinarcik Havzasinda deprem tarihine denk gelen bir turbidit yatagi tespit edilmistir Depremin ardindan bazi noktalarda boyu 6 metreye kadar ulasan tsunami meydana geldi Sehrin surlari ve Ceneviz Surlarini asan dalgalar yerlesim yerlerinin icine kadar girerken Istanbul Surlari zarar gordu Ozellikle Galata bolgesinde cok sayida ev sular altinda kalarak denize karisti Marmara Denizinde gozlemlenen tsunaminin sadece deprem ile ilgili degil depremin tetikledigi deniz tabani heyelanlarindan da kaynaklandigi deprem bilimciler tarafindan ongoruldu Depremin zemine etkisi ile ilgili tek bilgi Konstantinopolis ve Pera da bazi yerlerde deprem sonucu yerin yarildigi ve muhtemelen Halic kiyilarinda derin catlaklarin oldugu bilgisi Tevarih i Al i Osman tarafindan rapor edildi Artci depremler ise kirk gun boyunca devam etti Yarim saatlik araliklarla meydana gelen ve dogasi geregi siddetli ve uzun suren buyuk soklar sakinleri acik parklara ve meydanlara siginmaya zorladi Depremin Imparatorlugun Rumeli Eyaleti ne bagli Edirne Corlu Gelibolu ve II Bayezid in dogum yeri olan ve gunumuzde Yunanistan sinirlari icinde kalan Dimetoka da dahi hasara yol actigina dair raporlar bildirildi Ayni donemde Kahire de bulunan tarihci Muhammed Ibn Iyas 1448 1522 vaka i namesinde 1509 depreminin Memluk Devletindeki etkisine dair bir kayit birakmistir Kayiplar ve hasarOrijinali Topkapi Sarayi Muzesinde goruntusu de Osmanli Arsivleri nin TS MAD 9567 numarada bulunan ve Turkiye deprem tarihinin ilk ve en eski deprem raporu Belgede 1509 depreminde hasar goren camilerin listesi yer almaktadir Toplam nufusunun 160 200 bin kisi oldugu tahmin edilen Istanbul ve Galata da bazi kayitlara gore en az 4000 farkli kaynaklara gore ise 13 000 den fazla insan oldu 10 binden fazla kisi ise yaralandi Nufus oranlamasi ile sehir halkinin yaklasik 10 u deprem sonucunda oldu ya da yaralandi Depremin ardindan baskent Konstantinopolis te zarar gormeyen tek bir ev kalmadi Surlar hamamlar kuleler medreseler sutunlar dukkan ve evler yikilirken pek cok yapi ve tarihi eser agir hasar gordu Sehirdeki 80 000 binadan 1070 i tamamen yikildi 109 cami yerle bir oldu ve ayakta kalanlarin cogunun ise minareleri hasar gordu Egrikapi dan Yedikule ye kadar Konstantinopolis Surlarinda bulunan burclardan 49 u yikildi veya tahrip oldu Ayrica surlarin son buyuk kalintisi olan ve 1900 yil boyunca ayakta kalan Isa Kapisi yikildi Sehrin o donemde en buyuk iki camisinden biri olan Fatih Camii ile henuz insasi yeni tamamlanan Bayezid Camii agir hasar aldi Fatih Camii ndeki dort buyuk fil ayagi sutununda yariklar olusurken caminin hem sag hem sol tarafindaki demir kirisler bukuldu ve ana kubbenin yarisi parcalanarak coktu Beyazid Camii nin imaret ve ana kubbesi parcalanirken kulliyenin icindeki diger kubbeler ve kemerler kismen yikildi kiler ve minaresi ise coktu Ayasofya nin Istanbul un Fethinden sonra yapilan minaresi yikildi Caminin icindeki Bizans mozaiklerini ortmek icin kullanilan siva dokulerek Hristiyan tasvirlerini olusturan Isa ve havarileri ile Meryem freskleri ortaya cikti Avrupa yakasindaki Rumeli Hisari Anadolu yakasindaki Anadolu Hisari Yoros Kalesi ve Kiz Kulesi depremin ardindan hasar aldi Aziz John Theologos Kilisesi de dahil bircok kilise yerle bir oldu Istanbul un dogusunda o donem kucuk ve az yerlesim bulunan