Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hülâgû Han (1217 - 8 Şubat 1265, Moğolistan), Batı Asya'nın çoğunu ele geçiren Moğol hükümdar. İlhanlılar'ın kurucusudur. Cengiz Han'ın torunu olmakla birlikte Moğol İmparatorluğu'nun diğer büyük hanlarından Mengü Han, Arıkbuka Han ve Kubilay Han'ın da kardeşidir. Annesi ve karısı Dokuz Hatun, tıpkı yakın arkadaşı ve komutanı olan Ketboğa gibi dinine bağlı birer Nasturi Hristiyanlardı. Moğol İmparatorluğu'nun dinlere karşı alışılmış hoşgörüsüne karşın Hülâgû'nün Müslümanlara olan düşmanlığında bu üçünün etkisi olduğu düşünülüyor.[]
| Hülâgû هولاگو | |
|---|---|
| İran İl Hanı | |
 | |
| İlhanlı hükümdarı | |
| Hüküm süresi | 1256 – 8 Şubat 1265 |
| Sonra gelen | Abaka Han |
| Doğum | 15 Ekim 1218 |
| Ölüm | 8 Şubat 1265 (46 yaşında) Meraga |
| Defin | , Urmiye Gölü |
| Eş(ler)i | Dokuz Hatun Guyuk Hatun Kutuy Hatun Ölcey/Olcay Hatun Yesuncin Hatun |
| Çocuk(lar)ı | Abaka Han Ahmet Teküder Tandon Han Hıyaksemet Han Tarakay Han |
| Hanedan | Börçigin |
| Babası | Tuluy |
| Annesi | |
| Dini | Budizm |
| İmza |  |
Arka plan
Hülâgû, Cengiz Han'ın oğullarından biri olan Tuluy ile nüfuzlu bir Keraite prensesi ve Tuğrul Han'ın yeğeni olan Sorghaghtani Beki'nin çocuğu olarak 1217'de doğdu. Hülegu'nun çocukluğuna dair, Câmiu't-Tevârîh'te verilen bir anekdot dışında pek bir şey bilinmemektedir ve o bir zamanlar büyükbabası Cengiz Han'la 1224‘te Kubilay ile tanışmıştı. Hülâgû'nun çağdaşı, yakından tanıdığı ve görüştüğü Vardan Arevelçi'ye göre Tatar ailesi; Cengiz, Ögeday, Hülâgû ve Abaka Han, Çin'in yanındaki Bulgar ülkesinden ortaya çıkmışlardı.
Askeri seferler
Hülâgû'nun kardeşi Mengü Han 1251'de Büyük Han olarak atanmıştı. 1255 yılında ağabeyi Mengü, Hülâgû'yu güneybatı Asya'da kalan Müslüman devletleri fethetmek veya yok etmek için devasa bir Moğol ordusuna liderlik etmekle görevlendirdi. Hülâgû'nun seferi güney İran'daki Lurlara boyun eğdirmeyi,Nizari İsmaili devletinin (Haşhaşiler) yok edilmesini, Bağdat'taki Abbasi Halifeliğinin boyun eğdirilmesini veya yok edilmesini, Suriye'nin Şam'da yerleşik Eyyûbî devletlerinin boyun eğdirilmesini veya yok edilmesini ve son olarak Mısır'daki Bahrî Memlük Sultanlığı'nın teslim alınmasını veya yıkılmasını hedefliyordu.
Mengü Han, Hülâgû'ye teslim olanlara iyi davranmasını, karşı koyanları ise tamamen ortadan kaldırmasını emretti.
Hülâgû belki de o zamana kadar toplanmış en büyük Moğol ordusuyla yola çıktı. Mengü Han'ın emriyle her on Moğol erkeğinden ikisi 1253'te Hülâgû'nun ordusu için toplandı. Hülâgû o zamana kadarki en büyük Moğol ordusunun başında sefere çıktı.
Haşhaşiler
1255'te Mâverâünnehir'e vardı. Luristan Atabeyliği kolayca ele geçirildi. Lurs'u kolayca yok etti.
Haşhaşilerden alınmasının imkânsız olduğu düşünülen Alamut Kalesi'ni almak için sefere çıktı ancak kaleler çok sert bir şekilde direniyordu. Haşhaşilerin lideri olan Rükeneddin Hürşah Maymundiz Kalesi'nde bulunuyordu. Hülagu kaleyi 4 gün boyunca kuşattı. Hayatından endişe eden Rükneddin Hürşah Hülagu'ya elçi göndererek eğer kendisinin ve ailesinin canını bağışlarsa bütün kaleleri teslim edeceğini söyledi fakat kaledeki Mülhid suikastçiler Hürşah'ı rehin aldılar. Bunun üzerine Hülagü, Hürşah'ın canını bir şekilde kurtarmasını söyledi. Kaleye girildikten sonra Hürşah teslim oldu daha sonra diğer kalelerin önüne giderek teslim olmalarını emretti.
Haşhaşiler, 1256'nın başlarında halklarının hayatını bağışlayan bir anlaşmayı kabul ederek, zaptedilemez kaleleri Elemût'u savaşmadan teslim ettiler. Alamut kalesi komutanı Mukaddem el Din ilk önce tereddüt edip direnmeye devam etti ancak 4 gün sonra direnmekten vazgeçip kaleyi Moğollara teslim etti. Kaleye giren Moğollar kaleyi tahrip edip yağmaladı, meşhur kütüphanesini ele geçirip yaktılar.
Hülâgû, Baycu'ya Anadolu'ya çekilme emrini verirken güç üssü olarak Azerbaycan'ı seçti. En az 1257'den itibaren Avrupa, Orta Doğu ve Asya ana karasındaki her büyük dinsel çeşitlilikten Müslümanlar ve Hıristiyanlar Hülâgû'nün ordusunun parçasıydı.
Lemeser kalesi 1 yıl sonra ele geçirildi ancak Girduh kalesi 1270 yılına kadar direndi Mönge Han'ın emriyle başta Nizarilerin imamı Rükneddin Hürşah olmak üzere 100.000'i aşkın Nizari İsmaili katledildi.
Daha sonra Bağdat'a yönelen Moğol ordusu, halifeye yapılan teslim ol çağrısına olumsuz cevap verilmesini, Büyük Han'ın da emrine uygun olarak istila bahanesi olarak kullandı.
Bağdat Kuşatması
Hülâgû'nün Moğol ordusu Kasım 1257'de Bağdat'a doğru yola çıktı. Bağdat'a yaklaştığında Hülâgû, Dicle'nin hem doğu hem de batı yakasındaki şehri tehdit etmek için orduyu bölümlere ayırdı. Böylece şehir her taraftan tehdit edilecekti.
Hülâgû halifeden teslim olmasını istediğinde, halife El-Muta'sim eğer kendisine saldırırsa Allah'ın gazabına uğrayacağını söyleyerek teslim olmayı reddetti. Birçok kaynak Halife'nin saldırıya karşı yeterli önlem almadığını yazmaktadır. Halife ne ordusunu güçlendirdi ne de Bağdat'ı çevreleyen surları. Aslında, en yapmaması gerekenleri yapmıştı; Hülâgû'yü kızdırmıştı, bu da Hülâgû'nün kuşatma için aradığı mazeretti.
El-Muta'sim'in danışmanlarından Ebu Alkuma'nın ihaneti nedeniyle Bağdat ordusunda ayaklanma çıktı ve Bağdat Kuşatması başladı.
Abbasi ordusu, batıdan saldıran Moğol kuvvetlerinin bir kısmını geri püskürtmeyi başardı fakat sonraki çarpışmalarda yenildiler.
Yapılan Düceyil Muharebesi'nde saldıran Moğollar, Düceyil Nehri'ndeki setleri yıkarak Abbasi halifesinin ordusunun arkasındaki toprağı sular altında bırakarak onları tuzağa düşürdüler. Ordunun neredeyse tamamı kılıçtan geçirildi ya da boğuldu.
Çinli general Guo Kan komutasındaki Moğollar, 29 Ocak 1258'de şehri kuşattı, bir çit ve hendek inşa etti ve kuşatma motorlarını ve mancınıklarını harekete geçirdi.
Savaş kuşatma standartlarına göre kısaydı. 5 Şubat'a gelindiğinde Moğollar şehri çevreleyen surların bir bölümünü kontrol ediyordu.
Halife Mustasım anlaşma teklif etti fakat kabul edilmedi. Birkaç gün içinde de şehri çevreleyen surların tamamı Moğol ordusunun kontrolüne girdi.10 Şubat'ta Bağdat teslim oldu. Moğollar 13 Şubat 1258'de şehre girdiler ve şehir bir hafta boyunca yağmalandı, halk katledildi.
Moğollar'ın Bağdat'ı istilasıyla karşılaştırıldığında Alaric'in Roma istilasının vahşeti daha hafif görünür. Kaçmaya çalışanlar yakalanıp öldürüldü.
Tıptan astronomiye kadar pek çok konuda sayısız tarihi belge ve kitabın bulunduğu Bağdat Büyük Kütüphanesi yıkıldı. Vatandaşlar kaçmaya çalıştı ancak Moğol askerleri tarafından yakalandılar.
Ölü sayısı hakkında tahminde bulunmak epey güç olsa da, kaynaklarda değişik rakamlar söz konusudur. Bazıları yaklaşık 90,000 kadar olduğunu savunurken, daha yüksek ölü tahmini 200.000 ile bir milyon arasında değişir. Müslüman tarihçi birkaç yüz bin veya daha fazla Bağdatlının öldürüldüğünü tahmin etmektedir. Hülâgû Han, zamanın Fransa kralı IX. Louis'ye mektubunda ordusunun yaklaşık 200.000 kişiyi öldürdüğünü söylemektedir. Daha önceki örneklere baktığımızda Moğollar sadece dirençle karşılaştıkları şehirlerde, ele geçirdikten sonra halkıyla birlikte büyük bir yağma ve katliam yapıyorlardı. Eğer şehir savaşmadan teslim alınmışsa halkı bağışlanıyordu, Bağdat kuşatmasında da olduğu gibi kısa süren çarpışmalar sonucunda alınmışsa yağma yapılmakla birlikte bu kadar büyük bir vahşet olmuyordu. Bağdat'ın yağma edilirken sergilenen vahşet Moğol tarihinin de en acımasız olayıydı. Bazı Çin şehirlerinin de Bağdat ile aynı kaderi paylaştığı söylenir fakat bunlar belgelenmemiştir.
Yapımı nesiller boyu süren camiler, saraylar, kütüphaneler, hastaneler, büyük binalar yağmalandı, yakılarak yerle bir edildi. Bundan yüzyıllar sonra bile Bağdat nüfusu azalmış, terkedilmiş, harabe şehir görünümünden kurtulamadı.
Halife yakalandı ve öldürülmeden önce halkının katledilmesi, hazinesinin yağmalanması ve şehrinin talan edilmesini izlemeye zorlandı. Venedikli tüccar Marco Polo, seyahatlerini konu alan Il Milione adlı kitapta Hülâgû'nün halifeyi açlıktan öldürdüğü belirtilir ancak bunu doğrulayacak hiçbir kanıt yoktur. Moğolların Bozkır kültürüne göre asil kan yere akarsa tüm alem düşmanları olacağına inandıkları için, Moğol ve Müslüman kayıtlarında tarihçilerin çoğu Halifenin bir kilime sarılıp atlar tarafından çiğnetildiğini yazar. Halifenin oğullarından biri hariç hepsi öldürüldü.
Tüm bu anlatılanlar Hülâgû'nün Moğol hanları arasında niye en korkulan ve en büyük kan dökücülerden olduğunu açıklamaktadır.
Bölgedeki daha küçük devletler Hülâgû'ye sadakatleri konusunda güvence vermek için acele ettiler ve Moğollar 1259'da Suriye'ye dönerek Eyyubi hanedanını fethetti ve Gazze kadar ileri devriyeler gönderdi.
Orta Doğu'yu fethi sırasında Hülâgû'ye binlerce kuzeyli Çinli sapper müfrezesi eşlik etti.
Suriye'nin Fethi (1260)
1260 yılında Moğol kuvvetleri, aralarında Ermenistan Kralı I. Hethum yönetimindeki Kilikya Ermeni Krallığı'nın ordusu ve Antakya Kralı VI. Boemondo'nun Frankları da dahil olmak üzere bölgedeki Hristiyan vasallarıyla birleşti. Bu güç, Eyyubi hanedanının bir bölgesi olan Müslüman Suriye'yi fethetti. Halep'i kuşatarak, ele geçirdiler ve Hristiyan general Ketboğa komutasında 1 Mart 1260'ta Şam'ı ele geçirdiler. Emevî Camii'nde Hristiyan ayini kutlandı ve çok sayıda camiye hakaret edildi. Pek çok tarihi kayıt, üç Hristiyan hükümdar Hethum, Bohemond ve Ketboğa'nın Şam şehrine birlikte zaferle girdiğini anlatır, ancak David Morgan gibi bazı modern tarihçiler bu hikâyeyi uydurma olarak sorgulamıştır.
İşgal, o zamana kadar Levant, Mısır ve Arap Yarımadası'nın büyük bir bölümünü yöneten güçlü bir hanedan olan Eyyubileri etkili bir şekilde yok etti. Son Eyyubi kralı An-Nasir Yusuf aynı yıl Hülâgû tarafından öldürülmüştü. Bağdat'ın harap olması ve Şam'ın zayıflamasıyla İslami gücün merkezi, Memluk sultanının başkenti Kahire'ye kaydı.
Hülâgû, Filistin üzerinden güneye, Kahire'ye doğru kuvvet göndermeyi amaçlıyordu. Bu yüzden Kahire'deki Memluk Sultanı Kutuz'a bir elçi tarafından Kutuz'un şehrini açmasını, aksi takdirde Bağdat gibi yıkılmasını talep eden bir tehdit mektubu gönderdi. Daha sonra, Suriye'deki yiyecek ve yem, tam kuvvet sağlamak için yetersiz hale geldiğinden ve yaz için birliklerini daha serin dağlık bölgelere taşımak Moğolların olağan bir uygulaması olduğundan,
Hülâgû, yeterli gördüğü Ermeni, Gürcü ve Frenk gönüllülerin eşlik ettiği Ketboğa komutasında bir tümeni arkasında (10.000 veya daha az adam) bırakarak ana kuvvetini Azerbaycan yakınlarındaki İran'a çekip orada kaldı. Hülâgû daha sonra, yaklaşık sekiz ay önce Büyük Han Möngke'nin ölümünün yol açtığı imparatorluk veraset çatışmasındaki rolünü oynamak için şahsen Moğolistan'a doğru yola çıktı. Ancak bölgede artık az Moğol kaldığı haberini alan Kutuz, iyi eğitimli ve teçhizatlı 20.000 kişilik ordusunu hızla Kahire'de topladı ve Filistin'i işgal etti. Daha sonra yalnızca kendi geleceğini Moğollardan korumakla kalmayıp, Moğolların Şam'ı ele geçirmesi, Bağdat'ı yağmalaması ve Suriye'yi fethinin İslam'ın intikamını almaya da hevesli Suriye'deki Memluk lideri Baybars‘la ittifak kurdu.
Moğollar ise, Akka merkezli olan Kudüs Haçlı Krallığı'nın kalıntılarıyla bir Frenk-Moğol ittifakı kurmaya çalıştılar (veya en azından onların teslimiyetini talep ettiler), ancak Papa IV. Alexander böyle bir ittifakı yasaklamıştı.
Franklar ve Moğollar arasındaki gerilim, Saydalı Julian'ın Ketboğa'nın torunlarından birinin ölümüyle sonuçlanan bir olaya neden olmasıyla da arttı. Öfkelenen Ketboğa, Sidon'u yağmaladı. Moğolların temas kurduğu Akka Baronlarına Memlükler de başvurarak Moğollara karşı askeri yardım istedi. Memluklar Frankların geleneksel düşmanları olmasına rağmen, Akka Baronları Moğolları daha acil bir tehdit olarak görüyorlardı. Haçlılar taraf tutmak yerine iki güç arasında ihtiyatlı bir tarafsızlık pozisyonunu tercih ettiler. Ancak alışılmadık bir hareketle Mısırlı Memlüklerin Haçlı topraklarında hiçbir engel olmadan kuzeye doğru ilerlemelerine ve hatta ikmal için Akka yakınında kamp kurmalarına izin verdiler.
Son dönem
Bağdat'ın alınmasından sonra çevredeki daha küçük şehirler Hülâgû Han'a bağlılıklarını bildirdiler. Moğol ordusu Suriye'ye Eyyubiler üzerine döndü ve Akdeniz kıyılarına kadar birlikler gönderildi. Mısır da bir sonraki hedef gibi görünüyordu fakat Büyük Han Mengü'nün ölümü Hülâgû Han ve ordusunun büyük kısmını bu seferlerden vazgeçmek zorunda bıraktı. Arkasından gelen taht kavgaları bir kardeşinin hapse girmesi ve diğerinin de Büyük Han seçilmesiyle sonuçlandı.
Altınordu ile İlhanlılar arasındaki çatışma
Mengü Han'ın ölümünden sonra Moğol birliğinden bahsetmek güçtür. İmparatorluk dört bölüme parçalanmıştır ve Hülâgû Han'ın kurduğu İlhanlı Devleti bunlardan biridir. Orta Doğu'da kalıp sefere devam eden Moğol ordusu Ayn Calut Muharebesi'nde Türk askerlerinden teşkil edilmiş Memluklere yenildi. Filistin ve Suriye toprakları kaybedilmişti. 1262'de Hülâgû hakimiyetindeki bölgeye döndü fakat yokluğundaki mağlubiyetlerin intikamını alma fırsatı bulamadı. Hülâgû Han ordusunu toplayıp Ayn Calut yenilgisinin intikamını almak üzere sefere çıktığı sırada Berke Han, Nogay Han komutasındaki ordusunu İlhanlılar üzerine göndermişti. Bunun üzerine Hülâgû Han seferden vazgeçip kuzeye döndü. Kafkaslar'ın kuzeyindeki bölgeyi alma girişimleri sonuç vermedi ve Nogay Han tarafından bozguna uğradı. Bu Moğol orduları arasındaki ilk savaştı ve imparatorluk birliğinin bozulmasının açık göstergesiydi.
Ölümü
Hülâgû Han 1265 yılında öldü. Atı ve cariyeleri kurban edilerek onunla birlikte gömüldü. Cenazesi Şamanist geleneklerine göre yapılan son hükümdardır. Mezarı Urmiye Gölü'ndeki bir adadadır. En büyük oğlu Abaka Han yerine geçti ve babasının politikasını devam ettirdi.
Not listesi
- ^ "1 Mart'ta Ketboğa, Moğol ordusunun başında Şam'a girdi. Yanında Ermenistan Kralı ve Antakya Prensi de vardı. Halifeliğin eski başkentinin vatandaşları, altı yüzyıldır ilk kez üç Hıristiyan hükümdarın sokaklarında zaferle at koşturduğunu gördü".
Kaynakça
| Vikisöz'de Hülâgû ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
- ^ Grousset, René (1970). The Empire of the Steppes: A History of Central Asia (İngilizce). Rutgers University Press. s. 358. ISBN .
- ^ Vaziri, Mostafa (2012). "Buddhism during the Mongol Period in Iran". Buddhism in Iran: An Anthropological Approach to Traces and Influences (İngilizce). Palgrave Macmillan US. ss. 111-131. ISBN . 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Haziran 2019.
- ^ a b Hulāgu Khan at Encyclopædia Iranica
- ^ Vardan (Areweltsʻi) (1960). Աշխարհացոյց Վարդանայ Վարդապետի (Ermenice). Հրատարակութիւն Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միութեան, Խորէն Վարդապետ Լազարեան Հիմնադրամ. s. 70. 9 Nisan 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Nisan 2024.
- ^ Goliyski, Petar (1 Ocak 2019). "ДРЕВНИТЕ И СРЕДНОВЕКОВНИТЕ БЪЛГАРИ В СИРИЙСКИТЕ И СИРИЙСКО-АРМЕНСКИТЕ ИЗВОРИ Петър ГОЛИЙСКИ ANCIENT AND MEDIEVAL BULGARIANS IN SYRIAC AND SYRIAC-ARMENIAN SOURCES Petar GOLIYSKI". ДРЕВНИТЕ И СРЕДНОВЕКОВНИТЕ БЪЛГАРИ В СИРИЙСКИТЕ И СИРИЙСКО-АРМЕНСКИТЕ ИЗВОРИ Петър ГОЛИЙСКИ ANCIENT AND MEDIEVAL BULGARIANS IN SYRIAC AND SYRIAC-ARMENIAN SOURCES Petar GOLIYSKI. 27 (2): 494. 9 Nisan 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Nisan 2024.
- ^ Amitai-Preiss, Reuven. The Mamluk-Ilkhanid War
- ^ John Joseph Saunders, The History of the Mongol Conquests, 1971.
- ^ Chua, Amy (2007). Day of Empire: How Hyperpowers Rise to Global Dominance–and Why They Fall (1.1yer=New York bas.). Doubleday. s. 111. ISBN . OCLC 123079516.
- ^ Bernard lewis,Haşişiler Sebil yayınları.
- ^ "Six Essays from the Book of Commentaries on Euclid". World Digital Library. 31 Mart 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mart 2013.
- ^ Sicker 2000, p. 111.
- ^ "New Yorker, April 25, 2005, Ian Frazier, "Invaders - Destroying Baghdad"". 10 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Şubat 2024.
- ^ Josef W. Meri (2005). Josef W. Meri (Ed.). Medieval Islamic Civilization: An Encyclopedia. Psychology Press. s. 510. ISBN . Erişim tarihi: 28 Kasım 2011.
Bu, madencilik faaliyetlerinde bulunacak, kuşatma makineleri ve toplar inşa edecek ve yangın çıkarıcı ve patlayıcı cihazlar hazırlayıp kullanacak mühendislerin istihdam edilmesini gerektiriyordu. Örneğin, 1250'deki istilaların ikinci dalgası sırasında Moğol kuvvetlerini Orta Doğu'ya yönlendiren Hulagu'nun yanında, kuzey Çin (veya belki de Kitan) kökenli olduğu anlaşılan binlerce mühendis ekibi vardı.
- ^ "In May 1260, a Syrian painter gave a new twist to the iconography of the Exaltation of the Cross by showing Constantine and Helena with the features of Hulegu and his Christian wife Doquz Khatun" in Cambridge History of Christianity Vol. 5 Michael Angold p. 387 Cambridge University Press
- ^ Le Monde de la Bible N. 184 July–August 2008, p. 43
- ^ a b Runciman 1987, s. 307.
- ^ Grousset, p. 588
- ^ Jackson 2014.
- ^ Atlas des Croisades, p. 108
- ^ Pow, Lindsey Stephen (2012). Deep Ditches and Well-Built Walls: a Reappraisal of the Mongol Withdrawal from Europe in 1242 (Master's thesis). University of Calgary. s. 32. OCLC 879481083.
- ^ Corbyn, James (2015). In What Sense Can Ayn Jalut be Viewed as a Decisive Engagement? (Master's thesis). Royal Holloway University of London. ss. 7–9.
- H. Ahmet Özdemir, Moğol İstilası, İstanbul 2005[]
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hulagu Han 1217 8 Subat 1265 Mogolistan Bati Asya nin cogunu ele geciren Mogol hukumdar Ilhanlilar in kurucusudur Cengiz Han in torunu olmakla birlikte Mogol Imparatorlugu nun diger buyuk hanlarindan Mengu Han Arikbuka Han ve Kubilay Han in da kardesidir Annesi ve karisi Dokuz Hatun tipki yakin arkadasi ve komutani olan Ketboga gibi dinine bagli birer Nasturi Hristiyanlardi Mogol Imparatorlugu nun dinlere karsi alisilmis hosgorusune karsin Hulagu nun Muslumanlara olan dusmanliginda bu ucunun etkisi oldugu dusunuluyor kaynak belirtilmeli HulaguهولاگوIran Il HaniIlhanli hukumdariHukum suresi1256 8 Subat 1265Sonra gelenAbaka HanDogum15 Ekim 1218 1218 10 15 Olum8 Subat 1265 46 yasinda MeragaDefin Urmiye GoluEs ler iDokuz Hatun Guyuk Hatun Kutuy Hatun Olcey Olcay Hatun Yesuncin HatunCocuk lar iAbaka Han Ahmet Tekuder Tandon Han Hiyaksemet Han Tarakay HanHanedanBorciginBabasiTuluyAnnesiDiniBudizmImzaHulagu Han ve karisi Dokuz HatunArka planHulagu Cengiz Han in ogullarindan biri olan Tuluy ile nufuzlu bir Keraite prensesi ve Tugrul Han in yegeni olan Sorghaghtani Beki nin cocugu olarak 1217 de dogdu Hulegu nun cocukluguna dair Camiu t Tevarih te verilen bir anekdot disinda pek bir sey bilinmemektedir ve o bir zamanlar buyukbabasi Cengiz Han la 1224 te Kubilay ile tanismisti Hulagu nun cagdasi yakindan tanidigi ve gorustugu Vardan Arevelci ye gore Tatar ailesi Cengiz Ogeday Hulagu ve Abaka Han Cin in yanindaki Bulgar ulkesinden ortaya cikmislardi Askeri seferler1256 da Elemut kusatmasiHulagu nun Elemut kusatmasini gosteren Babur tablosu Hulagu nun kardesi Mengu Han 1251 de Buyuk Han olarak atanmisti 1255 yilinda agabeyi Mengu Hulagu yu guneybati Asya da kalan Musluman devletleri fethetmek veya yok etmek icin devasa bir Mogol ordusuna liderlik etmekle gorevlendirdi Hulagu nun seferi guney Iran daki Lurlara boyun egdirmeyi Nizari Ismaili devletinin Hashasiler yok edilmesini Bagdat taki Abbasi Halifeliginin boyun egdirilmesini veya yok edilmesini Suriye nin Sam da yerlesik Eyyubi devletlerinin boyun egdirilmesini veya yok edilmesini ve son olarak Misir daki Bahri Memluk Sultanligi nin teslim alinmasini veya yikilmasini hedefliyordu Mengu Han Hulagu ye teslim olanlara iyi davranmasini karsi koyanlari ise tamamen ortadan kaldirmasini emretti Hulagu belki de o zamana kadar toplanmis en buyuk Mogol ordusuyla yola cikti Mengu Han in emriyle her on Mogol erkeginden ikisi 1253 te Hulagu nun ordusu icin toplandi Hulagu o zamana kadarki en buyuk Mogol ordusunun basinda sefere cikti Hashasiler1255 te Maveraunnehir e vardi Luristan Atabeyligi kolayca ele gecirildi Lurs u kolayca yok etti Hashasilerden alinmasinin imkansiz oldugu dusunulen Alamut Kalesi ni almak icin sefere cikti ancak kaleler cok sert bir sekilde direniyordu Hashasilerin lideri olan Rukeneddin Hursah Maymundiz Kalesi nde bulunuyordu Hulagu kaleyi 4 gun boyunca kusatti Hayatindan endise eden Rukneddin Hursah Hulagu ya elci gondererek eger kendisinin ve ailesinin canini bagislarsa butun kaleleri teslim edecegini soyledi fakat kaledeki Mulhid suikastciler Hursah i rehin aldilar Bunun uzerine Hulagu Hursah in canini bir sekilde kurtarmasini soyledi Kaleye girildikten sonra Hursah teslim oldu daha sonra diger kalelerin onune giderek teslim olmalarini emretti Hashasiler 1256 nin baslarinda halklarinin hayatini bagislayan bir anlasmayi kabul ederek zaptedilemez kaleleri Elemut u savasmadan teslim ettiler Alamut kalesi komutani Mukaddem el Din ilk once tereddut edip direnmeye devam etti ancak 4 gun sonra direnmekten vazgecip kaleyi Mogollara teslim etti Kaleye giren Mogollar kaleyi tahrip edip yagmaladi meshur kutuphanesini ele gecirip yaktilar Hulagu Baycu ya Anadolu ya cekilme emrini verirken guc ussu olarak Azerbaycan i secti En az 1257 den itibaren Avrupa Orta Dogu ve Asya ana karasindaki her buyuk dinsel cesitlilikten Muslumanlar ve Hiristiyanlar Hulagu nun ordusunun parcasiydi Hulagu nun Alamut kusatmasi Lemeser kalesi 1 yil sonra ele gecirildi ancak Girduh kalesi 1270 yilina kadar direndi Monge Han in emriyle basta Nizarilerin imami Rukneddin Hursah olmak uzere 100 000 i askin Nizari Ismaili katledildi Daha sonra Bagdat a yonelen Mogol ordusu halifeye yapilan teslim ol cagrisina olumsuz cevap verilmesini Buyuk Han in da emrine uygun olarak istila bahanesi olarak kullandi Bagdat KusatmasiHulagu nun Mogol ordusu Kasim 1257 de Bagdat a dogru yola cikti Bagdat a yaklastiginda Hulagu Dicle nin hem dogu hem de bati yakasindaki sehri tehdit etmek icin orduyu bolumlere ayirdi Boylece sehir her taraftan tehdit edilecekti Hulagu halifeden teslim olmasini istediginde halife El Muta sim eger kendisine saldirirsa Allah in gazabina ugrayacagini soyleyerek teslim olmayi reddetti Bircok kaynak Halife nin saldiriya karsi yeterli onlem almadigini yazmaktadir Halife ne ordusunu guclendirdi ne de Bagdat i cevreleyen surlari Aslinda en yapmamasi gerekenleri yapmisti Hulagu yu kizdirmisti bu da Hulagu nun kusatma icin aradigi mazeretti El Muta sim in danismanlarindan Ebu Alkuma nin ihaneti nedeniyle Bagdat ordusunda ayaklanma cikti ve Bagdat Kusatmasi basladi Abbasi ordusu batidan saldiran Mogol kuvvetlerinin bir kismini geri puskurtmeyi basardi fakat sonraki carpismalarda yenildiler Yapilan Duceyil Muharebesi nde saldiran Mogollar Duceyil Nehri ndeki setleri yikarak Abbasi halifesinin ordusunun arkasindaki topragi sular altinda birakarak onlari tuzaga dusurduler Ordunun neredeyse tamami kilictan gecirildi ya da boguldu Cinli general Guo Kan komutasindaki Mogollar 29 Ocak 1258 de sehri kusatti bir cit ve hendek insa etti ve kusatma motorlarini ve manciniklarini harekete gecirdi Savas kusatma standartlarina gore kisaydi 5 Subat a gelindiginde Mogollar sehri cevreleyen surlarin bir bolumunu kontrol ediyordu Halife Mustasim anlasma teklif etti fakat kabul edilmedi Birkac gun icinde de sehri cevreleyen surlarin tamami Mogol ordusunun kontrolune girdi 10 Subat ta Bagdat teslim oldu Mogollar 13 Subat 1258 de sehre girdiler ve sehir bir hafta boyunca yagmalandi halk katledildi Mogollar in Bagdat i istilasiyla karsilastirildiginda Alaric in Roma istilasinin vahseti daha hafif gorunur Kacmaya calisanlar yakalanip olduruldu Tiptan astronomiye kadar pek cok konuda sayisiz tarihi belge ve kitabin bulundugu Bagdat Buyuk Kutuphanesi yikildi Vatandaslar kacmaya calisti ancak Mogol askerleri tarafindan yakalandilar Hulagu solda Halifeyi acliktan oldurmek icin hazinelerinin arasina hapseder Le livre des merveilles den ortacag tasviri 15 yuzyil Olu sayisi hakkinda tahminde bulunmak epey guc olsa da kaynaklarda degisik rakamlar soz konusudur Bazilari yaklasik 90 000 kadar oldugunu savunurken daha yuksek olu tahmini 200 000 ile bir milyon arasinda degisir Musluman tarihci birkac yuz bin veya daha fazla Bagdatlinin olduruldugunu tahmin etmektedir Hulagu Han zamanin Fransa krali IX Louis ye mektubunda ordusunun yaklasik 200 000 kisiyi oldurdugunu soylemektedir Daha onceki orneklere baktigimizda Mogollar sadece direncle karsilastiklari sehirlerde ele gecirdikten sonra halkiyla birlikte buyuk bir yagma ve katliam yapiyorlardi Eger sehir savasmadan teslim alinmissa halki bagislaniyordu Bagdat kusatmasinda da oldugu gibi kisa suren carpismalar sonucunda alinmissa yagma yapilmakla birlikte bu kadar buyuk bir vahset olmuyordu Bagdat in yagma edilirken sergilenen vahset Mogol tarihinin de en acimasiz olayiydi Bazi Cin sehirlerinin de Bagdat ile ayni kaderi paylastigi soylenir fakat bunlar belgelenmemistir Yapimi nesiller boyu suren camiler saraylar kutuphaneler hastaneler buyuk binalar yagmalandi yakilarak yerle bir edildi Bundan yuzyillar sonra bile Bagdat nufusu azalmis terkedilmis harabe sehir gorunumunden kurtulamadi Halife yakalandi ve oldurulmeden once halkinin katledilmesi hazinesinin yagmalanmasi ve sehrinin talan edilmesini izlemeye zorlandi Venedikli tuccar Marco Polo seyahatlerini konu alan Il Milione adli kitapta Hulagu nun halifeyi acliktan oldurdugu belirtilir ancak bunu dogrulayacak hicbir kanit yoktur Mogollarin Bozkir kulturune gore asil kan yere akarsa tum alem dusmanlari olacagina inandiklari icin Mogol ve Musluman kayitlarinda tarihcilerin cogu Halifenin bir kilime sarilip atlar tarafindan cignetildigini yazar Halifenin ogullarindan biri haric hepsi olduruldu Tum bu anlatilanlar Hulagu nun Mogol hanlari arasinda niye en korkulan ve en buyuk kan dokuculerden oldugunu aciklamaktadir Bolgedeki daha kucuk devletler Hulagu ye sadakatleri konusunda guvence vermek icin acele ettiler ve Mogollar 1259 da Suriye ye donerek Eyyubi hanedanini fethetti ve Gazze kadar ileri devriyeler gonderdi Orta Dogu yu fethi sirasinda Hulagu ye binlerce kuzeyli Cinli sapper mufrezesi eslik etti Suriye nin Fethi 1260 Hulagu ve Kralice Dokuz Hatun Suryanice bir Incil de yeni Konstantin ve Helena olarak tasvir ediliyor 1260 yilinda Mogol kuvvetleri aralarinda Ermenistan Krali I Hethum yonetimindeki Kilikya Ermeni Kralligi nin ordusu ve Antakya Krali VI Boemondo nun Franklari da dahil olmak uzere bolgedeki Hristiyan vasallariyla birlesti Bu guc Eyyubi hanedaninin bir bolgesi olan Musluman Suriye yi fethetti Halep i kusatarak ele gecirdiler ve Hristiyan general Ketboga komutasinda 1 Mart 1260 ta Sam i ele gecirdiler Emevi Camii nde Hristiyan ayini kutlandi ve cok sayida camiye hakaret edildi Pek cok tarihi kayit uc Hristiyan hukumdar Hethum Bohemond ve Ketboga nin Sam sehrine birlikte zaferle girdigini anlatir ancak David Morgan gibi bazi modern tarihciler bu hikayeyi uydurma olarak sorgulamistir Isgal o zamana kadar Levant Misir ve Arap Yarimadasi nin buyuk bir bolumunu yoneten guclu bir hanedan olan Eyyubileri etkili bir sekilde yok etti Son Eyyubi krali An Nasir Yusuf ayni yil Hulagu tarafindan oldurulmustu Bagdat in harap olmasi ve Sam in zayiflamasiyla Islami gucun merkezi Memluk sultaninin baskenti Kahire ye kaydi Hulagu Filistin uzerinden guneye Kahire ye dogru kuvvet gondermeyi amacliyordu Bu yuzden Kahire deki Memluk Sultani Kutuz a bir elci tarafindan Kutuz un sehrini acmasini aksi takdirde Bagdat gibi yikilmasini talep eden bir tehdit mektubu gonderdi Daha sonra Suriye deki yiyecek ve yem tam kuvvet saglamak icin yetersiz hale geldiginden ve yaz icin birliklerini daha serin daglik bolgelere tasimak Mogollarin olagan bir uygulamasi oldugundan Hulagu yeterli gordugu Ermeni Gurcu ve Frenk gonullulerin eslik ettigi Ketboga komutasinda bir tumeni arkasinda 10 000 veya daha az adam birakarak ana kuvvetini Azerbaycan yakinlarindaki Iran a cekip orada kaldi Hulagu daha sonra yaklasik sekiz ay once Buyuk Han Mongke nin olumunun yol actigi imparatorluk veraset catismasindaki rolunu oynamak icin sahsen Mogolistan a dogru yola cikti Ancak bolgede artik az Mogol kaldigi haberini alan Kutuz iyi egitimli ve techizatli 20 000 kisilik ordusunu hizla Kahire de topladi ve Filistin i isgal etti Daha sonra yalnizca kendi gelecegini Mogollardan korumakla kalmayip Mogollarin Sam i ele gecirmesi Bagdat i yagmalamasi ve Suriye yi fethinin Islam in intikamini almaya da hevesli Suriye deki Memluk lideri Baybars la ittifak kurdu Mogollar ise Akka merkezli olan Kudus Hacli Kralligi nin kalintilariyla bir Frenk Mogol ittifaki kurmaya calistilar veya en azindan onlarin teslimiyetini talep ettiler ancak Papa IV Alexander boyle bir ittifaki yasaklamisti Franklar ve Mogollar arasindaki gerilim Saydali Julian in Ketboga nin torunlarindan birinin olumuyle sonuclanan bir olaya neden olmasiyla da artti Ofkelenen Ketboga Sidon u yagmaladi Mogollarin temas kurdugu Akka Baronlarina Memlukler de basvurarak Mogollara karsi askeri yardim istedi Memluklar Franklarin geleneksel dusmanlari olmasina ragmen Akka Baronlari Mogollari daha acil bir tehdit olarak goruyorlardi Haclilar taraf tutmak yerine iki guc arasinda ihtiyatli bir tarafsizlik pozisyonunu tercih ettiler Ancak alisilmadik bir hareketle Misirli Memluklerin Hacli topraklarinda hicbir engel olmadan kuzeye dogru ilerlemelerine ve hatta ikmal icin Akka yakininda kamp kurmalarina izin verdiler Son donemMogol ordularinin Suriye ve Filistin e ilerleyisi Bagdat in alinmasindan sonra cevredeki daha kucuk sehirler Hulagu Han a bagliliklarini bildirdiler Mogol ordusu Suriye ye Eyyubiler uzerine dondu ve Akdeniz kiyilarina kadar birlikler gonderildi Misir da bir sonraki hedef gibi gorunuyordu fakat Buyuk Han Mengu nun olumu Hulagu Han ve ordusunun buyuk kismini bu seferlerden vazgecmek zorunda birakti Arkasindan gelen taht kavgalari bir kardesinin hapse girmesi ve digerinin de Buyuk Han secilmesiyle sonuclandi Altinordu ile Ilhanlilar arasindaki catisma Mengu Han in olumunden sonra Mogol birliginden bahsetmek guctur Imparatorluk dort bolume parcalanmistir ve Hulagu Han in kurdugu Ilhanli Devleti bunlardan biridir Orta Dogu da kalip sefere devam eden Mogol ordusu Ayn Calut Muharebesi nde Turk askerlerinden teskil edilmis Memluklere yenildi Filistin ve Suriye topraklari kaybedilmisti 1262 de Hulagu hakimiyetindeki bolgeye dondu fakat yoklugundaki maglubiyetlerin intikamini alma firsati bulamadi Hulagu Han ordusunu toplayip Ayn Calut yenilgisinin intikamini almak uzere sefere ciktigi sirada Berke Han Nogay Han komutasindaki ordusunu Ilhanlilar uzerine gondermisti Bunun uzerine Hulagu Han seferden vazgecip kuzeye dondu Kafkaslar in kuzeyindeki bolgeyi alma girisimleri sonuc vermedi ve Nogay Han tarafindan bozguna ugradi Bu Mogol ordulari arasindaki ilk savasti ve imparatorluk birliginin bozulmasinin acik gostergesiydi Olumu Hulagu Han 1265 yilinda oldu Ati ve cariyeleri kurban edilerek onunla birlikte gomuldu Cenazesi Samanist geleneklerine gore yapilan son hukumdardir Mezari Urmiye Golu ndeki bir adadadir En buyuk oglu Abaka Han yerine gecti ve babasinin politikasini devam ettirdi Not listesi 1 Mart ta Ketboga Mogol ordusunun basinda Sam a girdi Yaninda Ermenistan Krali ve Antakya Prensi de vardi Halifeligin eski baskentinin vatandaslari alti yuzyildir ilk kez uc Hiristiyan hukumdarin sokaklarinda zaferle at kosturdugunu gordu KaynakcaVikisoz de Hulagu ile ilgili sozleri bulabilirsiniz Grousset Rene 1970 The Empire of the Steppes A History of Central Asia Ingilizce Rutgers University Press s 358 ISBN 9780813513041 Vaziri Mostafa 2012 Buddhism during the Mongol Period in Iran Buddhism in Iran An Anthropological Approach to Traces and Influences Ingilizce Palgrave Macmillan US ss 111 131 ISBN 9781137022943 12 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Haziran 2019 a b Hulagu Khan at Encyclopaedia Iranica Vardan Areweltsʻi 1960 Աշխարհացոյց Վարդանայ Վարդապետի Ermenice Հրատարակութիւն Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միութեան Խորէն Վարդապետ Լազարեան Հիմնադրամ s 70 9 Nisan 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Nisan 2024 Goliyski Petar 1 Ocak 2019 DREVNITE I SREDNOVEKOVNITE BLGARI V SIRIJSKITE I SIRIJSKO ARMENSKITE IZVORI Petr GOLIJSKI ANCIENT AND MEDIEVAL BULGARIANS IN SYRIAC AND SYRIAC ARMENIAN SOURCES Petar GOLIYSKI DREVNITE I SREDNOVEKOVNITE BLGARI V SIRIJSKITE I SIRIJSKO ARMENSKITE IZVORI Petr GOLIJSKI ANCIENT AND MEDIEVAL BULGARIANS IN SYRIAC AND SYRIAC ARMENIAN SOURCES Petar GOLIYSKI 27 2 494 9 Nisan 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Nisan 2024 Amitai Preiss Reuven The Mamluk Ilkhanid War John Joseph Saunders The History of the Mongol Conquests 1971 Chua Amy 2007 Day of Empire How Hyperpowers Rise to Global Dominance and Why They Fall 1 1yer New York bas Doubleday s 111 ISBN 978 0 385 51284 8 OCLC 123079516 Bernard lewis Hasisiler Sebil yayinlari Six Essays from the Book of Commentaries on Euclid World Digital Library 31 Mart 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mart 2013 Sicker 2000 p 111 New Yorker April 25 2005 Ian Frazier Invaders Destroying Baghdad 10 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Subat 2024 Josef W Meri 2005 Josef W Meri Ed Medieval Islamic Civilization An Encyclopedia Psychology Press s 510 ISBN 0 415 96690 6 Erisim tarihi 28 Kasim 2011 Bu madencilik faaliyetlerinde bulunacak kusatma makineleri ve toplar insa edecek ve yangin cikarici ve patlayici cihazlar hazirlayip kullanacak muhendislerin istihdam edilmesini gerektiriyordu Ornegin 1250 deki istilalarin ikinci dalgasi sirasinda Mogol kuvvetlerini Orta Dogu ya yonlendiren Hulagu nun yaninda kuzey Cin veya belki de Kitan kokenli oldugu anlasilan binlerce muhendis ekibi vardi In May 1260 a Syrian painter gave a new twist to the iconography of the Exaltation of the Cross by showing Constantine and Helena with the features of Hulegu and his Christian wife Doquz Khatun in Cambridge History of Christianity Vol 5 Michael Angold p 387 Cambridge University Press 0 521 81113 9 Le Monde de la Bible N 184 July August 2008 p 43 a b Runciman 1987 s 307 Grousset p 588 Jackson 2014 Atlas des Croisades p 108 Pow Lindsey Stephen 2012 Deep Ditches and Well Built Walls a Reappraisal of the Mongol Withdrawal from Europe in 1242 Master s thesis University of Calgary s 32 OCLC 879481083 Corbyn James 2015 In What Sense Can Ayn Jalut be Viewed as a Decisive Engagement Master s thesis Royal Holloway University of London ss 7 9 H Ahmet Ozdemir Mogol Istilasi Istanbul 2005 olu kirik baglanti