Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Amerika (İngilizce: Americas; İspanyolca ve Portekizce: América; Fransızca: Amérique) veya Amerika Kıtası, Batı Yarımküre'de Yeni Dünya olarak adlandırılan bölgede, Kuzey Amerika, Orta Amerika, Güney Amerika ve bunlara bağlı adalardan meydana gelen kıtalar ve adalar topluluğu. Amerika Kıtası, Batı Yarımküre'deki kara alanının çoğunu kapsar ve Yeni Dünya'yı oluşturur. Amerika sözcüğü birçok dilde Amerika Birleşik Devletleri (ABD) anlamında da kullanıldığı için kavram karmaşasına neden olabilmektedir.
| Amerika | |
|---|---|
 | |
| Alan | 42.549.000 km² ( sq mi) |
| Nüfus | 964.920.000 |
| Yoğunluk | 21/km²(55/sq mi) |
| Ülkeler | 35 |
| Zaman dilimi | UTC-10.00 (ABD) UTC-02.00 (Brezilya) |
Yakınındaki adalarla birlikte Dünya yüzeyinin %8'ini ve kara alanının %28.4'ünü barındıran Amerika'nın topoğrafyasına Amerikan Kordilerası adı verilen ve kıtanın batı sahili boyunca ilerleyen uzun bir sıradağ hakimdir. Amerika'nın daha düzlük olan doğu kısmınaysa Amazon, Mississippi, Río de la Plata ve St. Lawrance nehirlerinin ve Büyük Göller'in havzaları hakimdir. Amerika, kuzeyden güneye 14.000 km (8.700 mi) boyunca uzandığı için kıtanın iklimi ve ekolojisi Kuzey Kanada, Grönland ve Alaska'daki kutup tundralarından Orta ve Güney Amerika'daki Tropik yağmur ormanlarına kadar devasa çeşitlilik gösterir.
İnsanlar, Amerika'ya ilk olarak 42 bin ilâ 17 bin yıl önce Beringia'dan geçerek Asya'dan gelmiştir. Na-Dene dillerinin konuşurlarından müteşekkil ikinci bir göç dalgası da aynı yoldan onları takip etmiştir. Amerika yerlilerinin Amerika'ya yerleşmesinin son aşaması, genellikle MÖ 3500'de İnuitlerin kutup bölgelerine yerleşmesi olarak kabul edilir.
Amerika'ya ilk yerleşen Avrupalı, Leif Ericson adlı bir Viking kâşifidir. Ancak Kuzey Amerika'daki Viking kolonisi asla kalıcı olamamış ve sonra terk edilmiştir.
15. yüzyılın başlarında Avrupa iç savaşlar ve Kara Ölüm'ün neden olduğu nüfus kaybından yavaş yavaş toparlanıyordu. Osmanlı'nın Asya'ya giden ticaret yollarında tuttuğu hakimiyet, Batı Avrupalı hükümdarları alternatifler aramaya sevk etti, bu da Kristof Kolomb'un yolculuklarına ve "Yeni Dünya"nın keşfine neden oldu.[]
İspanyol kâşif Kristof Kolomb'un 1492-1502 arasındaki yolculukları, kıtanın Avrupa'yla (ve daha sonraları diğer Eski Dünya devletleriyle) kalıcı etkileşimini başlatmıştır. Kolombiyen değişim adı verilen bu dönem, etkileri ve sonuçları günümüzde hâlen devam eden keşifler, fetihler ve sömürgeleşmelere yol açacaktı. İspanyollar, çok sayıda Amerika yerlisini köleleştirdi.
Avrupa ve Batı Afrika'dan gelen hastalıklar, Amerika yerlilerini perişan etti ve Avrupa devletleri Amerika'da koloniler kurdular. Aralarında büyük miktarda senetli kölenin ve Afrika'dan getirtilen kölelerin de bulunduğu Avrupa kökenli toplu göç dalgaları, büyük ölçüde yerlilerin yerine geçmiştir.
Amerika'nın dekolonizasyonu 1774'teki Amerikan Devrimi'yle başlamış, 1890' ların sonundaki İspanya-Amerika Savaşı'yla büyük ölçüde bitmiştir. Günümüzde Amerika nüfusunun neredeyse tamamı bağımsız ülkelerde yaşamakta, ancak sömürgeciliğin etkisi yüzünden bu nüfus, Avrupalı kolonici ve sömürgecilerin kültürel mirasını taşımaktadır. Bunlar arasında en belirginleri Hristiyanlık ve Hint-Avrupa dillerinin konuşulmasıdır. Amerika nüfusu, çoğunlukla İngilizce, İspanyolca, Portekizce ve Fransızca ve az da olsa Felemenkçe konuşur.
İsim kökeni
Amerika isminin kökeni ile ilgili birkaç teori vardır:
- Bunlardan çok kabul göreni, İtalyan kâşif Amerigo Vespucci'nin adından geldiğine dair olanıdır.[]
- İkinci bir teori kıtaya ayak basan ilk Batı Avrupalı olan John Cabot'nun finansörü Richard Amerike'nin adından türetildiğidir.
- Bir başka teori de bu adın Nikaragua'daki "Amerrique" bölgesinin adından geldiğidir.
1. teori
Bu teoriye göre America sözcüğü 1500'lü yılların başında yaptığı iki yolculuk sonucu Güney Amerika'nın doğu sahillerine ve Karayiplere ulaşan İtalyan denizci ve haritacı Amerigo Vespucci'nin isminden türetilmiştir. Teoriye göre, Alman haritacı Martin Waldseemüller bu ismi Vespucci'nin isminin Latince söylenişi olan “Americus Vespucius”tan türetmiştir.
1507 yılında Batlamyus'un "Kozmografya" eserinin Latince güncellemesi üzerine çalışan Martin Waldseemüller, Vespucci'nin mektuplarından birinde "Mundus Novus" adını verdiği "Yeni Dünya"yı keşfettiğini okuyunca, "Cosmographiae Introductio"da Amerika ("America") ismini önerir.[]
Her ne kadar, Waldseemüller'in çalışmasının yayılmasıyla "Amerika" terimi popülerlik kazandıysa da, Vespucci'nin yazılarındaki tutarsızlıklar birçok İspanyol ve Portekizlinin eleştirisine sebep oldu. Bu eleştiriler Vespucci'nin diğer denizcilerin keşiflerini kendisininmiş gibi gösterdiğini söylüyor ve bununla birlikte de "Yeni Dünya" fikrine şüpheyle bakıyordu. Yine de Avrupa'nın diğer ülkelerinde "yeni dünya" için "Amerika" ve orada yaşayanlar için de "Amerikalı" adı kullanımı yaygınlaşıyordu. Ancak İspanya ve Portekiz'de resmî terim Doğu Hint Adaları idi.
Waldseemüller "Amerika" adını kullandığında somut olarak Kristof Kolomb ve diğer kaşifler tarafından keşfedilen Antilleri ve Güney Amerika'nın kuzeydoğu sahillerini kastediyordu.
"Amerika" adı ilk defa Batı yarımküredeki kıtanın tamamını adlandırmak için 1538 yılında Gerardus Mercator tarafından bir harita üzerinde kullanılmıştır.
2. teori
Teoriye göre "Amerika" adının 1497 yılında John Cabot'nun yolculuğunu finanse eden İngiltere'nin Bristol şehrinden Richard Amerike'nin adından türetilmiştir. Cabot, kıtaya ayak basan ilk Batı Avrupalı olmuştur.
Nüfus
Amerika'da 1 milyardan fazla insan yaşar. Bunların üçte ikisi Amerika Birleşik Devletleri, Brezilya ve Meksika vatandaşıdır. Amerika'da sekiz megakent mevcuttur: New York (23.9 milyon), Meksiko (21.2 milyon), São Paulo (21.2 milyon), Los Angeles (18.8 milyon), Buenos Aires (15.6 milyon),Rio de Janeiro (13.0 milyon), Bogotá (10.4 milyon) ve Lima (10.1 milyon).
Din
Amerika kıtasında tüm ülkelerdeki çoğunlukta olan inanç Hristiyanlıktır.
Kaynakça
- ^ "World Economic Outlook". International Monetary Fund. 2018. 25 Şubat 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Haziran 2020.
- ^ , 2010 by Wiley Publishing, Inc., Cleveland, Ohio.
- ^ Merriam Webster dictionary. Merriam-Webster, Incorporated. 2013. 20 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Mart 2016.
- ^ "continent n. 5. a." (1989) Oxford English Dictionary, 2nd edition. Oxford University Press; "continent1 n." (2006) The , 11th edition revised. (Ed.) Catherine Soanes and Angus Stevenson. Oxford University Press; "continent1 n." (2005) The , 2nd edition. (Ed.) . Oxford University Press; "continent [2, n] 4 a" (1996) (Webster's Third New International Dictionary, Unabridged). Information and Learning; "continent" (2007) Encyclopædia Britannica. Retrieved January 14, 2007, from Encyclopædia Britannica Online.
- ^ "Leif Erikson (11th century)". BBC. 20 Ocak 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Kasım 2011.
- ^ a b c Bayatli, Altay (1 Ocak 2022). "Osmanlı ve Kutup Stratejisinin Haritacılık Tarihi ve Coğrafi Keşifler Perspektifinden İncelenmesi / Examining of The Ottoman and Polar Strategy from The Perspective of The History of Cartopital and Geographical Discoveries". dergipark.org.tr/tr/pub/ksydergi/issue/68232/1050932. 3 Şubat 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Şubat 2022.
- ^ Spain's Road to Empire: The Making of a World Power, 1492–1763. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ Taylor, Alan (2001). American Colonies. New York: Penguin Books. ISBN .
- ^ "Censo 2010. Resultados provisionales: cuadros y grá" (İspanyolca). 20 Aralık 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Şubat 2011.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Amerika Ingilizce Americas Ispanyolca ve Portekizce America Fransizca Amerique veya Amerika Kitasi Bati Yarimkure de Yeni Dunya olarak adlandirilan bolgede Kuzey Amerika Orta Amerika Guney Amerika ve bunlara bagli adalardan meydana gelen kitalar ve adalar toplulugu Amerika Kitasi Bati Yarimkure deki kara alaninin cogunu kapsar ve Yeni Dunya yi olusturur Amerika sozcugu bircok dilde Amerika Birlesik Devletleri ABD anlaminda da kullanildigi icin kavram karmasasina neden olabilmektedir AmerikaAlan42 549 000 km sq mi Nufus964 920 000Yogunluk21 km 55 sq mi Ulkeler35Zaman dilimiUTC 10 00 ABD UTC 02 00 Brezilya Dunya uzerinde Amerika Kitasi nin konumuAmerika nin siyasi haritasi Yakinindaki adalarla birlikte Dunya yuzeyinin 8 ini ve kara alaninin 28 4 unu barindiran Amerika nin topografyasina Amerikan Kordilerasi adi verilen ve kitanin bati sahili boyunca ilerleyen uzun bir siradag hakimdir Amerika nin daha duzluk olan dogu kisminaysa Amazon Mississippi Rio de la Plata ve St Lawrance nehirlerinin ve Buyuk Goller in havzalari hakimdir Amerika kuzeyden guneye 14 000 km 8 700 mi boyunca uzandigi icin kitanin iklimi ve ekolojisi Kuzey Kanada Gronland ve Alaska daki kutup tundralarindan Orta ve Guney Amerika daki Tropik yagmur ormanlarina kadar devasa cesitlilik gosterir Insanlar Amerika ya ilk olarak 42 bin ila 17 bin yil once Beringia dan gecerek Asya dan gelmistir Na Dene dillerinin konusurlarindan mutesekkil ikinci bir goc dalgasi da ayni yoldan onlari takip etmistir Amerika yerlilerinin Amerika ya yerlesmesinin son asamasi genellikle MO 3500 de Inuitlerin kutup bolgelerine yerlesmesi olarak kabul edilir Amerika ya ilk yerlesen Avrupali Leif Ericson adli bir Viking kasifidir Ancak Kuzey Amerika daki Viking kolonisi asla kalici olamamis ve sonra terk edilmistir 15 yuzyilin baslarinda Avrupa ic savaslar ve Kara Olum un neden oldugu nufus kaybindan yavas yavas toparlaniyordu Osmanli nin Asya ya giden ticaret yollarinda tuttugu hakimiyet Bati Avrupali hukumdarlari alternatifler aramaya sevk etti bu da Kristof Kolomb un yolculuklarina ve Yeni Dunya nin kesfine neden oldu sayfa belirt Ispanyol kasif Kristof Kolomb un 1492 1502 arasindaki yolculuklari kitanin Avrupa yla ve daha sonralari diger Eski Dunya devletleriyle kalici etkilesimini baslatmistir Kolombiyen degisim adi verilen bu donem etkileri ve sonuclari gunumuzde halen devam eden kesifler fetihler ve somurgelesmelere yol acacakti Ispanyollar cok sayida Amerika yerlisini kolelestirdi Avrupa ve Bati Afrika dan gelen hastaliklar Amerika yerlilerini perisan etti ve Avrupa devletleri Amerika da koloniler kurdular Aralarinda buyuk miktarda senetli kolenin ve Afrika dan getirtilen kolelerin de bulundugu Avrupa kokenli toplu goc dalgalari buyuk olcude yerlilerin yerine gecmistir Amerika nin dekolonizasyonu 1774 teki Amerikan Devrimi yle baslamis 1890 larin sonundaki Ispanya Amerika Savasi yla buyuk olcude bitmistir Gunumuzde Amerika nufusunun neredeyse tamami bagimsiz ulkelerde yasamakta ancak somurgeciligin etkisi yuzunden bu nufus Avrupali kolonici ve somurgecilerin kulturel mirasini tasimaktadir Bunlar arasinda en belirginleri Hristiyanlik ve Hint Avrupa dillerinin konusulmasidir Amerika nufusu cogunlukla Ingilizce Ispanyolca Portekizce ve Fransizca ve az da olsa Felemenkce konusur Isim kokeniAmerika isminin kokeni ile ilgili birkac teori vardir Bunlardan cok kabul goreni Italyan kasif Amerigo Vespucci nin adindan geldigine dair olanidir sayfa belirt Ikinci bir teori kitaya ayak basan ilk Bati Avrupali olan John Cabot nun finansoru Richard Amerike nin adindan turetildigidir Bir baska teori de bu adin Nikaragua daki Amerrique bolgesinin adindan geldigidir 1 teori Bu teoriye gore America sozcugu 1500 lu yillarin basinda yaptigi iki yolculuk sonucu Guney Amerika nin dogu sahillerine ve Karayiplere ulasan Italyan denizci ve haritaci Amerigo Vespucci nin isminden turetilmistir Teoriye gore Alman haritaci Martin Waldseemuller bu ismi Vespucci nin isminin Latince soylenisi olan Americus Vespucius tan turetmistir 1507 yilinda Batlamyus un Kozmografya eserinin Latince guncellemesi uzerine calisan Martin Waldseemuller Vespucci nin mektuplarindan birinde Mundus Novus adini verdigi Yeni Dunya yi kesfettigini okuyunca Cosmographiae Introductio da Amerika America ismini onerir sayfa belirt Her ne kadar Waldseemuller in calismasinin yayilmasiyla Amerika terimi populerlik kazandiysa da Vespucci nin yazilarindaki tutarsizliklar bircok Ispanyol ve Portekizlinin elestirisine sebep oldu Bu elestiriler Vespucci nin diger denizcilerin kesiflerini kendisininmis gibi gosterdigini soyluyor ve bununla birlikte de Yeni Dunya fikrine supheyle bakiyordu Yine de Avrupa nin diger ulkelerinde yeni dunya icin Amerika ve orada yasayanlar icin de Amerikali adi kullanimi yayginlasiyordu Ancak Ispanya ve Portekiz de resmi terim Dogu Hint Adalari idi Waldseemuller Amerika adini kullandiginda somut olarak Kristof Kolomb ve diger kasifler tarafindan kesfedilen Antilleri ve Guney Amerika nin kuzeydogu sahillerini kastediyordu Amerika adi ilk defa Bati yarimkuredeki kitanin tamamini adlandirmak icin 1538 yilinda Gerardus Mercator tarafindan bir harita uzerinde kullanilmistir 2 teori Teoriye gore Amerika adinin 1497 yilinda John Cabot nun yolculugunu finanse eden Ingiltere nin Bristol sehrinden Richard Amerike nin adindan turetilmistir Cabot kitaya ayak basan ilk Bati Avrupali olmustur NufusAmerika Kitasi Amerika da 1 milyardan fazla insan yasar Bunlarin ucte ikisi Amerika Birlesik Devletleri Brezilya ve Meksika vatandasidir Amerika da sekiz megakent mevcuttur New York 23 9 milyon Meksiko 21 2 milyon Sao Paulo 21 2 milyon Los Angeles 18 8 milyon Buenos Aires 15 6 milyon Rio de Janeiro 13 0 milyon Bogota 10 4 milyon ve Lima 10 1 milyon DinAmerika da Inanc Amerika kitasinda tum ulkelerdeki cogunlukta olan inanc Hristiyanliktir Kaynakca World Economic Outlook International Monetary Fund 2018 25 Subat 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Haziran 2020 2010 by Wiley Publishing Inc Cleveland Ohio Merriam Webster dictionary Merriam Webster Incorporated 2013 20 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Mart 2016 continent n 5 a 1989 Oxford English Dictionary 2nd edition Oxford University Press continent1 n 2006 The 11th edition revised Ed Catherine Soanes and Angus Stevenson Oxford University Press continent1 n 2005 The 2nd edition Ed Oxford University Press continent 2 n 4 a 1996 Webster s Third New International Dictionary Unabridged Information and Learning continent 2007 Encyclopaedia Britannica Retrieved January 14 2007 from Encyclopaedia Britannica Online Leif Erikson 11th century BBC 20 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Kasim 2011 a b c Bayatli Altay 1 Ocak 2022 Osmanli ve Kutup Stratejisinin Haritacilik Tarihi ve Cografi Kesifler Perspektifinden Incelenmesi Examining of The Ottoman and Polar Strategy from The Perspective of The History of Cartopital and Geographical Discoveries dergipark org tr tr pub ksydergi issue 68232 1050932 3 Subat 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Subat 2022 Spain s Road to Empire The Making of a World Power 1492 1763 Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim Taylor Alan 2001 American Colonies New York Penguin Books ISBN 9780142002100 Censo 2010 Resultados provisionales cuadros y gra Ispanyolca 20 Aralik 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Subat 2011