Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Friedrich List (6 Ağustos 1789, Reutlingen - 30 Ekim 1846, Kufstein) 19. yüzyılın en tanınmış Alman ekonomistlerinden biridir. Aynı zamanda işletmeci, diplomat ve demir yolu öncüsü olarak da tanınır. Avrupa Birliği'nin fikir babası olduğu düşünülür, zira Avrupa Ekonomik Topluluğu onun fikirlerinden doğmuştur.
Friedrich List | |
|---|---|
 Joseph Kriehuber'in çizimi, 1845 | |
| Doğum | 6 Haziran 1789 Reutlingen |
| Ölüm | 30 Ekim 1846 (57 yaşında) Kufstein |
| Ölüm sebebi | İntihar |
| Milliyet | Almanya, ABD |
| Meslek | Ekonomist, gazeteci, siyasetçi, diplomat |
| Evlilik | Karoline Neidhart |
| Çocuk(lar) | Emilie Oskar Elise Karoline "Line" |
Hayatı
Doğumu ve Eğitimi (1789-1816)
Tanınmış deri ustası Johannes List ile Maria Magdelena oğludur. Özgür imparatorluk şehri Reutlingen'de dünyaya geldi. Doğum günü tam olarak bilinmediği için vaftiz edildiği gün olan 6 Ağustos 1789 doğum günü olarak kabul edilir. Doğduğu şehirdeki Latince okulunu bitirince 14 yaşında babasının yanında çırak olarak çalışmaya başladı. Dericilik ilgisini çekmeyince 1805 yılında devlet memurluğuna girdi. Çeşitli şehirlerde maliye defterdarlığı yaptı. 1816 yılında Maliye Bakanı Yardımcısı oldu.
Profesörlük Yılları ve Almanya Gümrük Birliği Fikrinin Doğuşu(1817-1820)
Kilise ve Okul Eğitimi Bakan'ın tavsiyesi üzerine 17 Ekim 1817'de Tübingen Üniversitesi'nde Siyasal Bilgiler Fakültesi'ni kurdu. Bu bölümün temel dersleri yönetim ve ekonomi bilimi, adalet ve maliyeydi. Herhangi bir okul veya üniversite bitirmemiş olmasına rağmen Friedrich List profesörlük aldı. Bu yüzden üniversitedeki pek çok çalışandan tepki gördü.
Tübingen'de profesörlük yaparken 19 Şubat 1818'de Wertheim'da dul Karoline Neidhart ile evlendi. 10 Aralık 1818'de ilk kızları Emilie doğdu. Ailenin çok sevdiği Emilie 1833'ten itibaren babasının sekreterliğini yaptı. 23 Şubat 1820'de oğulları Oskar, 1 Temmuz 1822'de kızları Elise ve son olarak 20 Ocak 1829 kızları Karoline dünyaya geldi. en küçük kızlarının annesi ile isim benzerliğinden dolayı ona "Line" diye hitap ediyorlardı.
Karoline ile evlendikten sonra yönetim sisteminin değişmesi gerektiğine dair fikirlerini yayınladı. Ayrıca bir gazetede liberal bir anayasa yazılmasına dair fikirleri yayınlandı. Kral tarafından darbeci olarak fişlenen Friedrich üniversitedeki görevinden ayrılmak zorunda kaldı.
1819 yılında Frankfurt'a gittiğinde yerel tacirlerle bir araya geldi. Orada, Friedrich List'in de katılımıyla Alman Ticaret Birliği kuruldu. Sonradan Alman Tacirler ve Fabrikatörler Birliği olan bu birlik modern zamanların ilk Alman iş birliği grubu oldu. Bu ona Almanya'yı bir bütün haline getirme fikrini verdi. List Alman sanayisinin kalkınması için Almanya içinde gümrük birliğiyle bağlanmış bir iç pazar oluşması gerektiğine inanıyordu. Gümrüklerin sadece dış ticarette iç pazarı korumak için olması gerektiğini düşünüyordu. Federal Meclis, Ticaret Birliği'ni tanımadığını ilan etti. Bunun üstüne List üniversitedeki profesörlüğüne geri alabilmek için Maliye Bakanlığı'na döndü ancak hem üniversitedeki değişlikler hem de kendisinin bir muhalif olmasından dolayı bu neredeyse mümkün değildi.
Wüttemberg Eyalet Meclisi Üyeliği ve Tutuklanması (1820-1824)
Friedrich List 1819 yılında seçimlerinde milletvekili olarak seçildi fakat 30 yaşını doldurmadığı için seçim sonucu geçersiz sayıldı. 1820 yapılan seçimde Reutlingen'den milletvekili olarak çıktı. demokrasi ve serbest ticareti savundu. 1821'de yazdığı "Reutlingen Dilekçesi"nde Alman bürokrasisini ve ticaret politikalarını eleştirdi. Yerel yönetimlerin özerkleştirilmesini ve güçlendirilmesini istiyordu. Belediyelerde serbest seçimlerin yapılmasını ve yerel bağımsız adalet sisteminin kurulmasını savunuyordu. Dilekçe yayımlanamadan tutuklandı. Kralın da baskısıyla 24 Şubat 1821'de meclise istifasını sundu ve diplomatik dokunulmazlığı kaldırdı.
Nisan 1822'de on aylık hapis cezasına çarptırıldı. Başlangıçta Baden, Fransa ve İsviçre'ye kaçtı ama hiçbir yerden sığınma alamayınca 1824'te cezasını çekmek için geri döndü.
Birleşik Devletlere Sığınması (1825-1834)
1825'te Birleşik Devletler'e göç edeceğini bildirdiğinde hapis süresi beş ay kısaltıldı. Amerika'da çiftçilikte başarılı olamadı. Bir yıl sonra çiftliğini sattı. Reading, Pennsylvania'ya taşındı ve 1826 ile 1830 arasında Almanca "Reading Adler" gazetesini redaktörlüğünü yaptı.
1827'de bir kömür yatağı keşfedince çeşitli şirketlerle birleşerek bir kömür madeni kurdu. 1831'de kömürü demir yoluyla taşımak için bir şirket kurdu. Bu şirket ile Amerika'da da demir yolu öncülerinden biri oldu. Şirket büyümeye başladığı sırada patlak veren yüzünden bütün trenlerini kaybetti.
Amerikalı şirketler İngiltere'ye karşı 1827 gümrük koruma kampanyası başlattı. Bu kapsamda İngiltere'den ürün ithalatı zorlaştırılacaktı. List o yıllarda Alexander Hamilton'ın görüşlerini tanımaya başladı. Bunun üstüne 1827 yılında gümrük korumasını ekonomik açıdan destekleyen bir makale yazdı. Böyle bu hareketin önemli temsilcilerinden biri oldu. Düşünceleri Amerikan ekonomi düşününü etkiledi. Adam Smith'in aksine serbest ticaret yerine ithalatın engellenmesi gerektiğini savundu. Andrew Jackson'a destek verdi. Başarılı geçen seçimlerden sonra 1830 yılında Amerikan vatandaşlığına kabul edildi. 1834 yılında Saksonya Krallığı'ndaki Amerikan Elçiliği'ne atandı. Böylece diplomatik dokunulmazlık kazanan List, Alman tren ağının kurulmasına yardım etmeyi umuyordu.
Demir Yolları Öncüsü (1835-1837)
List'e göre Almanya içindeki tarife engellerinin kaldırılması ve ulusal demir yolu ağının kurulması Alman ekonomisi için "siyam ikizleri" gibi önemli iki konuydu. Öncelikle ulusal demir yolu ağının kurulmasına odaklandı. Böyle bir ağın daha hızlı, ucuz ve düzenli bir toplu taşıma sistemi kuracağını düşünüyordu. Yenilikçi reklamlarla geniş halk kitlelerine ulaştı. Ardından bu işin maliyet ve gelirlerini analiz etmesi için bir hazırlık komitesi kurdu. Daha sonra bu komite devletle hangi tavizlerin verileceğini ve işin nasıl finanse edileceğini görüştü. 1939 yılında Leipzig-Dresden hattı Almanya'da açılan ilk uzun mesafeli demir yolu hattı oldu. Bu hattan sonra List'in kurduğu komite çeşitli başka demir yolu
hattının kuruluşuna destek oldu.
Diğer eyaletlerin de benzer projeler geliştirmesi içini çalışmaya başladı. 1835 Mannheim'dan Basel'e, Magdeburg'dan Berlin'e oradan da Hamburg'a çeşitli hatların kurulması fikrini ortaya attı. Ekonomi konusundaki fikirlerinin propagandasını yapmak amacıyla 1835 yılında "Lokomotif Gazetesi ve Ulusal Ticari, Sanayi ve Tarımsal Gelişim Dergisi"ni (das Eisenbahnjournal und National-Magazin für die Fortschritte in Handel, Gewerbe und Ackerbau) yayınlamaya başladı. Bu dergi 1837 yılına kadar kırk sayı basıldı.
Bütün başarılarına rağmen hayalindeki Alman demir yollarındaki yöneticilik pozisyonuna bir türlü kavuşamadı. Yaratıcı bir müdür olmasına rağmen çalışmalarının sonucunda birkaç defa aldığı toplu para dışında herhangi bir maddi avantaj sağlayamadı. Bu durum Amerika'da ortağı olduğu şirketlerin kârları düşünce daha büyük bir sorun haline geldi. Son birkaç yıldır gönüllü olarak yaptığı işleri bırak yeni bir gelir kaynağı bulmak zorunda kaldı. List yine yurt dışına gitmeye karar verdi. Bu defa Fransa'ya gidecekti.
Gazetecilik Yılları ve Ana Eseri (1837-1841)
Paris'te düzenli olarak "Allgemeine Zeitung"a Fransa iç politikası hakkında yazılar yazıyordu. Bunun dışında yine ulusal ekonomi hakkında yazılar yazmaya başladı. İlk siyasi ekonomik sisteminin metnini (Das natürliche System der Politischen Ökonomie[Politik Ekonominin Doğal Sistemi],1837) tamamladı ve için bu eseriyle başvuruda bulundu. Eserinde gümrük koruma politikasının serbest ticareti nasıl etkileyeceği sorusuna yanıt arıyordu. Bir ödül kazanamadı ancak bu eser Almanya'nın List'in ulusal ekonomi fikriyle ilgilenmesi sağladı. 1839/40 arasında çok sayıda deneme yazdı ve yayınlayabildi.
1840 yılında Almanya'ya geri döndü. Bunun altında kişisel nedenler de yatıyordu. Tek oğlu askerlik sırasında Yabancı Lejyon'a düşmüştü. Ayrıca politik gerginlikler ve fikirlerini Almanya'da uygulama isteğinin de önemli bir etkisi vardır. Augsburg'a dönüp gazetecilik yapmaya devam etti.
List, 1840'larda liberal Prusya gümrük tarifelerinin gümrük birliğinde benimsenmesinin yanlış olacağını savundu. Ona göre Almanya'nın eğitim seviyesini yükseltip İngiltere gibi sanayileşmiş bir devlet olması, üstün bir üretim gücüne sahip olması gerekiyordu. 1844 yılında Gümrük Birliği, koruyucu gümrük tarifesini düzenledi. Bu politika 1840'lı yıllar boyunca endüstriyel gelişim üstünde olumlu bir etki yarattı.
1841 yılında büyük eseri "Das nationale System der Politischen Ökonomie"yi (Ulusal Politik Ekonomi Sistemi) yazdı. List Amerika'daki yazılarında da bahsettiği gibi ekonomi üstünde sadece genel kuralların etkisinin olmadığını, aynı zamanda çeşitli sosyal ve siyasi faktörlerinde göz önünde bulundurulması gerektiğini savundu. Adam Smith ve klasik ekonomi üretime özellikle önem verirken, List üretici güçlerin üstünde durdu. Bu konuda tanıdığı Friedrich Wilhelm Joseph Schellings'in üretici güçler felsefesinden etkilenmişti. Ulusal sanayileşmeyi bir iç güçlenme olarak görüyordu ve uluslararası alanda rekabet gücü olan bir sanayi oluşana kadar iç piyasayı (bebek endüstriyi) koruyan gümrük tarifelerinden yanaydı. List, ekonomik nedenlerden dolayı ulus-devlet için çok çaba gösterdi.
Son Yılları (1841-1846)
List yayınları sayesinde kişisel konumunun gelişmesini umuyordu. En azından hükûmeti vatandaşlık haklarını 1841'de geri vermişti. Güney Almanya eyaletlerinde yüksek bir yöneticilik pozisyonu umuyordu ama böyle bir pozisyona sahip olamadı. Çeşitli gazetelerde "bebek endüstri" kavramını inceledi. Bu ana konunun altında bazı alt konuları da inceledi. Tarım politikaları hakkında yazılar yazdı. Gümrük tarifelerinin dışında küçük işletmelerin büyük işletmeler için feda edilebileceğini savundu. 1843'ten itibaren "Zollvereinsblatt" adlı gazeteyi yayımlamaya başladı. Bu gelişmekte olan sanayilerde eğitimin önemi tezini destekleyen bir yayın oldu. Rheinische Zeitung'un editörlük teklifini sağlık sorunları nedeniyle reddetti. teklifini bile reddetti.
Gazetecilik List'i yeterince tatmin etmeyince 1844 yılında uzun bir gezi ve eğitim turuna başladı. Belçika'da neredeyse gümrük birliği ve hükûmet arasında bir anlaşma imzalattırıyordu. Münih'te bir çiftçi topluluğuna hitap etti. Sonrasında Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nu dolaşmaya başladı. Viyana'da hükûmeti yaygın bir demir yolu ağı kurması ve ikili monarşi arasındaki gümrük tarifesini hafifletmesi için ikna etmeye çalıştı. Yetkililer ilgili gözükse de herhangi bir yönetici kadrosu teklif edilmedi. Bundan dolayı 1845'te Augsburg'a geri döndü. Gümrük Birliği Gazetesi'ndeki işine geri döndü ve pozisyonunu güçlendirdi. Ancak gümrük birliği politikasının zamanla serbest ticarete döndüğünü fark etti. Halk tezlerine olan ilgisini kaybetmeye başlamıştı. Bu Cotta kitabevinin 1846 yılında Gümrük Birliği makalesinin basımını durdurmasıyla daha belirgin hale geldi. Makalenin yayım maliyetlerini üstlenmeye çalıştı. Fikirleri Almanya'da değerlerini kaybedince İngiltere'den medet umdu. Ancak bu girişimi de başarısız olunca büyük bir hayal kırıklığıyla Augsburg'a döndü. 1846'da Tirol'e giderken Kufstein'da kendini vurarak intihar etti. Otopsi raporuna derin bir melankoli içinde olduğu ve özgür iradesinin dışında hareket ettiği yazıldığı için Hristiyan geleneklerine uygun bir şekilde defnedildi.
Çalışmaları
Gümrük Birliğinin Faydaları
Serbest pazarı klasik ekonomi açısından zenginlik yaratan bir prensip olarak görüyordu. Almanya veya Orta Avrupa için gümrüklerin kaldırıldığı birleşmiş bir pazarı daha uygun görüyordu. Endüstriyel gelişimin gerçekleşmesi için ticari bölgelerin geliştirilmesinin zorunlu olduğu görüşündeydi. Almanya'da eyaletler arasında gümrük uygulamasının Alman şirketlere büyük zarar verdiğini, bu şirketlerin uluslararası boyuta erişmesinin engellendiğini düşünüyordu. Bu yüzden Almanya'yı kapsayan iç gümrük sınırları olmayan birleşmiş pazarı destekledi. Aynı zamanda ulaşımın (demir yolu) gelişmesi ekonomik birleşmeyi destekleyecekti.
Üretici Güçler Teorisi
List, Adam Smith'in işgücü verimliğinin ulusal refahın temeli olduğu görüşünü doğru buluyordu. Ancak açıklama çok kısa bırakılmış, verimlilik yeterince açıklanmamıştı. Adam Smith'in değer teorisini şu sözlerle eleştirmiştir: "Biri bir domuzu eğitiyorsa [değer teorisine göre] üretkendir, insanları eğitiyorsa toplumun üretken olmayan bir üyesidir.". Bu sözlerle değer teorisinin sadece fiziksel işleri kapsadığını, hizmet sektörünün (tıp, eğitim gibi) üretken olmayan işgücü sınıfına koyduğunu göstermeye çalışmıştır. Adam Smith'in Değer Teorisi'ni eksikliğini kendi Üretken Güçler Teorisi ile giderir. "Üretken Güçler" ile sadece şirketler arası rekabeti değil ayrıca yenileşme(inovasyon), mühendislik performansı, girişimcilik ve halkın eğitim seviyesini de kastetmiştir. Bir ekonominin gelişmesi insanların entelektüel gelişimine (icatlar, var olan teknolojin geliştirilmesi) bağlıdır. Ekonomi tarihine bakarak edebi anlamda az gelişmiş toplumların sosyal alanda zayıf kaldığını ve daha az buluş ortaya koyduğunu görmüştü. Bundan böyle ülkelerde zeka potansiyelinin değerlendirilmediği sonucuna ulaşmıştı.
İnsanların eğitim için harcadığı çaba devlet politikalarına bağlıdır. Ekonomik yapı eğitim başarısını doğrudan etkiler. Tarım alanında çeşitli nedenlerden dolayı üretken eğitim sürecinin niteliği düşüktür. Endüstri alanında ise eğitimi teşvik eden bir yapı vardır. Müşterilerle başa çıkabilmek ve yeni yöntemler üretebilme pratikliği ekonomik başarının anahtarıdır. Bu yüzden sanayi entelektüel anlamda başarıya ihtiyaç duyar.
Sürekli Evrim ve Koruyucu Gümrük
Ekonomist olarak List temel olarak toplumların ekonomik gelişimiyle ilgilendi. Bu durumu bütün toplumların çeşitli gelişim aşamalarından geçmesiyle açıkladı. Büyük eseri Das nationale System der politichen Ökonomie(Politik Ekonominin Toplumsal Sistemi) ile toplumsal gelişim için beş aşama ortaya koydu:
- Avcılık ve toplayıcılık
- Gezici çiftçilik (mevsimine göre çeşitli bölgelerde tarlalar oluşturma ve hasat zamanında göre dolaşma)
- Yerleşik tarım
- Tarım ve el işçiliği
- Tarım, el işçiliği ve ticaret
Bu şema günümüzde değiştirilmiş halde kullanılmaktadır. Gelişmekte olan ülkeler dördüncü, sanayileşmiş toplumlar ise beşinci aşamada kabul edilir. List 1842'de beşinci basamağa sadece İngiltere'yi yerleştiriyordu. ABD, Fransa ve Almanya dördüncü seviye, İspanya ve Portekiz ise üçün seviye ülke kategorisindeydi. List'e göre dördüncü seviyediki ülkelerin beşinci seviyeye gelişme potansiyelleri vardı.
Devletin görevi ülkeyi bu beş aşamadan en üstün konuma taşımaktır. Bunun için yasalar ve idari yaptırımlar uygulamalıdır. Devlet ulaşım altyapısını geliştirmeli ve eğitim kalitesini yükseltmelidir. Bütün milletler tarımla başlar. Bu dönemde serbest ticaret temel politikadır. Üretilen ham maddeler (tahıl, odun, demir cevheri gibi) yabancı ülkelere ihraç edilir. Böylece ülkede sermaye birikimi başlar. Sanayileşme ve nitelikli üretim başladığında daha koruyucu politikalar üstlenilmelidir. Yüksek gümrük vergileriyle ithalat zayıflatılırsa iç pazar yerli sanayiye kalır. Yerli sanayi ülke kaynaklarıyla geliştikten ve yabancı sanayiyle rekabet edebilecek konuma geldikten sonra yeniden serbest ticarete dönülmelidir. Yerli ve yabancı sanayi arasındaki rekabet gelişmeyi sağlayacaktır.
Kaynakça
- http://www.britannica.com/EBchecked/topic/343324/Friedrich-List 29 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- http://www.leipzig-lexikon.de/biogramm/List_Friedrich.htm 6 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- http://www.dusuncetarihi.com/makale/politik-ekonominin-ulusal-sistemi 8 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Friedrich List 6 Agustos 1789 Reutlingen 30 Ekim 1846 Kufstein 19 yuzyilin en taninmis Alman ekonomistlerinden biridir Ayni zamanda isletmeci diplomat ve demir yolu oncusu olarak da taninir Avrupa Birligi nin fikir babasi oldugu dusunulur zira Avrupa Ekonomik Toplulugu onun fikirlerinden dogmustur Friedrich ListJoseph Kriehuber in cizimi 1845Dogum6 Haziran 1789 1789 06 06 ReutlingenOlum30 Ekim 1846 57 yasinda KufsteinOlum sebebiIntiharMilliyetAlmanya ABDMeslekEkonomist gazeteci siyasetci diplomatEvlilikKaroline NeidhartCocuk lar Emilie Oskar Elise Karoline Line HayatiNationale System der politischen Okonomie 1930Dogumu ve Egitimi 1789 1816 Taninmis deri ustasi Johannes List ile Maria Magdelena ogludur Ozgur imparatorluk sehri Reutlingen de dunyaya geldi Dogum gunu tam olarak bilinmedigi icin vaftiz edildigi gun olan 6 Agustos 1789 dogum gunu olarak kabul edilir Dogdugu sehirdeki Latince okulunu bitirince 14 yasinda babasinin yaninda cirak olarak calismaya basladi Dericilik ilgisini cekmeyince 1805 yilinda devlet memurluguna girdi Cesitli sehirlerde maliye defterdarligi yapti 1816 yilinda Maliye Bakani Yardimcisi oldu Profesorluk Yillari ve Almanya Gumruk Birligi Fikrinin Dogusu 1817 1820 Kilise ve Okul Egitimi Bakan in tavsiyesi uzerine 17 Ekim 1817 de Tubingen Universitesi nde Siyasal Bilgiler Fakultesi ni kurdu Bu bolumun temel dersleri yonetim ve ekonomi bilimi adalet ve maliyeydi Herhangi bir okul veya universite bitirmemis olmasina ragmen Friedrich List profesorluk aldi Bu yuzden universitedeki pek cok calisandan tepki gordu Tubingen de profesorluk yaparken 19 Subat 1818 de Wertheim da dul Karoline Neidhart ile evlendi 10 Aralik 1818 de ilk kizlari Emilie dogdu Ailenin cok sevdigi Emilie 1833 ten itibaren babasinin sekreterligini yapti 23 Subat 1820 de ogullari Oskar 1 Temmuz 1822 de kizlari Elise ve son olarak 20 Ocak 1829 kizlari Karoline dunyaya geldi en kucuk kizlarinin annesi ile isim benzerliginden dolayi ona Line diye hitap ediyorlardi Karoline ile evlendikten sonra yonetim sisteminin degismesi gerektigine dair fikirlerini yayinladi Ayrica bir gazetede liberal bir anayasa yazilmasina dair fikirleri yayinlandi Kral tarafindan darbeci olarak fislenen Friedrich universitedeki gorevinden ayrilmak zorunda kaldi 1819 yilinda Frankfurt a gittiginde yerel tacirlerle bir araya geldi Orada Friedrich List in de katilimiyla Alman Ticaret Birligi kuruldu Sonradan Alman Tacirler ve Fabrikatorler Birligi olan bu birlik modern zamanlarin ilk Alman is birligi grubu oldu Bu ona Almanya yi bir butun haline getirme fikrini verdi List Alman sanayisinin kalkinmasi icin Almanya icinde gumruk birligiyle baglanmis bir ic pazar olusmasi gerektigine inaniyordu Gumruklerin sadece dis ticarette ic pazari korumak icin olmasi gerektigini dusunuyordu Federal Meclis Ticaret Birligi ni tanimadigini ilan etti Bunun ustune List universitedeki profesorlugune geri alabilmek icin Maliye Bakanligi na dondu ancak hem universitedeki degislikler hem de kendisinin bir muhalif olmasindan dolayi bu neredeyse mumkun degildi Wuttemberg Eyalet Meclisi Uyeligi ve Tutuklanmasi 1820 1824 Friedrich List 1819 yilinda secimlerinde milletvekili olarak secildi fakat 30 yasini doldurmadigi icin secim sonucu gecersiz sayildi 1820 yapilan secimde Reutlingen den milletvekili olarak cikti demokrasi ve serbest ticareti savundu 1821 de yazdigi Reutlingen Dilekcesi nde Alman burokrasisini ve ticaret politikalarini elestirdi Yerel yonetimlerin ozerklestirilmesini ve guclendirilmesini istiyordu Belediyelerde serbest secimlerin yapilmasini ve yerel bagimsiz adalet sisteminin