Burgazada ve Heybeliada da Kurtarici Isa ve Aya Prodromou Rum Ortodoks Kiliselerinin kubbeleri coktu Fatih Sultan Mehmed in Eski Saray in icine dahil ettigi Theodosius Sutunu agir hasar aldi Sehzadebasi yakinlarinda bulunan ve sehre su saglayan Bozdogan Kemeri de etkilendi Kemerin Sehzade Camii yakinindaki kismi zarar gordu Hadim Ali Pasa Camii nde hasar tespit edilirken Hipodrom daki alti sutun ve Dikilitas devrildi Baskentin yaklasik 30 km batisindaki Kucukcekmece deki iki ahsap kopru de hasar gordu ve onarilmak zorunda kalindi Topkapi Sarayi nda Sultan II Bayezid in yatak odasi cokerken padisah birkac saat once namaz kilmaya kalkmak icin odadan ayrildigindan zarar gormedi Sonrasi ve sehrin yeniden insasiDepremden sonra sehirdeki yikimi tasvir eden bir gravur 16 yuzyil Sultan II Bayezid on gun boyunca saray bahcesi olan Gulhane Parki nda kurulan cadirda kaldiktan sonra 23 Ekim 1509 da Istanbul dan eski baskent Edirne ye gitti Burada Divan i Humayunu toplayarak depremden sonra afetin etkilerinin azaltilmasina yonelik kararlar aldi Sultan deprem sonrasi yeniden insa ile bakim ve onarim isleri icin Anadolu dan 37 bin Rumeli den 29 bin isci ve 3000 usta gorevlendirdi Ayrica her yirmi evden bir kisi isci olarak alindi ve hane basina 22 akce gecici vergi toplandi Tum calismalar Mimar Hayreddin in nezaretinde gerceklestirildi Deprem sonrasi padisah tarafindan cikarilan ferman ile dolgu zeminler uzerine yapi yasagi getirildi ve baskentte insa edilecek tum yapilarin ahsap karkas malzemeden olmasi emredildi II Bayezid in cikardigi bu ferman ayni zamanda Turkiye de yapi tipi ve kullanilacak yapi malzemelerine dair kurallar getiren ilk yasal duzenleme olarak kabul edilmektedir 23 Mart 1510 da baslayan yeniden insa ve onarim calismalari iki ay gibi kisa bir surede bitirilerek 1 Haziran 1510 da tamamlandi Evler camiler sehrin surlari kopruler Rumeli ve Anadolu Hisarlarinin tahrip olan yerleri Kiz Kulesi medreseler hanlar cesmeler yeniden insa edildi ve tadilattan gecirildi Nitelendirme ve kehanetlerFlaman ressam ve gravur sanatcisi Pieter Coecke van Aelst tarafindan 1529 yilinda yapilmis tarihi yarimadayi ve depremin Fatih Camii ne verdigi hasari gosteren bir gravur Bitmek bilmeyen artci sarsintilar ve depremin yarattigi tahribat ve kayip nedeniyle Osmanli tarihcileri ile halk basa gelen felaketi Kiyamet i Sugra yani Kucuk Kiyamet olarak nitelendirdiler Bu tabir Kiyamet in geldigini korkunc bir deprem ile haber veren Kur an in 99 suresi olan Zelzele Suresi ne atifta bulunarak depremleri kiyametle iliskilendiren bir Islami eskatoloji geleneginden gelmektedir Rivayete gore Sina Dagi eteklerinde bulunan Azize Katerina Manastiri ndan Rum bir kesis padisahin sarayinda hazir bulundugu sirada bir deprem olacagi kehanetinde bulundu Istanbul un Fethi nden sonra sehrin artik bir Bizans kenti olmamasina icerleyen Avrupa daki yorumlarda deprem Hristiyan dunyasina karsi silaha sarilan Turkler icin Tanri nin layik gordugu bir ceza olarak goruldu Depremin oldugu donemde hayatta olan Fransiz astrolog ve kahin Nostradamus un kehanetlerinin yer aldigi kitabinin II 52 numarali dortlugunde 1509 depremine atif yapmis olabilecegi ileri suruldu Solakzade Mehmed Celebi 17 yuzyilda kaleme aldigi bir kitabin 1509 depremi ile ilgili olan kisminda Sultan II Bayezid in vezirlerine ve ordu komutanlarina depremin basarisizliklarinin bir cezasi oldugunu soyledigini yazdi Ayrica bakinizTurkiye deki depremler listesiKaynakcaNotlar Bazi kaynaklarda depremin tarihi 14 Eylul 1509 olarak gecmektedir Ozel a b c d e Abdulkadir Gunduz Suha Turkmen Umut Eryigit Yunus Karaca Murat Aydin 2013 PDF Ingilizce Karadeniz Teknik Universitesi s 34 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link ResearchGate 12 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Mart 2023 a b c d e f g h Ali Nusret 17 Agustos 2021 Istanbul un altust oldugu gun Kucuk Kiyamet Depremi The Independent 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Eylul 2021 a b c d e f Kazuaki Sawai PDF Ingilizce Hermes ss 36 37 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Arsivlenmis kopya 31 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Aralik 2023 a b Turkiye deki Onemli Tsunamiler Bogazici Universitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Arastirma Enstitusu 12 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Eylul 2021 a b Afet ve Acil Durum Yonetimi Baskanligi 6 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 a b c d e f g h i N N Ambraseys Aralik 2001 The Earthquake of 1509 in the Sea of Marmara Turkey Revisited Ingilizce 91 6 Amerikan Sismoloji Dernegi ss 1397 1416 21 Mart 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Eylul 2021 a b M Sinan Genim 15 Kasim 2020 Tarihte Istanbul depremleri Milliyet 12 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Eylul 2021 Afet ve Acil Durum Yonetimi Baskanligi 4 Aralik 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Eylul 2021 a b Lozefski G McHugh C Cormier M H Seeber L Cagatay N Okay N 2004 8 Haziran 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mart 2010 Thomas Brooks 1670 London s Lamentations Or A Serious Discourse Concerning that Late Fiery Ingilizce Wisconsin Madison Universitesi bas J Hancock and N Ponder s 95 12 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Eylul 2021 a b Murat Bardakci 18 Haziran 2017 Iste Turkiye nin tam bes asir once yazilmis ilk deprem hasari raporu Haberturk com 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 MARMARA VE ISTANBUL DA DEPREM TEHLIKESI PDF 29 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 25 Ekim 2011 Serife Ozata Sevgul Limoncu 20 Mayis 2014 16 ve 20 yy Arasi Istanbul ve Yakin Cevresinde Meydana Gelen Deprem Sonrasi Barinma Uygulamalarinin Incelenmesi PDF 9 3 Yildiz Teknik Universitesi s 219 doi 10 5505 MEGARON 2014 04706 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Elzabeth Angell Ingilizce History of Istanbul 20 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Eylul 2021 Miszczak Izabela 10 Mart 2021 Edirne Gateway to the Balkans Ingilizce ASLAN Izabela Sobota Miszczak ISBN 978 83 956540 6 0 10 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Ekim 2022 Peter Lemesurier 2014 Nostradamus The Next 50 Years Covering The Forthcoming Invasion Of Europe Ingilizce Hachette UK s 178 ISBN 9780349408446 12 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Eylul 2021 Amit Bein 3 Kasim 2008 The Istanbul Earthquake of 1894 and Science in the Late Ottoman Empire Ingilizce 44 Middle Eastern Studies ss 909 924 doi 10 1080 00263200802426021 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim