Ekosistem hizmetleri insanlara doğal çevre ve sağlıklı ekosistemler tarafından sunulan birçok ve çeşitli faydalardır. Bu tür ekosistemler arasında, örneğin, , , ve su ekosistemleri bulunmaktadır. Sağlıklı ilişkiler içinde çalışan bu ekosistemler, bitkilerin doğal tozlaşması, temiz hava, aşırı hava koşullarını hafifletme, insan zihinsel ve fiziksel refahı gibi şeyler sunar. Toplu olarak, bu faydalar 'ekosistem hizmetleri' olarak bilinir ve genellikle temiz içme suyu, ayrışma ve gıda ekosistemlerinin dayanıklılığı ve verimliliğinin ayrılmaz bir parçasıdır.
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTh5THpJMkwwaHZibVY1WW1WbFh5VXlPRUZ3YVhOZmJXVnNiR2xtWlhKaEpUSTVYM0J2Ykd4cGJtRjBhVzVuWDBGMmIyTmhaRzlmWTNZdWFuQm5Mekl5TUhCNExVaHZibVY1WW1WbFh5VXlPRUZ3YVhOZmJXVnNiR2xtWlhKaEpUSTVYM0J2Ykd4cGJtRjBhVzVuWDBGMmIyTmhaRzlmWTNZdWFuQm4uanBn.jpg)
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTgwTHpReEwxVndiR0Z1WkY5aWIyZGZkMmhwWTJoZlptOXliWE5mZEdobFgyOW1abWxqYVdGc1gzTnZkWEpqWlY5dlpsOTBhR1ZmVTJWMlpYSnVYeTFmWjJWdlozSmhjR2d1YjNKbkxuVnJYeTFmTVRFeU5qSXlPQzVxY0djdk1qSXdjSGd0VlhCc1lXNWtYMkp2WjE5M2FHbGphRjltYjNKdGMxOTBhR1ZmYjJabWFXTnBZV3hmYzI5MWNtTmxYMjltWDNSb1pWOVRaWFpsY201ZkxWOW5aVzluY21Gd2FDNXZjbWN1ZFd0ZkxWOHhNVEkyTWpJNExtcHdadz09LmpwZw==.jpg)
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTlsTDJVM0wwMXZkR2gxWjNWa1pXMWZjbTloWkY5dVpXRnlYME5vYVc1MGIyOXlMbXB3Wnk4eU1qQndlQzFOYjNSb2RXZDFaR1Z0WDNKdllXUmZibVZoY2w5RGFHbHVkRzl2Y2k1cWNHYz0uanBn.jpg)
Bilim adamları ve onlarca yıldır ekosistem hizmetlerini dolaylı olarak tartışırken, 2000'li yılların başlarındaki (MA) bu kavramı yaygınlaştırdı. Orada, ekosistem hizmetleri dört geniş kategoriye ayrılmıştır: tedarik, yiyecek ve su üretimi gibi; düzenleyici iklim ve hastalık kontrolü gibi ;destekleyic, ve oksijen üretimi gibi; ve kültürel, manevi ve rekreasyonel faydalar gibi. Karar vericilerin bilgilendirilmesine yardımcı olmak amacıyla, insan mühendislik altyapısı ve hizmetleriyle eşdeğer karşılaştırmalar yapabilmek için birçok ekosistem hizmeti değerlenmektedir.
Tarih
İnsanın Dünya'nın ekosistemlerine bağımlılığı kavramı Homo sapiensin varlığının başlangıcına kadar uzanırken, 'doğal sermaye' terimi ilk olarak Ernst Friedrich Schumacher tarafından kitabında 1973 yılında literatüre kazandırılmıştır. Ekosistemlerin insanlığa nasıl karmaşık hizmetler sağlayabildiğinin bilinmesi, ormansızlaşma'nın toprağın erozyonuna ve pınarların kurumasına neden olabileceğini anlayan en az Platon (MÖ 400) tarihine kadar uzanmaktadır.[] Modern ekosistem hizmetleri fikirleri muhtemelen Marsh 1864'te Akdeniz'deki toprak verimliliğindeki değişikliklere işaret ederek Dünya'nın doğal kaynaklarının sınırsız olduğu fikrine meydan okuduğunda başladı.[] Üç kilit yazar, , ve Aldo Leopold yapana kadar, 1940'ların sonlarına kadar insanların çevreye bağımlılığının tanınması teşvik edilmedi.
1956'da, , atıkların işlenmesinde ve besinlerin geri dönüştürülmesinde ekosistemin kritik rolüne dikkat çekti. 1970 yılında ve Rosa Weigert çevre bilimleri ders kitaplarında "ekolojik sistemlere" ve "insanın varoluşu için en ince ve tehlikeli tehdit ... insanın kendi faaliyetleriyle insan türünün varlığının bağlı olduğu ekolojik sistemlerin potansiyel yıkımı"na dikkat çekti.
"Çevresel hizmetler terimi", böcek tozlaşması, balıkçılık, iklim düzenleme ve sel kontrolünü içeren hizmetleri listeleyen "Kritik Çevre Sorunları Çalışması" raporunda 1970 yılında sunulmuştur. Sonraki yıllarda, terimin varyasyonları kullanıldı, ancak sonunda 'ekosistem hizmetleri' bilimsel literatürde standart haline geldi.
Ekosistem hizmetleri kavramı genişlemeye devam etmiştir ve aşağıda tartışılan ve hedeflerini içermektedir. 1997 yılı itibarıyla ekosistem hizmetleri kavramlarının ve terminolojisinin bir tarihi Daily'nin "Doğanın Hizmetleri: Doğal Ekosistemlere Toplumsal Bağımlılık" kitabında bulunabilir.
'nin orijinal tanımı ekosistem ürünleri ile ekosistem hizmetleri arasında ayrım yaparken, ve meslektaşlarının daha sonraki çalışmaları ve Milenyum Ekosistem Değerlendirmesi bütün bunları ekosistem hizmetleri olarak bir araya getirmiştir.
Tanım
2006 Milenyum Ekosistem Değerlendirmesi'ne (MA) göre, ekosistem hizmetleri "insanların ekosistemlerden sağladığı faydalardır." MA ayrıca aşağıda tartışılan dört ekosistem hizmeti kategorisini (destekleme, sağlama, düzenleme ve kültürel) tanımlamıştır.
2010 yılına kadar, literatürde ekosistem hizmetlerinin çeşitli çalışma tanımları ve açıklamaları gelişmişti. Ekosistem hizmetleri denetimlerinde çifte sayımı önlemek için, örneğin (TEEB), MA'daki "Destekleyici Hizmetlerini", "Ekosistem yapısı ile bir ekosistemin mal ve hizmet sağlama kapasitesini destekleyen süreçler arasındaki etkileşimler altkümesi" olarak tanımlanan "Habitat Hizmetleri" ve "ekosistem işlevleri" olarak değiştirdi.
Kategorizasyon
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTh6THpNeEwwUjFibWRpWldWMGJHVXVhbkJuTHpJeU1IQjRMVVIxYm1kaVpXVjBiR1V1YW5Cbi5qcGc=.jpg)
Binyıl Ekosistem Değerlendirmesi (MA) raporu 2005, "Ekosistem hizmetleri"ni insanların ekosistemlerden sağladığı faydalar olarak tanımlamaktadır ve destekleyici hizmetlerin, diğer üç kategori için temel olarak kabul edildiği toplam dört ekosistem hizmeti kategorisini ayırt etmektedir.
Destekleyici hizmetler
Bunlar besin döngüsü, birincil üretim, toprak oluşumu, habitat sağlanması ve tozlaşma gibi hizmetleri içerir. Bu hizmetler, ekosistemlerin gıda tedariki, taşkın düzenleme ve su arıtma gibi hizmetleri sunmaya devam etmesini mümkün kılmaktadır. Slade ve arkadaşları, daha fazla sayıda türün daha fazla ekosistem hizmetini en üst düzeye çıkaracağı durumu özetliyor.
Tedarik hizmetleri
Aşağıdaki hizmetler "ekosistem ürünleri olarak da bilinir:
- yiyecek (deniz ürünleri, av hayvanları, ekinler, yabani yiyecekler ve baharatlar dahil)
- hammaddeler (kereste, deriler, odun, organik madde, yem ve gübre dahil)
- genetik kaynaklar (ürün geliştirme genleri ve sağlık hizmetleri dahil)
- su saflığı
- tıbbi kaynaklar (farmasötikler, kimyasal modeller ve test ve test organizmaları dahil)
- enerji (hidroelektrik, biyokütle yakıtları)
- süs kaynakları (moda, el sanatları, mücevher, evcil hayvan, ibadet, dekorasyon ve kürk, tüy, fildişi, orkide, kelebekler, akvaryum balıkları, deniz kabukları gibi hatıra eşyalar)
Düzenleme hizmetleri
- Karbon sekestrasyonu ve iklim düzenleme
- Avlanma av popülasyonlarını düzenler
- Atık ayrışma ve detoksifikasyon
- su ve hava temizleme
- haşere ve hastalık mücadelesi
- Sel koruması
Kültürel hizmetler
- kültürel (doğanın kitap, film, resim, folklor, ulusal semboller, reklamcılıkta motif olarak kullanımı dahil)
- manevi ve tarihsel (doğanın dini veya miras değeri veya doğal olarak kullanılması dahil)
- rekreasyon deneyimleri (ekoturizm, açık hava sporları ve rekreasyon dahil)
- bilim ve eğitim (okul gezileri için doğal sistemlerin kullanımı ve dahil)
- Terapötik (Ekoterapi, sosyal ormancılık ve hayvan destekli terapi dahil)
Kültürel ekosistem hizmetleri kavramının nasıl işleyebileceğine dair tartışmalar var. Ekosistem hizmetleri yaklaşımına uymaları için çevremizin kültürel değerlerini tanımlamak ve değerlendirmek için peyzaj estetiğine, kültürel mirasa, açık hava rekreasyonuna ve manevi öneme yaklaşımların iyi bir incelemesi, ekolojik yapıları ve işlevleri, kültürel değerler ve faydalarla açıkça ilişkilendiren modelleri destekleyen Daniel ve arkadaşları tarafından verilmektedir. Ayrıca, üç argüman üzerine kurulu kültürel ekosistem hizmetleri kavramının temel bir eleştirisi vardır:
- Doğal/ekili çevreye iliştirilen merkezi kültürel değerler, bir alanın ekolojik yapıları ve işlevleri belirlemek için evrensel bilimsel parametreler kullanan yöntemlerle ele alınamayan benzersiz özelliklerine dayanır.
- Bu kültürel değerler, ekosistemler nedeniyle oluşan özelliklerden kaynaklanmaz, verilen sembolik deneyimin kültürel çerçevesi içinde belirli bir bakış açısının ürünüdür.
Ekosistem Hizmetlerinin Ortak Uluslararası Sınıflandırması (CICES)
CICES, Destek Hizmetlerinin, Sağlama ve Düzenleme Hizmetleri gibi diğerleriyle iki kez sayılmasını önlemek amacıyla muhasebe sistemlerine yönelik bir sınıflandırma şemasıdır.
https://cices.eu/ 3 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Örnekler
Aşağıdaki örnekler, onlardan türetilen hizmetler yoluyla insanlar ve doğal ekosistemler arasındaki ilişkileri göstermektedir:
- İçme suyu kalitesinin ABD Çevre Koruma Dairesi tarafından istenen standartların altına düştüğü New York'da, yetkililer, daha önce şehre su arıtma ekosistem hizmeti veren kirli Catskill Watershed'i onarma yoluna gitti. Havza alanına kanalizasyon ve pestisit girişi azaltıldığında, toprak emilimi ve kimyasalların filtrelenmesi gibi doğal abiyotik süreçler, kök sistemleri ve toprak mikroorganizmaları yoluyla biyotik geri dönüşüm ile birlikte, su kalitesi hükûmet standartlarını karşılayan seviyelere yükseldi. 'ye yapılan bu yatırımın maliyetinin 1–1,5 milyar dolar arasında olduğu tahmin edilmekte olup, bir tesisi inşa etmenin tahmini maliyeti olan 6-8 milyar dolar artı yıllık 300 milyon $ işletme maliyetiyle çarpıcı bir tezat oluşturmuştur.
- ABD 'nin % 15-30'u için arılar tarafından yapılan tozlaşma gereklidir; çoğu büyük ölçekli çiftçi bu hizmeti vermek için yerli olmayan bal arılarını ithal etmektedir. Bir çalışmada Kaliforniya'nın tarım bölgesinde, tek başına yabani arıların kısmi veya tam tozlaşma hizmeti sağlayabileceği veya davranışsal etkileşimler yoluyla bal arılarının sağladığı hizmetleri geliştirebildikleri bulunmuştur. Bununla birlikte, yoğunlaştırılmış tarım uygulamaları tozlaşma hizmetini tür kayıpları nedeniyle hızla aşındırabilir. Geriye kalan türler bunu telafi edemez. Bu çalışmanın sonuçları ayrıca bir çiftliğin 1 ila 2 km yakınında yabani arılar için mevcut olan fundalık ve Kaliforniya meşe-ormanı yaşam alanlarının tozlaşma hizmetlerinin sağlanmasını stabilize edebileceğini ve geliştirebileceğini göstermektedir. Bu tür ekosistem unsurlarının varlığı neredeyse çiftçiler için bir sigorta poliçesi gibi işlev görür.
- Yangtze Nehri (Çin) havzalarında, bölgedeki hidroelektrik enerji potansiyeline katkılarını belirlemek için farklı orman habitatlarından su akışı için mekansal modeller oluşturuldu. Ekolojik parametrelerin göreceli değerini ölçerek, araştırmacılar, enerji hizmetleri için havzadaki ormanları korumanın yıllık ekonomik faydasını için bir kez hasat edilmesine kıyasla 2.2 kat olarak tahmin edebildiler.
- 1980'lerde maden suyu şirketi Vittel (şu anda bir Nestlé Waters markası) kritik bir sorunla karşılaştı. Nitratlar ve böcek ilaçları şirketin kuzeydoğu Fransa'daki kaynaklarına giriyordu. Yerel çiftçiler tarım uygulamalarını yoğunlaştırmış ve daha önce Vittel tarafından kullanılan akifere sızmadan önce suyu filtreleyen doğal bitki örtüsünü temizlemişlerdir. Bu kirlenme şirketin Fransız yasalarına göre "doğal maden suyu" etiketini kullanma hakkını tehdit etti. Bu iş riskine yanıt olarak Vittel, çiftçilerin tarımsal uygulamalarını iyileştirmeleri ve sonuç olarak Vittel'in ürününü etkileyen su kirliliğini azaltmaları için bir teşvik paketi geliştirdi. Örneğin, Vittel, çiftçilerin mera yönetimini geliştirme, su toplama alanlarını yeniden ağaçlandırılma ve zirai kimyasalların kullanımını azaltma anlaşması karşılığında çiftçilere sübvansiyonlar ve ücretsiz teknik yardım sağladı. Bu, programının bir örneğidir.
- İngiltere'de 15.000 hektar yeni ormanlık alanın ekilmesi için, sadece kerestenin değerini düşünürsek, 65.000.000 £ faydadan fazla olan 79.000.000 £'a mal olacaktı. Bununla birlikte, ovadaki ağaçların sağlayabileceği diğer tüm faydaları dahil edersek (toprak stabilizasyonu, rüzgar saptırma, rekreasyon, gıda üretimi, hava temizleme, karbon depolama, vahşi yaşam alanı, yakıt üretimi, soğutma, taşkın önleme gibi), karlı tarım alanlarının yer değiştirmesi nedeniyle maliyetler artacak (yaklaşık 231 000 000 £ olurdu), ancak 546 000 000 £ olan faydalar ağır basacaktır.
- Avrupa'da, somut ekosistemlerin değerlerini tanımlamak ve bu kavramı karar alma sürecine uygulamak için çeşitli projeler uygulanmaktadır. Örneğin, "LIFE Viva grass" projesi bunu Baltık ülkelerindeki otlaklarla yapmayı amaçlamaktadır.
Ekoloji
Ekosistem hizmetlerini anlamak, ekoloji'de organizmaların ve çevrenin temel prensiplerini ve etkileşimlerini açıklayan güçlü bir temel gerektirir. Bu varlıkların etkileşime girdiği ölçekler milisaniye ila milyonlarca yıl veya mikroplar ila peyzajlar arasında değişebileceğinden, geriye kalan en büyük zorluklardan biri aralarındaki enerjinin ve malzeme akışının tanımlayıcı karakterizasyonudur. Örneğin, bir orman zemininin alanı, , topraktaki mikroorganizmalar ve toprağın kendisinin özellikleri; bu ormanın karbon sekestrasyonu, su arıtma ve havza içindeki diğer alanlara erozyonun önlenmesi gibi ekosistem hizmetleri sağlama yeteneklerine katkıda bulunacaktır. Birden çok hizmetin birlikte paketlenmesinin genellikle mümkün olduğunu ve hedeflenen amaçların faydalarının sağlandığı durumlarda, yardımcı faydalar da olabileceğini unutmayın. (aynı orman, ekosistem hizmetleri olan insan rekreasyonunun yanı sıra diğer organizmalar için habitat sağlayabilir.)
Dünya'nın ekosistemlerinin karmaşıklığı, bilim adamları için, organizmalar, süreçler ve çevreleri arasındaki ilişkilerin nasıl iç içe geçtiğini anlamaya çalıştıklarında bir zorluk oluşturmaktadır. İnsan ekolojisi ile ilgili olduğundan, ekosistem hizmetlerinin incelenmesi için önerilen bir araştırma gündemi aşağıdaki adımları içerir:
- "ekosistem hizmet sağlayıcıları" ya da belirli ekosistem hizmetleri sağlayan nüfusların tanımlanması ve bunların işlevsel rollerinin ve ilişkilerinin karakterizasyonu;
- ESP'lerin doğal peyzajdaki işlevlerini etkileyen topluluk yapısı yönlerinin belirlenmesi, örneğin işlevi stabilize eden telafi edici tepkiler ve onu aşındırabilen rastgele soy tükenmeleri;
- ESP'lerin ve hizmetlerinin mekansal ve zamansal ölçeklerinin belirlenmesi.
Son zamanlarda, farklı türlerin verimlilik ve bollukları açısından göreceli önemini ölçerek ESP işlevselliğinin değerlendirilmesini iyileştirmek ve standartlaştırmak için bir teknik geliştirilmiştir. Bu parametreler, türlerin ortamdaki değişikliklere (yani yırtıcılar, kaynak bulunabilirliği, iklim) nasıl tepki verdiğine dair göstergeler sağlar ve ekosistem hizmetleri sağlamada orantısız derecede önemli olan türlerin tanımlanmasında faydalıdır. Bununla birlikte, kritik bir dezavantaj, tekniğin, bir ekosistemin korunmasında genellikle karmaşık ve temel olan ve öncelik olarak kolayca algılanmayan türleri içerebilen etkileşimlerin etkilerini açıklamamasıdır. Buna rağmen, bir ekosistemin fonksiyonel yapısını tahmin etmek ve onu bireysel tür özellikleri hakkında bilgi ile birleştirmek, çevresel değişim ile karşı karşıya olduğumuz bu zamanlarda bir ekosistemin dayanıklılığını anlamamıza yardımcı olabilir.
Birçok ekolog ayrıca ekosistem hizmetlerinin sağlanmasının biyolojik çeşitlilik ile dengelenebileceğine inanmaktadır. Biyolojik çeşitliliğin arttırılması, toplum için mevcut çeşitli ekosistem hizmetlerine de fayda sağlar. Biyoçeşitlilik ve bir ekosistemin istikrarı arasındaki ilişkiyi anlamak, doğal kaynakların ve hizmetlerinin yönetimi için çok önemlidir.
Fazlalık hipotezi (Redundancy hypothesis)
Ekolojik fazlalık kavramı bazen işlevsel telafi olarak adlandırılır ve birden fazla türün bir ekosistem içinde aynı işlevi gerçekleştirdiğini varsayar. Daha spesifik olarak, koşullar sıkılaştığında, belirli bir türün ekosistemdeki toplam stabiliteyi korumak için bir hizmet sağlamadaki verimliliğini arttırması ile karakterizedir. Bununla birlikte, telafi edici bir türe bu tür artan bağımlılık ekosistem üzerinde ek stres yaratır ve genellikle sonraki ekolojik rahatsızlığa karşı duyarlılığını artırır.[]. Fazlalık hipotezi, "aynı işlevi gören tür fazlalığı ekosistem direncini arttırır" şeklinde özetlenebilir.
Başka bir fikir, her bir türün kaybının bir ekosistemin işlevi üzerindeki üstel etkisini karşılaştırmak için bir uçak kanadındaki perçin benzetmesini kullanır; Buna bazen perçinin yerinden fırlaması denir. Sadece bir tür kaybolursa, ekosistemin bir bütün olarak verimliliğinin kaybı nispeten küçüktür; ancak, birkaç tür kaybedilirse, sistem çok fazla perçin kaybeden bir uçağa benzer şekilde çöker. Sonuç olarak, herhangi bir türün kaybı ekosistemin performansı için kritiktir. Temel fark, tür kaybının toplam ekosistem işleyişini etkileme oranıdır.
Portföy etkisi
Portföy etkisi olarak bilinen üçüncü bir açıklama, biyoçeşitliliği, çeşitlendirmenin yatırımın volatilitesini veya bu durumda ekosistem hizmetlerinin istikrarsızlığı riskini en aza indirdiği, hisse senedi varlıklarıyla karşılaştırmaktadır. Bu, bir tür türün belirli bir çevresel bozulmaya farklı tepkiler göstereceği "tepki çeşitliliği" fikri ile ilgilidir. Birlikte ele alındıklarında, bir hizmetin bütünlüğünü koruyan bir dengeleme işlevi yaratırlar.
Birkaç deney bu hipotezleri hem sahada hem de laboratuvarda test etmiştir. İngiltere'de, doğanın biyotik ve abiyotik faktörlerinin çoğunun simüle edilebildiği bir laboratuvar olan ECOTRON'da, çalışmalar solucanların ve bitki kökleri üzerindeki etkilerine odaklanmıştır. Bu laboratuvar deneyleri perçin hipotezini destekliyor görünmektedir. Bununla birlikte, Minnesota'daki Cedar Creek Reserve'deki otlaklar üzerinde yapılan bir araştırma, diğer birçok saha çalışmasında olduğu gibi fazlalık hipotezini desteklemektedir.
Ekonomi
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTlsTDJWaEwxTjFaSE5mY0c5dVpGOWhkRjlEY205dFlYSmZSSEpwZG1WZkxWOW5aVzluY21Gd2FDNXZjbWN1ZFd0ZkxWOHhOelUyT0RNeUxtcHdaeTh5TWpCd2VDMVRkV1J6WDNCdmJtUmZZWFJmUTNKdmJXRnlYMFJ5YVhabFh5MWZaMlZ2WjNKaGNHZ3ViM0puTG5Wclh5MWZNVGMxTmpnek1pNXFjR2M9LmpwZw==.jpg)
Ekosistem hizmetlerinin çevresel ve ekonomik değerleri ile ilgili sorular vardır. Bazı insanlar genel olarak çevrenin farkında olmayabilir ve insanlığın doğal çevre ile olan ilişkisinden habersiz olabilir ve bu da yanlış anlamalara neden olabilir. Her ne kadar çağdaş dünyamızda çevre bilinci hızla gelişiyor olsa da, ekosistem sermayesi ve akışı hala tam olarak anlaşılamamıştır, tehditler dayatmaya devam etmektedir ve sözde muzdaripiz. Karar vericileri mevcut ve gelecekteki maliyetler ve faydalar konusunda bilgilendirmek için yapılan birçok çaba, günümüzde bilimsel bilginin düzenlenmesini ve seçimlerimizin sonuçlarını insan refahı üzerinde karşılaştırılabilir etki birimlerinde ifade eden ekonomi bilimine entegre edilmesini içermektedir. Bu sürecin özellikle zorlayıcı bir yönü, bir mekânsal-zamansal ölçekte toplanan ekolojik bilgilerin yorumlanmasının, bir diğerinde uygulanabileceği anlamına gelmemesidir; ekosistem hizmetlerine göre ekolojik süreçlerin dinamiklerini anlamak ekonomik kararlara yardımcı olmak için şarttır. Bir hizmetin yeri doldurulamaz olması veya paketlenmiş hizmetler gibi derecelendirme faktörleri de ekonomik değeri tahsis edebilir, böylece hedefe ulaşma daha verimli hale gelir.
Ekosistem hizmetlerinin ekonomik değerlemesi, özellikle zorlu kalan alanlar olan ve birçok araştırmacının odak noktası durumundaki sosyal iletişim ve bilgileri de içerir. Genel olarak, fikir, bireyler çeşitli nedenlerle kararlar alsalar da, eğilimlerin, hizmetlerin ekonomik değerinin çıkartılabileceği ve atanabileceği bir toplumun toplu tercihlerini ortaya koymaktadır. Ekosistem hizmetlerini parasal olarak değerlendirmek için altı ana yöntem şunlardır:
- Kaçınılmış maliyet: Hizmetler, toplumun bu hizmetlerin yokluğunda oluşabilecek maliyetlerden kaçınmasına izin verir (örneğin sulak alan habitatlarının atık arıtması sağlık maliyetlerini önler)
- Değiştirme maliyeti: Hizmetler insan yapımı sistemlerle değiştirilebilir (ör. Catskill Havzasının restorasyonu, su arıtma tesisinin inşasından daha düşük maliyetlidir)
- Faktör geliri: Hizmetler gelirlerin artırılmasını sağlar (örneğin su kalitesi iyileştirilmiş bir balıkçılık bölgesi, avlanan ticari deniz ürünü miktarını ve balıkçıların gelirini artırır)
- Hedonik fiyatlandırma: Hizmet talebi, insanların ilişkili mallar için ödeyecekleri fiyatlara yansıtılabilir (örneğin kıyı kesimlerdeki konut fiyatları iç bölgelerdekilerin fiyatını aşar)
- Koşullu değerleme: Bazı alternatiflerin değerlemelerini içeren varsayımsal senaryolar ortaya koyarak hizmet talebi ortaya çıkabilir (ör. Milli parklara daha fazla erişim için ödeme yapmak isteyen ziyaretçiler)
1997'de yayınlanan hakemli bir çalışma, dünya ekosistem hizmetlerinin ve doğal sermayenin değerinin yılda 16-54 trilyon ABD doları arasında ve ortalama 33 trilyon ABD doları arasında olduğunu tahmin etti. Bununla birlikte, Salles (2011) 'Biyoçeşitliliğin toplam değeri sınırsızdır, dolayısıyla doğanın toplam değerinin ne olduğu hakkında tartışma yapmak aslında anlamsızdır çünkü onsuz yaşayamayız' şeklinde belirtmektedir.
Yönetim ve politika
Ekosistem hizmetlerinin değerlemesinde parasal fiyatlama devam etmesine rağmen, politika uygulama ve yönetimindeki zorluklar önemli ve çok yönlüdür. Ortak havuz kaynaklarının yönetimi kapsamlı bir akademik arayışın konusudur. Sorunları tanımlamaktan pratik ve sürdürülebilir yollarla uygulanabilecek çözümler bulmaya kadar aşılması gereken çok şey vardır. Seçenekler göz önünde bulundurulduğunda mevcut ve gelecekteki insan ihtiyaçlarını dengelemelidir ve karar vericiler sıklıkla geçerli fakat eksik bilgilerle çalışmak zorunda kalır. Mevcut yasal politikaların genellikle yetersiz olduğu düşünülmektedir, çünkü bunlar ekosistem sağlığı ve hizmetlerini korumak için gerekli araçlarla uyuşmayan insan sağlığı temelli standartlarla ilgilidir. Mevcut bilgileri geliştirmek için bir öneri, çevreyi korumanın biyofiziksel ve boyutlarını bütünleştirecek ve kurumlara multidisipliner bilgi ve jargon ile yol gösterecek ve böylece stratejik seçimlerin yönlendirilmesine yardımcı olacak şekilde tasarlanmış bir Ekosistem Hizmetleri Çerçevesi'nin (ESF) uygulanmasını içermiştir.
Dünya'nın ekosistem hizmetlerini yönetmek için yeni ve uygun yöntemlere ihtiyaç vardır. Yerelden bölgesele kadar toplu yönetim çabaları, mahsul tozlaşması gibi hizmetler veya su gibi kaynaklar için uygun kabul edilebilir. Son on yılda giderek daha popüler hale gelen bir diğer yaklaşım, ekosistem hizmetlerinin korunmasının pazarlanmasıdır. Hizmetlerin ödenmesi ve ticareti, karbon sekestrasyon kaynaklarının korunması sponsorluğu veya ekosistem hizmet sağlayıcılarının restorasyonu gibi faaliyetler için kredi alabileceğiniz dünya çapında ortaya çıkan küçük ölçekli bir çözümdür. Bazı durumlarda, bu tür kredileri ele almak için bankalar kurulmuş ve koruma şirketleri borsalarda halka açılmış, ekonomik çabalar ile daha da paralel bir bağlantı ve sosyal algılara bağlanma fırsatları ile tanımlamıştır. Bununla birlikte, uygulama için çok önemli olan, gelişmekte olan ülkelerde çoğu zaman eksik olan açıkça tanımlanmış . Özellikle ormansızlaşma ile karşı karşıya olan birçok orman zengini gelişmekte olan ülke farklı orman paydaşları arasında çatışma yaşamaktadır. Ayrıca, bu tür küresel işlemlere ilişkin endişeler, başka yerlerde feda edilen hizmetler veya kaynaklar için tutarsız tazminat ve sorumsuz kullanım için yanlış anlaşılmış garantiler içerir. Diğer bir yaklaşım, ekosistem hizmet noktalarının korunmasına odaklanmıştır. Birçok ekosistem hizmetinin korunmasının daha geleneksel koruma hedefleriyle (yani biyolojik çeşitlilik) uyumlu olduğunu kabul etmek, karşılıklı başarılarını en üst düzeye çıkarmak için önerilen hedeflerin birleştirilmesine yol açmıştır. Bu, farklı bölgeler arasında hizmet akışına izin veren ağlar kullanılırken özellikle stratejik olabilir ve ayrıca yatırımcıların çeşitlendirilmesi yoluyla hizmetleri korumak için finansal araçların güvenliğini kolaylaştırabilir.
Örneğin, son yıllarda üretimi ve restorasyonu tarafından sağlanan ekosistem hizmetlerinin değerlemesine ilgi duyulmaktadır. Gıda zincirinde düşük bir kilit taşı türü, istiridye gibi çift kabuklu deniz hayvanları, onları çevreleyen çeşitli türler için gerekli olan bir dizi işlevi yerine getirerek karmaşık bir tür topluluğunu destekler. Bazı kabuklu deniz canlılarının birçok ekolojik süreci etkileyebileceği veya kontrol edebileceği de giderek daha fazla kabul görmektedir; öyle ki "ekosistem mühendisleri" listesinde yer alıyorlar. "Ekosistem mühendisleri" çevrelerindeki çevreyi fiziksel, biyolojik veya kimyasal olarak diğer organizmaların sağlığını etkileyecek şekilde değiştiren organizmalardır. Kabuklu deniz hayvanları tarafından yürütülen veya etkilenen ekolojik fonksiyonların ve süreçlerin çoğu, partikül malzemeleri filtreleyerek ve sudaki fazla besinleri kontrol etmek suretiyle potansiyel olarak su kalitesi sorunlarını azaltarak, değerli ekosistem hizmetleri akışı sağlayıp insan refahına katkıda bulunur.
Ekosistem hizmetleri kavramı henüz uluslararası ve bölgesel mevzuata tam olarak uygulanmamıştır.
Ekosistem tabanlı adaptasyon (EbA)
Ekosistem tabanlı adaptasyon veya EbA, toplulukların iklim değişikliği etkilerine uyum sağlamasına yardımcı olmak için bir ekosistem hizmetleri çerçevesi kullanmayı amaçlayan, topluluk gelişimi ve çevre yönetimi için ortaya çıkan yeni bir stratejidir. Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi şu anda Ekosistem Temelli Uyarlamayı "iklim değişikliğinin olumsuz etkilerine uyum sağlamak için biyoçeşitlilik ve ekosistem hizmetlerinin kullanımı" olarak tanımlamaktadır. Bu, "yerel topluluklar için çoklu sosyal, ekonomik ve kültürel ortak faydaları göz önünde bulunduran genel bir uyum stratejisinin bir parçası olarak ekosistemlerin sürdürülebilir yönetimi, korunması ve restorasyonu"nu içerir.
2001 yılında, Milenyum Ekosistem Değerlendirmesi, insanlığın doğal dünya üzerindeki etkisinin daha önce görülmemiş seviyelere yükseldiğini ve gezegenin ekosistemlerinin bozulmasının 'ne ulaşılmasının önünde büyük bir engel olacağını duyurdu. Bu gerçeğin farkında olarak, Ekosistem Tabanlı Adaptasyon, iklim değişikliğinin etkilerini yaşayan topluluklarda yaşam kalitesini iyileştirmek için ekosistemlerin restorasyonunu bir atlama taşı olarak kullanmayı amaçlamaktadır. Özellikle bu, topluma yiyecek ve su sağlanması ve ve selden korunma gibi temel hizmetleri sağlayan ekosistemlerin restorasyonunu içerir. EbA müdahaleleri, topluluğun mevcut ve gelecekteki ihtiyaçlarını ele almaya yardımcı olmak için genellikle iklim değişikliğini hafifletme ve küresel ısınmaya adaptasyon unsurlarını birleştirir.
Bilim adamları, politika yapıcılar ve topluluk üyeleri arasındaki işbirliği planlaması, Ekosistem Tabanlı Adaptasyonun önemli bir unsurudur. EbA, hem dış uzmanların hem de yerel sakinlerin uzmanlığından yararlanarak, geçmiş projeleri çoğaltmak yerine benzersiz sorunlara benzersiz çözümler geliştirmeye çalışır.
Haliç ve kıyı ekosistem hizmetleri
Ekosistem hizmetleri, insanlığın çevre ekosistemlerinden elde ettiği kazançlar olarak tanımlanmaktadır. Dört farklı ekosistem hizmeti bilimsel camia tarafından ayırt edilmiştir: düzenleyici hizmetler, sağlama hizmetleri, kültürel hizmetler ve destek hizmetleri. Bir ekosistem, dört tür hizmetin tümünü aynı anda sunmayabilir; ancak herhangi bir ekosistemin karmaşık yapısı göz önüne alındığında, genellikle insanların bu hizmetlerin bir kombinasyonundan yararlandığı varsayılır. Çeşitli ekosistemlerin (ormanlar, denizler, mercan resifleri, mangrovlar vb.) sunduğu hizmetler doğası gereği ve sonuç olarak farklılık gösterir. Aslında, bazı hizmetler komşu insan topluluklarının geçim kaynaklarını doğrudan etkilerken (tatlı su, yiyecek veya estetik değer gibi), diğer hizmetler insanların dolaylı olarak etkilendiği genel çevre koşullarını etkiler (iklim değişikliği, erozyon kontrolü veya doğal tehlike kontrolü vb.).
Haliç ve kıyı ekosistemlerinin ikisi de deniz ekosistemleridir. Bir haliç bir nehrin denizle veya okyanusla buluştuğu alan olarak tanımlanır. Bu alanı çevreleyen sular ağırlıklı olarak tuzlu sular veya acı sulardır; ve gelen nehir suyu gelgit tarafından dinamik olarak hareket ettirilir. Haliç şeridi saz (veya benzer bitkiler) ve/veya kum kıyıları (veya benzer form veya toprak) popülasyonları ile kaplanabilir.[]
Deniz veya okyanus sularının karayla buluştuğu alanlarda bir kıyı ekosistemi oluşur.[]
Düzenleme hizmetleri
Düzenleyici hizmetler, "ekosistem süreçlerinin düzenlenmesinden elde edilen faydalardır". Kıyı ve nehir ağzı ekosistemleri söz konusu olduğunda, bu hizmetler iklim kontrolü, atık arıtma ve hastalık kontrolü ve doğal tehlike kontrolünü içerir.
İklim düzenlemesi
Deniz ekosistemlerinin hem biyotik hem de abiyotik toplulukları iklim düzenlemesinde rol oynamaktadır. Atmosferdeki gazlar söz konusu olduğunda sünger görevi görürler, yüksek seviyelerde CO2 ve diğer sera gazlarını (metan ve azot oksit) tutarlar. Deniz bitkileri ayrıca fotosentez amacıyla CO2 kullanır ve atmosferik CO2'nin azaltılmasına yardımcı olur. Okyanuslar ve denizler ısıyı atmosferden emer ve su akımları aracılığıyla yeniden dağıtırlar ve buharlaşma ve ışığın yansıması gibi atmosferik süreçler, üstteki atmosferin soğumasına ve ısınmasına izin verir. Okyanus sıcaklıkları dünyanın herhangi bir yerindeki atmosferik sıcaklıkların düzenlenmesi için zorunludur: "okyanus olmasaydı, Dünya gündüz saatlerinde dayanılmaz derecede sıcak ve gece donmasa bile dondurucu şekilde soğuk olurdu".
Atık işleme ve hastalık kontrolü
Deniz ekosisteminin sunduğu bir diğer hizmet de atıkların arıtılması ve böylece hastalıkların kontrolüne yardımcı olmasıdır. Atıklar deniz ekosistemleri boyunca taşınarak seyreltilebilir ve detoksifiye edilebilir; kirleticiler ortamdan uzaklaştırılır ve deniz ekosistemlerinde depolanır, gömülür veya geri dönüştürülür: "Deniz ekosistemleri organik atıkları, suyu filtreleyen, ötrofikasyonun etkilerini azaltan/sınırlayan ve karbon dioksit, azot, fosfor ve su gibi temel bileşenlerine ayıran mikrobiyal topluluklar yoluyla parçalamaktadır". Atıkların büyük miktarlarda su ile seyreltilmesi ve su akımları ile hareket etmesi, hastalıkların düzenlenmesine ve deniz ürünlerinde toksiklerin azalmasına yol açar.
Tampon bölgeleri
Kıyı ve nehir ağzı ekosistemleri, doğal tehlikelere ve sel, siklon, gelgit dalgalanmaları ve fırtınalar gibi çevresel rahatsızlıklara karşı tampon bölgeler olarak işlev görür. Oynadıkları rol "etkinin bir kısmını absorbe etmek ve böylece arazi üzerindeki etkisini azaltmaktır". Örneğin, sulak alanlar ve desteklediği bitki örtüsü - ağaçlar, kök paspasları vb. - büyük miktarda su tutar (yüzey suyu, kar erimesi, yağmur, yeraltı suyu) ve daha sonra bunları yavaşça serbest bırakır, bu da sel olasılığını azaltır. Mangrov ormanları kıyıları gelgit erozyonundan veya akımlar nedeniyle oluşan erozyondan korur; bu da Hindistan'ı vuran 1999 siklonundan sonra incelenen bir süreçtir. Mangrov ormanlarıyla çevrili köyler, mangrovlar tarafından korunmayan diğer köylerden daha az hasarla karşılaşmıştır.
Tedarik Hizmetleri
Tedarik hizmetleri, tüm "ekosistemlerden elde edilen ürünlerden" oluşur. Deniz ekosistemleri insanlara vahşi ve kültür deniz ürünleri, tatlı su, lif ve yakıt ve biyokimyasal ve genetik kaynaklar sağlar.[]
Deniz ürünleri
İnsanlar, ister besleyici bir ürün olarak isterse diğer sektörlerde kullanılmak üzere denizlerden gelen çok sayıda ürünü tüketirler: "Dünya çapında bir milyardan fazla insan ya da küresel nüfusun altıda biri, ana hayvansal protein kaynağı olarak balıklara güveniyor. 2000 yılında deniz ve kıyı balıkçılığı dünya gıda üretiminin yüzde 12'sini oluşturuyordu ". Balıklar ve diğer yenilebilir deniz ürünleri - başta balık, kabuklu deniz ürünleri, balık yumurtası ve deniz yosunları - kıyı boyunca yaşayan nüfus için yerel kültürel diyetlerin, normların ve geleneklerin ana unsurlarını oluşturur. Çok ilgili bir örnek, çoğunlukla farklı balık ve deniz yosunlarından oluşan Japonya'nın ulusal yemeği olan suşi olacaktır.
Tatlı su
Tuzlar açısından yüksek derecede konsantre olmayan su kütlelerine 'tatlı su' kütleleri denir. Tatlı su göllerde, nehirlerde ve akarsularda bulunabilir; ancak en belirgin şekilde donmuş halde veya toprak nemi olarak veya yer altında gömülü olarak bulunur. Tatlı su sadece insanların hayatta kalması için değil, aynı zamanda mevcut tüm hayvan türlerinin, bitkilerin hayatta kalması için de önemlidir.[]
Hammadde
Deniz canlıları bize giyim, yapı malzemeleri (mercan resiflerinden çıkarılan kireç), süs eşyaları ve kişisel kullanım eşyalarının üretimi için gerekli hammaddeleri (lif kabağından banyo lifi, sanat ve mücevher) sağlar: "Giyim için deniz memelilerinin derisi, enerji üretimi için gaz depozitleri, bina inşaatı için kireç (mercan resiflerinden çıkarılmış) ve barınak için mangrovların ve kıyı ormanlarının kerestesi, deniz organizmalarının daha tanıdık kullanımlarından bazılarıdır. Ham deniz malzemeleri, süs eşyalarında ki kabuklar ve mercanlar gibi temel olmayan ürünler için de kullanılır". İnsanlar aynı zamanda yenilenebilir enerji üretimi için deniz ortamlarındaki süreçlere de başvurmuşlardır: örneğin dalgaların gücünü veya gelgit gücünü türbinlerin çalışması için bir enerji kaynağı olarak kullanmak.[] Okyanuslar ve denizler, açık deniz petrol ve gaz tesisatları, açık deniz rüzgar çiftlikleri için yerler olarak kullanılmaktadır.
Biyokimyasal ve genetik kaynaklar
Biyokimyasal kaynaklar, ilaçlarda, farmasötik ürünlerde, kozmetik ürünlerde ve diğer biyokimyasal ürünlerde kullanılmak üzere deniz organizmalarından ekstrakte edilen bileşiklerdir. Genetik kaynaklar, daha sonra hayvan ve bitki ıslahı ve biyolojik alandaki teknolojik ilerlemeler için kullanılacak olan deniz organizmalarında bulunan genetik bilgidir. Bu kaynaklar ya doğrudan omega3 kaynağı olarak balık yağı gibi bir organizmadan alınır ya da yenilikçi insan yapımı ürünler için bir model olarak kullanılır: "süngerlerin özelliklerine dayanan fiber optik teknolojisinin inşası gibi. ... Karasal ürünlere kıyasla, deniz kaynaklı ürünler, büyük olasılıkla çevreleyen deniz suyunda seyreltilmesine rağmen güçlerini korumak zorunda oldukları için daha yüksek oranda biyoaktif olma eğilimindedir.
Kültürel servisler
Kültürel hizmetler, parasal açıdan kolayca ölçülemeyen rekreasyonel, estetik, bilişsel ve manevi faaliyetlere fayda sağladığı için maddi olmayan dünyayla ilgilidir.[]
Inspirational
Deniz ortamları birçokları tarafından sanat, müzik, mimari, gelenekler için bir ilham kaynağı olarak kullanılmıştır ... Su ortamları ruhsal açıdan önemlidir, çünkü birçok insan onları gençleştirme ve perspektif değişikliği için bir araç olarak görmektedir. Birçoğu, suyu, özellikle çocukluklarından beri yakınında yaşadılarsa, kişiliklerinin bir parçası olarak düşünür: sevdikleri anıları ve geçmiş deneyimleri ile ilişkilendirirler. Su kütlelerinin yakınında uzun süre yaşamak, insanların ve bölgedeki kültürün yaşamında bir ritüel haline gelen belirli bir dizi su aktivitesi ile sonuçlanır.[]
Rekreasyon ve turizm
Deniz sporları kıyı popülasyonları arasında çok popülerdir: sörf, şnorkel, balina izleme, kano, eğlence amaçlı balıkçılık ... birçok turist de bu aktiviteleri deneyimlemek ve suya yakın olarak dinlenmek için denize, nehirlere veya göllere yakın tatil yerlerine seyahat eder.[]
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTlqTDJObUwxUnZkWEpwYzIxZmIyNWZSM0psWld0ZlFtVmhZMmhsY3k1cWNHY3ZNakl3Y0hndFZHOTFjbWx6YlY5dmJsOUhjbVZsYTE5Q1pXRmphR1Z6TG1wd1p3PT0uanBn.jpg)
Bilim ve eğitim
Günlük yaşamımıza ve bilimsel alana uygulanabilecek deniz süreçlerinden, ortamlardan ve organizmalardan çok şey öğrenilebilir. "Deniz ortamının olağanüstü karmaşıklığı ve büyük mekansal ölçekler, zaman gecikmeleri ve kümülatif etkilerden nasıl etkilendiği"nden öğrenecek çok şey var.
Destekleyici Hizmetler
Destekleyici hizmetler, diğer ekosistem hizmetlerinin sunulmasına izin veren hizmetlerdir. İnsanlar üzerinde uzun süre devam eden dolaylı etkileri vardır. Birçok hizmet hem destekleyici hizmet hem de düzenleyici/kültürel/provizyon hizmeti olarak düşünülebilir.
Besin döngüsü
Besin döngüsü, besinlerin bir ekosistemden biyotik ve abiyotik süreçlerle hareketidir. Okyanus, karbon, azot ve fosfor gibi bu besinler için geniş bir depolama havuzudur. Besinler, deniz gıda ağının temel organizmaları tarafından emilir ve böylece bir organizmadan diğerine ve bir ekosistemden diğerine aktarılır. Besin maddeleri, organizmalar ölürken ve ayrıştıklarında yaşam döngüsünde geri dönüştürülür ve sonuçta besinleri komşu ortamlara salarlar. "Besin döngüsü hizmeti, diğer tüm ekosistem hizmetlerini etkiler, çünkü tüm canlılar hayatta kalmak için sürekli bir besin kaynağına ihtiyaç duyarlar".
Biyolojik aracılıklı habitatlar
Biyolojik olarak aracılık edilen habitatlar, canlı deniz yapılarının diğer organizmalara sunduğu habitatlar olarak tanımlanır. Bunların yalnızca yaşam alanı olarak hizmet etmek amacıyla evrimleşmiş olmaları gerekmez, ancak doğal olarak büyürken yaşam alanları haline gelirler. Bu habitatların önemi, deniz ürünleri ve hizmetlerinin sağlanmasına yardımcı olacak şekilde farklı türler arasında etkileşime izin vermeleridir.[]
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTg1THprMUwwVjRZVzF3YkdWZmIyWmZRbWx2Ykc5bmFXTmhiR3g1WDAxbFpHbGhkR1ZrWDBoaFltbDBZWFJ6TG1wd1p5OHlNakJ3ZUMxRmVHRnRjR3hsWDI5bVgwSnBiMnh2WjJsallXeHNlVjlOWldScFlYUmxaRjlJWVdKcGRHRjBjeTVxY0djPS5qcGc=.jpg)
Birincil üretim
Birincil üretim, fotosentez ve kemosentez gibi işlemlerle organik maddenin, yani kimyasal olarak bağlı enerjinin üretimini ifade eder. Birincil üreticiler tarafından üretilen organik madde, tüm gıda ağlarının temelini oluşturur. Ayrıca, hayvanları ve insanların yaşaması için gerekli bir molekül olan oksijen (O2) üretir. Ortalama olarak, bir insan günde yaklaşık 550 litre oksijen tüketirken, bitkiler 10 gram büyüme başına 1,5 litre oksijen üretir.
Askeri
ABD ordusu, Savunma Bakanlığı topraklarının ve askeri tesislerin, karbon depolama, iklime karşı dayanıklılık ve tehlike altındaki türlerin yaşam alanlarına olan faydalar da dahil olmak üzere yerel topluluklara önemli ekosistem hizmetleri sunduğunu iddia eden Pasifik Kuzeybatı Ulusal Laboratuvarı aracılığıyla yürütülen araştırmayı finanse etti. 2020'den itibaren Duke Üniversitesi'nden yapılan araştırmalar, örneğin ekosistem hizmetlerinde yılda yaklaşık 110 milyon dolarlık katkı sağladığını ve bu rakamın hiçbir üssün bulunmamasından 40 milyon dolar daha fazla olduğunu iddia ediyor.
Arazi kullanım değişikliği kararları
Ekosistem hizmetleri kararları ekoloji, teknoloji, toplum ve ekonomi'nin kesişme noktasında karmaşık seçimler yapılmasını gerektirir. Ekosistem hizmetleri kararları verme süreci, birçok bilgi türünün etkileşimini göz önünde bulundurmalı, düzenleyici kurumlar, teklif taraftarları, karar vericiler, sakinler, STK'lar da dahil olmak üzere tüm paydaş bakış açılarını onurlandırmalı ve kesişimin dört kısmındaki etkileri ölçmelidir. Bu kararlar genellikle uzamsaldır, daima çok amaçlıdır ve belirsiz verilere, modellere ve tahminlere dayanır. Genellikle süreci yönlendiren en iyi bilimin paydaş değerleri, tahminleri ve görüşleri ile birleşimidir.
Bir analitik çalışma, paydaşları New Mexico'nun Orta Rio Grande havzasında su kaynakları yönetimi kararlarını desteklemek için aracılar olarak modelledi. Bu çalışma, paydaş girdilerinin mekansal bir karar üzerinden modellenmesine odaklandı, ancak belirsizliği göz ardı etti. Arazi kullanım değişikliğinin etkileri üzerine başka bir çalışmada, arazi sahibi kararlarının ekonometrik modellerini uygulamak için Monte Carlo yöntemleri kullanılmıştır. Burada paydaş girdileri belirsizliği yansıtacak şekilde rastgele etkiler olarak modellenmiştir. Üçüncü bir çalışma da, Bayes Nets bilimsel bilgisindeki belirsizliği modellemek ve paydaşların girdilerinin toplanması ve kaynaştırılmasına yardımcı olmak için bir Bayesçi karar destek sistemi kullanılmıştır. Bu çalışma Oregon kıyılarında dalga enerjisi cihazlarını yerleştirmekle ilgiliydi, ancak karar alma ortamında belirsiz mekansal bilim ve paydaş bilgilerini yönetmek için genel bir yöntem sunuyor. Uzaktan algılama verileri ve analizleri, paydaşların eylemlerinin planlanmasına, yönetilmesine, izlenmesine ve paydaşların birbiri ile iletişim kurmasına yardımcı olan ekosistem hizmetleri sağlayan arazi örtüsü sınıflarının sağlığını ve kapsamını değerlendirmek için kullanılabilir.
Baltık ülkelerinde bilim adamları, doğa koruma uzmanları ve yerel yetkililer ekosistemleri için entegre planlama yaklaşımını uygulamaktadır. CBS (coğrafi bilgi sistemi) teknolojisine dayanan ve planlamacıların elle tutulur otlaklar için en iyi otlak yönetimi çözümünü seçmelerine yardımcı olacak Entegre Planlama Aracı geliştiriyorlar. Kırsaldaki süreçlere bütünsel olarak bakacak ve söz konusu alanın hem doğal hem de sosyoekonomik faktörlerini dikkate alarak en iyi otlak yönetimi çözümlerini bulmaya yardımcı olacaktır.
Kaynakça
- ^ a b Millennium Ecosystem Assessment (MA). 2005. Ecosystems and Human Well-Being: Synthesis "Archived copy" (PDF). 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 29 January 2013.. , Washington. 155pp.
- ^ Schumacher, Ernst Friedrich (1973). Small is Beautiful: A Study of Economics As If People Mattered.
- ^ a b Daily, G.C. 1997. Nature's Services: Societal Dependence on Natural Ecosystems. Island Press, Washington. 392pp.
- ^ Marsh, G.P. 1864 (1965). Man and Nature. , New York. 472pp.
- ^ Osborn, F. 1948. . Little, Brown and Company: Boston. 217pp.
- ^ Vogt, W. 1948. Road to Survival. William Sloan: New York. 335pp.
- ^ Leopold, A. 1949. A Sand County Almanac and Sketches from Here and There. Oxford University Press, New York. 226pp.
- ^ Sears, P.B. 1956. "The processes of environmental change by man." In: W.L. Thomas, editor. Man's Role in Changing the Face of the Earth (Volume 2). University of Chicago Press, Chicago. 1193pp.
- ^ Study of Critical Environmental Problems (SCEP). 1970. Man's Impact on the Global Environment. MIT Press, Cambridge. 319pp.
- ^ Ehrlich, P.R. and A. Ehrlich. 1981. Extinction: The Causes and Consequences of the Disappearance of Species. Random House, New York. 305pp.
- ^ Brown, Thomas C.; John C. Bergstrom; John B. Loomis (2007). (PDF). Natural Resources Journal. 47 (2). ss. 329-376. 25 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2020.
- ^ Daily, Gretchen C.; Söderqvist, Tore; Aniyar, Sara; Arrow, Kenneth; Dasgupta, Partha; Ehrlich, Paul R.; Folke, Carl; Jansson, AnnMari; Jansson, Bengt-Owe (21 July 2000). "The Value of Nature and the Nature of Value". Science (İngilizce). 289 (5478). ss. 395-396. doi:10.1126/science.289.5478.395. ISSN 0036-8075. (PMID) 10939949.
- ^ Ojea, E. Classifying Ecosystem Services for Economic Valuation: the case of forest water services. BIOECON Conference, Venice 27–28 September 2010
- ^ The Ecological and Economic Foundation 3 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., chapter 1, p.19, , 2010
- ^ . basicbiology.net. Adam Purcell. 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2020.
- ^ "Eleanor M. Slade, Robert Bagchi, Nadine Keller & Christopher D. Philipson. When Do More Species Maximize More Ecosystem Services? Trends in Plant Science". 5 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mayıs 2020.
- ^ Basic Biology (2016). . 21 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2020.
- ^ Daniel, T. C. et al. 2012: Contributions of cultural services to the ecosystem services agenda. Proc. Natl. Acad. Sci. USA 109: 8812–8819 [1] 9 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ Kirchhoff, T. 2012: Pivotal cultural values of nature cannot be integrated into the ecosystem services framework. Proc. Natl. Acad. Sci. USA 109 (46): E3146.
- ^ Cf. Cosgrove, D.E. 1984: Social Formation and Symbolic Landscape, London; Schama, S. 1995: Landscape and memory. New York; Kirchhoff, T./Trepl, L./Vicenzotti, V. 2012:What is landscape ecology? An analysis and evaluation of six different conceptions. Landscape Research iFirst.
- ^ Cf. Cosgrove, D.E. 1984: Social Formation and Symbolic Landscape, London; Schama, S. 1995: Landscape and memory. New York; Backhaus, G./Murungi, J. (eds.): Symbolic Landscapes. Dordrecht 2009.
- ^ and G. Heal. 1998. Economic returns from the biosphere. Nature 391: 629-630.
- ^ a b c Kremen, C. 2005. Managing ecosystem services: what do we need to know about their ecology? 8: 468-479.
- ^ Guo, Z.W., X.M. Xio and D.M. Li. 2000. An assessment of ecosystem services: water flow regulation and hydroelectric power production. Ecological Applications 10: 925-936.
- ^ Hanson, C, J Ranganathan, C Iceland, and J Finisdore. (2008) The Corporate Ecosystem Services Review (Version 1.0). .
- ^ Perrot-Maître, D. (2006) The Vittel payments for ecosystem services: a "perfect" PES case? , London, UK.
- ^ EU Environment (22 April 2016), Ecosystem services and Biodiversity - Science for Environment Policy, 6 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 6 Eylül 2016
- ^ "LIFE Viva Grass | Integrated planning tool for grassland ecosystem services". vivagrass.eu. 7 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Eylül 2016.
- ^ Balvanera, P. C. Kremen, and M. Martinez. 2005. Applying community structure analysis to ecosystem function: examples from pollination and carbon storage. Ecological Applications 15: 360-375.
- ^ Walker, B.H. 1992. "Biodiversity and ecological redundancy." 6: 18-23.
- ^ Frost, T.M., , A.R. Ives, and T.K. Kratz. 1995. "Species compensation and complementarity in ecosystem function." In: C. Jones and J. Lawton, editors. Linking species and ecosystems. , London. 387pp.
- ^ Naeem S. 1998. "Species redundancy and ecosystem reliability" 12: 39–45.
- ^ a b Lawton, J.H. 1994. What do species do in ecosystems? 71: 367-374.
- ^ Tilman, D., C.L. Lehman, and C.E. Bristow. 1998. Diversity-stability relationships: statistical inevitability or ecological consequence?" The American Naturalist 151: 277-282.
- ^ Elmqvist, T., C. Folke, M. Nyström, G. Peterson, J. Bengtsson, B. Walker and J. Norberg. 2003. Response diversity, ecosystem change, and resilience. 1: 488-494.
- ^ Grime, J.P. 1997. "Biodiversity and ecosystem function: The debate deepened." Science 277
- ^ Raudsepp-Hearne, C. et al. 2010. Untangling the Environmentalist's Paradox: Why is Human Well-being Increasing as Ecosystem Services Degrade? Bioscience 60(8) 576–589.
- ^ Hardin, G. 1968. The tragedy of the commons" Science 162: 1243-1248.
- ^ a b Daily, G.C., T. Söderqvist, S. Aniyar, K. Arrow, P. Dasgupta, P.R. Ehrlich, C. Folke, A. Jansson, B. Jansson, N. Kautsky, S. Levin, J. Lubchenco, K. Mäler, D. Simpson, D. Starrett, D. Tilman, and B. Walker. 2000. The value of nature and the nature of value" Science 289: 395-396.
- ^ DeFries, R.S., J.A. Foley, and G.P. Asner. 2004. Land-use choices: balancing human needs and ecosystem function. 2: 249-257.
- ^ Gorriz-Misfud, Elena; Varela, Elsa; Piqué, Miriam; Prokofieva, Irina (2016). (PDF). Ecosystem Services. 17: 53-63. doi:10.1016/j.ecoser.2015.11.006. 6 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 June 2020.
- ^ Farber, S.C., R. Costanza and M.A. Wilson. 2002. Economic and ecological concepts for valuing ecosystem services. Ecological Economics 41: 375-392.
- ^ Costanza, Robert; d'Arge, Ralph; de Groot, Rudolf; Farberk, Stephen; Grasso, Monica; Hannon, Bruce; Limburg, Karin; Naeem, Shahid; O'Neill, Robert V.; Paruelo, Jose; Raskin, Robert G.; Sutton, Paul; van den Belt, Marjan (15 Mayıs 1997). (PDF). Nature. 387 (6630): 253-260. doi:10.1038/387253a0. 30 July 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2012.
- ^ a b Ostrom, E. 1990. Governing the Commons: The Evolution of Institutions for Collective Action. Cambridge University Press, Cambridge. 279pp.
- ^ Dietz, T. E. Ostrom and P.C. Stern. 2003. The struggle to govern the commons" Science 302: 1907-1912.
- ^ Pretty, J. 2003. Social capital and the collective management of resources" Science 302: 1912-1914.
- ^ Heikkila, T. 2004. Institutional boundaries and common-pool resource management: a comparative analysis of water management programs in California. Journal of Policy Analysis and Management from 23: 97-117.
- ^ Gibson, C.C., J.T. Williams and E. Ostrom. 2005. Local management and better forests. 33: 273-284.
- ^ Daily, G.C. 2000. Management objectives for the protection of ecosystem services. Environmental Science & Policy 3: 333-339.
- ^ a b Jessica Brown and Neil Bird 2010. Costa Rica sustainable resource management: Successfully tackling tropical deforestation 14 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. London:
- ^ Balvanera, P., G.C. Daily, P.R. Ehrlich, T.H. Ricketts, S.Bailey, S. Kark, C. Kremen and H. Pereira. 2001. Conserving biodiversity and ecosystem services. Science 291: 2047.
- ^ Chan, K.M.A., M.R. Shaw, D.R. Cameron, E.C. Underwood and G.C. Daily. 2006. Conservation planning for ecosystem services. 4: 2138-2152.
- ^ Northern Economics Inc. (PDF). Prepared for Pacific Shellfish Institute. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 June 2020.
- ^ Jones; Lawton, and Shachak (1994). "Organisms as Ecosystem Engineers". Oikos. 69 (3): 373-386. doi:10.2307/3545850. JSTOR 3545850.
- ^ Kistenkas, Frederik H., Irene Bouwma, Barriers for the ecosystem services concept in European water and nature conservation law, Ecosystem Services 29 (2018) 223-227
- ^ a b (PDF). 11 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2020.
- ^ "Archived copy". 4 June 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Mayıs 2015.
- ^ Barbier, E.B.; Hacker, S.D.; Kennedy, C.; Koch, E.W.; Stier, A.C. & Silliman, B.R. [2] Ecological Monographs, 2011
- ^ "Millennium Ecosystem Assessment". www.millenniumassessment.org. 24 Şubat 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 April 2018.
- ^ a b c d e MOlnar, Michelle; Clarke-Murray, Cathryn; Whitworth, Jogn & Tam, Jordan. (PDF). 3 March 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2014., 2009
- ^ Campos, A.C.; Hernandez, M.E.; Moreno-Casasola, P.; Espinosa, E.C.; Robledo, A.R. & Mata, D.I. [3] 4 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Hydrological Sciences Journal, December 2011.
- ^ Badol, Ruchi & Hussain, S.A. [4], Environmental Conservation, February 2005
- ^ a b c Molnar, Michelle; Clarke-Murray, Cathryn; Whitworth, Jogn & Tam, Jordan. (PDF). 3 March 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2014., 2009
- ^ "Nutrient Cycles: Recycling in Ecosystems, The Carbon and Nitrogen Cycles - ScienceAid". ScienceAid (İngilizce). 30 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Mayıs 2018.
- ^ UK National Ecosystem Assessment Technical Report, "Archived copy". 7 July 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Aralık 2014., Chapters 13-16, June 2011
- ^ "isbn:1118506243 - Google zoeken". books.google.be. 29 Eylül 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Nisan 2018.
- ^ . msu.edu. 28 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 April 2018.
- ^ . www.geography.hunter.cuny.edu. 22 October 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 April 2018.
- ^ "BBC - GCSE Bitesize: Inhaled and exhaled air". bbc.co.uk. 26 October 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 April 2018.
- ^ New Scientist, june 2019
- ^ . www.serdp-estcp.org Pacific Northwest National Laboratory. 19 Mayıs 2020. 6 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2020.
- ^ James Kagan, Mark Borsuk (18 Eylül 2019). . Nicholas Institute, Duke University (İngilizce). 6 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2020.
- ^ Gorriz-Misfud, Elena; Secco, L; Pisani, E (2016). "Exploring the interlinkages between governance and social capital: A dynamic model for forestry". Forest Policy and Economics. Cilt 65. ss. 25-36. doi:10.1016/j.forpol.2016.01.006.
- ^ Tidwell, V., E. Richards, J. Siirola, C. Warrender, Z. Benz, D. Morrow, J. Glicken Turnley, M. Stansbury (2012). (PDF). SANDIA Report SAND2012-0710. 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 June 2020.
- ^ Lewis D. J.; R. J. Alig (2009). "Empirical Methods for Modeling Landscape Change, Ecosystem Services, and Biodiversity" (PDF). Western Economics Forum. 20 October 2011 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 19 June 2020.
- ^ Ullman D. G.; K. Halsey; C. Goldfinger (2013). "Managing Eco-System Services Decisions" (PDF). 6 June 2013 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 19 June 2020.
- ^ VO, Q.T., KUENZER, C., OPPELT, N.: How remote sensing supports mangrove ecosystem service valuation: A case study in Ca Mau Province, Vietnam. Ecosystem Services, 2015, 14, 67-75
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ekosistem hizmetleri insanlara dogal cevre ve saglikli ekosistemler tarafindan sunulan bircok ve cesitli faydalardir Bu tur ekosistemler arasinda ornegin ve su ekosistemleri bulunmaktadir Saglikli iliskiler icinde calisan bu ekosistemler bitkilerin dogal tozlasmasi temiz hava asiri hava kosullarini hafifletme insan zihinsel ve fiziksel refahi gibi seyler sunar Toplu olarak bu faydalar ekosistem hizmetleri olarak bilinir ve genellikle temiz icme suyu ayrisma ve gida ekosistemlerinin dayanikliligi ve verimliliginin ayrilmaz bir parcasidir Avokado uzerinde bal arisi Tozlasma sadece bir tur ekosistem hizmetidir Galler deki yayla Severn Nehri nin resmi kaynagini olusturur Saglikli batakliklar karbon sekestrasyonu yapar suyu tutar boylece sel riskini azaltir ve temizlenmis su saglama isini bozulmus habitatlara gore daha iyi yapar Andhra Pradesh Hindistan da sosyal ormancilik yakit toprak koruma golge ve hatta gezginlere refah saglar Bilim adamlari ve onlarca yildir ekosistem hizmetlerini dolayli olarak tartisirken 2000 li yillarin baslarindaki MA bu kavrami yayginlastirdi Orada ekosistem hizmetleri dort genis kategoriye ayrilmistir tedarik yiyecek ve su uretimi gibi duzenleyici iklim ve hastalik kontrolu gibi destekleyic ve oksijen uretimi gibi ve kulturel manevi ve rekreasyonel faydalar gibi Karar vericilerin bilgilendirilmesine yardimci olmak amaciyla insan muhendislik altyapisi ve hizmetleriyle esdeger karsilastirmalar yapabilmek icin bircok ekosistem hizmeti degerlenmektedir TarihInsanin Dunya nin ekosistemlerine bagimliligi kavrami Homo sapiensin varliginin baslangicina kadar uzanirken dogal sermaye terimi ilk olarak Ernst Friedrich Schumacher tarafindan kitabinda 1973 yilinda literature kazandirilmistir Ekosistemlerin insanliga nasil karmasik hizmetler saglayabildiginin bilinmesi ormansizlasma nin topragin erozyonuna ve pinarlarin kurumasina neden olabilecegini anlayan en az Platon MO 400 tarihine kadar uzanmaktadir sayfa belirt Modern ekosistem hizmetleri fikirleri muhtemelen Marsh 1864 te Akdeniz deki toprak verimliligindeki degisikliklere isaret ederek Dunya nin dogal kaynaklarinin sinirsiz oldugu fikrine meydan okudugunda basladi sayfa belirt Uc kilit yazar ve Aldo Leopold yapana kadar 1940 larin sonlarina kadar insanlarin cevreye bagimliliginin taninmasi tesvik edilmedi 1956 da atiklarin islenmesinde ve besinlerin geri donusturulmesinde ekosistemin kritik rolune dikkat cekti 1970 yilinda ve Rosa Weigert cevre bilimleri ders kitaplarinda ekolojik sistemlere ve insanin varolusu icin en ince ve tehlikeli tehdit insanin kendi faaliyetleriyle insan turunun varliginin bagli oldugu ekolojik sistemlerin potansiyel yikimi na dikkat cekti Cevresel hizmetler terimi bocek tozlasmasi balikcilik iklim duzenleme ve sel kontrolunu iceren hizmetleri listeleyen Kritik Cevre Sorunlari Calismasi raporunda 1970 yilinda sunulmustur Sonraki yillarda terimin varyasyonlari kullanildi ancak sonunda ekosistem hizmetleri bilimsel literaturde standart haline geldi Ekosistem hizmetleri kavrami genislemeye devam etmistir ve asagida tartisilan ve hedeflerini icermektedir 1997 yili itibariyla ekosistem hizmetleri kavramlarinin ve terminolojisinin bir tarihi Daily nin Doganin Hizmetleri Dogal Ekosistemlere Toplumsal Bagimlilik kitabinda bulunabilir nin orijinal tanimi ekosistem urunleri ile ekosistem hizmetleri arasinda ayrim yaparken ve meslektaslarinin daha sonraki calismalari ve Milenyum Ekosistem Degerlendirmesi butun bunlari ekosistem hizmetleri olarak bir araya getirmistir Tanim2006 Milenyum Ekosistem Degerlendirmesi ne MA gore ekosistem hizmetleri insanlarin ekosistemlerden sagladigi faydalardir MA ayrica asagida tartisilan dort ekosistem hizmeti kategorisini destekleme saglama duzenleme ve kulturel tanimlamistir 2010 yilina kadar literaturde ekosistem hizmetlerinin cesitli calisma tanimlari ve aciklamalari gelismisti Ekosistem hizmetleri denetimlerinde cifte sayimi onlemek icin ornegin TEEB MA daki Destekleyici Hizmetlerini Ekosistem yapisi ile bir ekosistemin mal ve hizmet saglama kapasitesini destekleyen surecler arasindaki etkilesimler altkumesi olarak tanimlanan Habitat Hizmetleri ve ekosistem islevleri olarak degistirdi KategorizasyonBu bok bocegi gibi hayvan atiklarinin birincil ureticiler tarafindan tekrar kullanilabilecek organik maddelere donusturulmesine yardimci olur Binyil Ekosistem Degerlendirmesi MA raporu 2005 Ekosistem hizmetleri ni insanlarin ekosistemlerden sagladigi faydalar olarak tanimlamaktadir ve destekleyici hizmetlerin diger uc kategori icin temel olarak kabul edildigi toplam dort ekosistem hizmeti kategorisini ayirt etmektedir Destekleyici hizmetler Bunlar besin dongusu birincil uretim toprak olusumu habitat saglanmasi ve tozlasma gibi hizmetleri icerir Bu hizmetler ekosistemlerin gida tedariki taskin duzenleme ve su aritma gibi hizmetleri sunmaya devam etmesini mumkun kilmaktadir Slade ve arkadaslari daha fazla sayida turun daha fazla ekosistem hizmetini en ust duzeye cikaracagi durumu ozetliyor Tedarik hizmetleri Asagidaki hizmetler ekosistem urunleriolarak da bilinir yiyecek deniz urunleri av hayvanlari ekinler yabani yiyecekler ve baharatlar dahil hammaddeler kereste deriler odun organik madde yem ve gubre dahil genetik kaynaklar urun gelistirme genleri ve saglik hizmetleri dahil su safligi tibbi kaynaklar farmasotikler kimyasal modeller ve test ve test organizmalari dahil enerji hidroelektrik biyokutle yakitlari sus kaynaklari moda el sanatlari mucevher evcil hayvan ibadet dekorasyon ve kurk tuy fildisi orkide kelebekler akvaryum baliklari deniz kabuklari gibi hatira esyalar Duzenleme hizmetleri Karbon sekestrasyonu ve iklim duzenleme Avlanma av populasyonlarini duzenler Atik ayrisma ve detoksifikasyon su ve hava temizleme hasere ve hastalik mucadelesi Sel korumasiKulturel hizmetler kulturel doganin kitap film resim folklor ulusal semboller reklamcilikta motif olarak kullanimi dahil manevi ve tarihsel doganin dini veya miras degeri veya dogal olarak kullanilmasi dahil rekreasyon deneyimleri ekoturizm acik hava sporlari ve rekreasyon dahil bilim ve egitim okul gezileri icin dogal sistemlerin kullanimi ve dahil Terapotik Ekoterapi sosyal ormancilik ve hayvan destekli terapi dahil Kulturel ekosistem hizmetleri kavraminin nasil isleyebilecegine dair tartismalar var Ekosistem hizmetleri yaklasimina uymalari icin cevremizin kulturel degerlerini tanimlamak ve degerlendirmek icin peyzaj estetigine kulturel mirasa acik hava rekreasyonuna ve manevi oneme yaklasimlarin iyi bir incelemesi ekolojik yapilari ve islevleri kulturel degerler ve faydalarla acikca iliskilendiren modelleri destekleyen Daniel ve arkadaslari tarafindan verilmektedir Ayrica uc arguman uzerine kurulu kulturel ekosistem hizmetleri kavraminin temel bir elestirisi vardir Dogal ekili cevreye ilistirilen merkezi kulturel degerler bir alanin ekolojik yapilari ve islevleri belirlemek icin evrensel bilimsel parametreler kullanan yontemlerle ele alinamayan benzersiz ozelliklerine dayanir Bu kulturel degerler ekosistemler nedeniyle olusan ozelliklerden kaynaklanmaz verilen sembolik deneyimin kulturel cercevesi icinde belirli bir bakis acisinin urunudur Ekosistem Hizmetlerinin Ortak Uluslararasi Siniflandirmasi CICES CICES Destek Hizmetlerinin Saglama ve Duzenleme Hizmetleri gibi digerleriyle iki kez sayilmasini onlemek amaciyla muhasebe sistemlerine yonelik bir siniflandirma semasidir https cices eu 3 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde OrneklerAsagidaki ornekler onlardan turetilen hizmetler yoluyla insanlar ve dogal ekosistemler arasindaki iliskileri gostermektedir Icme suyu kalitesinin ABD Cevre Koruma Dairesi tarafindan istenen standartlarin altina dustugu New York da yetkililer daha once sehre su aritma ekosistem hizmeti veren kirli Catskill Watershed i onarma yoluna gitti Havza alanina kanalizasyon ve pestisit girisi azaltildiginda toprak emilimi ve kimyasallarin filtrelenmesi gibi dogal abiyotik surecler kok sistemleri ve toprak mikroorganizmalari yoluyla biyotik geri donusum ile birlikte su kalitesi hukumet standartlarini karsilayan seviyelere yukseldi ye yapilan bu yatirimin maliyetinin 1 1 5 milyar dolar arasinda oldugu tahmin edilmekte olup bir tesisi insa etmenin tahmini maliyeti olan 6 8 milyar dolar arti yillik 300 milyon isletme maliyetiyle carpici bir tezat olusturmustur ABD nin 15 30 u icin arilar tarafindan yapilan tozlasma gereklidir cogu buyuk olcekli ciftci bu hizmeti vermek icin yerli olmayan bal arilarini ithal etmektedir Bir calismada Kaliforniya nin tarim bolgesinde tek basina yabani arilarin kismi veya tam tozlasma hizmeti saglayabilecegi veya davranissal etkilesimler yoluyla bal arilarinin sagladigi hizmetleri gelistirebildikleri bulunmustur Bununla birlikte yogunlastirilmis tarim uygulamalari tozlasma hizmetini tur kayiplari nedeniyle hizla asindirabilir Geriye kalan turler bunu telafi edemez Bu calismanin sonuclari ayrica bir ciftligin 1 ila 2 km yakininda yabani arilar icin mevcut olan fundalik ve Kaliforniya mese ormani yasam alanlarinin tozlasma hizmetlerinin saglanmasini stabilize edebilecegini ve gelistirebilecegini gostermektedir Bu tur ekosistem unsurlarinin varligi neredeyse ciftciler icin bir sigorta policesi gibi islev gorur Yangtze Nehri Cin havzalarinda bolgedeki hidroelektrik enerji potansiyeline katkilarini belirlemek icin farkli orman habitatlarindan su akisi icin mekansal modeller olusturuldu Ekolojik parametrelerin goreceli degerini olcerek arastirmacilar enerji hizmetleri icin havzadaki ormanlari korumanin yillik ekonomik faydasini icin bir kez hasat edilmesine kiyasla 2 2 kat olarak tahmin edebildiler 1980 lerde maden suyu sirketi Vittel su anda bir Nestle Waters markasi kritik bir sorunla karsilasti Nitratlar ve bocek ilaclari sirketin kuzeydogu Fransa daki kaynaklarina giriyordu Yerel ciftciler tarim uygulamalarini yogunlastirmis ve daha once Vittel tarafindan kullanilan akifere sizmadan once suyu filtreleyen dogal bitki ortusunu temizlemislerdir Bu kirlenme sirketin Fransiz yasalarina gore dogal maden suyu etiketini kullanma hakkini tehdit etti Bu is riskine yanit olarak Vittel ciftcilerin tarimsal uygulamalarini iyilestirmeleri ve sonuc olarak Vittel in urununu etkileyen su kirliligini azaltmalari icin bir tesvik paketi gelistirdi Ornegin Vittel ciftcilerin mera yonetimini gelistirme su toplama alanlarini yeniden agaclandirilma ve zirai kimyasallarin kullanimini azaltma anlasmasi karsiliginda ciftcilere subvansiyonlar ve ucretsiz teknik yardim sagladi Bu programinin bir ornegidir Ingiltere de 15 000 hektar yeni ormanlik alanin ekilmesi icin sadece kerestenin degerini dusunursek 65 000 000 faydadan fazla olan 79 000 000 a mal olacakti Bununla birlikte ovadaki agaclarin saglayabilecegi diger tum faydalari dahil edersek toprak stabilizasyonu ruzgar saptirma rekreasyon gida uretimi hava temizleme karbon depolama vahsi yasam alani yakit uretimi sogutma taskin onleme gibi karli tarim alanlarinin yer degistirmesi nedeniyle maliyetler artacak yaklasik 231 000 000 olurdu ancak 546 000 000 olan faydalar agir basacaktir Avrupa da somut ekosistemlerin degerlerini tanimlamak ve bu kavrami karar alma surecine uygulamak icin cesitli projeler uygulanmaktadir Ornegin LIFE Viva grass projesi bunu Baltik ulkelerindeki otlaklarla yapmayi amaclamaktadir EkolojiEkosistem hizmetlerini anlamak ekoloji de organizmalarin ve cevrenin temel prensiplerini ve etkilesimlerini aciklayan guclu bir temel gerektirir Bu varliklarin etkilesime girdigi olcekler milisaniye ila milyonlarca yil veya mikroplar ila peyzajlar arasinda degisebileceginden geriye kalan en buyuk zorluklardan biri aralarindaki enerjinin ve malzeme akisinin tanimlayici karakterizasyonudur Ornegin bir orman zemininin alani topraktaki mikroorganizmalar ve topragin kendisinin ozellikleri bu ormanin karbon sekestrasyonu su aritma ve havza icindeki diger alanlara erozyonun onlenmesi gibi ekosistem hizmetleri saglama yeteneklerine katkida bulunacaktir Birden cok hizmetin birlikte paketlenmesinin genellikle mumkun oldugunu ve hedeflenen amaclarin faydalarinin saglandigi durumlarda yardimci faydalar da olabilecegini unutmayin ayni orman ekosistem hizmetleri olan insan rekreasyonunun yani sira diger organizmalar icin habitat saglayabilir Dunya nin ekosistemlerinin karmasikligi bilim adamlari icin organizmalar surecler ve cevreleri arasindaki iliskilerin nasil ic ice gectigini anlamaya calistiklarinda bir zorluk olusturmaktadir Insan ekolojisi ile ilgili oldugundan ekosistem hizmetlerinin incelenmesi icin onerilen bir arastirma gundemi asagidaki adimlari icerir ekosistem hizmet saglayicilari ya da belirli ekosistem hizmetleri saglayan nufuslarin tanimlanmasi ve bunlarin islevsel rollerinin ve iliskilerinin karakterizasyonu ESP lerin dogal peyzajdaki islevlerini etkileyen topluluk yapisi yonlerinin belirlenmesi ornegin islevi stabilize eden telafi edici tepkiler ve onu asindirabilen rastgele soy tukenmeleri ESP lerin ve hizmetlerinin mekansal ve zamansal olceklerinin belirlenmesi Son zamanlarda farkli turlerin verimlilik ve bolluklari acisindan goreceli onemini olcerek ESP islevselliginin degerlendirilmesini iyilestirmek ve standartlastirmak icin bir teknik gelistirilmistir Bu parametreler turlerin ortamdaki degisikliklere yani yirticilar kaynak bulunabilirligi iklim nasil tepki verdigine dair gostergeler saglar ve ekosistem hizmetleri saglamada orantisiz derecede onemli olan turlerin tanimlanmasinda faydalidir Bununla birlikte kritik bir dezavantaj teknigin bir ekosistemin korunmasinda genellikle karmasik ve temel olan ve oncelik olarak kolayca algilanmayan turleri icerebilen etkilesimlerin etkilerini aciklamamasidir Buna ragmen bir ekosistemin fonksiyonel yapisini tahmin etmek ve onu bireysel tur ozellikleri hakkinda bilgi ile birlestirmek cevresel degisim ile karsi karsiya oldugumuz bu zamanlarda bir ekosistemin dayanikliligini anlamamiza yardimci olabilir Bircok ekolog ayrica ekosistem hizmetlerinin saglanmasinin biyolojik cesitlilik ile dengelenebilecegine inanmaktadir Biyolojik cesitliligin arttirilmasi toplum icin mevcut cesitli ekosistem hizmetlerine de fayda saglar Biyocesitlilik ve bir ekosistemin istikrari arasindaki iliskiyi anlamak dogal kaynaklarin ve hizmetlerinin yonetimi icin cok onemlidir Fazlalik hipotezi Redundancy hypothesis Ekolojik fazlalik kavrami bazen islevsel telafi olarak adlandirilir ve birden fazla turun bir ekosistem icinde ayni islevi gerceklestirdigini varsayar Daha spesifik olarak kosullar sikilastiginda belirli bir turun ekosistemdeki toplam stabiliteyi korumak icin bir hizmet saglamadaki verimliligini arttirmasi ile karakterizedir Bununla birlikte telafi edici bir ture bu tur artan bagimlilik ekosistem uzerinde ek stres yaratir ve genellikle sonraki ekolojik rahatsizliga karsi duyarliligini artirir kaynak belirtilmeli Fazlalik hipotezi ayni islevi goren tur fazlaligi ekosistem direncini arttirir seklinde ozetlenebilir Baska bir fikir her bir turun kaybinin bir ekosistemin islevi uzerindeki ustel etkisini karsilastirmak icin bir ucak kanadindaki percin benzetmesini kullanir Buna bazen percinin yerinden firlamasi denir Sadece bir tur kaybolursa ekosistemin bir butun olarak verimliliginin kaybi nispeten kucuktur ancak birkac tur kaybedilirse sistem cok fazla percin kaybeden bir ucaga benzer sekilde coker Sonuc olarak herhangi bir turun kaybi ekosistemin performansi icin kritiktir Temel fark tur kaybinin toplam ekosistem isleyisini etkileme oranidir Portfoy etkisi Portfoy etkisi olarak bilinen ucuncu bir aciklama biyocesitliligi cesitlendirmenin yatirimin volatilitesini veya bu durumda ekosistem hizmetlerinin istikrarsizligi riskini en aza indirdigi hisse senedi varliklariyla karsilastirmaktadir Bu bir tur turun belirli bir cevresel bozulmaya farkli tepkiler gosterecegi tepki cesitliligi fikri ile ilgilidir Birlikte ele alindiklarinda bir hizmetin butunlugunu koruyan bir dengeleme islevi yaratirlar Birkac deney bu hipotezleri hem sahada hem de laboratuvarda test etmistir Ingiltere de doganin biyotik ve abiyotik faktorlerinin cogunun simule edilebildigi bir laboratuvar olan ECOTRON da calismalar solucanlarin ve bitki kokleri uzerindeki etkilerine odaklanmistir Bu laboratuvar deneyleri percin hipotezini destekliyor gorunmektedir Bununla birlikte Minnesota daki Cedar Creek Reserve deki otlaklar uzerinde yapilan bir arastirma diger bircok saha calismasinda oldugu gibi fazlalik hipotezini desteklemektedir EkonomiIskocya da konutlarin yakinindaki surdurulebilir kentsel drenaj havuzu Yuzey ve atik sularin dogal bitki ortusu ile filtrelenmesi ve temizlenmesi bir ekosistem hizmetidir Ekosistem hizmetlerinin cevresel ve ekonomik degerleri ile ilgili sorular vardir Bazi insanlar genel olarak cevrenin farkinda olmayabilir ve insanligin dogal cevre ile olan iliskisinden habersiz olabilir ve bu da yanlis anlamalara neden olabilir Her ne kadar cagdas dunyamizda cevre bilinci hizla gelisiyor olsa da ekosistem sermayesi ve akisi hala tam olarak anlasilamamistir tehditler dayatmaya devam etmektedir ve sozde muzdaripiz Karar vericileri mevcut ve gelecekteki maliyetler ve faydalar konusunda bilgilendirmek icin yapilan bircok caba gunumuzde bilimsel bilginin duzenlenmesini ve secimlerimizin sonuclarini insan refahi uzerinde karsilastirilabilir etki birimlerinde ifade eden ekonomi bilimine entegre edilmesini icermektedir Bu surecin ozellikle zorlayici bir yonu bir mekansal zamansal olcekte toplanan ekolojik bilgilerin yorumlanmasinin bir digerinde uygulanabilecegi anlamina gelmemesidir ekosistem hizmetlerine gore ekolojik sureclerin dinamiklerini anlamak ekonomik kararlara yardimci olmak icin sarttir Bir hizmetin yeri doldurulamaz olmasi veya paketlenmis hizmetler gibi derecelendirme faktorleri de ekonomik degeri tahsis edebilir boylece hedefe ulasma daha verimli hale gelir Ekosistem hizmetlerinin ekonomik degerlemesi ozellikle zorlu kalan alanlar olan ve bircok arastirmacinin odak noktasi durumundaki sosyal iletisim ve bilgileri de icerir Genel olarak fikir bireyler cesitli nedenlerle kararlar alsalar da egilimlerin hizmetlerin ekonomik degerinin cikartilabilecegi ve atanabilecegi bir toplumun toplu tercihlerini ortaya koymaktadir Ekosistem hizmetlerini parasal olarak degerlendirmek icin alti ana yontem sunlardir Kacinilmis maliyet Hizmetler toplumun bu hizmetlerin yoklugunda olusabilecek maliyetlerden kacinmasina izin verir ornegin sulak alan habitatlarinin atik aritmasi saglik maliyetlerini onler Degistirme maliyeti Hizmetler insan yapimi sistemlerle degistirilebilir or Catskill Havzasinin restorasyonu su aritma tesisinin insasindan daha dusuk maliyetlidir Faktor geliri Hizmetler gelirlerin artirilmasini saglar ornegin su kalitesi iyilestirilmis bir balikcilik bolgesi avlanan ticari deniz urunu miktarini ve balikcilarin gelirini artirir Hedonik fiyatlandirma Hizmet talebi insanlarin iliskili mallar icin odeyecekleri fiyatlara yansitilabilir ornegin kiyi kesimlerdeki konut fiyatlari ic bolgelerdekilerin fiyatini asar Kosullu degerleme Bazi alternatiflerin degerlemelerini iceren varsayimsal senaryolar ortaya koyarak hizmet talebi ortaya cikabilir or Milli parklara daha fazla erisim icin odeme yapmak isteyen ziyaretciler 1997 de yayinlanan hakemli bir calisma dunya ekosistem hizmetlerinin ve dogal sermayenin degerinin yilda 16 54 trilyon ABD dolari arasinda ve ortalama 33 trilyon ABD dolari arasinda oldugunu tahmin etti Bununla birlikte Salles 2011 Biyocesitliligin toplam degeri sinirsizdir dolayisiyla doganin toplam degerinin ne oldugu hakkinda tartisma yapmak aslinda anlamsizdir cunku onsuz yasayamayiz seklinde belirtmektedir Yonetim ve politikaEkosistem hizmetlerinin degerlemesinde parasal fiyatlama devam etmesine ragmen politika uygulama ve yonetimindeki zorluklar onemli ve cok yonludur Ortak havuz kaynaklarinin yonetimi kapsamli bir akademik arayisin konusudur Sorunlari tanimlamaktan pratik ve surdurulebilir yollarla uygulanabilecek cozumler bulmaya kadar asilmasi gereken cok sey vardir Secenekler goz onunde bulunduruldugunda mevcut ve gelecekteki insan ihtiyaclarini dengelemelidir ve karar vericiler siklikla gecerli fakat eksik bilgilerle calismak zorunda kalir Mevcut yasal politikalarin genellikle yetersiz oldugu dusunulmektedir cunku bunlar ekosistem sagligi ve hizmetlerini korumak icin gerekli araclarla uyusmayan insan sagligi temelli standartlarla ilgilidir Mevcut bilgileri gelistirmek icin bir oneri cevreyi korumanin biyofiziksel ve boyutlarini butunlestirecek ve kurumlara multidisipliner bilgi ve jargon ile yol gosterecek ve boylece stratejik secimlerin yonlendirilmesine yardimci olacak sekilde tasarlanmis bir Ekosistem Hizmetleri Cercevesi nin ESF uygulanmasini icermistir Dunya nin ekosistem hizmetlerini yonetmek icin yeni ve uygun yontemlere ihtiyac vardir Yerelden bolgesele kadar toplu yonetim cabalari mahsul tozlasmasi gibi hizmetler veya su gibi kaynaklar icin uygun kabul edilebilir Son on yilda giderek daha populer hale gelen bir diger yaklasim ekosistem hizmetlerinin korunmasinin pazarlanmasidir Hizmetlerin odenmesi ve ticareti karbon sekestrasyon kaynaklarinin korunmasi sponsorlugu veya ekosistem hizmet saglayicilarinin restorasyonu gibi faaliyetler icin kredi alabileceginiz dunya capinda ortaya cikan kucuk olcekli bir cozumdur Bazi durumlarda bu tur kredileri ele almak icin bankalar kurulmus ve koruma sirketleri borsalarda halka acilmis ekonomik cabalar ile daha da paralel bir baglanti ve sosyal algilara baglanma firsatlari ile tanimlamistir Bununla birlikte uygulama icin cok onemli olan gelismekte olan ulkelerde cogu zaman eksik olan acikca tanimlanmis Ozellikle ormansizlasma ile karsi karsiya olan bircok orman zengini gelismekte olan ulke farkli orman paydaslari arasinda catisma yasamaktadir Ayrica bu tur kuresel islemlere iliskin endiseler baska yerlerde feda edilen hizmetler veya kaynaklar icin tutarsiz tazminat ve sorumsuz kullanim icin yanlis anlasilmis garantiler icerir Diger bir yaklasim ekosistem hizmet noktalarinin korunmasina odaklanmistir Bircok ekosistem hizmetinin korunmasinin daha geleneksel koruma hedefleriyle yani biyolojik cesitlilik uyumlu oldugunu kabul etmek karsilikli basarilarini en ust duzeye cikarmak icin onerilen hedeflerin birlestirilmesine yol acmistir Bu farkli bolgeler arasinda hizmet akisina izin veren aglar kullanilirken ozellikle stratejik olabilir ve ayrica yatirimcilarin cesitlendirilmesi yoluyla hizmetleri korumak icin finansal araclarin guvenligini kolaylastirabilir Ornegin son yillarda uretimi ve restorasyonu tarafindan saglanan ekosistem hizmetlerinin degerlemesine ilgi duyulmaktadir Gida zincirinde dusuk bir kilit tasi turu istiridye gibi cift kabuklu deniz hayvanlari onlari cevreleyen cesitli turler icin gerekli olan bir dizi islevi yerine getirerek karmasik bir tur toplulugunu destekler Bazi kabuklu deniz canlilarinin bircok ekolojik sureci etkileyebilecegi veya kontrol edebilecegi de giderek daha fazla kabul gormektedir oyle ki ekosistem muhendisleri listesinde yer aliyorlar Ekosistem muhendisleri cevrelerindeki cevreyi fiziksel biyolojik veya kimyasal olarak diger organizmalarin sagligini etkileyecek sekilde degistiren organizmalardir Kabuklu deniz hayvanlari tarafindan yurutulen veya etkilenen ekolojik fonksiyonlarin ve sureclerin cogu partikul malzemeleri filtreleyerek ve sudaki fazla besinleri kontrol etmek suretiyle potansiyel olarak su kalitesi sorunlarini azaltarak degerli ekosistem hizmetleri akisi saglayip insan refahina katkida bulunur Ekosistem hizmetleri kavrami henuz uluslararasi ve bolgesel mevzuata tam olarak uygulanmamistir Ekosistem tabanli adaptasyon EbA Ekosistem tabanli adaptasyon veya EbA topluluklarin iklim degisikligi etkilerine uyum saglamasina yardimci olmak icin bir ekosistem hizmetleri cercevesi kullanmayi amaclayan topluluk gelisimi ve cevre yonetimi icin ortaya cikan yeni bir stratejidir Biyolojik Cesitlilik Sozlesmesi su anda Ekosistem Temelli Uyarlamayi iklim degisikliginin olumsuz etkilerine uyum saglamak icin biyocesitlilik ve ekosistem hizmetlerinin kullanimi olarak tanimlamaktadir Bu yerel topluluklar icin coklu sosyal ekonomik ve kulturel ortak faydalari goz onunde bulunduran genel bir uyum stratejisinin bir parcasi olarak ekosistemlerin surdurulebilir yonetimi korunmasi ve restorasyonu nu icerir 2001 yilinda Milenyum Ekosistem Degerlendirmesi insanligin dogal dunya uzerindeki etkisinin daha once gorulmemis seviyelere yukseldigini ve gezegenin ekosistemlerinin bozulmasinin ne ulasilmasinin onunde buyuk bir engel olacagini duyurdu Bu gercegin farkinda olarak Ekosistem Tabanli Adaptasyon iklim degisikliginin etkilerini yasayan topluluklarda yasam kalitesini iyilestirmek icin ekosistemlerin restorasyonunu bir atlama tasi olarak kullanmayi amaclamaktadir Ozellikle bu topluma yiyecek ve su saglanmasi ve ve selden korunma gibi temel hizmetleri saglayan ekosistemlerin restorasyonunu icerir EbA mudahaleleri toplulugun mevcut ve gelecekteki ihtiyaclarini ele almaya yardimci olmak icin genellikle iklim degisikligini hafifletme ve kuresel isinmaya adaptasyon unsurlarini birlestirir Bilim adamlari politika yapicilar ve topluluk uyeleri arasindaki isbirligi planlamasi Ekosistem Tabanli Adaptasyonun onemli bir unsurudur EbA hem dis uzmanlarin hem de yerel sakinlerin uzmanligindan yararlanarak gecmis projeleri cogaltmak yerine benzersiz sorunlara benzersiz cozumler gelistirmeye calisir Halic ve kiyi ekosistem hizmetleriEkosistem hizmetleri insanligin cevre ekosistemlerinden elde ettigi kazanclar olarak tanimlanmaktadir Dort farkli ekosistem hizmeti bilimsel camia tarafindan ayirt edilmistir duzenleyici hizmetler saglama hizmetleri kulturel hizmetler ve destek hizmetleri Bir ekosistem dort tur hizmetin tumunu ayni anda sunmayabilir ancak herhangi bir ekosistemin karmasik yapisi goz onune alindiginda genellikle insanlarin bu hizmetlerin bir kombinasyonundan yararlandigi varsayilir Cesitli ekosistemlerin ormanlar denizler mercan resifleri mangrovlar vb sundugu hizmetler dogasi geregi ve sonuc olarak farklilik gosterir Aslinda bazi hizmetler komsu insan topluluklarinin gecim kaynaklarini dogrudan etkilerken tatli su yiyecek veya estetik deger gibi diger hizmetler insanlarin dolayli olarak etkilendigi genel cevre kosullarini etkiler iklim degisikligi erozyon kontrolu veya dogal tehlike kontrolu vb Halic ve kiyi ekosistemlerinin ikisi de deniz ekosistemleridir Bir halic bir nehrin denizle veya okyanusla bulustugu alan olarak tanimlanir Bu alani cevreleyen sular agirlikli olarak tuzlu sular veya aci sulardir ve gelen nehir suyu gelgit tarafindan dinamik olarak hareket ettirilir Halic seridi saz veya benzer bitkiler ve veya kum kiyilari veya benzer form veya toprak populasyonlari ile kaplanabilir kaynak belirtilmeli Deniz veya okyanus sularinin karayla bulustugu alanlarda bir kiyi ekosistemi olusur kaynak belirtilmeli Duzenleme hizmetleri Duzenleyici hizmetler ekosistem sureclerinin duzenlenmesinden elde edilen faydalardir Kiyi ve nehir agzi ekosistemleri soz konusu oldugunda bu hizmetler iklim kontrolu atik aritma ve hastalik kontrolu ve dogal tehlike kontrolunu icerir Iklim duzenlemesi Deniz ekosistemlerinin hem biyotik hem de abiyotik topluluklari iklim duzenlemesinde rol oynamaktadir Atmosferdeki gazlar soz konusu oldugunda sunger gorevi gorurler yuksek seviyelerde CO2 ve diger sera gazlarini metan ve azot oksit tutarlar Deniz bitkileri ayrica fotosentez amaciyla CO2 kullanir ve atmosferik CO2 nin azaltilmasina yardimci olur Okyanuslar ve denizler isiyi atmosferden emer ve su akimlari araciligiyla yeniden dagitirlar ve buharlasma ve isigin yansimasi gibi atmosferik surecler ustteki atmosferin sogumasina ve isinmasina izin verir Okyanus sicakliklari dunyanin herhangi bir yerindeki atmosferik sicakliklarin duzenlenmesi icin zorunludur okyanus olmasaydi Dunya gunduz saatlerinde dayanilmaz derecede sicak ve gece donmasa bile dondurucu sekilde soguk olurdu Atik isleme ve hastalik kontrolu Deniz ekosisteminin sundugu bir diger hizmet de atiklarin aritilmasi ve boylece hastaliklarin kontrolune yardimci olmasidir Atiklar deniz ekosistemleri boyunca tasinarak seyreltilebilir ve detoksifiye edilebilir kirleticiler ortamdan uzaklastirilir ve deniz ekosistemlerinde depolanir gomulur veya geri donusturulur Deniz ekosistemleri organik atiklari suyu filtreleyen otrofikasyonun etkilerini azaltan sinirlayan ve karbon dioksit azot fosfor ve su gibi temel bilesenlerine ayiran mikrobiyal topluluklar yoluyla parcalamaktadir Atiklarin buyuk miktarlarda su ile seyreltilmesi ve su akimlari ile hareket etmesi hastaliklarin duzenlenmesine ve deniz urunlerinde toksiklerin azalmasina yol acar Tampon bolgeleri Kiyi ve nehir agzi ekosistemleri dogal tehlikelere ve sel siklon gelgit dalgalanmalari ve firtinalar gibi cevresel rahatsizliklara karsi tampon bolgeler olarak islev gorur Oynadiklari rol etkinin bir kismini absorbe etmek ve boylece arazi uzerindeki etkisini azaltmaktir Ornegin sulak alanlar ve destekledigi bitki ortusu agaclar kok paspaslari vb buyuk miktarda su tutar yuzey suyu kar erimesi yagmur yeralti suyu ve daha sonra bunlari yavasca serbest birakir bu da sel olasiligini azaltir Mangrov ormanlari kiyilari gelgit erozyonundan veya akimlar nedeniyle olusan erozyondan korur bu da Hindistan i vuran 1999 siklonundan sonra incelenen bir surectir Mangrov ormanlariyla cevrili koyler mangrovlar tarafindan korunmayan diger koylerden daha az hasarla karsilasmistir Tedarik Hizmetleri Tedarik hizmetleri tum ekosistemlerden elde edilen urunlerden olusur Deniz ekosistemleri insanlara vahsi ve kultur deniz urunleri tatli su lif ve yakit ve biyokimyasal ve genetik kaynaklar saglar kaynak belirtilmeli Deniz urunleri Insanlar ister besleyici bir urun olarak isterse diger sektorlerde kullanilmak uzere denizlerden gelen cok sayida urunu tuketirler Dunya capinda bir milyardan fazla insan ya da kuresel nufusun altida biri ana hayvansal protein kaynagi olarak baliklara guveniyor 2000 yilinda deniz ve kiyi balikciligi dunya gida uretiminin yuzde 12 sini olusturuyordu Baliklar ve diger yenilebilir deniz urunleri basta balik kabuklu deniz urunleri balik yumurtasi ve deniz yosunlari kiyi boyunca yasayan nufus icin yerel kulturel diyetlerin normlarin ve geleneklerin ana unsurlarini olusturur Cok ilgili bir ornek cogunlukla farkli balik ve deniz yosunlarindan olusan Japonya nin ulusal yemegi olan susi olacaktir Tatli su Tuzlar acisindan yuksek derecede konsantre olmayan su kutlelerine tatli su kutleleri denir Tatli su gollerde nehirlerde ve akarsularda bulunabilir ancak en belirgin sekilde donmus halde veya toprak nemi olarak veya yer altinda gomulu olarak bulunur Tatli su sadece insanlarin hayatta kalmasi icin degil ayni zamanda mevcut tum hayvan turlerinin bitkilerin hayatta kalmasi icin de onemlidir kaynak belirtilmeli Hammadde Deniz canlilari bize giyim yapi malzemeleri mercan resiflerinden cikarilan kirec sus esyalari ve kisisel kullanim esyalarinin uretimi icin gerekli hammaddeleri lif kabagindan banyo lifi sanat ve mucevher saglar Giyim icin deniz memelilerinin derisi enerji uretimi icin gaz depozitleri bina insaati icin kirec mercan resiflerinden cikarilmis ve barinak icin mangrovlarin ve kiyi ormanlarinin kerestesi deniz organizmalarinin daha tanidik kullanimlarindan bazilaridir Ham deniz malzemeleri sus esyalarinda ki kabuklar ve mercanlar gibi temel olmayan urunler icin de kullanilir Insanlar ayni zamanda yenilenebilir enerji uretimi icin deniz ortamlarindaki sureclere de basvurmuslardir ornegin dalgalarin gucunu veya gelgit gucunu turbinlerin calismasi icin bir enerji kaynagi olarak kullanmak kaynak belirtilmeli Okyanuslar ve denizler acik deniz petrol ve gaz tesisatlari acik deniz ruzgar ciftlikleri icin yerler olarak kullanilmaktadir Biyokimyasal ve genetik kaynaklar Biyokimyasal kaynaklar ilaclarda farmasotik urunlerde kozmetik urunlerde ve diger biyokimyasal urunlerde kullanilmak uzere deniz organizmalarindan ekstrakte edilen bilesiklerdir Genetik kaynaklar daha sonra hayvan ve bitki islahi ve biyolojik alandaki teknolojik ilerlemeler icin kullanilacak olan deniz organizmalarinda bulunan genetik bilgidir Bu kaynaklar ya dogrudan omega3 kaynagi olarak balik yagi gibi bir organizmadan alinir ya da yenilikci insan yapimi urunler icin bir model olarak kullanilir sungerlerin ozelliklerine dayanan fiber optik teknolojisinin insasi gibi Karasal urunlere kiyasla deniz kaynakli urunler buyuk olasilikla cevreleyen deniz suyunda seyreltilmesine ragmen guclerini korumak zorunda olduklari icin daha yuksek oranda biyoaktif olma egilimindedir Kulturel servisler Kulturel hizmetler parasal acidan kolayca olculemeyen rekreasyonel estetik bilissel ve manevi faaliyetlere fayda sagladigi icin maddi olmayan dunyayla ilgilidir kaynak belirtilmeli Inspirational Deniz ortamlari bircoklari tarafindan sanat muzik mimari gelenekler icin bir ilham kaynagi olarak kullanilmistir Su ortamlari ruhsal acidan onemlidir cunku bircok insan onlari genclestirme ve perspektif degisikligi icin bir arac olarak gormektedir Bircogu suyu ozellikle cocukluklarindan beri yakininda yasadilarsa kisiliklerinin bir parcasi olarak dusunur sevdikleri anilari ve gecmis deneyimleri ile iliskilendirirler Su kutlelerinin yakininda uzun sure yasamak insanlarin ve bolgedeki kulturun yasaminda bir rituel haline gelen belirli bir dizi su aktivitesi ile sonuclanir kaynak belirtilmeli Rekreasyon ve turizm Deniz sporlari kiyi populasyonlari arasinda cok populerdir sorf snorkel balina izleme kano eglence amacli balikcilik bircok turist de bu aktiviteleri deneyimlemek ve suya yakin olarak dinlenmek icin denize nehirlere veya gollere yakin tatil yerlerine seyahat eder kaynak belirtilmeli Eglence alanina donusturulmus bir plaj Bilim ve egitim Gunluk yasamimiza ve bilimsel alana uygulanabilecek deniz sureclerinden ortamlardan ve organizmalardan cok sey ogrenilebilir Deniz ortaminin olaganustu karmasikligi ve buyuk mekansal olcekler zaman gecikmeleri ve kumulatif etkilerden nasil etkilendigi nden ogrenecek cok sey var Destekleyici Hizmetler Destekleyici hizmetler diger ekosistem hizmetlerinin sunulmasina izin veren hizmetlerdir Insanlar uzerinde uzun sure devam eden dolayli etkileri vardir Bircok hizmet hem destekleyici hizmet hem de duzenleyici kulturel provizyon hizmeti olarak dusunulebilir Besin dongusu Besin dongusu besinlerin bir ekosistemden biyotik ve abiyotik sureclerle hareketidir Okyanus karbon azot ve fosfor gibi bu besinler icin genis bir depolama havuzudur Besinler deniz gida aginin temel organizmalari tarafindan emilir ve boylece bir organizmadan digerine ve bir ekosistemden digerine aktarilir Besin maddeleri organizmalar olurken ve ayristiklarinda yasam dongusunde geri donusturulur ve sonucta besinleri komsu ortamlara salarlar Besin dongusu hizmeti diger tum ekosistem hizmetlerini etkiler cunku tum canlilar hayatta kalmak icin surekli bir besin kaynagina ihtiyac duyarlar Biyolojik aracilikli habitatlar Biyolojik olarak aracilik edilen habitatlar canli deniz yapilarinin diger organizmalara sundugu habitatlar olarak tanimlanir Bunlarin yalnizca yasam alani olarak hizmet etmek amaciyla evrimlesmis olmalari gerekmez ancak dogal olarak buyurken yasam alanlari haline gelirler Bu habitatlarin onemi deniz urunleri ve hizmetlerinin saglanmasina yardimci olacak sekilde farkli turler arasinda etkilesime izin vermeleridir kaynak belirtilmeli Mercan ve diger canli organizmalar bircok deniz turu icin habitat gorevi gorur Birincil uretim Birincil uretim fotosentez ve kemosentez gibi islemlerle organik maddenin yani kimyasal olarak bagli enerjinin uretimini ifade eder Birincil ureticiler tarafindan uretilen organik madde tum gida aglarinin temelini olusturur Ayrica hayvanlari ve insanlarin yasamasi icin gerekli bir molekul olan oksijen O2 uretir Ortalama olarak bir insan gunde yaklasik 550 litre oksijen tuketirken bitkiler 10 gram buyume basina 1 5 litre oksijen uretir AskeriABD ordusu Savunma Bakanligi topraklarinin ve askeri tesislerin karbon depolama iklime karsi dayaniklilik ve tehlike altindaki turlerin yasam alanlarina olan faydalar da dahil olmak uzere yerel topluluklara onemli ekosistem hizmetleri sundugunu iddia eden Pasifik Kuzeybati Ulusal Laboratuvari araciligiyla yurutulen arastirmayi finanse etti 2020 den itibaren Duke Universitesi nden yapilan arastirmalar ornegin ekosistem hizmetlerinde yilda yaklasik 110 milyon dolarlik katki sagladigini ve bu rakamin hicbir ussun bulunmamasindan 40 milyon dolar daha fazla oldugunu iddia ediyor Arazi kullanim degisikligi kararlariEkosistem hizmetleri kararlari ekoloji teknoloji toplum ve ekonomi nin kesisme noktasinda karmasik secimler yapilmasini gerektirir Ekosistem hizmetleri kararlari verme sureci bircok bilgi turunun etkilesimini goz onunde bulundurmali duzenleyici kurumlar teklif taraftarlari karar vericiler sakinler STK lar da dahil olmak uzere tum paydas bakis acilarini onurlandirmali ve kesisimin dort kismindaki etkileri olcmelidir Bu kararlar genellikle uzamsaldir daima cok amaclidir ve belirsiz verilere modellere ve tahminlere dayanir Genellikle sureci yonlendiren en iyi bilimin paydas degerleri tahminleri ve gorusleri ile birlesimidir Bir analitik calisma paydaslari New Mexico nun Orta Rio Grande havzasinda su kaynaklari yonetimi kararlarini desteklemek icin aracilar olarak modelledi Bu calisma paydas girdilerinin mekansal bir karar uzerinden modellenmesine odaklandi ancak belirsizligi goz ardi etti Arazi kullanim degisikliginin etkileri uzerine baska bir calismada arazi sahibi kararlarinin ekonometrik modellerini uygulamak icin Monte Carlo yontemleri kullanilmistir Burada paydas girdileri belirsizligi yansitacak sekilde rastgele etkiler olarak modellenmistir Ucuncu bir calisma da Bayes Nets bilimsel bilgisindeki belirsizligi modellemek ve paydaslarin girdilerinin toplanmasi ve kaynastirilmasina yardimci olmak icin bir Bayesci karar destek sistemi kullanilmistir Bu calisma Oregon kiyilarinda dalga enerjisi cihazlarini yerlestirmekle ilgiliydi ancak karar alma ortaminda belirsiz mekansal bilim ve paydas bilgilerini yonetmek icin genel bir yontem sunuyor Uzaktan algilama verileri ve analizleri paydaslarin eylemlerinin planlanmasina yonetilmesine izlenmesine ve paydaslarin birbiri ile iletisim kurmasina yardimci olan ekosistem hizmetleri saglayan arazi ortusu siniflarinin sagligini ve kapsamini degerlendirmek icin kullanilabilir Baltik ulkelerinde bilim adamlari doga koruma uzmanlari ve yerel yetkililer ekosistemleri icin entegre planlama yaklasimini uygulamaktadir CBS cografi bilgi sistemi teknolojisine dayanan ve planlamacilarin elle tutulur otlaklar icin en iyi otlak yonetimi cozumunu secmelerine yardimci olacak Entegre Planlama Araci gelistiriyorlar Kirsaldaki sureclere butunsel olarak bakacak ve soz konusu alanin hem dogal hem de sosyoekonomik faktorlerini dikkate alarak en iyi otlak yonetimi cozumlerini bulmaya yardimci olacaktir Kaynakca a b Millennium Ecosystem Assessment MA 2005 Ecosystems and Human Well Being Synthesis Archived copy PDF 3 Aralik 2013 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 29 January 2013 Washington 155pp Schumacher Ernst Friedrich 1973 Small is Beautiful A Study of Economics As If People Mattered a b Daily G C 1997 Nature s Services Societal Dependence on Natural Ecosystems Island Press Washington 392pp Marsh G P 1864 1965 Man and Nature New York 472pp Osborn F 1948 Little Brown and Company Boston 217pp Vogt W 1948 Road to Survival William Sloan New York 335pp Leopold A 1949 A Sand County Almanac and Sketches from Here and There Oxford University Press New York 226pp Sears P B 1956 The processes of environmental change by man In W L Thomas editor Man s Role in Changing the Face of the Earth Volume 2 University of Chicago Press Chicago 1193pp Study of Critical Environmental Problems SCEP 1970 Man s Impact on the Global Environment MIT Press Cambridge 319pp Ehrlich P R and A Ehrlich 1981 Extinction The Causes and Consequences of the Disappearance of Species Random House New York 305pp Brown Thomas C John C Bergstrom John B Loomis 2007 PDF Natural Resources Journal 47 2 ss 329 376 25 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 24 Mayis 2020 Daily Gretchen C Soderqvist Tore Aniyar Sara Arrow Kenneth Dasgupta Partha Ehrlich Paul R Folke Carl Jansson AnnMari Jansson Bengt Owe 21 July 2000 The Value of Nature and the Nature of Value Science Ingilizce 289 5478 ss 395 396 doi 10 1126 science 289 5478 395 ISSN 0036 8075 PMID 10939949 Ojea E Classifying Ecosystem Services for Economic Valuation the case of forest water services BIOECON Conference Venice 27 28 September 2010 The Ecological and Economic Foundation 3 Aralik 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde chapter 1 p 19 2010 basicbiology net Adam Purcell 29 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Mayis 2020 Eleanor M Slade Robert Bagchi Nadine Keller amp Christopher D Philipson When Do More Species Maximize More Ecosystem Services Trends in Plant Science 5 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Mayis 2020 Basic Biology 2016 21 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Mayis 2020 Daniel T C et al 2012 Contributions of cultural services to the ecosystem services agenda Proc Natl Acad Sci USA 109 8812 8819 1 9 Subat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kirchhoff T 2012 Pivotal cultural values of nature cannot be integrated into the ecosystem services framework Proc Natl Acad Sci USA 109 46 E3146 Cf Cosgrove D E 1984 Social Formation and Symbolic Landscape London Schama S 1995 Landscape and memory New York Kirchhoff T Trepl L Vicenzotti V 2012 What is landscape ecology An analysis and evaluation of six different conceptions Landscape Research iFirst Cf Cosgrove D E 1984 Social Formation and Symbolic Landscape London Schama S 1995 Landscape and memory New York Backhaus G Murungi J eds Symbolic Landscapes Dordrecht 2009 and G Heal 1998 Economic returns from the biosphere Nature 391 629 630 a b c Kremen C 2005 Managing ecosystem services what do we need to know about their ecology 8 468 479 Guo Z W X M Xio and D M Li 2000 An assessment of ecosystem services water flow regulation and hydroelectric power production Ecological Applications 10 925 936 Hanson C J Ranganathan C Iceland and J Finisdore 2008 The Corporate Ecosystem Services Review Version 1 0 Perrot Maitre D 2006 The Vittel payments for ecosystem services a perfect PES case London UK EU Environment 22 April 2016 Ecosystem services and Biodiversity Science for Environment Policy 6 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 6 Eylul 2016 LIFE Viva Grass Integrated planning tool for grassland ecosystem services vivagrass eu 7 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Eylul 2016 Balvanera P C Kremen and M Martinez 2005 Applying community structure analysis to ecosystem function examples from pollination and carbon storage Ecological Applications 15 360 375 Walker B H 1992 Biodiversity and ecological redundancy 6 18 23 Frost T M A R Ives and T K Kratz 1995 Species compensation and complementarity in ecosystem function In C Jones and J Lawton editors Linking species and ecosystems London 387pp Naeem S 1998 Species redundancy and ecosystem reliability 12 39 45 a b Lawton J H 1994 What do species do in ecosystems 71 367 374 Tilman D C L Lehman and C E Bristow 1998 Diversity stability relationships statistical inevitability or ecological consequence The American Naturalist 151 277 282 Elmqvist T C Folke M Nystrom G Peterson J Bengtsson B Walker and J Norberg 2003 Response diversity ecosystem change and resilience 1 488 494 Grime J P 1997 Biodiversity and ecosystem function The debate deepened Science 277 Raudsepp Hearne C et al 2010 Untangling the Environmentalist s Paradox Why is Human Well being Increasing as Ecosystem Services Degrade Bioscience 60 8 576 589 Hardin G 1968 The tragedy of the commons Science 162 1243 1248 a b Daily G C T Soderqvist S Aniyar K Arrow P Dasgupta P R Ehrlich C Folke A Jansson B Jansson N Kautsky S Levin J Lubchenco K Maler D Simpson D Starrett D Tilman and B Walker 2000 The value of nature and the nature of value Science 289 395 396 DeFries R S J A Foley and G P Asner 2004 Land use choices balancing human needs and ecosystem function 2 249 257 Gorriz Misfud Elena Varela Elsa Pique Miriam Prokofieva Irina 2016 PDF Ecosystem Services 17 53 63 doi 10 1016 j ecoser 2015 11 006 6 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 12 June 2020 Farber S C R Costanza and M A Wilson 2002 Economic and ecological concepts for valuing ecosystem services Ecological Economics 41 375 392 Costanza Robert d Arge Ralph de Groot Rudolf Farberk Stephen Grasso Monica Hannon Bruce Limburg Karin Naeem Shahid O Neill Robert V Paruelo Jose Raskin Robert G Sutton Paul van den Belt Marjan 15 Mayis 1997 PDF Nature 387 6630 253 260 doi 10 1038 387253a0 30 July 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 8 Agustos 2012 a b Ostrom E 1990 Governing the Commons The Evolution of Institutions for Collective Action Cambridge University Press Cambridge 279pp Dietz T E Ostrom and P C Stern 2003 The struggle to govern the commons Science 302 1907 1912 Pretty J 2003 Social capital and the collective management of resources Science 302 1912 1914 Heikkila T 2004 Institutional boundaries and common pool resource management a comparative analysis of water management programs in California Journal of Policy Analysis and Management from 23 97 117 Gibson C C J T Williams and E Ostrom 2005 Local management and better forests 33 273 284 Daily G C 2000 Management objectives for the protection of ecosystem services Environmental Science amp Policy 3 333 339 a b Jessica Brown and Neil Bird 2010 Costa Rica sustainable resource management Successfully tackling tropical deforestation 14 Mayis 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde London Balvanera P G C Daily P R Ehrlich T H Ricketts S Bailey S Kark C Kremen and H Pereira 2001 Conserving biodiversity and ecosystem services Science 291 2047 Chan K M A M R Shaw D R Cameron E C Underwood and G C Daily 2006 Conservation planning for ecosystem services 4 2138 2152 Northern Economics Inc PDF Prepared for Pacific Shellfish Institute 3 Aralik 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 12 June 2020 Jones Lawton and Shachak 1994 Organisms as Ecosystem Engineers Oikos 69 3 373 386 doi 10 2307 3545850 JSTOR 3545850 Kistenkas Frederik H Irene Bouwma Barriers for the ecosystem services concept in European water and nature conservation law Ecosystem Services 29 2018 223 227 a b PDF 11 Subat 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 12 Haziran 2020 Archived copy 4 June 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Mayis 2015 Barbier E B Hacker S D Kennedy C Koch E W Stier A C amp Silliman B R 2 Ecological Monographs 2011 Millennium Ecosystem Assessment www millenniumassessment org 24 Subat 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 April 2018 a b c d e MOlnar Michelle Clarke Murray Cathryn Whitworth Jogn amp Tam Jordan PDF 3 March 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 1 Aralik 2014 2009 Campos A C Hernandez M E Moreno Casasola P Espinosa E C Robledo A R amp Mata D I 3 4 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Hydrological Sciences Journal December 2011 Badol Ruchi amp Hussain S A 4 Environmental Conservation February 2005 a b c Molnar Michelle Clarke Murray Cathryn Whitworth Jogn amp Tam Jordan PDF 3 March 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 1 Aralik 2014 2009 Nutrient Cycles Recycling in Ecosystems The Carbon and Nitrogen Cycles ScienceAid ScienceAid Ingilizce 30 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Mayis 2018 UK National Ecosystem Assessment Technical Report Archived copy 7 July 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Aralik 2014 Chapters 13 16 June 2011 isbn 1118506243 Google zoeken books google be 29 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Nisan 2018 msu edu 28 Aralik 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 April 2018 www geography hunter cuny edu 22 October 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 April 2018 BBC GCSE Bitesize Inhaled and exhaled air bbc co uk 26 October 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 April 2018 New Scientist june 2019 www serdp estcp org Pacific Northwest National Laboratory 19 Mayis 2020 6 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Mayis 2020 James Kagan Mark Borsuk 18 Eylul 2019 Nicholas Institute Duke University Ingilizce 6 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Mayis 2020 Gorriz Misfud Elena Secco L Pisani E 2016 Exploring the interlinkages between governance and social capital A dynamic model for forestry Forest Policy and Economics Cilt 65 ss 25 36 doi 10 1016 j forpol 2016 01 006 Tidwell V E Richards J Siirola C Warrender Z Benz D Morrow J Glicken Turnley M Stansbury 2012 PDF SANDIA Report SAND2012 0710 2 Aralik 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 19 June 2020 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Lewis D J R J Alig 2009 Empirical Methods for Modeling Landscape Change Ecosystem Services and Biodiversity PDF Western Economics Forum 20 October 2011 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 19 June 2020 Ullman D G K Halsey C Goldfinger 2013 Managing Eco System Services Decisions PDF 6 June 2013 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 19 June 2020 VO Q T KUENZER C OPPELT N How remote sensing supports mangrove ecosystem service valuation A case study in Ca Mau Province Vietnam Ecosystem Services 2015 14 67 75