kurulmasini savunuyordu Dilekce yayimlanamadan tutuklandi Kralin da baskisiyla 24 Subat 1821 de meclise istifasini sundu ve diplomatik dokunulmazligi kaldirdi Nisan 1822 de on aylik hapis cezasina carptirildi Baslangicta Baden Fransa ve Isvicre ye kacti ama hicbir yerden siginma alamayinca 1824 te cezasini cekmek icin geri dondu Birlesik Devletlere Siginmasi 1825 1834 1825 te Birlesik Devletler e goc edecegini bildirdiginde hapis suresi bes ay kisaltildi Amerika da ciftcilikte basarili olamadi Bir yil sonra ciftligini satti Reading Pennsylvania ya tasindi ve 1826 ile 1830 arasinda Almanca Reading Adler gazetesini redaktorlugunu yapti 1827 de bir komur yatagi kesfedince cesitli sirketlerle birleserek bir komur madeni kurdu 1831 de komuru demir yoluyla tasimak icin bir sirket kurdu Bu sirket ile Amerika da da demir yolu onculerinden biri oldu Sirket buyumeye basladigi sirada patlak veren yuzunden butun trenlerini kaybetti Amerikali sirketler Ingiltere ye karsi 1827 gumruk koruma kampanyasi baslatti Bu kapsamda Ingiltere den urun ithalati zorlastirilacakti List o yillarda Alexander Hamilton in goruslerini tanimaya basladi Bunun ustune 1827 yilinda gumruk korumasini ekonomik acidan destekleyen bir makale yazdi Boyle bu hareketin onemli temsilcilerinden biri oldu Dusunceleri Amerikan ekonomi dusununu etkiledi Adam Smith in aksine serbest ticaret yerine ithalatin engellenmesi gerektigini savundu Andrew Jackson a destek verdi Basarili gecen secimlerden sonra 1830 yilinda Amerikan vatandasligina kabul edildi 1834 yilinda Saksonya Kralligi ndaki Amerikan Elciligi ne atandi Boylece diplomatik dokunulmazlik kazanan List Alman tren aginin kurulmasina yardim etmeyi umuyordu Demir Yollari Oncusu 1835 1837 List e gore Almanya icindeki tarife engellerinin kaldirilmasi ve ulusal demir yolu aginin kurulmasi Alman ekonomisi icin siyam ikizleri gibi onemli iki konuydu Oncelikle ulusal demir yolu aginin kurulmasina odaklandi Boyle bir agin daha hizli ucuz ve duzenli bir toplu tasima sistemi kuracagini dusunuyordu Yenilikci reklamlarla genis halk kitlelerine ulasti Ardindan bu isin maliyet ve gelirlerini analiz etmesi icin bir hazirlik komitesi kurdu Daha sonra bu komite devletle hangi tavizlerin verilecegini ve isin nasil finanse edilecegini gorustu 1939 yilinda Leipzig Dresden hatti Almanya da acilan ilk uzun mesafeli demir yolu hatti oldu Bu hattan sonra List in kurdugu komite cesitli baska demir yolu hattinin kurulusuna destek oldu Friedrich List in 200 yasina ozel posta pulu Diger eyaletlerin de benzer projeler gelistirmesi icini calismaya basladi 1835 Mannheim dan Basel e Magdeburg dan Berlin e oradan da Hamburg a cesitli hatlarin kurulmasi fikrini ortaya atti Ekonomi konusundaki fikirlerinin propagandasini yapmak amaciyla 1835 yilinda Lokomotif Gazetesi ve Ulusal Ticari Sanayi ve Tarimsal Gelisim Dergisi ni das Eisenbahnjournal und National Magazin fur die Fortschritte in Handel Gewerbe und Ackerbau yayinlamaya basladi Bu dergi 1837 yilina kadar kirk sayi basildi Butun basarilarina ragmen hayalindeki Alman demir yollarindaki yoneticilik pozisyonuna bir turlu kavusamadi Yaratici bir mudur olmasina ragmen calismalarinin sonucunda birkac defa aldigi toplu para disinda herhangi bir maddi avantaj saglayamadi Bu durum Amerika da ortagi oldugu sirketlerin karlari dusunce daha buyuk bir sorun haline geldi Son birkac yildir gonullu olarak yaptigi isleri birak yeni bir gelir kaynagi bulmak zorunda kaldi List yine yurt disina gitmeye karar verdi Bu defa Fransa ya gidecekti Gazetecilik Yillari ve Ana Eseri 1837 1841 Paris te duzenli olarak Allgemeine Zeitung a Fransa ic politikasi hakkinda yazilar yaziyordu Bunun disinda yine ulusal ekonomi hakkinda yazilar yazmaya basladi Ilk siyasi ekonomik sisteminin metnini Das naturliche System der Politischen Okonomie Politik Ekonominin Dogal Sistemi 1837 tamamladi ve icin bu eseriyle basvuruda bulundu Eserinde gumruk koruma politikasinin serbest ticareti nasil etkileyecegi sorusuna yanit ariyordu Bir odul kazanamadi ancak bu eser Almanya nin List in ulusal ekonomi fikriyle ilgilenmesi sagladi 1839 40 arasinda cok sayida deneme yazdi ve yayinlayabildi 1840 yilinda Almanya ya geri dondu Bunun altinda kisisel nedenler de yatiyordu Tek oglu askerlik sirasinda Yabanci Lejyon a dusmustu Ayrica politik gerginlikler ve fikirlerini Almanya da uygulama isteginin de onemli bir etkisi vardir Augsburg a donup gazetecilik yapmaya devam etti List 1840 larda liberal Prusya gumruk tarifelerinin gumruk birliginde benimsenmesinin yanlis olacagini savundu Ona gore Almanya nin egitim seviyesini yukseltip Ingiltere gibi sanayilesmis bir devlet olmasi ustun bir uretim gucune sahip olmasi gerekiyordu 1844 yilinda Gumruk Birligi koruyucu gumruk tarifesini duzenledi Bu politika 1840 li yillar boyunca endustriyel gelisim ustunde olumlu bir etki yaratti 1841 yilinda buyuk eseri Das nationale System der Politischen Okonomie yi Ulusal Politik Ekonomi Sistemi yazdi List Amerika daki yazilarinda da bahsettigi gibi ekonomi ustunde sadece genel kurallarin etkisinin olmadigini ayni zamanda cesitli sosyal ve siyasi faktorlerinde goz onunde bulundurulmasi gerektigini savundu Adam Smith ve klasik ekonomi uretime ozellikle onem verirken List uretici guclerin ustunde durdu Bu konuda tanidigi Friedrich Wilhelm Joseph Schellings in uretici gucler felsefesinden etkilenmisti Ulusal sanayilesmeyi bir ic guclenme olarak goruyordu ve uluslararasi alanda rekabet gucu olan bir sanayi olusana kadar ic piyasayi bebek endustriyi koruyan gumruk tarifelerinden yanaydi List ekonomik nedenlerden dolayi ulus devlet icin cok caba gosterdi Son Yillari 1841 1846 List yayinlari sayesinde kisisel konumunun gelismesini umuyordu En azindan hukumeti vatandaslik haklarini 1841 de geri vermisti Guney Almanya eyaletlerinde yuksek bir yoneticilik pozisyonu umuyordu ama boyle bir pozisyona sahip olamadi Cesitli gazetelerde bebek endustri kavramini inceledi Bu ana konunun altinda bazi alt konulari da inceledi Tarim politikalari hakkinda yazilar yazdi Gumruk tarifelerinin disinda kucuk isletmelerin buyuk isletmeler icin feda edilebilecegini savundu 1843 ten itibaren Zollvereinsblatt adli gazeteyi yayimlamaya basladi Bu gelismekte olan sanayilerde egitimin onemi tezini destekleyen bir yayin oldu Rheinische Zeitung un editorluk teklifini saglik sorunlari nedeniyle reddetti teklifini bile reddetti Gazetecilik List i yeterince tatmin etmeyince 1844 yilinda uzun bir gezi ve egitim turuna basladi Belcika da neredeyse gumruk birligi ve hukumet arasinda bir anlasma imzalattiriyordu Munih te bir ciftci topluluguna hitap etti Sonrasinda Avusturya Macaristan Imparatorlugu nu dolasmaya basladi Viyana da hukumeti yaygin bir demir yolu agi kurmasi ve ikili monarsi arasindaki gumruk tarifesini hafifletmesi icin ikna etmeye calisti Yetkililer ilgili gozukse de herhangi bir yonetici kadrosu teklif edilmedi Bundan dolayi 1845 te Augsburg a geri dondu Gumruk Birligi Gazetesi ndeki isine geri dondu ve pozisyonunu guclendirdi Ancak gumruk birligi politikasinin zamanla serbest ticarete dondugunu fark etti Halk tezlerine olan ilgisini kaybetmeye baslamisti Bu Cotta kitabevinin 1846 yilinda Gumruk Birligi makalesinin basimini durdurmasiyla daha belirgin hale geldi Makalenin yayim maliyetlerini ustlenmeye calisti Fikirleri Almanya da degerlerini kaybedince Ingiltere den medet umdu Ancak bu girisimi de basarisiz olunca buyuk bir hayal kirikligiyla Augsburg a dondu 1846 da Tirol e giderken Kufstein da kendini vurarak intihar etti Otopsi raporuna derin bir melankoli icinde oldugu ve ozgur iradesinin disinda hareket ettigi yazildigi icin Hristiyan geleneklerine uygun bir sekilde defnedildi CalismalariGumruk Birliginin Faydalari Serbest pazari klasik ekonomi acisindan zenginlik yaratan bir prensip olarak goruyordu Almanya veya Orta Avrupa icin gumruklerin kaldirildigi birlesmis bir pazari daha uygun goruyordu Endustriyel gelisimin gerceklesmesi icin ticari bolgelerin gelistirilmesinin zorunlu oldugu gorusundeydi Almanya da eyaletler arasinda gumruk uygulamasinin Alman sirketlere buyuk zarar verdigini bu sirketlerin uluslararasi boyuta erismesinin engellendigini dusunuyordu Bu yuzden Almanya yi kapsayan ic gumruk sinirlari olmayan birlesmis pazari destekledi Ayni zamanda ulasimin demir yolu gelismesi ekonomik birlesmeyi destekleyecekti Uretici Gucler Teorisi List Adam Smith in isgucu verimliginin ulusal refahin temeli oldugu gorusunu dogru buluyordu Ancak aciklama cok kisa birakilmis verimlilik yeterince aciklanmamisti Adam Smith in deger teorisini su sozlerle elestirmistir Biri bir domuzu egitiyorsa deger teorisine gore uretkendir insanlari egitiyorsa toplumun uretken olmayan bir uyesidir Bu sozlerle deger teorisinin sadece fiziksel isleri kapsadigini hizmet sektorunun tip egitim gibi uretken olmayan isgucu sinifina koydugunu gostermeye calismistir Adam Smith in Deger Teorisi ni eksikligini kendi Uretken Gucler Teorisi ile giderir Uretken Gucler ile sadece sirketler arasi rekabeti degil ayrica yenilesme inovasyon muhendislik performansi girisimcilik ve halkin egitim seviyesini de kastetmistir Bir ekonominin gelismesi insanlarin entelektuel gelisimine icatlar var olan teknolojin gelistirilmesi baglidir Ekonomi tarihine bakarak edebi anlamda az gelismis toplumlarin sosyal alanda zayif kaldigini ve daha az bulus ortaya koydugunu gormustu Bundan boyle ulkelerde zeka potansiyelinin degerlendirilmedigi sonucuna ulasmisti Insanlarin egitim icin harcadigi caba devlet politikalarina baglidir Ekonomik yapi egitim basarisini dogrudan etkiler Tarim alaninda cesitli nedenlerden dolayi uretken egitim surecinin niteligi dusuktur Endustri alaninda ise egitimi tesvik eden bir yapi vardir Musterilerle basa cikabilmek ve yeni yontemler uretebilme pratikligi ekonomik basarinin anahtaridir Bu yuzden sanayi entelektuel anlamda basariya ihtiyac duyar Surekli Evrim ve Koruyucu Gumruk Ekonomist olarak List temel olarak toplumlarin ekonomik gelisimiyle ilgilendi Bu durumu butun toplumlarin cesitli gelisim asamalarindan gecmesiyle acikladi Buyuk eseri Das nationale System der politichen Okonomie Politik Ekonominin Toplumsal Sistemi ile toplumsal gelisim icin bes asama ortaya koydu Avcilik ve toplayicilik Gezici ciftcilik mevsimine gore cesitli bolgelerde tarlalar olusturma ve hasat zamaninda gore dolasma Yerlesik tarim Tarim ve el isciligi Tarim el isciligi ve ticaret Bu sema gunumuzde degistirilmis halde kullanilmaktadir Gelismekte olan ulkeler dorduncu sanayilesmis toplumlar ise besinci asamada kabul edilir List 1842 de besinci basamaga sadece Ingiltere yi yerlestiriyordu ABD Fransa ve Almanya dorduncu seviye Ispanya ve Portekiz ise ucun seviye ulke kategorisindeydi List e gore dorduncu seviyediki ulkelerin besinci seviyeye gelisme potansiyelleri vardi Devletin gorevi ulkeyi bu bes asamadan en ustun konuma tasimaktir Bunun icin yasalar ve idari yaptirimlar uygulamalidir Devlet ulasim altyapisini gelistirmeli ve egitim kalitesini yukseltmelidir Butun milletler tarimla baslar Bu donemde serbest ticaret temel politikadir Uretilen ham maddeler tahil odun demir cevheri gibi yabanci ulkelere ihrac edilir Boylece ulkede sermaye birikimi baslar Sanayilesme ve nitelikli uretim basladiginda daha koruyucu politikalar ustlenilmelidir Yuksek gumruk vergileriyle ithalat zayiflatilirsa ic pazar yerli sanayiye kalir Yerli sanayi ulke kaynaklariyla gelistikten ve yabanci sanayiyle rekabet edebilecek konuma geldikten sonra yeniden serbest ticarete donulmelidir Yerli ve yabanci sanayi arasindaki rekabet gelismeyi saglayacaktir Kaynakcahttp www britannica com EBchecked topic 343324 Friedrich List 29 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde http www leipzig lexikon de biogramm List Friedrich htm 6 Mayis 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde http www dusuncetarihi com makale politik ekonominin ulusal sistemi 8 Mayis 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde