Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Carl Menger von Wolfensgrün (d. 28 Şubat 1840 - ö. 26 Şubat 1921), Avusturyalı iktisatçıdır. Klasik iktisat eleştirmeni ve Avusturya İktisat Okulu'nun kurucusudur. Marjinal fayda ve kuramcısıdır.
| Carl Menger | |
|---|---|
 | |
| Doğumu | Carl Menger von Wolfensgrün 28 Şubat 1840 Nowy Sącz, Galiçya, Avusturya İmparatorluğu |
| Ölümü | 26 Şubat 1921 (80 yaşında) Viyana, Avusturya Cumhuriyeti |
| Milliyeti | Avusturyalı |
| Okulu | Avusturya İktisat Okulu |
| İlgi alanları | Politik ekonomi |
| Önemli fikirleri | Marjinal fayda · |
Yaşamı
Carl Menger 28 Şubat 1840’da Galiçya’da doğdu. Bohemya göçmeni soylu bir Avusturyalı aileden geliyordu. Babası avukattı ve annesi zengin bir Bohemya tüccarının kızıydı. Menger’in kardeşlerinden , Viyana Üniversitesi’nde hukuk profesörü iken ise ’ndan yer alan liberal dünya görüşünü benimsemiş bir mebustu. Carl ise oldukça erken bir tarihte “von” unvanını kullanmamayı tercih etmişti. 1859-1863 arasında Prag ve Viyana’da iktisat eğitimi alan Menger daha sonra ekonomi gazeteciliği yapmaya başladı, roman ve komedi türünde yazılar da yayımladı. 1865 yılı soylu ve entelektüel çevrelerle etkileşiminde bir başlangıç oldu. Öyle ki yıl içinde Avusturya’nın Liberal başbakanı ile tanıştı ve kısa sürede onunla iyi bir iletişim tesis etti. Bir yıl soonra Wiener Zeitung’daki piyasa analistliği görevinden ayrılarak hukuk doktorası almak için çalıştı. Bu dereceyi Krakow Üniversitesi’nden 1867’de aldı, ekonomi gazeteciliğine de geri döndü. 1867 yılı Menger’in kendini tamamen politik ekonomiye adadığı bir yıldı. 1871’de opus magnumu olan Principles of Economics'i (Türkçe: Politik İktisadın İlkeleri) yayımlayana dek dört yıllık süreci klasik iktisatçıların yaygın görüşlerini tenkit edecek düşünsel altyapıya harcadı, fiyat teorisini yeniden değerlendirdi.
1867 sonrasında fiyat teorisini yeniden kurma amacını taşıyan Menger, 1870’te liberal yoğunluklu Avusturya kabinesinin basın bakanlığında bir memuriyet elde etti. 1873’te Viyana Üniversitesi Hukuk ve Siyaset Bilimi Fakültesi’nde profesör unvanını aldı. Bakanlıktaki görevinden istifa ederek 1875’e kadar ekonomi gazeteciline devam etti. 1876’da Veliaht Prens Rudolf von Habsburg’a hoca tayin edildi, onunla birçok Avrupa ülkesini görme şansını yakaladı. Prensin babası İmparator Franz Joseph 1789’da Menger’e ordinaryüs ve en yüksek profesörlük unvanlarını verdi, Viyana Hukuk Fakültesi’ndeki Politik Ekonomi Kürsüsü’nde göreve başladı. Artık 1871’de Principles'te ortaya koyduğu fikirlerin izahlarını geliştirip güçlendirmeye daha fazla zaman ayırmaya başladı, üstelik yüksek bir akademik göreve tayini onun pozisyonunu güçlendiriyordu.
Principles 1870’ler boyunca ’un etkisinde kalan Almanya’da olağanüstü bir ilgi görmemişti. Ancak Menger’in 1883 tarihli Untersuchungen uber die Methode der Sozialwissenschaften und der politischen Ökonomie inbesondere (Sosyal Bilimler Yöntemine Dâir, İktisada Özel Referansla Birlikte Soruşturmalar) adlı eseri tam tersi bir durum yarattı ve Alman akademisinde refleks yarattı. "Avusturya Okulu" deyişi bu aralıkta, Alman iktisatçılar tarafından Menger ve takipçilerini mevcut ve geçerli iktisadî düşünceden dışlamak için kullanılmaya başladı. Menger daha refleksif bir tavırla 1884 yılında Irrthumer des Historismus in der deutschen Nationalökonomie (Alman İktisadında Tarihsiciliğin Hataları) adlı eseri yayımladı. Menger ile Gustav von Schmoller’in başını çektiği ünlü (yöntem anlaşmazlığı) bu şekilde başladı ve 10 yıldan fazla süre devam etti.
Yükselen ve daha refleksif davranan Menger’in takipçilerinin doğması da kaçınılmazdı. Eugen von Boehm-Bawerk ve gibi isimler Menger’in seminer ve eserlerinden etkilenmişti. 1870 sonrasında ondan etkilenenlerin artmasıyla birlikte gerçek manada bir Avusturya Okulu tesis edilmiş oldu. 1880’lerden sonra Menger’ci fikirler Fransa, Hollanda, Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık’ta ana dili Almanca olmayan iktisatçılar tarafından benimsenerek yayılmaya devam etti. Methodenstreit tartışmalarına aktif katılımdan el çekmesinden sonra teorik iktisadî yöntemler geliştirmeye devam etti. Sermaye teorisini ele aldığı Zur Theorie des Kapitals'i 1888’de yayımladı. Para politikaları ve teorilerini gözden geçirmesinde Avusturya ekonomisindeki bir dizi reform görevinde yer alması etkili oldu. Para teorisini ele aldığı Geld (Para) sonrasında dört yıl içinde bu konuyu ele alan birçok makale yayımladı. 1903’te profesörlükten emekliye ayrıldı ve 1921’deki ölümüne kadar olağanüstü etkisi olan bir çalışma yayımlamadı.
İktisadi düşüncesi
Carl Menger 1871’de Principles'i yayımlamadan evvel David Hume, Adam Smith ve David Ricardo tarafından tesis edilip temelleri atılmış olan Britanya Klasik Okulu’nun etkisi Avrupa ve akademide yoğun bir etkiye sahipti. Ancak Menger bu düşünsel altyapıyı tamamıyla devirme amacını taşımıyor üstüne bundan beslendiği de oluyordu. Özellikle "kısa vadeli fiyat belirlenimi teorisi" ve laissez-faire düşüncesinin sonuçları onun için de geçerliydi. Onun nihai amacı tüketicinin (bireylerin) seçim ve eylemlerini anlama çabasıyla merkeze alan bir ortaya koymaktı. Klasik iktisadı bu sayede daha sağlam bir düzleme oturtmak amacındaydı. Ona göre fiyat teorisiyle dağılım teorisi arasında bir boşluk bulunmaktaydı. Bu onarım düşüncesini Principles'in önsözünde duyurmuştu.Israel Kirzner’e göre ise Menger, bu eserinde Ricador’cu iktisadî sisteme radikal boyutlarda tezat oluşturan bir bakış açısını sadece "göz ucuyla" yakalamıştı.
Menger’in iktisadi teorisinde insan (tüketici) merkezi bir rol oynuyordu. İhtiyaç tatminlerini neden-sonuç ilişkisiyle açıklama eğilimdeydi. Onun fikriyatında insan eylemleri (seçimleri-tatmin yoğunluğu) referans alınacak bir parametreydi. Bu düşüncelerini "İnsanın kendisi her ekonominin başlangıcı ve sonudur." ve "Bizim bilimimiz bir insanoğlunun kendi ihtiyaçlarının icabına bakma marifetinin teorisidir" sözleriyle Principles'te vurgulamıştı. Onun bu düşüncesi daha sonra felsefi bir hâl alarak Ludwig von Mises’le "praksiyoloji" kavramıyla hayat buldu ve kavram Avusturya Okulu’nun temel ilkelerinden biri haline geldi.
Ortaya koyduğu mal teorisinin izahına Principles'te 25 sayfa ayırmıştı. Önce "iktisadî olmayan mallar" ve "iktisadî mallar" olmak üzere iki ayrıma gitmişti. Buna göre iktisadi olmayan mallar, eğer ihtiyaca nazaran fazla durumdaysa insanlar bunun için belirgin bir eylemde bulunmazlardı. İktisadi mallar ise daha sınırlı olduğundan bireyler bunları daha tasarruflu kullanmak için eylemli olurlardı çünkü bireyler ihtiyaçlarını olabildiğince tatmin etme gayretinde olurlardı. Buna içilebilir suların kullanımdaki değişkenlikler örnek gösterilebilir. Değer teorisini ise insanların bilinciyle ölçmekten yanaydı. Böylece değer kavramına tatminden hareketle sübjektif bir açıdan yaklaşıyordu. Örneğin birey için herhangi bir metanın değeri ihtiyaçlarını karşılama arayışıyla ilintiliydi.
| “ | Her somut durumda, iktisatlı kullanımda bulunan bireyin tasarrufundaki bir malın bütün miktarı vasıtasıyla temin edilen tatminlerin hepsinin arasından, sadece onun için en az öneme sahip olanları, bütün miktarın verili bir kısmının mevcudiyetine bağlıdır. Bu yüzden, malın bütün mevcut miktarının herhangi bir kısmının bu kişi için değeri, bütün miktarca temin edilenler arasında en az önemli ve eşit bir kısım ile kazanılan, tatminlerin onun için önemine eşittir.” – Carl Menger | „ |
Menger’in fiyat teorisi bir metanın kullanım değeri ila mübadele değeri arasındaki farkı açıkça ortaya koyuyordu. Bunu yaparken tüketici değerlendirmesi ve tercihlerine sıkı bir atıfta bulunuyordu. Bu düşüncede üretim maliyetlerine göre belirlenen "fiyatı" tüketici tercih ve şartlarına göre çürütüyordu. Menger ve takipçileri insanların ihtiyaç duyduğu tatminlerin (metaların) farkındaydılar ve bağımlılıklarının bilincindeydiler. Fiyat değişen şartlara göre "isnat edilen" ürüne biçilen değerdi. Bu, marjinal fayda teorisinin de bir yansıması ve emek-değer teorisinin aksiydi. William Stanley Jevons, Leon Walras ve Menger gibi Marjinalist Devrimin öncülerinin fikriyatında "emek" kavramının yeri çok daha azdı ve "emek" ağırlıkla tüketici tercihlerine göre şekillenen bir türev olarak görülüyordu. Bu düşüncede sübjektif bir kavrama indirgenen emeğin değerini, ücretini, tüketicinin tercih ve fayda algısı (tatmin yoğunluğu) belirliyordu. Menger’in malları alt-üst olarak kategorize etmesi bundan ileri geliyordu.
Menger için üretim ve tüketim süreçlerinde kullanılan malları alt ve üst olmak üzere ikiye ayırmak mümkündü. Alt düzey mallar tüketicinin ihtiyacını (tatminini) doğrudan karşılamaktaydı. Kapital ve üretim malı mahiyetine sahip üst düzey mallar ise alt düzey malları üretirdi. Üst düzey mallar birbirleri için tamamlayıcı (kompleks) bir yapıya da bürünürlerdi, bu nedenle üretimde gerekli olan bütün üst düzey malların teminiydi. Bir malın üst düzey oluşunu koruyan da bu birbirine bağlılık ve izlenen girift süreçten ileri geliyordu. Menger bunu temel bir ihtiyaç maddesi olan ekmek üzerinden anlatma gayretine girmişti. Ekmek üretiminde mayanın eksikliğini diğer malzemelerin kullanımını engellemesi örneğini vermişti. Eş-marjinal fayda prensibini de tüketici ihtiyaçlarının önemine göre dizmişti.
Menger’in sübjektivistliğini sistematik bir hale getiren başlıca isim onun takipçilerinden Mises’di. Onun "tüketici egemenliği doktrini" Menger vizyonunun bir yansıması ve aldığı son şekildi. Bu doktrinde özel mülkiyet kavramı ferdiyetçi bir bakışla ele alınıyordu. Sermaye ve üretim araçlarının sahibi ile tüketici arasındaki çıkar uyumu sistematize ediyordu. Mises’in takipçisi olan ve New York Üniversitesi’nde ekonomi profesörlüğü görevinde bulunan Israel Kirzner’in aktarımına göre, Menger’in sübjektivistliğinin özgünlüğüne ilişkin kuşkular da bulunmaktadır. Öyle ki Kirzner 19. Yüzyılın başlarında hemen hemen aynı fikriyatta olan Alman ekonomistlerin olduğu bilgisini Erich W. Streissler’e atfen paylaşmaktadır.
Menger’in iktisadî düşüncelerinde ve iktisadî analizlerinde Aristo’nun iktisat ve bilime ilişkin görüşlerinin izleri de görülür. Onun Arisito’cu eğilimleri iktisadi olayların özünü ortaya koyma ve bunların içsel fragmanlarının olduğunu savunmasında belirgindi. Doğal süreç savunusu da bu eğilimin bir başka yansıması idi. Menger’i etkisi altına alan düşünürler arasında Franz Brentano’nun da ayrı bir yeri vardı. Brentano Hegelci yaklaşıma karşıtlığı ile tanınıyordu.
Avusturya İktisat Okulu’na Etkisi
Menger klasik iktisat yöntemlerini sorgularken ayrı bir iktisat okulunu kurma amacında değildi. Ancak Menger’in Principles'i Avusturya İktisat Okulu’nun temel noktası oldu. Okulun ortaya çıkışı Menger’in klasik iktisada olan reformist bakışının tarafından reddedilmesi sonrasında oldu ve Menger’in tecride uğraması belirleyici bir etki yarattı. Menger eserini dört cilt olarak düşünmüştü ve Alman Tarih Okulu’nun ilgisine mazhar olacağını ummuştu. Ancak niyetlenmediği bir sonuçla karşı karşıya kalınca diğer ciltlere vakit ayırmaya son verdi. Daha refleksif bir tavırla iktisadî teorik kitaplar yayımladı. ’le düştüğü yöntem anlaşmazlığı ve süregelen tartışmaları 1870-1880 arasını Avusturya Okulu için hazırlık dönemiydi. Takipçileri ve Eugen von Boehm-Bawerk okulun ilk kuşak; Böhm-Bawerk'in öğrencileri Hans Mayer, Ludwig von Mises ve Joseph Alois Schumpeter ise ikinci kuşak mensupları oldu. İkinci kuşağın en etkili ismi Mises idi. Okul zaman içerisinde birçok değişime uğradı, özellikle 1930’larda klâsik iktisattan ayrışılan nüans noktalarının görünür olmadığı özeleştirisi bile yapılıyordu.
Kaynakça
- ^ Joseph T. Salerno, "Carl Menger: Avusturya Okulu’nun Kuruluşu 28 Aralık 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .", çev. Ünsal Çetin, Liberal Düşünce Dergisi, Sayı: 61, 2016: 49.
- ^ Salerno, 50.
- ^ Salerno, 51.
- ^ Salerno, 51-52.
- ^ Salerno, 55.
- ^ Israel M. Kirzner, Mises ve Onun Kapitalist Sistem Anlayışı 28 Aralık 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., çev. Turan Yay, Liberal Düşünce Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 60, 2010: 11.
- ^ Salerno, 56.
- ^ Salerno, 58-59.
- ^ Salerno, 61.
- ^ Menger’in değeri belirleyen tatmini ele alışı hakkında bir pasaj, Principles'ten aktaran Salerno, 62.
- ^ Salerno, 62-63.
- ^ Ersan Bocutoğlu, "İktisat Teorisinde Emeğin Öyküsü: Değerin Kaynağı Olan Emekten Marjinal Faydanın Türevi Olan Emeğe Yolculuk 18 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .", Emek ve Toplum, Sayı: 1, 2012: 146, 148.
- ^ Yeliz Keskin Korkmaz, "Avusturya İktisat Okulu’nun Temelleri ve İktisadi Düşünceye Katkıları 28 Aralık 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .", Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2011: 47.
- ^ Kirzner, 12, 14.
- ^ Kirzner, 11.
- ^ Fatma Esra Görmez, “Değer Kavramı’na Yeni Bir Bakış: Carl Menger”, Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008: 58-59, 63.
- ^ Loasby’den aktaran: Turan Yay ve Coşkun Can Aktan (haz.), Avusturya İktisat Okulu içinde Turan Yay, "Avusturya İktisat Okulunun Tarihsel Gelişimi ve Metodolojisi", İzmir, Sosyal Bilimler Araştırmaları Derneği, 2019: 6.
- ^ Yay, 13.
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Carl Menger ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Internet Archive'daki Carl Menger tarafından oluşturulan ya da hakkındaki eserler
- Mises Enstitüsü tarafından sağlanan Principles of Economics çevrimiçi versiyonu.
- Mises Enstitüsü tarafından sağlanan Sosyal Bilimler Yöntemine Dâir, İktisada Özel Referansla Birlikte Soruşturmalar adlı 1883 tarihli eserinin çevrimiçi versiyonu. (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Carl Menger von Wolfensgrun d 28 Subat 1840 o 26 Subat 1921 Avusturyali iktisatcidir Klasik iktisat elestirmeni ve Avusturya Iktisat Okulu nun kurucusudur Marjinal fayda ve kuramcisidir Carl MengerDogumuCarl Menger von Wolfensgrun 28 Subat 1840 1840 02 28 Nowy Sacz Galicya Avusturya ImparatorluguOlumu26 Subat 1921 80 yasinda Viyana Avusturya CumhuriyetiMilliyetiAvusturyaliOkuluAvusturya Iktisat OkuluIlgi alanlariPolitik ekonomiOnemli fikirleriMarjinal fayda YasamiCarl Menger 28 Subat 1840 da Galicya da dogdu Bohemya gocmeni soylu bir Avusturyali aileden geliyordu Babasi avukatti ve annesi zengin bir Bohemya tuccarinin kiziydi Menger in kardeslerinden Viyana Universitesi nde hukuk profesoru iken ise ndan yer alan liberal dunya gorusunu benimsemis bir mebustu Carl ise oldukca erken bir tarihte von unvanini kullanmamayi tercih etmisti 1859 1863 arasinda Prag ve Viyana da iktisat egitimi alan Menger daha sonra ekonomi gazeteciligi yapmaya basladi roman ve komedi turunde yazilar da yayimladi 1865 yili soylu ve entelektuel cevrelerle etkilesiminde bir baslangic oldu Oyle ki yil icinde Avusturya nin Liberal basbakani ile tanisti ve kisa surede onunla iyi bir iletisim tesis etti Bir yil soonra Wiener Zeitung daki piyasa analistligi gorevinden ayrilarak hukuk doktorasi almak icin calisti Bu dereceyi Krakow Universitesi nden 1867 de aldi ekonomi gazeteciligine de geri dondu 1867 yili Menger in kendini tamamen politik ekonomiye adadigi bir yildi 1871 de opus magnumu olan Principles of Economics i Turkce Politik Iktisadin Ilkeleri yayimlayana dek dort yillik sureci klasik iktisatcilarin yaygin goruslerini tenkit edecek dusunsel altyapiya harcadi fiyat teorisini yeniden degerlendirdi 1867 sonrasinda fiyat teorisini yeniden kurma amacini tasiyan Menger 1870 te liberal yogunluklu Avusturya kabinesinin basin bakanliginda bir memuriyet elde etti 1873 te Viyana Universitesi Hukuk ve Siyaset Bilimi Fakultesi nde profesor unvanini aldi Bakanliktaki gorevinden istifa ederek 1875 e kadar ekonomi gazeteciline devam etti 1876 da Veliaht Prens Rudolf von Habsburg a hoca tayin edildi onunla bircok Avrupa ulkesini gorme sansini yakaladi Prensin babasi Imparator Franz Joseph 1789 da Menger e ordinaryus ve en yuksek profesorluk unvanlarini verdi Viyana Hukuk Fakultesi ndeki Politik Ekonomi Kursusu nde goreve basladi Artik 1871 de Principles te ortaya koydugu fikirlerin izahlarini gelistirip guclendirmeye daha fazla zaman ayirmaya basladi ustelik yuksek bir akademik goreve tayini onun pozisyonunu guclendiriyordu Untersuchungen uber die Methode der Sozialwissenschaften und der politischen Okonomie inbesondere Sosyal Bilimler Yontemine Dair Iktisada Ozel Referansla Birlikte Sorusturmalar adli 1883 tarihli eserinin 1933 yilina ait bir basimi Principles 1870 ler boyunca un etkisinde kalan Almanya da olaganustu bir ilgi gormemisti Ancak Menger in 1883 tarihli Untersuchungen uber die Methode der Sozialwissenschaften und der politischen Okonomie inbesondere Sosyal Bilimler Yontemine Dair Iktisada Ozel Referansla Birlikte Sorusturmalar adli eseri tam tersi bir durum yaratti ve Alman akademisinde refleks yaratti Avusturya Okulu deyisi bu aralikta Alman iktisatcilar tarafindan Menger ve takipcilerini mevcut ve gecerli iktisadi dusunceden dislamak icin kullanilmaya basladi Menger daha refleksif bir tavirla 1884 yilinda Irrthumer des Historismus in der deutschen Nationalokonomie Alman Iktisadinda Tarihsiciligin Hatalari adli eseri yayimladi Menger ile Gustav von Schmoller in basini cektigi unlu yontem anlasmazligi bu sekilde basladi ve 10 yildan fazla sure devam etti Yukselen ve daha refleksif davranan Menger in takipcilerinin dogmasi da kacinilmazdi Eugen von Boehm Bawerk ve gibi isimler Menger in seminer ve eserlerinden etkilenmisti 1870 sonrasinda ondan etkilenenlerin artmasiyla birlikte gercek manada bir Avusturya Okulu tesis edilmis oldu 1880 lerden sonra Menger ci fikirler Fransa Hollanda Amerika Birlesik Devletleri ve Birlesik Krallik ta ana dili Almanca olmayan iktisatcilar tarafindan benimsenerek yayilmaya devam etti Methodenstreit tartismalarina aktif katilimdan el cekmesinden sonra teorik iktisadi yontemler gelistirmeye devam etti Sermaye teorisini ele aldigi Zur Theorie des Kapitals i 1888 de yayimladi Para politikalari ve teorilerini gozden gecirmesinde Avusturya ekonomisindeki bir dizi reform gorevinde yer almasi etkili oldu Para teorisini ele aldigi Geld Para sonrasinda dort yil icinde bu konuyu ele alan bircok makale yayimladi 1903 te profesorlukten emekliye ayrildi ve 1921 deki olumune kadar olaganustu etkisi olan bir calisma yayimlamadi Iktisadi dusuncesiCarl Menger 1871 de Principles i yayimlamadan evvel David Hume Adam Smith ve David Ricardo tarafindan tesis edilip temelleri atilmis olan Britanya Klasik Okulu nun etkisi Avrupa ve akademide yogun bir etkiye sahipti Ancak Menger bu dusunsel altyapiyi tamamiyla devirme amacini tasimiyor ustune bundan beslendigi de oluyordu Ozellikle kisa vadeli fiyat belirlenimi teorisi ve laissez faire dusuncesinin sonuclari onun icin de gecerliydi Onun nihai amaci tuketicinin bireylerin secim ve eylemlerini anlama cabasiyla merkeze alan bir ortaya koymakti Klasik iktisadi bu sayede daha saglam bir duzleme oturtmak amacindaydi Ona gore fiyat teorisiyle dagilim teorisi arasinda bir bosluk bulunmaktaydi Bu onarim dusuncesini Principles in onsozunde duyurmustu Israel Kirzner e gore ise Menger bu eserinde Ricador cu iktisadi sisteme radikal boyutlarda tezat olusturan bir bakis acisini sadece goz ucuyla yakalamisti Menger in iktisadi teorisinde insan tuketici merkezi bir rol oynuyordu Ihtiyac tatminlerini neden sonuc iliskisiyle aciklama egilimdeydi Onun fikriyatinda insan eylemleri secimleri tatmin yogunlugu referans alinacak bir parametreydi Bu dusuncelerini Insanin kendisi her ekonominin baslangici ve sonudur ve Bizim bilimimiz bir insanoglunun kendi ihtiyaclarinin icabina bakma marifetinin teorisidir sozleriyle Principles te vurgulamisti Onun bu dusuncesi daha sonra felsefi bir hal alarak Ludwig von Mises le praksiyoloji kavramiyla hayat buldu ve kavram Avusturya Okulu nun temel ilkelerinden biri haline geldi Ortaya koydugu mal teorisinin izahina Principles te 25 sayfa ayirmisti Once iktisadi olmayan mallar ve iktisadi mallar olmak uzere iki ayrima gitmisti Buna gore iktisadi olmayan mallar eger ihtiyaca nazaran fazla durumdaysa insanlar bunun icin belirgin bir eylemde bulunmazlardi Iktisadi mallar ise daha sinirli oldugundan bireyler bunlari daha tasarruflu kullanmak icin eylemli olurlardi cunku bireyler ihtiyaclarini olabildigince tatmin etme gayretinde olurlardi Buna icilebilir sularin kullanimdaki degiskenlikler ornek gosterilebilir Deger teorisini ise insanlarin bilinciyle olcmekten yanaydi Boylece deger kavramina tatminden hareketle subjektif bir acidan yaklasiyordu Ornegin birey icin herhangi bir metanin degeri ihtiyaclarini karsilama arayisiyla ilintiliydi Her somut durumda iktisatli kullanimda bulunan bireyin tasarrufundaki bir malin butun miktari vasitasiyla temin edilen tatminlerin hepsinin arasindan sadece onun icin en az oneme sahip olanlari butun miktarin verili bir kisminin mevcudiyetine baglidir Bu yuzden malin butun mevcut miktarinin herhangi bir kisminin bu kisi icin degeri butun miktarca temin edilenler arasinda en az onemli ve esit bir kisim ile kazanilan tatminlerin onun icin onemine esittir Carl Menger Menger in fiyat teorisi bir metanin kullanim degeri ila mubadele degeri arasindaki farki acikca ortaya koyuyordu Bunu yaparken tuketici degerlendirmesi ve tercihlerine siki bir atifta bulunuyordu Bu dusuncede uretim maliyetlerine gore belirlenen fiyati tuketici tercih ve sartlarina gore curutuyordu Menger ve takipcileri insanlarin ihtiyac duydugu tatminlerin metalarin farkindaydilar ve bagimliliklarinin bilincindeydiler Fiyat degisen sartlara gore isnat edilen urune bicilen degerdi Bu marjinal fayda teorisinin de bir yansimasi ve emek deger teorisinin aksiydi William Stanley Jevons Leon Walras ve Menger gibi Marjinalist Devrimin onculerinin fikriyatinda emek kavraminin yeri cok daha azdi ve emek agirlikla tuketici tercihlerine gore sekillenen bir turev olarak goruluyordu Bu dusuncede subjektif bir kavrama indirgenen emegin degerini ucretini tuketicinin tercih ve fayda algisi tatmin yogunlugu belirliyordu Menger in mallari alt ust olarak kategorize etmesi bundan ileri geliyordu Menger icin uretim ve tuketim sureclerinde kullanilan mallari alt ve ust olmak uzere ikiye ayirmak mumkundu Alt duzey mallar tuketicinin ihtiyacini tatminini dogrudan karsilamaktaydi Kapital ve uretim mali mahiyetine sahip ust duzey mallar ise alt duzey mallari uretirdi Ust duzey mallar birbirleri icin tamamlayici kompleks bir yapiya da burunurlerdi bu nedenle uretimde gerekli olan butun ust duzey mallarin teminiydi Bir malin ust duzey olusunu koruyan da bu birbirine baglilik ve izlenen girift surecten ileri geliyordu Menger bunu temel bir ihtiyac maddesi olan ekmek uzerinden anlatma gayretine girmisti Ekmek uretiminde mayanin eksikligini diger malzemelerin kullanimini engellemesi ornegini vermisti Es marjinal fayda prensibini de tuketici ihtiyaclarinin onemine gore dizmisti Menger in subjektivistligini sistematik bir hale getiren baslica isim onun takipcilerinden Mises di Onun tuketici egemenligi doktrini Menger vizyonunun bir yansimasi ve aldigi son sekildi Bu doktrinde ozel mulkiyet kavrami ferdiyetci bir bakisla ele aliniyordu Sermaye ve uretim araclarinin sahibi ile tuketici arasindaki cikar uyumu sistematize ediyordu Mises in takipcisi olan ve New York Universitesi nde ekonomi profesorlugu gorevinde bulunan Israel Kirzner in aktarimina gore Menger in subjektivistliginin ozgunlugune iliskin kuskular da bulunmaktadir Oyle ki Kirzner 19 Yuzyilin baslarinda hemen hemen ayni fikriyatta olan Alman ekonomistlerin oldugu bilgisini Erich W Streissler e atfen paylasmaktadir Menger in iktisadi dusuncelerinde ve iktisadi analizlerinde Aristo nun iktisat ve bilime iliskin goruslerinin izleri de gorulur Onun Arisito cu egilimleri iktisadi olaylarin ozunu ortaya koyma ve bunlarin icsel fragmanlarinin oldugunu savunmasinda belirgindi Dogal surec savunusu da bu egilimin bir baska yansimasi idi Menger i etkisi altina alan dusunurler arasinda Franz Brentano nun da ayri bir yeri vardi Brentano Hegelci yaklasima karsitligi ile taniniyordu Avusturya Iktisat Okulu na EtkisiMenger in onuruna yapilmis Viyana Universitesi merkez kampusunde yer alan bronz rolyef Menger klasik iktisat yontemlerini sorgularken ayri bir iktisat okulunu kurma amacinda degildi Ancak Menger in Principles i Avusturya Iktisat Okulu nun temel noktasi oldu Okulun ortaya cikisi Menger in klasik iktisada olan reformist bakisinin tarafindan reddedilmesi sonrasinda oldu ve Menger in tecride ugramasi belirleyici bir etki yaratti Menger eserini dort cilt olarak dusunmustu ve Alman Tarih Okulu nun ilgisine mazhar olacagini ummustu Ancak niyetlenmedigi bir sonucla karsi karsiya kalinca diger ciltlere vakit ayirmaya son verdi Daha refleksif bir tavirla iktisadi teorik kitaplar yayimladi le dustugu yontem anlasmazligi ve suregelen tartismalari 1870 1880 arasini Avusturya Okulu icin hazirlik donemiydi Takipcileri ve Eugen von Boehm Bawerk okulun ilk kusak Bohm Bawerk in ogrencileri Hans Mayer Ludwig von Mises ve Joseph Alois Schumpeter ise ikinci kusak mensuplari oldu Ikinci kusagin en etkili ismi Mises idi Okul zaman icerisinde bircok degisime ugradi ozellikle 1930 larda klasik iktisattan ayrisilan nuans noktalarinin gorunur olmadigi ozelestirisi bile yapiliyordu Kaynakca Joseph T Salerno Carl Menger Avusturya Okulu nun Kurulusu 28 Aralik 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde cev Unsal Cetin Liberal Dusunce Dergisi Sayi 61 2016 49 Salerno 50 Salerno 51 Salerno 51 52 Salerno 55 Israel M Kirzner Mises ve Onun Kapitalist Sistem Anlayisi 28 Aralik 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde cev Turan Yay Liberal Dusunce Dergisi Cilt 15 Sayi 60 2010 11 Salerno 56 Salerno 58 59 Salerno 61 Menger in degeri belirleyen tatmini ele alisi hakkinda bir pasaj Principles ten aktaran Salerno 62 Salerno 62 63 Ersan Bocutoglu Iktisat Teorisinde Emegin Oykusu Degerin Kaynagi Olan Emekten Marjinal Faydanin Turevi Olan Emege Yolculuk 18 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Emek ve Toplum Sayi 1 2012 146 148 Yeliz Keskin Korkmaz Avusturya Iktisat Okulu nun Temelleri ve Iktisadi Dusunceye Katkilari 28 Aralik 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde Yayimlanmis Yuksek Lisans Tezi Sivas Cumhuriyet Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu 2011 47 Kirzner 12 14 Kirzner 11 Fatma Esra Gormez Deger Kavrami na Yeni Bir Bakis Carl Menger Yayimlanmis Yuksek Lisans Tezi Ankara Gazi Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu 2008 58 59 63 Loasby den aktaran Turan Yay ve Coskun Can Aktan haz Avusturya Iktisat Okulu icinde Turan Yay Avusturya Iktisat Okulunun Tarihsel Gelisimi ve Metodolojisi Izmir Sosyal Bilimler Arastirmalari Dernegi 2019 6 Yay 13 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Carl Menger ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Internet Archive daki Carl Menger tarafindan olusturulan ya da hakkindaki eserler Mises Enstitusu tarafindan saglanan Principles of Economics cevrimici versiyonu Mises Enstitusu tarafindan saglanan Sosyal Bilimler Yontemine Dair Iktisada Ozel Referansla Birlikte Sorusturmalar adli 1883 tarihli eserinin cevrimici versiyonu Ingilizce