Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Afganistan, vatandaşlarının çoğunun İslam'a inandığı bir islam devletidir. Nüfusun yüzde 90'ı Sünniliği takip ederken yüzde 9,7'si ise Şiiliği takip etmektedir.The World Factbook'a göre, Sünniler nüfusta yüzde 84.7 ila 89.7, Şiiler ise yüzde 10 ila 15 arasında yer kaplamaktadır. Halkın yüzde 0.3'ü diğer dinleri takip etmektedir.
2022 yılında Freedom House, Afganistan'daki din özgürlüğünü 4 üzerinden 1 olarak değerlendirdi.
Tarih
Bugün Afganistan olarak bilinen bölgedeki dini demografi, tarihte birçok kez değişti. Antik ve Klasik dönemlerde Zerdüştlük, Hinduizm ve ardından Budizm bölgedeki başlıca dini yapıyı oluşturuyordu. İslam, Râşidîn Halifeliği'nin bölgenin bazı kısımlarını fethettiği 7. yüzyıldaki ilk karşılaşmadan sonra yavaş yavaş bölgedeki ana din haline geldi.
Bazıları tarafından Zerdüştlük'ün MÖ 1800 ila 800 yılları arasında şimdiki Afganistan'da ortaya çıktığına inanılıyor; dinin kurucusu Zerdüşt'ün o zamanlar bölge Ariana olarak anılırken Belh'te yaşayıp öldüğü düşünülüyor. Yine bazıları Zerdüştlük'ün yükselişi sırasında bölgede eski Doğu İran dillerinin konuşulduğunu düşünmektedir. MÖ 6. yüzyılın ortalarında Ahamenişler, Medleri devirdi ve , Aria ve Baktriya'yı doğu sınırları içerisine dahil etti. Ahameniş kralı I. Darius'un mezar taşı üzerindeki bir yazıt, fethettiği 29 ülkenin yer aldığı listede 'nden bahsetmektedir.
İslam'ın gelişinden önce Güney Afganistan, Zerdüştlük'ün kalesiydi. İran ile Arachosia arasında Zerdüştlük inancı açısından yakın ilişkiler mevcuttu.Avesta'nın İran'a Arachosia üzerinden ulaştığına inanılmaktadır. Bu nedenle bölge aynı zamanda "Zerdüştlük'ün ikinci vatanı" olarak da değerlendirilmektedir.
Esas olarak günümüz Afganistanı'nın doğu ve güney bölgelerinde yoğunlaşan erken Hint-Aryan sakinleri (MÖ 2000 ile 1500 yılları arasında) Hinduizm'in taraftarlarıydı. Bu yerli gruplar arasında dikkate değer olanlar ve 'dı. ve Nuristaniler ise bu Hint-Aryan Vedik halkının çağdaş örnekleridir. Afganistan'daki doğu İran etnik grubunun çoğunluğunu oluşturan ve Peştunlar'dan gelen Vedik atalardan oluşan bir parça da Hinduizm ve Budizm'i yaygın bir şekilde takip ediyordu.
| “ | "Pakthalar, Bhalanazlar, Vişaninler, Alinalar ve Sivas beş sınır kabilesiydi. Pakthalar Kruma'nın doğduğu tepelerde yaşıyordu. Zimmer onların günümüzün doğu Afganistanı'nda bulunduğu düşünüyor ve onları modern Peştun halkı ile özdeşleştiriyordu." | „ |
Büyük İskender'in MÖ 4. yüzyıldaki fetih ve işgallerinin ardından, halef devlet Selefkî İmparatorluğu, bir ittifak anlaşmasının parçası olarak bölgenin çoğunu Hint Maurya İmparatorluğu'na devrettiği MÖ 305 yılına kadar bölgeyi kontrol etti. Mauryalılar Budizm'i Hindistan'dan Afganistan'a getirdiler ve devrildikleri MÖ 185'e kadar güney ve doğu Afganistan'ın bazı kısımlarını kontrol ettiler.
7. yüzyılda Arap Emevîler, Nihâvend Muharebesi'nde Sasaniler'i kesin bir şekilde mağlup ettikten sonra, günümüzde Afganistan olarak bilinen bölgeye girdiler. Bu büyük yenilginin ardından son Sasani İmparatoru III. Yezdicerd, aranan bir kaçak haline geldi ve doğuya, Orta Asya'nın derinliklerine kaçtı. Araplar Yezdigirt'i takip ederken bölgeye İran'ın kuzeydoğusundan girmeyi seçtiler. ve ardından Afganistan'ın geri kalanına doğru ilerlemeden önce ordularının büyük bir bölümünü konuşlandırdıkları Herat'a gittiler. Araplar, İslam'ı yerel halk arasında yaymak için büyük çaba harcadılar.
Kuzey Afganistan bölgesinde yaşayan insanların büyük bir kısmı, özellikle Hişâm bin Abdülmelik (724'ten 743'e kadar halife) ve Ömer bin Abdülazîz'in (717'den 720'ye kadar halife) hükümdarlığı döneminde, Emevi misyonerlik çabaları aracılığıyla İslam'ı kabul etti.Mutasım'ın hükümdarlığı sırasında İslam genel olarak bölgedeki yerliler arasında yaygındı ve son olarak döneminde İslam, Afganistan'ın diğer büyük şehirleriyle birlikte Kâbil'de açık ara baskın din haline geldi. Daha sonra Sâmânîler, İslam'ı Orta Asya'daki küçük kasabalarda yaydı ve Kur'an'ın Farsçaya ilk tam tercümesi 9. yüzyılda gerçekleşti. 9. yüzyıldan bu yana İslam, ülkenin dini ortamına hakim oldu. Afganistan'ın doğu sınırlarındaki 'nın kalıntıları, 998 ve 1030 yılları arasında Gazneli Mahmud tarafından yok edildi.
1890'lara kadar ülkenin Nuristan bölgesi, Animizm'i ve eski Hinduizm'i takip eden ve etnik açıdan farklı bir halk olan Nuristaniler nedeniyle Kafiristan ("kâfirlerin ülkesi") olarak biliniyordu.
20. yüzyıla gelindiğinde nüfusun yüzde 99'unu Müslümanlar oluşturuyordu. Ancak ülkenin Hindular ve Yahudiler gibi dini azınlıkları 1970'lerin başlarından itibaren "tam dini özgürlüğe" sahipti.
Komünist bir hükûmeti destekleyen 1979 Sovyet işgali, Afgan siyasi çatışmasında büyük bir dini müdahaleyi tetikledi. Afganistan Demokratik Cumhuriyeti (1980-1987) laik bir devletti. Bunun üzerine ülkedeki Müslümanlar çok kültürlü siyasi muhalefeti birleştirdi. Sovyet destekli Marksist ideolojideki rejim ve Afganistan Demokratik Halk Partisi (ADHP), Müslümanlar'ın etkisini azaltmak için harekete geçti. ADHP, birçok Müslümanı hapsetti, işkence etti ve öldürdü. 1987'deki Ulusal Uzlaşma görüşmelerinin ardından İslam yeniden devletin ana dini haline geldi ve ülke, resmi adından "Demokratik" kelimesini kaldırdı. 1987-1992 yılları arasında ülkenin resmi adı Afganistan Cumhuriyeti idi. O günden bu yana Sihler, Hindular, Hristiyanlar ve Zerdüşt azınlıklar azaldı; 1970'lerde ülkede yaklaşık 500.000 Sih ve 200.000 Hindu olduğu tahmin edilirken, 2017'de bu sayı 7.000 ila 10.000 kişiye kadar azaldı.
Taliban, 1990'larda Afganistan İç Savaşı'nı kazandı ve şeriatla yönetilen bir islam devleti olan Afganistan İslam Emirliği'ni kurdu. 2001 yılında Taliban'ın devrilmesinin ardından, 2004 yılında devlet destekli İslam ile demokrasiyi birleştiren yeni bir devlet olan Afganistan İslam Cumhuriyeti kuruldu. 2021'de Cumhuriyetin yıkılması ve Taliban'ın yönetime geri dönmesiyle birlikte gazeteciliğe ve yabancılara yönelik sert baskılar, Afganistan'daki dini durum hakkında güvenilir raporlar almayı zorlaştırdı.
Afganlar için İslam, Afganistan gibi çok aşiretli ve birden fazla etnik gruptan oluşan toplumlar için birleştirici bir sembolik sistemi temsil etmektedir. Camiler sadece ibadethane olarak değil, sakinleri için barınma, buluşma ve sohbet mekanları, sosyal dini şenliklerin ve okulların odak noktası gibi çok sayıda işleve de hizmet etmektedir. Hemen hemen her Afgan, gençlik yıllarında bir zamanlar bir cami okulunda okumuştur; bazılarının almış oldukları tek örgün eğitim budur.
Azınlık olan dini gruplar
Demografik
Pew Forum'un 2009'daki bir veri raporunda Sünnilerin nüfusunun %80-85'ini, Şiilerin ise %10-15'ini oluşturduğu belirtildi. Başta Hindular, Sihler, Bahailer ve Hristiyanlar olmak üzere diğer dini gruplar toplam nüfusun yüzde 0,3'ünden azını oluşturuyor. Ayrıca rapora göre ülkede birkaç yüz Ahmedî vardı ve hiç Yahudi yoktu.
Şii İslam
Şiiler'in nüfusun %7si ila %20si arasında bir kısmını oluşturduğu düşünülmektedir. Aralarında küçük bir Sünni azınlık olmasına rağmen, ülkedeki Hazaralar'ın çoğunluğu Şii'dir, çoğunlukla İsnaaşeriyye mezhebindendir ve İsmaililik kolunu takip eden bazı küçük gruplar da vardır. Ayrıca, Afganistan'da geleneksel olarak Şii olan Kızılbaşlar da vardır.
Afganistan'daki Şii Müslümanlar, Afganistan ile komşusu İran İslam Cumhuriyeti arasındaki gerilimin ana kaynağıdır. Hüküm süren Taliban Sünni'dir, İran ise Şii'lerin hakimiyetindedir. Bu nedenle Afganistan'daki Şii azınlığa yönelik muamele, Afganistan'ın en önemli komşularından biriyle ilişkilerini etkiliyor.
Modernist ve mezhepsiz Müslümanlar
Çağdaş dönemde Modernist İslam ve mezhepsiz İslam hareketinin en önemli figürlerinden biri Cemaleddin Efganî idi.
Zerdüştlük
Dünya Hristiyan Ansiklopedisi'ne göre 1970'te 2.000 Afgan'ın Zerdüşt olduğu belirlendi.
Hint dinleri
Tarihsel olarak Afganistan'ın güney ve doğu kesimleri uzun dönemler boyunca Hindu-Budist egemenliği altındaydı.
1.300 Afgan Sih ve 600'den fazla Hindu Kabil, Celalabad ve Gazne gibi bölgelerde yaşamaktadır. Senatör Awtar Singh, 2010 yılında Afganistan parlamentosundaki tek Sih'ti.
Afganistan'daki Budizm tarihinin dikkate değer bir kalıntısı, 6. ve 7. yüzyıllarda oyulmuş devasa Bamyan Buda heykelleriydi. Heykeller Mart 2001'de iktidardaki Taliban tarafından putperestçe olduğu gerekçesiyle yıkılmıştı. Taliban askerleri onları yok etmek için roket ve silah kullandı.
Bahâîlik
Bahailer 1880'lerden beri Afganistan'da yaşamaktadır. 2010 yılı itibarıyla Afganistan'da yaklaşık 16.500 Bahai vardı.
Hristiyanlık
Doğrulanmamış bazı raporlar, ülkede 1.000 ila 18.000 arasında Afgan Hristiyan'ın inançlarını gizlice uyguladığını belirtiyor. 2015 yılında yapılan bir araştırma, ülkede Müslüman kökenli yaklaşık 3.300 Hristiyan'ın ikamet ettiğini bildiriyor.
Yahudilik
Afganistan'da 1979 Sovyet İşgali'nden önce ve sonra ülkeden kaçan küçük bir Yahudi cemaati vardı. Taliban'ın 1990'lı yıllarda ülkenin kontrolünü ele geçirmesinin ardından İslam'a geçmek zorunda kalan 500 ila 1000 arasında gizli Yahudi'nin bulunduğu düşünülüyor. İsrail, Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve Birleşik Krallık'ta bu Afgan Yahudi gurbetçi toplulukları var. Son gurbetçi Yahudi Zablon Simintov, Taliban'ın ülkeyi ele geçirmesinin ardından 7 Eylül 2021'de ülkeyi terk etmişti.
2021'den sonra din özgürlüğü
Taliban, Eylül 2021'de iktidarı geri aldı. 2022 tarihli bir raporda, ülkenin, yasaları ve yönetiminin şeriat hukuku ile tutarlı olması gereken İslami bir emirlik olduğunu söyledikleri belirtildi. Gayrimüslimler Müslümanlardan gelen tacizlerin devam ettiğini bildirirken, Bahâîliler ve Hristiyanlar sürekli açığa çıkma korkusuyla yaşamaya devam ediyorlar.
2023 yılında azınlıklara yönelik ihlallerin Eylül 2021'den sonra arttığı bildirildi. Özellikle çok sayıda azınlık halkı İran, Pakistan gibi komşu ülkelerin yanı sıra daha uzak ülkelere kaçtı.
Kaynakça
- ^ a b "Chapter 1: Religious Affiliation". The World's Muslims: Unity and Diversity. Pew Research Center's Religion & Public Life Project. 9 Ağustos 2012. 26 Aralık 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Eylül 2013.
- ^ "Freedom House, Retrieved 2023-04-25". 30 Eylül 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Aralık 2023.
- ^ Bryant, Edwin F. (2001) The Quest for the Origins of Vedic Culture: The Indo-Aryan Migration Debate Oxford University Press, .
- ^ Afghanistan: ancient Ariana (1950), Information Bureau, p3.
- ^ "Chronological History of Afghanistan – the cradle of Gandharan civilisation". Gandhara.com.au. 15 Şubat 1989. 9 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2012.
- ^ "Welcome to Encyclopaedia Iranica". 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Aralık 2023.
- ^ The idea of Iran. An essay on its origin, Gnoli Gherardo, page 133
- ^ "UNESCO World Heritage Centre: Taxila". 8 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Aralık 2023.
- ^ Minahan, James B. (10 Şubat 2014). Ethnic Groups of North, East, and Central Asia: An Encyclopedia (İngilizce). ABC-CLIO. s. 217. ISBN .
Historically, north and east Afghanistan was considered part of the Indian cultural and religious sphere. Early accounts of the region mention the Pashayi as living in a region producing rice and sugarcane, with many wooded areas. Many of the people of the region were Buddhists, though small groups of Hindus and others with tribal religions were noted.
- ^ Weekes, Richard V. (1984). Muslim peoples: a world ethnographic survey
![image]()
(İngilizce). Greenwood Publishing Group. s. 601. ISBN . - ^ Khanam, R. (2005). Encyclopaedic ethnography of Middle-East and Central Asia (İngilizce). Global Vision Publishing House. s. 631. ISBN .
- ^ "The Pashayi of Afghanistan" (İngilizce). Bethany World Prayer Center. 1997. 30 Mart 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2019.
Before their conversion to Islam, the Pashayi followed a religion that was probably a corrupt form of Hinduism and Buddhism. Today, they are Sunni (orthodox) Muslims of the Hanafite sect.
- ^ Richard F. Strand (31 Aralık 2005). . nuristan.info. 1 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012.
- ^ India: from Indus Valley civilisation to Mauryas By Gyan Swarup Gupta Published by Concept Publishing Company, 1999 , , page 199.
- ^ Comrie, Bernard (1990). The World's Major Languages. Oxford University Press. s. 549.
- ^ Ancient Pakistan: Volume 3, University of Peshawar. Dept. of Archaeology - 1967, Page 23
- ^ Arabic As a Minority Language, by Jonathan Owens, pg. 181
- ^ The Preaching of Islam: A History of the Propagation of the Muslim Faith, by Thomas Walker Arnold, pg. 183
- ^ Ewans, Martin (2002). Afghanistan A New History. Psychology Press. s. 15. ISBN .
- ^ Klimberg, Max (1 Ekim 2004). . Encyclopædia Iranica. Online. United States: Columbia University. 1 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Mahmood, Tahir (1974). "Law and Social Development in India and Afghanistan: A Comparative Perspective". Journal of the Indian Law Institute. 16 (2). ss. 229-242. ISSN 0019-5731. JSTOR 43950357. 3 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Aralık 2023.
- ^ "COMMUNISM, REBELLION, AND SOVIET INTERVENTION". United States: Library of Congress Country Studies. 1997. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Aralık 2010.
- ^ Vogelsang, Willem (2001). The Afghans. Wiley. ISBN . Erişim tarihi: 22 Mart 2009.
- ^ Goyal, Divya (28 Temmuz 2020). "Sikhs and Hindus of Afghanistan — how many remain, why they want to leave". The Indian Express. 6 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Aralık 2023.
- ^ Ruchi Kumar (1 Ocak 2017). "The decline of Afghanistan's Hindu and Sikh communities". Al Jazeera. 4 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Aralık 2023.
- ^ "Nearly 99% Of Hindus, Sikhs Left Afghanistan in Last Three decades". (İngilizce). 3 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Şubat 2021.
- ^ Ruchi Kumar (19 Ekim 2017). "Afghan Hindus and Sikhs celebrate Diwali without 'pomp and splendour' amid fear". 26 Ekim 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Temmuz 2021.
- ^ Bagchi, Joymala. "Sikh Afghan Nationals Narrate Their Stories Of Fear, Suppression And Anxiety Faced In Kabul". businessworld.in. 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020.
- ^ a b "US State Dept 2021 report". 18 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Aralık 2023.
- ^ (PDF). on Afghanistan. Library of Congress. August 2005. 8 Nisan 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2010.
Religion: Virtually the entire population is Muslim. Between 80 and 85 percent of Muslims are Sunni and 15 to 19 percent, Shia.
- ^ 1911 Encyclopædia Britannica – Hazara (Race)
- ^ Ehsan Yarshater ((Ed.)). . Encyclopædia Iranica. Online. United States: Columbia University. 17 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2007.
- ^ "Qizilbash". United States: Library of Congress Country Studies. 1997. 25 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Eylül 2010.
- ^ . www.vanderbilt.edu. 18 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Solidarity for Sikhs after Afghanistan massacre". www.aljazeera.com. 23 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Mart 2020.
- ^ a b "Country Policy and Information Note Afghanistan: Sikhs and Hindus/" (PDF). 11 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 27 Mart 2020.
- ^ Majumder, Sanjoy (15 Eylül 2003). . BBC News. 22 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2010.
- ^ Melwani, Lavina (April 1994). . New York: hinduismtoday.com. 11 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2010.
January Violence Is the Last Straw-After 10 Years of War, Virtually All 50,000 Hindus have Fled, Forsaking
- ^ "Afghanistan: Dwindling Sikh Community Struggles To Endure In Kabul". www.sikhnet.com. 13 Ocak 2010. 4 Ekim 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Aralık 2023.
- ^ Dehghanpisheh, Babak (31 Aralık 2001). "Rebuilding the Bamiyan Buddhas". nbcnews.com. 27 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Kasım 2021.
- ^ . . 2010. 2 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2020.
- ^ USSD Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor (2009). . 30 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2010.
- ^ Johnstone, Patrick; Miller, Duane Alexander (2015). "Believers in Christ from a Muslim Background: A Global Census". IJRR. 11 (10). ss. 1-19. 13 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ekim 2015.
- ^ "Washingtonpost.com - Afghan Jew Becomes Country's One and Only - N.C. Aizenman". 16 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Aralık 2023.
- ^ "As Taliban take charge, uncertain future for Afghanistan's Jewish heritage sites". 20 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Aralık 2023.
- ^ "Afghanistan's Last Jew Leaves After Taliban Takeover". Haaretz. The Associated Press. 8 Eylül 2021. 13 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Eylül 2021.
- ^ "Christian Solidarity Worldwide, March 2023 report". 14 Haziran 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Aralık 2023.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Afganistan da din 2012 din yuzdelikSunnilik 90Siilik 9 7Diger dinler 0 3 Afganistan vatandaslarinin cogunun Islam a inandigi bir islam devletidir Nufusun yuzde 90 i Sunniligi takip ederken yuzde 9 7 si ise Siiligi takip etmektedir The World Factbook a gore Sunniler nufusta yuzde 84 7 ila 89 7 Siiler ise yuzde 10 ila 15 arasinda yer kaplamaktadir Halkin yuzde 0 3 u diger dinleri takip etmektedir Afganistan da din 2012 Sunnilik 90 Siilik 9 7 Diger dinler 0 3 2022 yilinda Freedom House Afganistan daki din ozgurlugunu 4 uzerinden 1 olarak degerlendirdi TarihBugun Afganistan olarak bilinen bolgedeki dini demografi tarihte bircok kez degisti Antik ve Klasik donemlerde Zerdustluk Hinduizm ve ardindan Budizm bolgedeki baslica dini yapiyi olusturuyordu Islam Rasidin Halifeligi nin bolgenin bazi kisimlarini fethettigi 7 yuzyildaki ilk karsilasmadan sonra yavas yavas bolgedeki ana din haline geldi Bazilari tarafindan Zerdustluk un MO 1800 ila 800 yillari arasinda simdiki Afganistan da ortaya ciktigina inaniliyor dinin kurucusu Zerdust un o zamanlar bolge Ariana olarak anilirken Belh te yasayip oldugu dusunuluyor Yine bazilari Zerdustluk un yukselisi sirasinda bolgede eski Dogu Iran dillerinin konusuldugunu dusunmektedir MO 6 yuzyilin ortalarinda Ahamenisler Medleri devirdi ve Aria ve Baktriya yi dogu sinirlari icerisine dahil etti Ahamenis krali I Darius un mezar tasi uzerindeki bir yazit fethettigi 29 ulkenin yer aldigi listede nden bahsetmektedir Islam in gelisinden once Guney Afganistan Zerdustluk un kalesiydi Iran ile Arachosia arasinda Zerdustluk inanci acisindan yakin iliskiler mevcuttu Avesta nin Iran a Arachosia uzerinden ulastigina inanilmaktadir Bu nedenle bolge ayni zamanda Zerdustluk un ikinci vatani olarak da degerlendirilmektedir Esas olarak gunumuz Afganistani nin dogu ve guney bolgelerinde yogunlasan erken Hint Aryan sakinleri MO 2000 ile 1500 yillari arasinda Hinduizm in taraftarlariydi Bu yerli gruplar arasinda dikkate deger olanlar ve di ve Nuristaniler ise bu Hint Aryan Vedik halkinin cagdas ornekleridir Afganistan daki dogu Iran etnik grubunun cogunlugunu olusturan ve Pestunlar dan gelen Vedik atalardan olusan bir parca da Hinduizm ve Budizm i yaygin bir sekilde takip ediyordu Pakthalar Bhalanazlar Visaninler Alinalar ve Sivas bes sinir kabilesiydi Pakthalar Kruma nin dogdugu tepelerde yasiyordu Zimmer onlarin gunumuzun dogu Afganistani nda bulundugu dusunuyor ve onlari modern Pestun halki ile ozdeslestiriyordu Buyuk Iskender in MO 4 yuzyildaki fetih ve isgallerinin ardindan halef devlet Selefki Imparatorlugu bir ittifak anlasmasinin parcasi olarak bolgenin cogunu Hint Maurya Imparatorlugu na devrettigi MO 305 yilina kadar bolgeyi kontrol etti Mauryalilar Budizm i Hindistan dan Afganistan a getirdiler ve devrildikleri MO 185 e kadar guney ve dogu Afganistan in bazi kisimlarini kontrol ettiler 7 yuzyilda Arap Emeviler Nihavend Muharebesi nde Sasaniler i kesin bir sekilde maglup ettikten sonra gunumuzde Afganistan olarak bilinen bolgeye girdiler Bu buyuk yenilginin ardindan son Sasani Imparatoru III Yezdicerd aranan bir kacak haline geldi ve doguya Orta Asya nin derinliklerine kacti Araplar Yezdigirt i takip ederken bolgeye Iran in kuzeydogusundan girmeyi sectiler ve ardindan Afganistan in geri kalanina dogru ilerlemeden once ordularinin buyuk bir bolumunu konuslandirdiklari Herat a gittiler Araplar Islam i yerel halk arasinda yaymak icin buyuk caba harcadilar Kuzey Afganistan bolgesinde yasayan insanlarin buyuk bir kismi ozellikle Hisam bin Abdulmelik 724 ten 743 e kadar halife ve Omer bin Abdulaziz in 717 den 720 ye kadar halife hukumdarligi doneminde Emevi misyonerlik cabalari araciligiyla Islam i kabul etti Mutasim in hukumdarligi sirasinda Islam genel olarak bolgedeki yerliler arasinda yaygindi ve son olarak doneminde Islam Afganistan in diger buyuk sehirleriyle birlikte Kabil de acik ara baskin din haline geldi Daha sonra Samaniler Islam i Orta Asya daki kucuk kasabalarda yaydi ve Kur an in Farscaya ilk tam tercumesi 9 yuzyilda gerceklesti 9 yuzyildan bu yana Islam ulkenin dini ortamina hakim oldu Afganistan in dogu sinirlarindaki nin kalintilari 998 ve 1030 yillari arasinda Gazneli Mahmud tarafindan yok edildi 1890 lara kadar ulkenin Nuristan bolgesi Animizm i ve eski Hinduizm i takip eden ve etnik acidan farkli bir halk olan Nuristaniler nedeniyle Kafiristan kafirlerin ulkesi olarak biliniyordu 20 yuzyila gelindiginde nufusun yuzde 99 unu Muslumanlar olusturuyordu Ancak ulkenin Hindular ve Yahudiler gibi dini azinliklari 1970 lerin baslarindan itibaren tam dini ozgurluge sahipti Kuzey Afganistan daki Mezar i Serif sehrindeki Mavi Cami de Ali nin Turbesi olarak da bilinir namaz kilan erkekler Komunist bir hukumeti destekleyen 1979 Sovyet isgali Afgan siyasi catismasinda buyuk bir dini mudahaleyi tetikledi Afganistan Demokratik Cumhuriyeti 1980 1987 laik bir devletti Bunun uzerine ulkedeki Muslumanlar cok kulturlu siyasi muhalefeti birlestirdi Sovyet destekli Marksist ideolojideki rejim ve Afganistan Demokratik Halk Partisi ADHP Muslumanlar in etkisini azaltmak icin harekete gecti ADHP bircok Muslumani hapsetti iskence etti ve oldurdu 1987 deki Ulusal Uzlasma gorusmelerinin ardindan Islam yeniden devletin ana dini haline geldi ve ulke resmi adindan Demokratik kelimesini kaldirdi 1987 1992 yillari arasinda ulkenin resmi adi Afganistan Cumhuriyeti idi O gunden bu yana Sihler Hindular Hristiyanlar ve Zerdust azinliklar azaldi 1970 lerde ulkede yaklasik 500 000 Sih ve 200 000 Hindu oldugu tahmin edilirken 2017 de bu sayi 7 000 ila 10 000 kisiye kadar azaldi Taliban 1990 larda Afganistan Ic Savasi ni kazandi ve seriatla yonetilen bir islam devleti olan Afganistan Islam Emirligi ni kurdu 2001 yilinda Taliban in devrilmesinin ardindan 2004 yilinda devlet destekli Islam ile demokrasiyi birlestiren yeni bir devlet olan Afganistan Islam Cumhuriyeti kuruldu 2021 de Cumhuriyetin yikilmasi ve Taliban in yonetime geri donmesiyle birlikte gazetecilige ve yabancilara yonelik sert baskilar Afganistan daki dini durum hakkinda guvenilir raporlar almayi zorlastirdi Afganlar icin Islam Afganistan gibi cok asiretli ve birden fazla etnik gruptan olusan toplumlar icin birlestirici bir sembolik sistemi temsil etmektedir Camiler sadece ibadethane olarak degil sakinleri icin barinma bulusma ve sohbet mekanlari sosyal dini senliklerin ve okullarin odak noktasi gibi cok sayida isleve de hizmet etmektedir Hemen hemen her Afgan genclik yillarinda bir zamanlar bir cami okulunda okumustur bazilarinin almis olduklari tek orgun egitim budur Azinlik olan dini gruplarDemografik Pew Forum un 2009 daki bir veri raporunda Sunnilerin nufusunun 80 85 ini Siilerin ise 10 15 ini olusturdugu belirtildi Basta Hindular Sihler Bahailer ve Hristiyanlar olmak uzere diger dini gruplar toplam nufusun yuzde 0 3 unden azini olusturuyor Ayrica rapora gore ulkede birkac yuz Ahmedi vardi ve hic Yahudi yoktu Sii Islam Siiler in nufusun 7si ila 20si arasinda bir kismini olusturdugu dusunulmektedir Aralarinda kucuk bir Sunni azinlik olmasina ragmen ulkedeki Hazaralar in cogunlugu Sii dir cogunlukla Isnaaseriyye mezhebindendir ve Ismaililik kolunu takip eden bazi kucuk gruplar da vardir Ayrica Afganistan da geleneksel olarak Sii olan Kizilbaslar da vardir Afganistan daki Sii Muslumanlar Afganistan ile komsusu Iran Islam Cumhuriyeti arasindaki gerilimin ana kaynagidir Hukum suren Taliban Sunni dir Iran ise Sii lerin hakimiyetindedir Bu nedenle Afganistan daki Sii azinliga yonelik muamele Afganistan in en onemli komsularindan biriyle iliskilerini etkiliyor Modernist ve mezhepsiz Muslumanlar Cagdas donemde Modernist Islam ve mezhepsiz Islam hareketinin en onemli figurlerinden biri Cemaleddin Efgani idi Zerdustluk Dunya Hristiyan Ansiklopedisi ne gore 1970 te 2 000 Afgan in Zerdust oldugu belirlendi Hint dinleri Tarihsel olarak Afganistan in guney ve dogu kesimleri uzun donemler boyunca Hindu Budist egemenligi altindaydi 1 300 Afgan Sih ve 600 den fazla Hindu Kabil Celalabad ve Gazne gibi bolgelerde yasamaktadir Senator Awtar Singh 2010 yilinda Afganistan parlamentosundaki tek Sih ti Afganistan daki Budizm tarihinin dikkate deger bir kalintisi 6 ve 7 yuzyillarda oyulmus devasa Bamyan Buda heykelleriydi Heykeller Mart 2001 de iktidardaki Taliban tarafindan putperestce oldugu gerekcesiyle yikilmisti Taliban askerleri onlari yok etmek icin roket ve silah kullandi Bahailik Bahailer 1880 lerden beri Afganistan da yasamaktadir 2010 yili itibariyla Afganistan da yaklasik 16 500 Bahai vardi Hristiyanlik Dogrulanmamis bazi raporlar ulkede 1 000 ila 18 000 arasinda Afgan Hristiyan in inanclarini gizlice uyguladigini belirtiyor 2015 yilinda yapilan bir arastirma ulkede Musluman kokenli yaklasik 3 300 Hristiyan in ikamet ettigini bildiriyor Yahudilik Afganistan da 1979 Sovyet Isgali nden once ve sonra ulkeden kacan kucuk bir Yahudi cemaati vardi Taliban in 1990 li yillarda ulkenin kontrolunu ele gecirmesinin ardindan Islam a gecmek zorunda kalan 500 ila 1000 arasinda gizli Yahudi nin bulundugu dusunuluyor Israil Amerika Birlesik Devletleri Kanada ve Birlesik Krallik ta bu Afgan Yahudi gurbetci topluluklari var Son gurbetci Yahudi Zablon Simintov Taliban in ulkeyi ele gecirmesinin ardindan 7 Eylul 2021 de ulkeyi terk etmisti 2021 den sonra din ozgurluguTaliban Eylul 2021 de iktidari geri aldi 2022 tarihli bir raporda ulkenin yasalari ve yonetiminin seriat hukuku ile tutarli olmasi gereken Islami bir emirlik oldugunu soyledikleri belirtildi Gayrimuslimler Muslumanlardan gelen tacizlerin devam ettigini bildirirken Bahaililer ve Hristiyanlar surekli aciga cikma korkusuyla yasamaya devam ediyorlar 2023 yilinda azinliklara yonelik ihlallerin Eylul 2021 den sonra arttigi bildirildi Ozellikle cok sayida azinlik halki Iran Pakistan gibi komsu ulkelerin yani sira daha uzak ulkelere kacti Kaynakca a b Chapter 1 Religious Affiliation The World s Muslims Unity and Diversity Pew Research Center s Religion amp Public Life Project 9 Agustos 2012 26 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Eylul 2013 Freedom House Retrieved 2023 04 25 30 Eylul 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Aralik 2023 Bryant Edwin F 2001 The Quest for the Origins of Vedic Culture The Indo Aryan Migration Debate Oxford University Press 978 0 19 513777 4 Afghanistan ancient Ariana 1950 Information Bureau p3 Chronological History of Afghanistan the cradle of Gandharan civilisation Gandhara com au 15 Subat 1989 9 Eylul 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Mayis 2012 Welcome to Encyclopaedia Iranica 23 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Aralik 2023 The idea of Iran An essay on its origin Gnoli Gherardo page 133 UNESCO World Heritage Centre Taxila 8 Agustos 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Aralik 2023 Minahan James B 10 Subat 2014 Ethnic Groups of North East and Central Asia An Encyclopedia Ingilizce ABC CLIO s 217 ISBN 9781610690188 Historically north and east Afghanistan was considered part of the Indian cultural and religious sphere Early accounts of the region mention the Pashayi as living in a region producing rice and sugarcane with many wooded areas Many of the people of the region were Buddhists though small groups of Hindus and others with tribal religions were noted Weekes Richard V 1984 Muslim peoples a world ethnographic survey Ingilizce Greenwood Publishing Group s 601 ISBN 9780313233920 Khanam R 2005 Encyclopaedic ethnography of Middle East and Central Asia Ingilizce Global Vision Publishing House s 631 ISBN 9788182200654 The Pashayi of Afghanistan Ingilizce Bethany World Prayer Center 1997 30 Mart 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2019 Before their conversion to Islam the Pashayi followed a religion that was probably a corrupt form of Hinduism and Buddhism Today they are Sunni orthodox Muslims of the Hanafite sect Richard F Strand 31 Aralik 2005 nuristan info 1 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2012 India from Indus Valley civilisation to Mauryas By Gyan Swarup Gupta Published by Concept Publishing Company 1999 81 7022 763 1 978 81 7022 763 2 page 199 Comrie Bernard 1990 The World s Major Languages Oxford University Press s 549 Ancient Pakistan Volume 3 University of Peshawar Dept of Archaeology 1967 Page 23 Arabic As a Minority Language by Jonathan Owens pg 181 The Preaching of Islam A History of the Propagation of the Muslim Faith by Thomas Walker Arnold pg 183 Ewans Martin 2002 Afghanistan A New History Psychology Press s 15 ISBN 0 415 29826 1 Klimberg Max 1 Ekim 2004 Encyclopaedia Iranica Online United States Columbia University 1 Subat 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Mahmood Tahir 1974 Law and Social Development in India and Afghanistan A Comparative Perspective Journal of the Indian Law Institute 16 2 ss 229 242 ISSN 0019 5731 JSTOR 43950357 3 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Aralik 2023 COMMUNISM REBELLION AND SOVIET INTERVENTION United States Library of Congress Country Studies 1997 15 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Aralik 2010 Vogelsang Willem 2001 The Afghans Wiley ISBN 978 0 631 19841 3 Erisim tarihi 22 Mart 2009 Goyal Divya 28 Temmuz 2020 Sikhs and Hindus of Afghanistan how many remain why they want to leave The Indian Express 6 Subat 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Aralik 2023 Ruchi Kumar 1 Ocak 2017 The decline of Afghanistan s Hindu and Sikh communities Al Jazeera 4 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Aralik 2023 Nearly 99 Of Hindus Sikhs Left Afghanistan in Last Three decades Ingilizce 3 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Subat 2021 Ruchi Kumar 19 Ekim 2017 Afghan Hindus and Sikhs celebrate Diwali without pomp and splendour amid fear 26 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Temmuz 2021 Bagchi Joymala Sikh Afghan Nationals Narrate Their Stories Of Fear Suppression And Anxiety Faced In Kabul businessworld in 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Temmuz 2020 a b US State Dept 2021 report 18 Temmuz 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Aralik 2023 PDF on Afghanistan Library of Congress August 2005 8 Nisan 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 3 Eylul 2010 Religion Virtually the entire population is Muslim Between 80 and 85 percent of Muslims are Sunni and 15 to 19 percent Shia 1911 Encyclopaedia Britannica Hazara Race Ehsan Yarshater Ed Encyclopaedia Iranica Online United States Columbia University 17 Kasim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Aralik 2007 Qizilbash United States Library of Congress Country Studies 1997 25 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Eylul 2010 www vanderbilt edu 18 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Solidarity for Sikhs after Afghanistan massacre www aljazeera com 23 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Mart 2020 a b Country Policy and Information Note Afghanistan Sikhs and Hindus PDF 11 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 27 Mart 2020 Majumder Sanjoy 15 Eylul 2003 BBC News 22 Subat 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Eylul 2010 Melwani Lavina April 1994 New York hinduismtoday com 11 Ocak 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Eylul 2010 January Violence Is the Last Straw After 10 Years of War Virtually All 50 000 Hindus have Fled Forsaking Afghanistan Dwindling Sikh Community Struggles To Endure In Kabul www sikhnet com 13 Ocak 2010 4 Ekim 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Aralik 2023 Dehghanpisheh Babak 31 Aralik 2001 Rebuilding the Bamiyan Buddhas nbcnews com 27 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Kasim 2021 2010 2 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2020 USSD Bureau of Democracy Human Rights and Labor 2009 30 Kasim 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Mart 2010 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Johnstone Patrick Miller Duane Alexander 2015 Believers in Christ from a Muslim Background A Global Census IJRR 11 10 ss 1 19 13 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Ekim 2015 Washingtonpost com Afghan Jew Becomes Country s One and Only N C Aizenman 16 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Aralik 2023 As Taliban take charge uncertain future for Afghanistan s Jewish heritage sites 20 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Aralik 2023 Afghanistan s Last Jew Leaves After Taliban Takeover Haaretz The Associated Press 8 Eylul 2021 13 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Eylul 2021 Christian Solidarity Worldwide March 2023 report 14 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Aralik 2023