Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Güney Sudan (İngilizce: South Sudan), resmî adıyla Güney Sudan Cumhuriyeti, Yukarı Nil havzasında denize kıyısı olmayan bir Doğu Afrika ülkesidir. Doğuda Etiyopya, kuzeyde Sudan, batıda Orta Afrika Cumhuriyeti, güneybatıda Kongo Demokratik Cumhuriyeti, güneyde Uganda ve güneydoğuda Kenya ile komşudur.
Güney Sudan | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Slogan "Adalet, Hürriyet, Refah" | |||||||||
 | |||||||||
| Başkent ve en büyük şehir | Cuba | ||||||||
| Resmî dil(ler) | İngilizce | ||||||||
| Tanınan bölgesel dil(ler) | , Cuba bölgesinde lingua francadır. 2-3 milyon kişi tarafından konuşulur; diğer diller , , , | ||||||||
| Etnik gruplar | , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ve diğerleri. | ||||||||
| Demonim | Güney Sudanlı | ||||||||
| Hükûmet | Federal demokratik başkanlık cumhuriyeti | ||||||||
| |||||||||
| Yasama organı | |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||
• Toplam | 644329 km2 (45.) | ||||||||
| Nüfus | |||||||||
• 2019 tahminî | 12.778.250 (75..) | ||||||||
• 2008 sayımı | 8.260.490 | ||||||||
• Yoğunluk | 13,33/km2 (214.) | ||||||||
| GSYİH (SAGP) | 2018 tahminî | ||||||||
• Toplam | 18,435 milyar $ | ||||||||
• Kişi başına | 1.420 $ (222..) | ||||||||
| GSYİH (nominal) | 2018 tahminî | ||||||||
• Toplam | 3,194 milyar $ | ||||||||
• Kişi başına | 246 $ | ||||||||
| Gini (2009) | 45.5 orta | ||||||||
| İGE (2019) |  0.433düşük · 185. | ||||||||
| Para birimi | Güney Sudan sterlini (SSP) | ||||||||
| Zaman dilimi | UTC+3 (Doğu Afrika Saati) | ||||||||
| Trafik akışı | sağ | ||||||||
| Telefon kodu | +211 | ||||||||
| İnternet alan adı | .ss | ||||||||
2011'de Sudan'dan ayrılarak bağımsızlığını kazanan ülke, uluslararası tanınırlığı bulunan en genç ülkedir. Ülkenin başkenti Cuba'dır. Güney Sudan'ın orta bölgesinde Beyaz Nil'in Bahr-el Cebel (Arapça: بحر الجبل, dağ nehri) adı verilen bölümünün oluşturduğu geniş bir bataklık olan Sudd bulunur.
Sudan Kavalalılar hanedanı döneminde Mısır Hidivliği tarafından işgal edildi ve 1956'daki bağımsızlığa dek Britanya-Mısır Sudanı adı altında iki ülke tarafından ortaklaşa yönetildi. Birinci Sudan İç Savaşı'nın ardından 1972'de Güney Sudan Özerk Bölgesi kuruldu. Ancak 1983'te Sudan hükûmeti bölgenin özerkliğini lağvetti ve İkinci Sudan İç Savaşı başladı. Savaş 2005'te Kapsamlı Barış Antlaşması'nın imzalanmasıyla son buldu. Aynı yıl Güney Sudan Özerk Hükûmeti kurularak savaş öncesi duruma dönüldü. 2011'deki bağımsızlık referandumunda halk bağımsızlığa %98,83 oranında destek verdi ve 9 Temmuz 2011'de bağımsız bir ülke oldu. Bağımsızlığın ardından ülke kendini etnik şiddet ve iç savaşın içinde buldu. Çok sayıda insan hakkı ihlali, etnik katliam ve gazeteci cinayetine sahne olan savaş 2013'ten başlayarak iki ana taraf olan Başkan Salva Kiir Mayardit ile dönemin eski Başkan Yardımcısı Riek Machar arasında barış anlaşmasının imzalandığı 2020'ye dek sürdü. Anlaşmaya göre taraflar arasında bir koalisyon hükûmeti kuruldu ve savaşın yarattığı mültecilerin ülkeye geri dönmelerine olanak sağlandı.
