Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bozdoğan Kemeri ya da başka adı ile Valens Su kemeri (Yunanca: Άγωγός του ὔδατος, Agōgós tou hýdatos; anlamı: "su kemeri"), Romalılar tarafından İstanbul'da yaptırılan su kemeri. Roma imparatoru Valens tarafından 4. yüzyılın sonlarında tamamlandı. Farklı dönemlerde Osmanlı Sultanları tarafından restore ettirilen su kemeri, şehrin önemli tarihi eserlerinden birisidir. Orta Çağ'da, kentin su ihtiyacını karşılayan su kemerlerinin en önemlilerindendir.
| Bozdoğan Kemeri | |
|---|---|
 Bozdoğan Kemerinin Atatürk Bulvarı’ndan görünüşü | |
 | |
| Diğer ad(lar) | Valens Su kemeri |
| Konum | Fatih, İstanbul, Türkiye |
| Koordinatlar | 41°1′12″K 28°57′36″D / 41.02000°K 28.96000°D |
| Türü | Kemer köprü |
Konumu
Su kemeri İstanbul Fatih’te, bugün İstanbul Üniversitesi’nin bulunduğu tepe ile Fatih Camii’nin bulunduğu tepe arasında uzanmaktadır. Valens su kemerinin günümüzde ayakta kalan bölümü orijinal uzunluğundan 50 metre daha kısa olan 921 metrelik bölümüdür.Atatürk Bulvarı, tıpkı tipik bir viyadükte olduğu gibi su kemerini taşıyan ayakların arasından geçerek devam etmektedir.
Tarihi
Roma İmparatorluğu Dönemi
O zamanki adı Bizans olan şehrin su rezerv sisteminin inşası İmparator Hadrianus döneminde başladı.I. Konstantin zamanında şehrin yeniden yapılanması ve büyümesiyle birlikte hızla artan nüfusun ihtiyacını karşılamak için sistemin daha da genişletilmesine gerek duyuldu.
Su kemeri, suyunu Kâğıthane ile Marmara Denizi arasında kalan tepelerin yamaçlarından alan ve Trakya’nın tepelik bölgelerinden başkente kadar uzanarak şehrin su ihtiyacını karşılayan geniş su kemeri ve kanallar sisteminin - toplam uzunluğu 250 kilometreye kadar uzanan bu sistem antik dönemde yapılmış benzer sistemlerin en büyüğüdür - en son noktasında yer almaktadır. O zamanlar şehre gelen bu su, toplam kapasitesi 1 milyon metre küpten fazla olan üç açık ve Yerebatan Sarnıcı gibi yüzden fazla yeraltı sarnıcında depolanmaktaydı.
Su kemerinin yapımı kayser I. Konstantin'ín hükmettiği 306 ve 337 yılları arasında başlatılmış, 378 yılında kayser Valens tarafından tamamlanmıştır. Valens su kemerinin adı kendisinden gelmektedir. Su kemeri o zaman ’un bulunduğu üçüncü tepe (bugün İstanbul Üniversitesi’nin bulunduğu yer) ile Havariyun Kilisesi’nin bulunduğu dördüncü tepe (bugün yıkılarak yerine Fatih Camii’sinin inşa edildiği yer) arasındaki vadide uzanmaktadır. Söylentiye göre, Procopius isyanı sırasında çöken Kalkedon duvarının taşları kullanılarak yapılan su kemeri, 373 yılında dönemin valisi Klearchos tarafından Theodosius Forumu’nda, Yunan Mitolojisinde su perisi olarak geçen Nemflere ithaf edilerek törenle hizmete sokulmuştur.
382 yılında yaşanan şiddetli kuraklıktan sonra I. Theodosius tarafından Belgrad Ormanlarından şehre su taşıyan yeni bir su kemeri yaptırdı (Theodosius Su kemeri).II. Theodosius döneminde, Valens su kemerinin suyunun Zeuksippos Banyolarına ve İmparatorluk Sarayına dağıtımı sağlandı. Muhtemelen bir depremde zarar gördükten sonra, Yerebatan ve Binbirdirek Sarnıçlarıyla bağlantılarını da tamamlatan Roma İmparatoru I. Justinianus tarafından restore ettirilen su kemeri son olarak ikinci bir su kemeri yaptıran II. Justinus tarafından 576 yılında tamir ettirilmiştir.
626 yılındaki Avar kuşatması sırasında sur dışında kalan kısmının bir bölümü yıkılarak su iletimi kesilen su kemeri, ancak 758 yılındaki büyük kuraklık zamanında V. Konstantinos tarafından yıkılan yerlerinin onartılmasıyla tekrar su iletilebildi. İmparator şehrin su rezerv sisteminin tamamını, Anadolu’dan ve Yunanistan’dan getirttiği işçiler vasıtasıyla Patrikios’a onarttırdı.
Su kemerinin diğer bakım çalışmaları II. Basileios (1019’da) ve III. Romanos döneminde gerçekleştirilmiştir. Su kemeri ile ilgilenen son Bizans İmparatoru I. Andronikos’tur. Ne Latin İmparatorluğu döneminde ne de (Palaiologus hanedanı) zamanında herhangi bir bakımdan geçmeyen su kemeri, şehrin nüfusunun 40-50 binlere kadar düşmesi üzerine eski önemini yitirmiştir. Fakat, buna rağmen Kastilyalı bir sefir olan Ruy Gonzáles de Clavijo’nun 1403’te Timur’u ziyareti dolayısıyla güzergahında bulunan İstanbul’dan geçerken belirttiğine göre o tarihte su kemeri hâlâ aktif olarak kullanılmaktadır.
Osmanlı Dönemi
Fatih Sultan Mehmet'in, İstanbul'u fethinden(1453) sonra, Eski Saray’a ve daha sonra Topkapı Sarayı’na da su sağlayacak olan rezerv sisteminin tamamı onarıldı ve kuzeydoğudan çekilen yeni bir hatla birleştirildi. 1509’da meydana gelen Büyük İstanbul Depreminde Şehzade Camii yakınlarındaki bölümü zarar gören su kemeri yıkılan kısımları kısa bir süre sonra tekrar inşa edildi. Aslına uygun bir restorasyon yapılmadığı için bu olay daha sonra caminin görünümünü engellediği için su kemerinin kısaltıldığı iddialarına neden oldu. II. Bayezid dönemi boyunca tamiratına devam edilen su rezerv sistemine yeni bir hat daha eklendi. 16. yüzyılın ortalarında, Kanuni Sultan Süleyman döneminde Şehzade Camii'nin yanında bulunan 47-51’inci su kemerleri Gotik tarzda yeniden restore edildi ve yine aynı dönemde Mimar Sinan tarafından Belgrad Ormanlarından gelen su su kemerine bağlatılarak kullanılmaya devam edildi. Artan su miktarıyla birlikte Haliç kıyısında bulunan Kırkçeşme bölgesine su iletimi sağlandı ve yine bu bölgeye birçok çeşme yaptırıldı.
II. Mustafa zamanında 41 - 45’inci su kemerleri asıllarına uygun biçimde restore ettirilmiştir. Eserde bulunun 1696/1697 tarihli bir kitabede bu olay yad edilmektedir. II.Mustafa’nın halefi III. Ahmet döneminde şehrin su rezerv sistemi tekrar tamirattan geçirilmiştir. 1912’de Fatih Camii tarafında kalan kısmında 50 metrelik bir bölüm çökmüştür. Aynı dönemde su kemerlerinin doğu ucuna bir dağıtım merkezi yaptırılmıştır.
Yapısal özellikleri
Deniz seviyesinden 63 metre yukarıda bulunan Bozdoğan Su kemerinin uzunluğu 971 metre, yüksekliğinin maksimuma ulaştığı noktanın yerden yüksekliği 29 metre ve eğimi 1:1000’dir. 1 - 40’ıncı, 46 - 51’inci su kemerleri İmparator Valens döneminde tamamlanmış, 41 - 45. kemerler Sultan II. Mustafa ve 52 - 56. kemerler Kanuni Sultan Süleyman dönemlerinde eklenmiştir. 18 - 73. kemerler çift, diğerleri ise tek katlıdır.
Bozdoğan Kemeri'nin temelleri günümüz yer seviyesinin yaklaşık 5.4 - 6.0 m. altında bulunmaktadır. Ayrıca yeni gerçekleştirilen jeofizik ölçümler sonucunda Bozdoğan Kemeri’nin Atatürk Bulvarı'nı kestiği yaklaşık 40 m.’lik kısımda ortalama 3 metre derinlikte kemer ayağına bağlı pervazların bulunduğu da kanıtlanmıştır.
Dümdüz bir yol şeklinde uzanan kemerlerin orijinal yapısı, Fatih Camii’sinin inşası sırasında bilinmeyen nedenlerden dolayı bükülmüştür. Düzenli bir duvarcılığa sahip olmayan yapıda kesme taşlar ve tuğlalar kullanılmıştır. İlk katında düzgün dörtgen taş blokların kullanıldığı yapının üst katları 4 - 7’gen taşların çimento ve demir mengeneler vasıtasıyla birbirlerine kenetlenmesi ile oluşturulmuştur. kemerlerin genişliği 7.75 metre ile 8.24 metre arasında değişmektedir. Sütunların kalınlığı 3.70 metre ve kavisler 4 metre genişliğindedir.
Kuzeydoğu ve kuzeybatıdan gelen sular surun dışında Edirnekapı yakınlarında birleşmekteydi. Su kemerlerinin doğu ucunda dağıtım tesisi bulunmakta ve Ayasofya’ya kadar uzanarak İmparatorluk Sarayı civarını beslemekteydi. 1950’lerde kemerdeki günlük su debisi 6.120 metreküptü ve Bizans döneminde şehir için önemli sayılan iki yol, kemerlerin doğu bölümünde kesişmekteydi.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Özel
- ^ a b Mamboury, 196
- ^ Evans, p. 30
- ^ a b Mamboury, 193
- ^ a b c d e f g Mamboury, 202
- ^ Evans, p.31
- ^ a b c d e f g h i j k Müller-Wiener, 273
- ^ a b Mamboury, 194
- ^ a b c d Müller-Wiener, 274
- ^ a b Eyice, 78
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 16 Ocak 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Kasım 2009.
- ^ a b c d e f Mamboury, 203
- Genel
- Raymond Janin (1950). Constantinople Byzantine. Paris: Institut Français d'Etudes Byzantines.
- Mamboury, Ernest (1953). The Tourists' Istanbul. Istanbul: Çituri Biraderler Basımevi.
- Semavi Eyice (1955). Istanbul. Petite Guide a travers les Monuments Byzantins et Turcs. Istanbul: Istanbul Matbaası.
- Gülersoy, Çelik (1976). A guide to Istanbul. Istanbul Kitaplığı.
- Müller-Wiener, Wolfgang (1977). Bildlexikon zur Topographie Istanbuls: Byzantion, Konstantinupolis, Istanbul bis zum Beginn d. 17 Jh. Tübingen: Wasmuth. .
- Evans, J.A.S. (1996). The Age of Justinian: The Circumstances of Imperial Power. Routledge.
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Bozdoğan Kemeri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Byzantium 1200 1 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bozdogan Kemeri ya da baska adi ile Valens Su kemeri Yunanca Agwgos toy ὔdatos Agōgos tou hydatos anlami su kemeri Romalilar tarafindan Istanbul da yaptirilan su kemeri Roma imparatoru Valens tarafindan 4 yuzyilin sonlarinda tamamlandi Farkli donemlerde Osmanli Sultanlari tarafindan restore ettirilen su kemeri sehrin onemli tarihi eserlerinden birisidir Orta Cag da kentin su ihtiyacini karsilayan su kemerlerinin en onemlilerindendir Bozdogan KemeriBozdogan Kemerinin Ataturk Bulvari ndan gorunusuDiger ad lar Valens Su kemeriKonumFatih Istanbul TurkiyeKoordinatlar41 1 12 K 28 57 36 D 41 02000 K 28 96000 D 41 02000 28 96000TuruKemer kopruKonumuSu kemeri Istanbul Fatih te bugun Istanbul Universitesi nin bulundugu tepe ile Fatih Camii nin bulundugu tepe arasinda uzanmaktadir Valens su kemerinin gunumuzde ayakta kalan bolumu orijinal uzunlugundan 50 metre daha kisa olan 921 metrelik bolumudur Ataturk Bulvari tipki tipik bir viyadukte oldugu gibi su kemerini tasiyan ayaklarin arasindan gecerek devam etmektedir TarihiRoma Imparatorlugu Donemi Valens su kemerinin dogu ucu O zamanki adi Bizans olan sehrin su rezerv sisteminin insasi Imparator Hadrianus doneminde basladi I Konstantin zamaninda sehrin yeniden yapilanmasi ve buyumesiyle birlikte hizla artan nufusun ihtiyacini karsilamak icin sistemin daha da genisletilmesine gerek duyuldu Su kemeri suyunu Kagithane ile Marmara Denizi arasinda kalan tepelerin yamaclarindan alan ve Trakya nin tepelik bolgelerinden baskente kadar uzanarak sehrin su ihtiyacini karsilayan genis su kemeri ve kanallar sisteminin toplam uzunlugu 250 kilometreye kadar uzanan bu sistem antik donemde yapilmis benzer sistemlerin en buyugudur en son noktasinda yer almaktadir O zamanlar sehre gelen bu su toplam kapasitesi 1 milyon metre kupten fazla olan uc acik ve Yerebatan Sarnici gibi yuzden fazla yeralti sarnicinda depolanmaktaydi Su kemerinin yapimi kayser I Konstantin in hukmettigi 306 ve 337 yillari arasinda baslatilmis 378 yilinda kayser Valens tarafindan tamamlanmistir Valens su kemerinin adi kendisinden gelmektedir Su kemeri o zaman un bulundugu ucuncu tepe bugun Istanbul Universitesi nin bulundugu yer ile Havariyun Kilisesi nin bulundugu dorduncu tepe bugun yikilarak yerine Fatih Camii sinin insa edildigi yer arasindaki vadide uzanmaktadir Soylentiye gore Procopius isyani sirasinda coken Kalkedon duvarinin taslari kullanilarak yapilan su kemeri 373 yilinda donemin valisi Klearchos tarafindan Theodosius Forumu nda Yunan Mitolojisinde su perisi olarak gecen Nemflere ithaf edilerek torenle hizmete sokulmustur 382 yilinda yasanan siddetli kurakliktan sonra I Theodosius tarafindan Belgrad Ormanlarindan sehre su tasiyan yeni bir su kemeri yaptirdi Theodosius Su kemeri II Theodosius doneminde Valens su kemerinin suyunun Zeuksippos Banyolarina ve Imparatorluk Sarayina dagitimi saglandi Muhtemelen bir depremde zarar gordukten sonra Yerebatan ve Binbirdirek Sarniclariyla baglantilarini da tamamlatan Roma Imparatoru I Justinianus tarafindan restore ettirilen su kemeri son olarak ikinci bir su kemeri yaptiran II Justinus tarafindan 576 yilinda tamir ettirilmistir 626 yilindaki Avar kusatmasi sirasinda sur disinda kalan kisminin bir bolumu yikilarak su iletimi kesilen su kemeri ancak 758 yilindaki buyuk kuraklik zamaninda V Konstantinos tarafindan yikilan yerlerinin onartilmasiyla tekrar su iletilebildi Imparator sehrin su rezerv sisteminin tamamini Anadolu dan ve Yunanistan dan getirttigi isciler vasitasiyla Patrikios a onarttirdi Su kemerinin diger bakim calismalari II Basileios 1019 da ve III Romanos doneminde gerceklestirilmistir Su kemeri ile ilgilenen son Bizans Imparatoru I Andronikos tur Ne Latin Imparatorlugu doneminde ne de Palaiologus hanedani zamaninda herhangi bir bakimdan gecmeyen su kemeri sehrin nufusunun 40 50 binlere kadar dusmesi uzerine eski onemini yitirmistir Fakat buna ragmen Kastilyali bir sefir olan Ruy Gonzales de Clavijo nun 1403 te Timur u ziyareti dolayisiyla guzergahinda bulunan Istanbul dan gecerken belirttigine gore o tarihte su kemeri hala aktif olarak kullanilmaktadir Osmanli Donemi Valens Su kemerinin Gunumuzdeki Hali Fatih Sultan Mehmet in Istanbul u fethinden 1453 sonra Eski Saray a ve daha sonra Topkapi Sarayi na da su saglayacak olan rezerv sisteminin tamami onarildi ve kuzeydogudan cekilen yeni bir hatla birlestirildi 1509 da meydana gelen Buyuk Istanbul Depreminde Sehzade Camii yakinlarindaki bolumu zarar goren su kemeri yikilan kisimlari kisa bir sure sonra tekrar insa edildi Aslina uygun bir restorasyon yapilmadigi icin bu olay daha sonra caminin gorunumunu engelledigi icin su kemerinin kisaltildigi iddialarina neden oldu II Bayezid donemi boyunca tamiratina devam edilen su rezerv sistemine yeni bir hat daha eklendi 16 yuzyilin ortalarinda Kanuni Sultan Suleyman doneminde Sehzade Camii nin yaninda bulunan 47 51 inci su kemerleri Gotik tarzda yeniden restore edildi ve yine ayni donemde Mimar Sinan tarafindan Belgrad Ormanlarindan gelen su su kemerine baglatilarak kullanilmaya devam edildi Artan su miktariyla birlikte Halic kiyisinda bulunan Kirkcesme bolgesine su iletimi saglandi ve yine bu bolgeye bircok cesme yaptirildi II Mustafa zamaninda 41 45 inci su kemerleri asillarina uygun bicimde restore ettirilmistir Eserde bulunun 1696 1697 tarihli bir kitabede bu olay yad edilmektedir II Mustafa nin halefi III Ahmet doneminde sehrin su rezerv sistemi tekrar tamirattan gecirilmistir 1912 de Fatih Camii tarafinda kalan kisminda 50 metrelik bir bolum cokmustur Ayni donemde su kemerlerinin dogu ucuna bir dagitim merkezi yaptirilmistir Yapisal ozellikleriDeniz seviyesinden 63 metre yukarida bulunan Bozdogan Su kemerinin uzunlugu 971 metre yuksekliginin maksimuma ulastigi noktanin yerden yuksekligi 29 metre ve egimi 1 1000 dir 1 40 inci 46 51 inci su kemerleri Imparator Valens doneminde tamamlanmis 41 45 kemerler Sultan II Mustafa ve 52 56 kemerler Kanuni Sultan Suleyman donemlerinde eklenmistir 18 73 kemerler cift digerleri ise tek katlidir Bozdogan Kemeri nin temelleri gunumuz yer seviyesinin yaklasik 5 4 6 0 m altinda bulunmaktadir Ayrica yeni gerceklestirilen jeofizik olcumler sonucunda Bozdogan Kemeri nin Ataturk Bulvari ni kestigi yaklasik 40 m lik kisimda ortalama 3 metre derinlikte kemer ayagina bagli pervazlarin bulundugu da kanitlanmistir Dumduz bir yol seklinde uzanan kemerlerin orijinal yapisi Fatih Camii sinin insasi sirasinda bilinmeyen nedenlerden dolayi bukulmustur Duzenli bir duvarciliga sahip olmayan yapida kesme taslar ve tuglalar kullanilmistir Ilk katinda duzgun dortgen tas bloklarin kullanildigi yapinin ust katlari 4 7 gen taslarin cimento ve demir mengeneler vasitasiyla birbirlerine kenetlenmesi ile olusturulmustur kemerlerin genisligi 7 75 metre ile 8 24 metre arasinda degismektedir Sutunlarin kalinligi 3 70 metre ve kavisler 4 metre genisligindedir Kuzeydogu ve kuzeybatidan gelen sular surun disinda Edirnekapi yakinlarinda birlesmekteydi Su kemerlerinin dogu ucunda dagitim tesisi bulunmakta ve Ayasofya ya kadar uzanarak Imparatorluk Sarayi civarini beslemekteydi 1950 lerde kemerdeki gunluk su debisi 6 120 metrekuptu ve Bizans doneminde sehir icin onemli sayilan iki yol kemerlerin dogu bolumunde kesismekteydi Ayrica bakinizTurkiye deki kopruler listesiKaynakcaOzel a b Mamboury 196 Evans p 30 a b Mamboury 193 a b c d e f g Mamboury 202 Evans p 31 a b c d e f g h i j k Muller Wiener 273 a b Mamboury 194 a b c d Muller Wiener 274 a b Eyice 78 a b Arsivlenmis kopya 16 Ocak 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Kasim 2009 a b c d e f Mamboury 203 GenelRaymond Janin 1950 Constantinople Byzantine Paris Institut Francais d Etudes Byzantines Mamboury Ernest 1953 The Tourists Istanbul Istanbul Cituri Biraderler Basimevi Semavi Eyice 1955 Istanbul Petite Guide a travers les Monuments Byzantins et Turcs Istanbul Istanbul Matbaasi Gulersoy Celik 1976 A guide to Istanbul Istanbul Kitapligi Muller Wiener Wolfgang 1977 Bildlexikon zur Topographie Istanbuls Byzantion Konstantinupolis Istanbul bis zum Beginn d 17 Jh Tubingen Wasmuth ISBN 978 3 8030 1022 3 Evans J A S 1996 The Age of Justinian The Circumstances of Imperial Power Routledge Dis baglantilarWikimedia Commons ta Bozdogan Kemeri ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Byzantium 1200 1 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde