I Ahmed Osmanlı Türkçesi احمد اول Ahmed i evvel Divan Edebiyatı ndaki mahlasıyla Bahtî 18 Nisan 1590 Manisa

I. Ahmed (Osmanlı Türkçesi: احمد اول, Ahmed-i evvel, Divan Edebiyatı'ndaki mahlasıyla Bahtî; 18 Nisan 1590,Manisa – 22 Kasım 1617, İstanbul), 14. Osmanlı padişahı ve 93. İslâm halifesidir. Sultan III. Mehmed ve Handan Sultan'ın oğludur. Sancağa gitmeyip tahta çıkan ilk Osmanlı padişahıdır. Saltanatı boyunca sefere gitmemiştir. Saltanatında Celali isyanları bastırılmıştır. Tarihi yarımadada bulunan ve Mavi Camii olarak da bilinen Sultanahmet Camii, 1609-1617 yılları arasında saltanatı döneminde yaptırılmıştır.

I. Ahmed
احمد اول

İslâm Halifesi
Emîrü'l-mü'minîn
İki Kutsal Caminin Hizmetkârı

I. Ahmed'in anonim bir portresi

14. Osmanlı Padişahı

Hüküm süresi

22 Aralık 1603 - 22 Kasım 1617
(13 yıl ve 11 ay)

Taç giymesi

23 Aralık 1603

Önce gelen

III. Mehmed

Sonra gelen

I. Mustafa

93. İslâm Halifesi

Hüküm süresi

22 Aralık 1603 - 22 Kasım 1617

Önce gelen

III. Mehmed

Sonra gelen

I. Mustafa

Doğum

18 Nisan 1590
Manisa Sarayı, Manisa, Osmanlı İmparatorluğu

Ölüm

22 Kasım 1617 (27 yaşında)
Topkapı Sarayı, İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu

Defin

Sultanahmet Camii, İstanbul, Türkiye

Eş(ler)i

Kösem Sultan
Mahfiruz Hatice Sultan

Çocuk(lar)ı

II. Osman
IV. Murad
İbrahim
Diğerleri

Tam adı
Şah Ahmed bin Mehmed Han

Hanedan

Babası

Annesi

Dini

İmza

Şehzadeliği

I. Ahmed 18 Nisan 1590 tarihinde babası Şehzade Mehmed'in sancak beyi olduğu Manisa şehrinde doğdu. Annesi Handan Sultan'dır. 1595 yılına gelindiğinde dedesi III. Murad vefat edince babası III. Mehmed ile beraber İstanbul'a geldi. Kendisinden önce Selim, Cihangir ve Mahmud isminde üç ağabeyi daha olan Şehzade Ahmed ve ikinci eş durumunda olan annesi Handan Sultan güçsüz bir konumdaydılar. Fakat Şehzade Selim ve Şehzade Cihangir'in erken ölümü ile Şehzade Mahmud en büyük şehzade olarak veliaht ilan edildi. Fakat Şehzade Mahmud'un annesi olan Halime Sultan'ın müneccime oğlunun tahta çıkması konusunda soru sorduğu mektup Safiye Sultan'ın eline geçince, muhtemelen Handan Sultan ile de iş birliği yapan Safiye Sultan torununu öldürmesi için oğlu Sultan Mehmed'i ikna etti. Tahta kast edebileceği yönünde dedikoduların artması üzerine III. Mehmed'in emriyle 7 Haziran 1603 günü Şehzade Mahmud dairesinde boğduruldu. Böylece hiç umut yokken Şehzade Ahmed'e tahtın yolu açıldı. Aradan 6 ay kadar geçtikten sonra da babası Sultan Mehmed aniden öldü.^[]

Şehzade Ahmed kendisini yetiştiren annesi sebebiyle oldukça dindar bir padişah olarak bilinir ve yaptırdığı Sultan Ahmet Camii de bunun bir nişanesi sayılabilir.^[]

Saltanatı

Babası III. Mehmed'in vefatı üzerine hemen ertesi gün apar topar vuku bulan cülus töreni 22 Aralık tarihinde ya da 21 Aralık 1603 Pazar günü sabahı gerçekleşmiştir. Nasıl ki babası kendinden önceki sultanlara nazaran en genç yaşta ölmüş hükümdar ise I. Ahmed de o zamana kadar babasının vefatıyla tahta geçenlerin arasındaki en genç hükümdardır. Eyüpsultan'da kılıç kuşanarak tahta geçen ve I. Süleyman'dan sonraki padişahlar içinde devlet işleriyle yoğun şekilde uğraşan ilk padişah olarak kabul edilen I. Ahmed ilk yıllarında daha pasif bir padişahlık sürdürdü.^[]

Saltanatının ilk iki yılı

I. Ahmed tahta çok küçük yaşta çıktığı için yarı naibe rolüyle Handan Sultan oğlu için bir öğretici oldu. Bu konuda Leslie Peirce, Handan Sultan'ın oğlu döneminde çok güçlü biri olduğunu ve tecrübesiz oğlu için zihinsel anlamda pek çok şeyi aşıladığını ve geri planda devleti yönettiğini varsaymaktadır. Oğlu üzerinde etkili olan annesinin etkisiyle Sultan Ahmed ilk iş olarak tahta çıkışından 19 gün sonra büyük bir alayın refakatinde Safiye Sultan'ı Eski Saray'a göndertti. Böylece devleti kötü yönde etkileyen bir ekip de saraydan uzaklaştırılmış oldu. Sonraki diğer kararlarında da annesinin etkili olduğu açıktır.

Sultan I. Ahmet tahta geçtiği sırada Avusturya Savaşı devam ediyordu. Osmanlı kuvvetleri Belgrad'dan Budin'e doğru ilerlemekteydi. Peşte (25 Eylül 1604) ve Hatvan kaleleri savaş yapılmadan kolaylıkla ele geçirildi. Osmanlı ordusu ilerleyerek Budin'in kuzeyinde bulunan Vaç Kalesi'ni ele geçirdi (16 Ekim 1604). Osmanlı Ordusu, Sultan I. Ahmet'in buyruğu üzerine Belgrad üzerinden Budin'e yürüdü. 29 Ağustos 1605'te Estergon Kalesi kuşatıldı ve tam karşısındaki Štúrovo kalesi fethedildi. 8 Eylül'de Vişegrad, 19 Eylül'de Tepelenë (Tepedelen) kaleleri fethedildi. 3 Ekim 1605'te ise Estergon Kalesi teslim alındı.^[]

I. Ahmed tarafından yaptırılan Sultan Ahmet Camii, İstanbul (1609-1616)

12 Kasım 1605 günü annesini kaybeden I. Ahmed için yeni akıl alacağı kişi Derviş Paşa olmuştu. Devam eden zorlu seferler Osmanlı Devleti'nin belini bükünce artık paşalar diğer devletler ile daha iyi ilişkiler kurma yoluna girmek isteyecektir.

Zitvatorok Antlaşması

Osmanlılar da, Avusturyalılar da art arda yapılan bunca savaştan dolayı sosyal ve ekonomik yönden çok yıpranmışlardı. Daha önce yapılan barış görüşmelerinden bir sonuç çıkmamıştı. Ancak 11 Kasım 1606'da Estergon-Komorom arasında Zitva suyunun Tuna Irmağı'na döküldüğü yerde imzalanan Zitvatorok Antlaşmasıyla barış sağlandı.^[]

Antlaşmaya göre Eğri, Estergon, Kanije kaleleri Osmanlılar'da, Yanıkkale ve Komarom kaleleri Avusturyalılar'da kalacaktı. Avusturya bir kereye mahsus olmak üzere 200.000 altın savaş tazminatı ödeyecekti. Avusturya Arşidükü protokolde Osmanlı Padişahı'na eşit sayılacak ve Osmanlı padişahı Avusturya Arşidükü'ne yazışmalarda Kutsal-Roma İmparatoru (Sezar/Kayser/Caesar) unvanıyla hitap edecek, her üç yılda bir karşılıklı armağanlar gönderilecekti. Avusturya'nın Macaristan için ödemekte olduğu yıllık 30.000 altın vergi ise kaldırılacaktı. Zitvatorok Antlaşması, Osmanlı'nın lehine gibi görünse de Osmanlı Devleti artık eski gücünde değildi. Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti'nin Avusturya karşısındaki üstünlüğü sona ermiş, siyasi dengeler Osmanlı aleyhine bozulmaya başlamıştır. Bu barış antlaşmasının Osmanlı Devleti'nin imzalandığı en istifadeli antlaşma olduğu kabul edilmektedir.^[]

Dönemindeki Önemli Olaylar

Sultan I. Ahmed'in saltanatının ilk yıllarını tasvir eden bir minyatür

Anadolu beyliklerinin en uzun ömürlülerinden birisi olan Ramazanoğulları Beyliği, Yavuz Sultan Selim döneminde 1514 yılından sonra ise Osmanlı'ya tabi olmuştu. I. Ahmet dönemine denk gelen 1608 yılından sonra Adana'nın Halep'e; Kozan ve Tarsus'un da Kıbrıs Beylerbeyiliği'ne bağlanmasıyla Ramazanoğulları Beyliği sona ermiştir.^[]

Safevilerle ilişkiler

Sultan I. Ahmet tahta geçtiği sırada, Osmanlı İmparatorluğu batıda Avusturya, doğuda Safevi Devleti ile savaş halindeydi. Osmanlı ordusu Sinan Paşa komutasında Nahçıvan üzerinden Revan'a yürüdü. Bu arada yeniçeriler Van'a dönülmesini istiyorlardı. Osmanlı ordusu kışı Van'da geçirdi.^[]

Tebriz'i geri almak için yapılan savaşta Osmanlı ordusu, Şah I. Abbas'ın ordularını Selmas yörelerinde yendi. Ancak Erzurum Beylerbeyi Sefer Paşa'nın çekilen düşman kuvvetlerini izleyip asıl ordudan ayrılmasını fırsat bilen Şah Abbas, ordu merkezine ani bir saldırıda bulundu. Yenilgiye uğrayan Sinan Paşa önce Van'a, daha sonra da Diyarbakır'a çekildi. Şah Abbas Şirvan, Şamahı ve Gence'yi kolaylıkla ele geçirdi. Osmanlı İmparatorluğu Avrupa'da devam eden Avusturya Savaşı ve iç isyanlarla uğraştığı için İran cephesinde başarılı olamıyordu. Sadrazam Nasuh Paşa, Şah Abbas'ın barış önerisini kabul etti.^[]

1612 yılında yapılan Nasuh Paşa Antlaşması'yla 9 yıl süren Osmanlı-Safevi Savaşı sona erdi. Yapılan antlaşmayla, Safeviler Osmanlı Devleti'ne 200 deve yükü ipek vermeyi kabul ettiler. 1615 yılına kadar süren barış dönemi Şah Abbas'ın antlaşmayı bozması üzerine sona erdi. Yapılan savaşlarda Osmanlılar çok kayıp verdi. Sultan II. Osman döneminde, Nasuh Paşa Antlaşması temel alınarak yapılan Serav Antlaşması ile barış tekrar sağlanacaktır (26 Eylül 1618).^[]

Celali isyanları

Yavuz Sultan Selim döneminde binlerce taraftarı ile ayaklanan Bozoklu Celal, Osmanlı Devleti için büyük problem olmuştu. Bu isyanlar bastırıldı ise de Anadolu'da meydana gelen iç isyanlar ve karışıklıklara yine Celali İsyanları denildi. Sultan I. Ahmet döneminde Celali İsyanları tekrar patlak verdi. Tavil Ahmed, Canboladoğlu, Kalenderoğlu ve Deli Hasan ayaklanmaları bunlardan en önemlileridir. Sadrazam Kuyucu Murad Paşa'nın ısrarlı ve sert politikaları sonunda Celali İsyanları zor da olsa bastırıldı.^[]

I. Ahmed'in aynı adlı türbesindeki sandukası, Sultanahmet, İstanbul

Ölümü

Sultan I. Ahmed yakalandığı tifüs hastalığından kurtulamayarak 21 Kasım'ı 22 Kasım'a bağlayan gece 1617 yılında 27 yaşında öldü. Halkın sevdiği padişah Sultanahmet Camii yanındaki türbesine defnedildi. Kendisinden sonra getirdiği sisteme uygun olarak kardeşi I. Mustafa tahta geçti.

Islahatlar

Yeni Veraset Sistemi

I. Ahmed saltanatında hanedan veraset sistemini değiştirip kardeş katli kanununu kaldırmıştır. Yerine ailenin aklı başındaki en büyük üyesi padişah olur sistemini () getirmiştir. Bu yeni kanunun şehzadeler arasındaki rekabetin ve taht kavgalarının taht için gerçekleştirilen kardeş katlinin önlenmesi açısından Osmanlı tarihinde çok büyük önemi vardır.^[]

Ekber ve erşed sistemi

I. Murad döneminde Şehzade İbrahim ve Halil'in boğdurtulmasıyla başlayıp Fatih Sultan Mehmed döneminde kanunlaşan kardeş katli kanununu kaldırmıştır. Yerine Ekber ve erşad sistemini (ailenin aklı başında olan en büyük üyesi) getirmiştir. Böylece oğullarından üçü padişah olmuştur. Bunlar sırası ile II. Osman, IV. Murad ve İbrahim'dir. Ayrıca kardeşi I.Mustafa'yı da önceki padişahlar gibi öldürtmemiş, yaşamasına izin vermiştir. Nitekim kardeşi Mustafa da padişah olmuştur. Bu yeni kanun, kardeş katlini önlemesi açısından Osmanlı tarihinde büyük bir öneme sahiptir.

I. Ahmed'in yaptırmış olduğu Sultan Ahmed Camii

Mimari çalışmaları

Sultan Ahmet Camii

İstanbul'daki tarihî yarımadada, Mimar Sedefkâr Mehmed Ağa'ya yaptırılmıştır. 4 Ocak 1610'da altı büyük minareli ve 16 şerefeli Sultanahmet Camii'nin temel atma merasimi yapıldı. Dinine bağlı bir insan olan Sultan I. Ahmet, caminin temelleri kazılırken eteğinde toprak taşıdı. 9 Haziran 1617'de inşaatı biten Sultanahmet Camii ibadete açıldı.

Ayrıca Şehzadebaşı , İstanbul , Elmalı Ömer Paşa Camii onun zamanında yaptırılan önemli mimari eserler arasındadır.^[]

Ailesi

Eşleri

Mahfiruz Hatice Sultan - II. Osman ve Hanzade Sultan'ın annesidir.
Mahpeyker Kösem Sultan - Şehzade Mehmed,Ayşe Sultan, Fatma Sultan, , , IV. Murad, Şehzade Kâsım, Atike Sultan, İbrahim'in annesidir.
Fatma Sultan - Şehzade Cihangir, Şehzade Hasan ve Abide Sultan'ın annesidir.

Erkek çocukları

İsmi	Annesi	Doğum tarihi	Ölüm tarihi	Not
II. Osman	Mahfiruz Hatice Sultan	3 Kasım 1604	20 Mayıs 1622	İsyan sonucu tahttan indirilerek öldürüldü.
Şehzade Mehmed	Kösem Sultan	8 Mart 1605	12 Nisan 1621	II. Osman tarafından idam edildi.
	Fatma Sultan	1609	1609	Doğumdan öldü.
	Kösem Sultan	1610	1612	Hastalıktan öldü.
	Kösem Sultan	1611	1611	Hastalıktan öldü.
IV. Murad	Kösem Sultan	27 Temmuz 1612	8 Şubat 1640	Aşırı alkol tüketimi sonucu hastalıktan öldü.
	Fatma Sultan	1612	1615	Hastalıktan öldü.
Şehzade Bayezid	Mahfiruz Hatice Sultan	1612	27 Temmuz 1635	IV. Murad tarafından idam edildi.
	Mahfiruz Hatice Sultan	1614	1617	Hastalıktan öldü.
Şehzade Kâsım	Kösem Sultan	1614	1638	IV. Murad tarafından idam edildi.
Şehzade Süleyman	Mahfiruz Hatice Sultan	1615	27 Temmuz 1635	IV. Murad tarafından idam edildi.
Sultan İbrahim	Kösem Sultan	5 Kasım 1615	18 Ağustos 1648	İsyan sonucu tahttan indirilerek katledildi.

Kız çocukları

İsmi	Annesi	Doğum tarihi	Ölüm tarihi
Ayşe Sultan	Kösem Sultan	1605	1656
Fatma Sultan	Kösem Sultan	1606	1670
Hatice Sultan	Mahfiruz Hatice Sultan	1608	1610
Gevherhan Sultan	Kösem Sultan	1607	1660
Hanzade Sultan	Mahfiruz Hatice Sultan	1609	1650
Esma Sultan	(?)	1612	1612
Zahide Sultan	(?)	1613	1620
Atike Sultan	Kösem Sultan	1614	1672
Cemre Sultan	Kösem Sultan	1616	1620
Zeynep Sultan	(?)	1617	1619
Abide Sultan	Fatma Sultan	1617	1649

Popüler kültürdeki yeri

2010 yılında vizyona giren adlı filmde I. Ahmed karakterini Gökhan Mumcu canlandırılmıştır.
8 Ekim 2015'te başlayan Muhteşem Yüzyıl Kösem adlı Türk dizisinde Sultan Ahmed karakterini Ekin Koç canlandırılmıştır.

Kaynakça

^ ^a ^b Öztuna, Yılmaz (2005), Devletler ve Hanedanlar, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Sayfa: 176
^ Günhan Börekçi, İnkırâzın Eşiğinde Bir Hanedan: III. Mehmed, I. Ahmed, I. Mustafa ve 17. Yüzyıl Osmanlı Siyasî Krizi, Sayfa:85
^ Günhan Börekçi (Ocak 2009). "İnkırâzın Eşiğinde Bir Hanedan: III. Mehmed, I. Ahmed, I. Mustafa ve 17. Yüzyıl Osmanlı Siyasî Krizi". Divan-Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi. 14 (26). ss. 45-96. 9 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Şubat 2016.
^ Leslie P. Peirce, The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire, The İmperial Harem Instution, Oxford University Press, Sayfa: 127
^ Günhan Börekçi, FACTIONS AND FAVORITES AT THE COURTS OF SULTAN AHMED I (r. 1603-17) AND HIS IMMEDIATE PREDECESSORS, Sayfa:126
^ Uzunçarsılı, İsmail Hakkı, (1954) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım, XVI. Yüzyıl Ortalarından XVIII. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 ISBN 978-975-16-0010) say.362-363
^ Bakınız Kafes (Osmanlı)
^ (İngilizce) International Dictionary of Historic Places Volume 3 Southern Europe. Fitzroy Dearborn. s. 335. ISBN 1-884964-02-8. "The Blue Mosque, so named for its interior tile decoration, was built for Sultan Ahmed I between 1609 and 1616 by Turkish architect Mehmed Aga."
^ Title: The Debut of Kösem Sultan's Political Career Author(s): TEZCAN, Baki Journal: Turcica Volume: 40 Date: 2008 Pages: 347-359 DOI: 10.2143/TURC.40.0.2037143

Dış kaynaklar

Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (2003). Osmanlı Tarihi III. Cilt 1. Kısım: II. Selim'in Tahta Çıkışından 1699 Karlofça Andlaşmasına Kadar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. .
Sakaoğlu, Necdet (1999). Bu Mülkün Sultanları. İstanbul: Oğlak Yayınları. . s. 200-209
Kinross, Lord (1977). The Ottoman Centuries. İstanbul: Sander Kitabevi. . (İngilizce)

Wikimedia Commons'ta Ahmed I ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

Resmî unvanlar
I. Ahmed Osmanlı Hanedanı Doğumu: 18 Nisan 1590 Ölümü: 22 Kasım 1617
Önce gelen III. Mehmed	Osmanlı Sultanı 22 Aralık 1603 – 22 Kasım 1617	Sonra gelen I. Mustafa
Sünni İslam unvanları
Önce gelen III. Mehmed	93. İslâm Halifesi 22 Aralık 1603 – 22 Kasım 1617	Sonra gelen I. Mustafa

[:0-1] Öztuna, Yılmaz (2005), Devletler ve Hanedanlar, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Sayfa: 176

[2] Günhan Börekçi, İnkırâzın Eşiğinde Bir Hanedan: III. Mehmed, I. Ahmed, I. Mustafa ve 17. Yüzyıl Osmanlı Siyasî Krizi, Sayfa:85

[Ahmed1-3] Günhan Börekçi (Ocak 2009). "İnkırâzın Eşiğinde Bir Hanedan: III. Mehmed, I. Ahmed, I. Mustafa ve 17. Yüzyıl Osmanlı Siyasî Krizi". Divan-Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi. 14 (26). ss. 45-96. 9 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Şubat 2016.

[4] Leslie P. Peirce, The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire, The İmperial Harem Instution, Oxford University Press, Sayfa: 127

[5] Günhan Börekçi, FACTIONS AND FAVORITES AT THE COURTS OF SULTAN AHMED I (r. 1603-17) AND HIS IMMEDIATE PREDECESSORS, Sayfa:126

[6] Uzunçarsılı, İsmail Hakkı, (1954) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım, XVI. Yüzyıl Ortalarından XVIII. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 ISBN 978-975-16-0010) say.362-363

[7] Bakınız Kafes (Osmanlı)

[8] (İngilizce) International Dictionary of Historic Places Volume 3 Southern Europe. Fitzroy Dearborn. s. 335. ISBN 1-884964-02-8. "The Blue Mosque, so named for its interior tile decoration, was built for Sultan Ahmed I between 1609 and 1616 by Turkish architect Mehmed Aga."

[9] Title: The Debut of Kösem Sultan's Political Career Author(s): TEZCAN, Baki Journal: Turcica Volume: 40 Date: 2008 Pages: 347-359 DOI: 10.2143/TURC.40.0.2037143