Güney Sudan'ın nüfusu yaklaşık 12 milyondur, çoğunlukla Nil halklarından oluşur. Nüfusun yaklaşık yarısı 18 yaşın altındadır, bu da Güney Sudan'ı demografik olarak da en genç ülkelerden biri yapmaktadır. Halkın çoğu Hristiyanlık ve geleneksel dinlere inanır.
Güney Sudan Birleşmiş Milletler,Afrika Birliği,Doğu Afrika Topluluğu ve Hükûmetler Arası Kalkınma Otoritesi üyesidir. 2019 BM Dünya Mutluluk Raporu'na göre en mutsuz üçüncü ülkedir. Kırılgan Ülkeler Endeksi'nde de üçüncü sıradadır.
Coğrafya
Güney Sudan 3°, 12° kuzey enlemleri ve 24°, 36° doğu boylamları arasında yer alır. Ülke bitki örtüsü olarak tropikal orman, bataklık ve geniş çayırlarla kaplıdır. Nil Nehri'nin yukarı havzalarında bulunan ve Nil'in iki büyük kolundan biri olan Beyaz Nil Nehri Güney Sudan'dan doğmaktadır. Coğrafi olarak batısında Bahr-el Gazel, güneyinde Ekvator ve Bahr-el Cebel bölgeleri, kuzeyinde Yukarı Nil, doğusunda Jonglei, merkezinde ise Göller bölgesi olarak ayrılmıştır.
Güney Sudan'da koruma altında olan geniş doğal alanlara sahip. Dünyanın 2. en büyük vahşi yaşam ve göç alanına ev sahipliği yapan ülke, Etiyopya sınırındaki ve sulak alanı ile Kongo Demokratik Cumhuriyeti sınırı yakınındaki ile zengin bir doğal yaşamı barındırıyor. Ulusal park ve çayırlık-ormanlık alanlarında sayısız kuş çeşidiyle birlikte, Afrika'ya özgü antilop, aslan, manda, fil, maymun, zebra ve zürafaların yoğun popülasyonu ve göç alanı bulunmakta. Özellikle 2005 yılında başlayan çalışmalar ile azalan yaban hayatı popülasyonları için önemli kazanımlar elde edildi. Ülkenin güneydoğusunda 1,3 milyon antilopun geniş göç alanı ve yollarının büyük ölçüde koruma altına alınması buna en önemli örneklerden.
Ülke geniş ve zengin doğal hayat alanlarına sahip olmasına rağmen nüfus artışı, Batı ülkelerinin artan endüstriyel yatırımları ile çevre ve yok olan doğal yaşam sorunlarını da yaşamakta. 2006 yılında Güney Sudan federal yönetimi, bölgenin fauna ve florasının korunması ve yaygınlaşması için mümkün olan her şeyi yapma, bunun yanında olası orman yangınlarının etkilerini azaltmak, atık boşaltma ve su kirliliği ile mücadele kararını açıkladı.
Tarih
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Bağımsızlık
Güney Sudan'ın bağımsızlığı 9 Temmuz 2011'de resmî olarak ilan edildi.
22 yıllık iç savaşa son veren 2005'teki anlaşma uyarınca Güney Sudanlılar, Ocak'taki referandum sonucunda Hartum'dan ayrılma kararı almıştı.
Silahlı Kuvvetler
Güney Sudan bağımsızlaşmadan önce Sudan ile birçok savaşa katılmıştır.Bağımsızlık mücadelesi veren Sudan Halk Kurtuluş Ordusu, ve İkinci Sudan İç Savaşı'nda militan grup olarak, 2012 Sudan-Güney Sudan Sınır Çatışmaları'nda ise silahlı hükûmet güçleri olarak girmiştir..
Ayrıca bakınız
-
![image]()
Güney Sudan'ı tanıyan ülkeler (mavi)
Kaynakça
- ^ "Discontent over Sudan census". News24.com. AFP. 21 Mayıs 2009. 13 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Temmuz 2011.
- ^ a b c d "South Sudan". World Economic Outlook Database. International Monetary Fund. 19 Mart 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Ekim 2018.
- ^ "Gini Index". World Bank. 11 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2011.
- ^ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. ss. 343-346. ISBN . 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
- ^ "New country, new number: Country code 211 officially assigned to South Sudan". International Telecommunication Union. 14 Temmuz 2011. 20 Ekim 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Temmuz 2011.
- ^ Mbuvi, Dennis (10 Ağustos 2011). . CIO East Africa. 30 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2011.
- ^ . WorldAtlas (İngilizce). 30 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2020.
- ^ "Broadcast of Declaration of Independence (part 1)". Youtube.com. 10 Temmuz 2011. 21 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mayıs 2013.
- ^ "Broadcast of Declaration of Independence (part 2)". Youtube.com. 19 Haziran 2011. 7 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mayıs 2013.
- ^ "South Sudan rivals strike power-sharing deal". BBC News. 22 Şubat 2020. 26 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Şubat 2020.
- ^ Malak, Garang A. (22 Şubat 2020). . The East African. 22 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2020.
- ^ "'Children's crisis' in South Sudan must be addressed, says top UN official calling for real accountability". 7 Eylül 2018. 30 Eylül 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Eylül 2018.
- ^ "UN welcomes South Sudan as 193rd Member State". United Nations News Service. 14 Temmuz 2011. 3 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Temmuz 2011.
- ^ Worsnip, Patrick (14 Temmuz 2011). "South Sudan admitted to U.N. as 193rd member". Reuters. 15 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Temmuz 2011.
- ^ "South Sudan Becomes African Union's 54th Member". Voice of America News. 28 Temmuz 2011. 16 Eylül 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2011.
- ^ "South Sudan admitted into EAC", Daily Nation, 2 March 2016, reprinted at nation.co.ke, accessed 4 March 2016
- ^ "Ethiopia Agrees to Back Somalia Army Operations, IGAD Says". Bloomberg Businessweek. 25 Kasım 2011. 29 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2011.
- ^ "World Happiness Report 2018". World Happiness Report. s. 23. 13 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Aralık 2018.
- ^ "Fragile States Index". Fund for Peace. 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Aralık 2018.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Temmuz 2011.
Dış bağlantılar
- Güney Sudan Hükümeti Web Sitesi
- Site for Southern Independence 7 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- UN Mission in Sudan 4 Ocak 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Resolving the Boundary Dispute in Sudan's Abyei Region 14 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- The Juba Post 31 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Guney Sudan Ingilizce South Sudan resmi adiyla Guney Sudan Cumhuriyeti Yukari Nil havzasinda denize kiyisi olmayan bir Dogu Afrika ulkesidir Doguda Etiyopya kuzeyde Sudan batida Orta Afrika Cumhuriyeti guneybatida Kongo Demokratik Cumhuriyeti guneyde Uganda ve guneydoguda Kenya ile komsudur Guney SudanRepublic of South Sudan Ingilizce Guney Sudan CumhuriyetiBayrak ArmaSlogan Adalet Hurriyet Refah Milli mars South Sudan Oyee source source Baskent ve en buyuk sehirCubaResmi dil ler IngilizceTaninan bolgesel dil ler Cuba bolgesinde lingua francadir 2 3 milyon kisi tarafindan konusulur diger diller Etnik gruplar ve digerleri DemonimGuney SudanliHukumetFederal demokratik baskanlik cumhuriyeti BaskanSalva Kiir Mayardit James Wani IggaYasama organiTarihce 6 Ocak 2005 9 Temmuz 2005 Bagimsizlik9 Temmuz 2011 Birlesmis Milletler e giris14 Temmuz 2011Yuzolcumu Toplam644329 km2 45 Nufus 2019 tahmini12 778 250 75 2008 sayimi8 260 490 Yogunluk13 33 km2 214 GSYIH SAGP 2018 tahmini Toplam18 435 milyar Kisi basina1 420 222 GSYIH nominal 2018 tahmini Toplam3 194 milyar Kisi basina246 Gini 2009 45 5 ortaIGE 2019 0 433 dusuk 185 Para birimiGuney Sudan sterlini SSP Zaman dilimiUTC 3 Dogu Afrika Saati Trafik akisisagTelefon kodu 211Internet alan adi ss 2011 de Sudan dan ayrilarak bagimsizligini kazanan ulke uluslararasi taninirligi bulunan en genc ulkedir Ulkenin baskenti Cuba dir Guney Sudan in orta bolgesinde Beyaz Nil in Bahr el Cebel Arapca بحر الجبل dag nehri adi verilen bolumunun olusturdugu genis bir bataklik olan Sudd bulunur Sudan Kavalalilar hanedani doneminde Misir Hidivligi tarafindan isgal edildi ve 1956 daki bagimsizliga dek Britanya Misir Sudani adi altinda iki ulke tarafindan ortaklasa yonetildi Birinci Sudan Ic Savasi nin ardindan 1972 de Guney Sudan Ozerk Bolgesi kuruldu Ancak 1983 te Sudan hukumeti bolgenin ozerkligini lagvetti ve Ikinci Sudan Ic Savasi basladi Savas 2005 te Kapsamli Baris Antlasmasi nin imzalanmasiyla son buldu Ayni yil Guney Sudan Ozerk Hukumeti kurularak savas oncesi duruma donuldu 2011 deki bagimsizlik referandumunda halk bagimsizliga 98 83 oraninda destek verdi ve 9 Temmuz 2011 de bagimsiz bir ulke oldu Bagimsizligin ardindan ulke kendini etnik siddet ve ic savasin icinde buldu Cok sayida insan hakki ihlali etnik katliam ve gazeteci cinayetine sahne olan savas 2013 ten baslayarak iki ana taraf olan Baskan Salva Kiir Mayardit ile donemin eski Baskan Yardimcisi Riek Machar arasinda baris anlasmasinin imzalandigi 2020 ye dek surdu Anlasmaya gore taraflar arasinda bir koalisyon hukumeti kuruldu ve savasin yarattigi multecilerin ulkeye geri donmelerine olanak saglandi Guney Sudan in nufusu yaklasik 12 milyondur cogunlukla Nil halklarindan olusur Nufusun yaklasik yarisi 18 yasin altindadir bu da Guney Sudan i demografik olarak da en genc ulkelerden biri yapmaktadir Halkin cogu Hristiyanlik ve geleneksel dinlere inanir Guney Sudan Birlesmis Milletler Afrika Birligi Dogu Afrika Toplulugu ve Hukumetler Arasi Kalkinma Otoritesi uyesidir 2019 BM Dunya Mutluluk Raporu na gore en mutsuz ucuncu ulkedir Kirilgan Ulkeler Endeksi nde de ucuncu siradadir CografyaGuney Sudan Guney Sudan 3 12 kuzey enlemleri ve 24 36 dogu boylamlari arasinda yer alir Ulke bitki ortusu olarak tropikal orman bataklik ve genis cayirlarla kaplidir Nil Nehri nin yukari havzalarinda bulunan ve Nil in iki buyuk kolundan biri olan Beyaz Nil Nehri Guney Sudan dan dogmaktadir Cografi olarak batisinda Bahr el Gazel guneyinde Ekvator ve Bahr el Cebel bolgeleri kuzeyinde Yukari Nil dogusunda Jonglei merkezinde ise Goller bolgesi olarak ayrilmistir Guney Sudan da koruma altinda olan genis dogal alanlara sahip Dunyanin 2 en buyuk vahsi yasam ve goc alanina ev sahipligi yapan ulke Etiyopya sinirindaki ve sulak alani ile Kongo Demokratik Cumhuriyeti siniri yakinindaki ile zengin bir dogal yasami barindiriyor Ulusal park ve cayirlik ormanlik alanlarinda sayisiz kus cesidiyle birlikte Afrika ya ozgu antilop aslan manda fil maymun zebra ve zurafalarin yogun populasyonu ve goc alani bulunmakta Ozellikle 2005 yilinda baslayan calismalar ile azalan yaban hayati populasyonlari icin onemli kazanimlar elde edildi Ulkenin guneydogusunda 1 3 milyon antilopun genis goc alani ve yollarinin buyuk olcude koruma altina alinmasi buna en onemli orneklerden Ulke genis ve zengin dogal hayat alanlarina sahip olmasina ragmen nufus artisi Bati ulkelerinin artan endustriyel yatirimlari ile cevre ve yok olan dogal yasam sorunlarini da yasamakta 2006 yilinda Guney Sudan federal yonetimi bolgenin fauna ve florasinin korunmasi ve yayginlasmasi icin mumkun olan her seyi yapma bunun yaninda olasi orman yanginlarinin etkilerini azaltmak atik bosaltma ve su kirliligi ile mucadele kararini acikladi TarihBu alt basligin genisletilmesi gerekiyor Sayfayi duzenleyerek yardimci olabilirsiniz BagimsizlikGuney Sudan in bagimsizligi 9 Temmuz 2011 de resmi olarak ilan edildi 22 yillik ic savasa son veren 2005 teki anlasma uyarinca Guney Sudanlilar Ocak taki referandum sonucunda Hartum dan ayrilma karari almisti Silahli KuvvetlerGuney Sudan bagimsizlasmadan once Sudan ile bircok savasa katilmistir Bagimsizlik mucadelesi veren Sudan Halk Kurtulus Ordusu ve Ikinci Sudan Ic Savasi nda militan grup olarak 2012 Sudan Guney Sudan Sinir Catismalari nda ise silahli hukumet gucleri olarak girmistir Ayrica bakinizSudanGuney Sudan i taniyan ulkeler mavi Kaynakca Discontent over Sudan census News24 com AFP 21 Mayis 2009 13 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Temmuz 2011 a b c d South Sudan World Economic Outlook Database International Monetary Fund 19 Mart 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Ekim 2018 Gini Index World Bank 11 Mayis 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Mart 2011 Human Development Report 2020 The Next Frontier Human Development and the Anthropocene PDF United Nations Development Programme 15 Aralik 2020 ss 343 346 ISBN 978 92 1 126442 5 15 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 16 Aralik 2020 New country new number Country code 211 officially assigned to South Sudan International Telecommunication Union 14 Temmuz 2011 20 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Temmuz 2011 Mbuvi Dennis 10 Agustos 2011 CIO East Africa 30 Eylul 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Agustos 2011 WorldAtlas Ingilizce 30 Kasim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Mart 2020 Broadcast of Declaration of Independence part 1 Youtube com 10 Temmuz 2011 21 Temmuz 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Mayis 2013 Broadcast of Declaration of Independence part 2 Youtube com 19 Haziran 2011 7 Temmuz 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Mayis 2013 South Sudan rivals strike power sharing deal BBC News 22 Subat 2020 26 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Subat 2020 Malak Garang A 22 Subat 2020 The East African 22 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Haziran 2020 Children s crisis in South Sudan must be addressed says top UN official calling for real accountability 7 Eylul 2018 30 Eylul 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Eylul 2018 UN welcomes South Sudan as 193rd Member State United Nations News Service 14 Temmuz 2011 3 Agustos 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Temmuz 2011 Worsnip Patrick 14 Temmuz 2011 South Sudan admitted to U N as 193rd member Reuters 15 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Temmuz 2011 South Sudan Becomes African Union s 54th Member Voice of America News 28 Temmuz 2011 16 Eylul 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Temmuz 2011 South Sudan admitted into EAC Daily Nation 2 March 2016 reprinted at nation co ke accessed 4 March 2016 Ethiopia Agrees to Back Somalia Army Operations IGAD Says Bloomberg Businessweek 25 Kasim 2011 29 Temmuz 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Kasim 2011 World Happiness Report 2018 World Happiness Report s 23 13 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Aralik 2018 Fragile States Index Fund for Peace 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Aralik 2018 Arsivlenmis kopya 10 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Temmuz 2011 Dis baglantilarGuney Sudan Hukumeti Web Sitesi Site for Southern Independence 7 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde UN Mission in Sudan 4 Ocak 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Resolving the Boundary Dispute in Sudan s Abyei Region 14 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Juba Post 31 Mayis 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde