Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Nisan 2021) () |
Hayvan anatomisi veya Zootomi, anatominin hayvanlarla ilgilenen alt dalıdır.
Omurgalıların genel karakterleri
Omurgalıların genel ve temel özellikleri aşağıdaki gibi özetlenebilir;
- Bütün omurgalılarda kemikten veya kıkırdaktan yapılmış bir iç iskelet bulunur. Bu organ sistemi; vücuda desteklilik verir, duyu organlarını ve merkezi sinir sistemini korur, ayrıca kaslar için sağlam bir bağlama yeri olduğundan harekete yardımcı olur.
- Küçük bir grup (Agnatha) hariç hepsinde, çoğunlukla diş içeren çift çene vardır. Omurgalıların erken evrimleri esnasında kazandıkları bu özellikler, her çeşit besinden faydalanabilmelerini sağlamış ve onlara çok büyük bir uyum yeteneği kazandırmıştır.
- Suda yaşayanlarda 2 çift yüzgeç, karada yaşayanlarda ön ve arka bacak şeklinde hareket organları bulunur.
- Vücutları deri ile örtülüdür. Bu organ pul, tüy ve kıl gibi koruyucu yapılardan oluşur.
- Bütün omurgalılarda duyu organları ve beyin vücudun ön tarafında toplanmıştır, Yani bir (baş teşekkülü) vardır.
- Sinir sistemleri gelişmiştir. Beyin omurilik, ganglionlar ve sinirlerden meydana gelir.
- Çok iyi gelişmiş sinir sistemleri ve yardımcı bir endokrin sistemleri bulunur.
- Duyu reseptörleri, özellikle başta yerleşmiş özel duyu organları ve bütün vücuda yayılmış duysal hücre küpeleri halindedir.
- Yürek ve damarlardan oluşan kapalı bir dolaşım sistemleri vardır. Bu sitem içinde oluşan kan, hücreler ve içeren bir doludur.
- Sindirim borularında yutak, , mide ve bağırsak bölgeleri farklılaşmıştır. Bu boruya pankreas ve karaciğer bezleri bağlıdır.
- Gaz alışverişi için suda yaşayanlara , karada yaşayanlarda akciğer ve onlara yardımcı yapılar bulunur.
- Yalnız omurgalılara has boşaltım organları, Proefro, Mezonferoz ve Metanefroz tipindedirler.
Omurgalıların sınıflandırılması
Omugalı türlerinin 8 klasis içinde bugün genellikle bütün yazarlar tarafından uygun görülmektedir. Bu 8 klasis şunladır:
- Agnatha (Çenesizler)
- Placodermi (Fosil ced balıklar)
- Chondrichthyes (Kıkırdaklıbalıklar)
- Osteichthyes (Kemiklibalıklar)
- Amphibia (Kurbağagiller)
- Reptilia (Sürüngener)
- Aves (kuşlar)
- Mammalia (Memeliler)
Deri
En yüzelsel organ olan deri, organizmayı çevresindeki ortamdan ayırır ve vücudu tamamen kaplayan bir örtü oluşturur. Deri iki tabakadan oluşmuştur; dışta ekoderm kökenli epidermis ve bunun altında mezodermden kaynaklanan dermis ya da corium yer alır. Bu iki bileşenin oransal miktarı, genelde hayvanın yaşadığı çevreye bağlı olarak değişir. Sucul omurgalılarda deri incedir ve bazı hallerde yardımcı bir solunum organı olarak da iş görebilir. Karasal omurgalılarda ise, kalın olan deri boynuzsu malzemeyle veya pullarla kaplıdır ve etkili bir koruma organı olarak işlev görür. Deri ikincil olarak bir boşaltım işlemi de yüklenmiştir. Bu boşaltım ya tüm düzeyde ya da özel salgı bezlerinde gerçekleşir. Bu bezlerin bir kısmından salınan salgılar diğer omurgalılar için zehirli olabilir.
Kas sistemi
Omurgalılardaki kasların çoğunu şu şekilde sınıflandırılabilir:
- İskelet, Çizgili, İstemli Kaslar
- Aksiyal (eksensel) Kaslar
- Vücut Cıdarı ve Kuyruk Kasları
- Hypobranchial kaslar ve Dil kasları
- Ekstrinsik (esas olmayan, dış)
- Gözyuvarı Kasları
- Appendicular (taraflar) Kaslar
- Branchiomeric Kaslar
- Integümentar Kaslar
- İskelet Olmayan, Düz, İstem Dışı Kaslar
- Tüpsü Yapıların, Damarların; Boş Organların Kasaları
- İntrinsik (esas, iç)
- Tüy ve kıl kaldırıcılar
- Kalp kası
- Elektrik organları
Bu kategoriler arasında birbirine geçmeler de olasıdır.
Sindirim sistemi
Omurgalıların sindirim sistemi, sindirim borusu ile ona bağlı yapılardan meydana gelir. Sindirim borusunun hayvanın boyuna ekseni boyunca devam eden bir boşluğu, dış ortama çıkan iki açıklığı (ağız ve anüs) ve özel histolojik yapılı bir duvarı vardır. Borunun belli bölgeleri (yemek borusu, mide, bağırsak), anatomik ve fonksiyonel olarak birbirinden farklıdır. Sindirim borusuna bağlı ek yapılar, ağız boşluğunda bulunan dil, dişler, ağız boşluğu benzeri gibi organlar ile karaciğer pankreas gibi sindirim benzerleridir. Sindirim sistemi, hayvanın dış ortamdan sağladığı besini vücut hücrelerinin faydalanabileceği hale sokarak kan veya lenf sistemine nakleder.
Vücut boşlukları ve mezenterler
Omurgalılarda iç organlar emriyonel sölomun meydana getirdiği boşluklar içinde bulunur. Lateral mezoderm plakından oluşan sölom embriyonal, gelişme esnasında sindirim sistemi, yürek ve akciğeri içine alan ayrı ayrı boşluklar haline gelir (özellikle yüksek omurgalılarda) iç ve dış sölom epiteli (periton) da organların hem etrafını çevirir hem de onların birbirine veya vücut duvarına bağlanmasına yarayan bağların (mezenterlerin) oluşumuna katılır. Ergin bireyin vücut boşlukları ve mezenterleri kompleks bir emriyonal gelişme sonunda meydana gelir. Son durumların kısmen anlaşılabilmesi için erken embriyonik gelişme evresinden itibaren izlenimleri gereklidir.
Kan dolaşım sistemi
Omurgalılarda kapalı bir sistem olan Kan Dolaşım Sistemi bir ulaştırma sistemidir. Sindirim sisteminde ve karaciğerde, dokuların yararlanabileceği bir duruma gelen besin maddelerini (glikoz, aminoasitler, yağ asitleri vs.), hormonları ve suyu dokulara ulaştırır, metabolizma artıklarını ilgili organlara götürür. Bu besin ayrıca hormonları taşması yönünden vücut korelasyonu sağlanmasında sindirim sistemine yardımcı bir sistemdir. Omurgalıların dolaşım sistemi özel yapılı borucuklar olan kan damarları ile bir pompa gibi iş gören yürekten oluşur, yürek ve damarların içinde kan dokusu vardır.
Kanı, yürekten organ ve dokulara götüren damarlara atar damar (arteria), doku ve organlardan yüreğe getiren damarlara da toplar damar (vena) denir. Atar ve toplar damarlar dokular içinde kılcal damarların (Capillaria) oluşturduğu bir damarcık ağı ile birbirine bağlıdır. Dokular içinde hücreler arası sıvı ile kan arasındaki madde alışverişi kılcal damarlar ağında olur. Bütün bu atardamarlar ve onların kılcal damarları hep beraber atardamar sistemini (arterial sistem), bütün toplardamar ve onların kılcal damarları da toplardamar sistemini (venöz sistem) oluştururlar. Damarların ve yürek boşluğunun içini kaplayan epidel (endothelium) mezodermal kökeni mezenşimden oluşur. Bu organların yapısını epitelden başka kas ve bağ dokusu da girer.
Omurgalıların solunum sistemi, organizma ile dış ortam arasında gaz alışverişi sağlayan sistemdir. O2–nin vücuda alınması, CO2 gazının vücuttan uzaklaştırılması ile görevli organlardan oluşur.
Omurgalı hayvanlar, oksijeni ya sudan ya da havadan alırlar. Suda yaşayanlardan suda erimiş O2'den faydalanır, kara omurgalıların oksijen kaynağı ise havadır. Buna bağlı olarak su ve kara omurgalıların solunum organları az çok birbirinden farklıdır, fakat temel özellikler her iki tip organda da vardır. Solunum sisteminde şu temel özelliklerin bulunması gereklidir.
1. Dış ortam ile kan arasında olagelen gaz alışverişi için kılcal damarlar ile sıkı ilişkide olan ince bir solunum yüzeyinin bulunması ve bunun yeterince geniş bir alan kapsaması,
2. Gaz alışverişini kolaylaştırmak için nemli ve sıcak bir ortamın varlığı,
3. Hava veya suyun solunum yüzeyinde sürekli bir akım halinde olmasını sağlayacak yapıları içermesi.
Geniş yüzey solunum epitelinin katlanması veya dallanmış bir kanal yahut kesecik sistemi ile sağlanmıştır. Bu epitel yüzeyinde kan damarları, geniş bir kılcal damar ağı yapar. Kara omurgalıların da havanın ısınması ve nemlenmesi solunum yolunun uzaması ve ek yapıların yardımı ile sağlanır. Su ve hava akımı için de akciğerler yapılarında solunum epiteli, bağ dokusu, kılcal damarlar ve ayrıca kıkırdak dokusu içerir.
Boşaltım sistemi
Bütün canlılarda olduğu gibi omurgalılarda da vücut sıvıları yoğunluğunun sabit kalması, ayrıca zararlı metabolizma artıkları ve bazı pigmentlerin vücuttan atılması yaşam için gereklidir. Omurgalı böbrekleri bu iki önemli fonksiyonlarla ilgili organlardır. Vücutta azotlu metabolizma artıklarını uzaklaştırır ve ozmotik regülasyonda çok önemli rol oynarlar.
Azotlu bileşiklerin parçalanmasından meydana gelen ve vücuda çok zararlı olan amonyak, su hayvanlarında olduğu gibi dışarıya atılır. Teleostlar ve krokodiler N-lu artıkları amonyak şeklinde ortama verir (amoniotelik), fakat diğer omurgalılar bu bileşiği daha az zararlı bir şekli üre ve ürik asit şekline dönüştürerek vücutlarından uzaklaştırır. Teleostlar amonyağı, solungaçlardan ve kısmen vücut yüzeylerinden de dışarıya atar.
Üreme sistemi
Omurgalıların üreme sistemi, bütün sülomatlarda olduğu gibi gonatlar, gametleri ileten kanallar ve yardımcı yapılardan oluşmuştur. Gonotlar; üreme hücrelerini yapan ve üreme hormonlarını oluşturan bezlerdir. Bunlar üreme hücrelerini oluşturan germinal hücre grupları, bağ dokusu elemanları, hormon sentezi yapan hücreler, kan, lenf damarları ve sinirler içerir.
Üreme kanalları gametleri ileten, gametleri koruyucu veya besleyici salgılar yapan ve bazı hallerde de embriyonun gelişmesine yardımcı olan organlardır.
Üreme sisteminin yardımcı yapıları ise üreme kanallarına bağlı veya onlardan ayrı bezler, spermlerin birikmesine yarayan keseler ve kopulasyon organlarıdır.
Sinir sistemi
Sinir sistemleri, duygu organlarının (reseptörler) yardımı ile ortamdan gelen uyarıların organizma tarafından bilinmesi, değerlendirilmesi ve gerekli bilginin cevap verecek organlara (effektörlere) iletilmesini sağlayan bir sistemdir. Sinir sistemi, reseptörler ve effektörler ile birlikte organizmanın iç ve dış ortamı tanımasını, fonksiyonlarının düzenlenmesini, davranışlarını kendine yararlı şekilde yönetmesini ve kontrol etmesini sağlar. Sinir sistemi bu fonksiyonlarını endokrin sistem ()ile gerçekleştirir.
Sinir sistemini oluşturan unsurlar; beyin, omurilik, ganglionlar ve sinirlerdir.
Beyin ve omurilik dokusu, sinir hücreleri (nöronlar) ve yardımcı hücrelerin (glia) bir araya gelmesinden oluşur. Ganglionlar nöronların gövde kısımlarını, sinir ise uzantılarını içerir.
Duyu organları
Hayvanlar, yaşadıkları dış organlar ile kendi iç ortamlarından gelen uyartıları hissederler. Bu özellik bütün hayvanlar alemi için geneldir. Her hücre az çok dış ortamdaki uyartılara karşı duyarlıdır. Fakat özellikle uyartıları kabul etmek ve onları ilgili sinir hücrelerine bildirmekle görevli olan belli hücreler vardır ve bunlara duyu hücreleri denir. Özellikle her tür duyu hücresi belli bir tür duyuya duyarlıdır. Aynı türden olan duyu hücreleri, duyu organlarını oluşturmak üzere gruplaşmışlarıdır. Bu organlara duyu hücrelerinden başka yardımcı hücreler ve dokular da katılır. Duyu organları, reseptör organlar olarak da adlandırırlır. Omurgalılarda görme, işitme, koklama ve tat alma duyuları ile ilgili organlar, kompleks yapılı organlardır ve vücudun belli yerlerinde bulunurlar. Bundan başka temas, sıcaklık, soğukluk, açlık tokluk ve seks gibi duyular da vardır. Bunların bazıları için basit yapılı duyu cisimciklerinin bulunduğu bilinmektedir, diğerlerininde serbest sinir uçları tarafından kabul edildiği zannedilmektedir.
Kaynakça
Öktay. M. (1988). Omurgalı Hayvanların Karşılaştırmalı Anatomisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Basımevi
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Hayvan anatomisi haber gazete kitap akademik JSTOR Nisan 2021 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Hayvan anatomisi veya Zootomi anatominin hayvanlarla ilgilenen alt dalidir Omurgalilarin genel karakterleriOmurgalilarin genel ve temel ozellikleri asagidaki gibi ozetlenebilir Butun omurgalilarda kemikten veya kikirdaktan yapilmis bir ic iskelet bulunur Bu organ sistemi vucuda desteklilik verir duyu organlarini ve merkezi sinir sistemini korur ayrica kaslar icin saglam bir baglama yeri oldugundan harekete yardimci olur Kucuk bir grup Agnatha haric hepsinde cogunlukla dis iceren cift cene vardir Omurgalilarin erken evrimleri esnasinda kazandiklari bu ozellikler her cesit besinden faydalanabilmelerini saglamis ve onlara cok buyuk bir uyum yetenegi kazandirmistir Suda yasayanlarda 2 cift yuzgec karada yasayanlarda on ve arka bacak seklinde hareket organlari bulunur Vucutlari deri ile ortuludur Bu organ pul tuy ve kil gibi koruyucu yapilardan olusur Butun omurgalilarda duyu organlari ve beyin vucudun on tarafinda toplanmistir Yani bir bas tesekkulu vardir Sinir sistemleri gelismistir Beyin omurilik ganglionlar ve sinirlerden meydana gelir Cok iyi gelismis sinir sistemleri ve yardimci bir endokrin sistemleri bulunur Duyu reseptorleri ozellikle basta yerlesmis ozel duyu organlari ve butun vucuda yayilmis duysal hucre kupeleri halindedir Yurek ve damarlardan olusan kapali bir dolasim sistemleri vardir Bu sitem icinde olusan kan hucreler ve iceren bir doludur Sindirim borularinda yutak mide ve bagirsak bolgeleri farklilasmistir Bu boruya pankreas ve karaciger bezleri baglidir Gaz alisverisi icin suda yasayanlara karada yasayanlarda akciger ve onlara yardimci yapilar bulunur Yalniz omurgalilara has bosaltim organlari Proefro Mezonferoz ve Metanefroz tipindedirler Omurgalilarin siniflandirilmasi Omugali turlerinin 8 klasis icinde bugun genellikle butun yazarlar tarafindan uygun gorulmektedir Bu 8 klasis sunladir Agnatha Cenesizler Placodermi Fosil ced baliklar Chondrichthyes Kikirdaklibaliklar Osteichthyes Kemiklibaliklar Amphibia Kurbagagiller Reptilia Surungener Aves kuslar Mammalia Memeliler Deri En yuzelsel organ olan deri organizmayi cevresindeki ortamdan ayirir ve vucudu tamamen kaplayan bir ortu olusturur Deri iki tabakadan olusmustur dista ekoderm kokenli epidermis ve bunun altinda mezodermden kaynaklanan dermis ya da corium yer alir Bu iki bilesenin oransal miktari genelde hayvanin yasadigi cevreye bagli olarak degisir Sucul omurgalilarda deri incedir ve bazi hallerde yardimci bir solunum organi olarak da is gorebilir Karasal omurgalilarda ise kalin olan deri boynuzsu malzemeyle veya pullarla kaplidir ve etkili bir koruma organi olarak islev gorur Deri ikincil olarak bir bosaltim islemi de yuklenmistir Bu bosaltim ya tum duzeyde ya da ozel salgi bezlerinde gerceklesir Bu bezlerin bir kismindan salinan salgilar diger omurgalilar icin zehirli olabilir Kas sistemi Omurgalilardaki kaslarin cogunu su sekilde siniflandirilabilir Iskelet Cizgili Istemli Kaslar Aksiyal eksensel Kaslar Vucut Cidari ve Kuyruk Kaslari Hypobranchial kaslar ve Dil kaslari Ekstrinsik esas olmayan dis Gozyuvari Kaslari Appendicular taraflar Kaslar Branchiomeric Kaslar Integumentar Kaslar Iskelet Olmayan Duz Istem Disi Kaslar Tupsu Yapilarin Damarlarin Bos Organlarin Kasalari Intrinsik esas ic Tuy ve kil kaldiricilar Kalp kasi Elektrik organlari Bu kategoriler arasinda birbirine gecmeler de olasidir Sindirim sistemi Omurgalilarin sindirim sistemi sindirim borusu ile ona bagli yapilardan meydana gelir Sindirim borusunun hayvanin boyuna ekseni boyunca devam eden bir boslugu dis ortama cikan iki acikligi agiz ve anus ve ozel histolojik yapili bir duvari vardir Borunun belli bolgeleri yemek borusu mide bagirsak anatomik ve fonksiyonel olarak birbirinden farklidir Sindirim borusuna bagli ek yapilar agiz boslugunda bulunan dil disler agiz boslugu benzeri gibi organlar ile karaciger pankreas gibi sindirim benzerleridir Sindirim sistemi hayvanin dis ortamdan sagladigi besini vucut hucrelerinin faydalanabilecegi hale sokarak kan veya lenf sistemine nakleder Vucut bosluklari ve mezenterler Omurgalilarda ic organlar emriyonel solomun meydana getirdigi bosluklar icinde bulunur Lateral mezoderm plakindan olusan solom embriyonal gelisme esnasinda sindirim sistemi yurek ve akcigeri icine alan ayri ayri bosluklar haline gelir ozellikle yuksek omurgalilarda ic ve dis solom epiteli periton da organlarin hem etrafini cevirir hem de onlarin birbirine veya vucut duvarina baglanmasina yarayan baglarin mezenterlerin olusumuna katilir Ergin bireyin vucut bosluklari ve mezenterleri kompleks bir emriyonal gelisme sonunda meydana gelir Son durumlarin kismen anlasilabilmesi icin erken embriyonik gelisme evresinden itibaren izlenimleri gereklidir Kan dolasim sistemi Omurgalilarda kapali bir sistem olan Kan Dolasim Sistemi bir ulastirma sistemidir Sindirim sisteminde ve karacigerde dokularin yararlanabilecegi bir duruma gelen besin maddelerini glikoz aminoasitler yag asitleri vs hormonlari ve suyu dokulara ulastirir metabolizma artiklarini ilgili organlara goturur Bu besin ayrica hormonlari tasmasi yonunden vucut korelasyonu saglanmasinda sindirim sistemine yardimci bir sistemdir Omurgalilarin dolasim sistemi ozel yapili borucuklar olan kan damarlari ile bir pompa gibi is goren yurekten olusur yurek ve damarlarin icinde kan dokusu vardir Kani yurekten organ ve dokulara goturen damarlara atar damar arteria doku ve organlardan yurege getiren damarlara da toplar damar vena denir Atar ve toplar damarlar dokular icinde kilcal damarlarin Capillaria olusturdugu bir damarcik agi ile birbirine baglidir Dokular icinde hucreler arasi sivi ile kan arasindaki madde alisverisi kilcal damarlar aginda olur Butun bu atardamarlar ve onlarin kilcal damarlari hep beraber atardamar sistemini arterial sistem butun toplardamar ve onlarin kilcal damarlari da toplardamar sistemini venoz sistem olustururlar Damarlarin ve yurek boslugunun icini kaplayan epidel endothelium mezodermal kokeni mezensimden olusur Bu organlarin yapisini epitelden baska kas ve bag dokusu da girer Solunum sistemi Omurgalilarin solunum sistemi organizma ile dis ortam arasinda gaz alisverisi saglayan sistemdir O2 nin vucuda alinmasi CO2 gazinin vucuttan uzaklastirilmasi ile gorevli organlardan olusur Omurgali hayvanlar oksijeni ya sudan ya da havadan alirlar Suda yasayanlardan suda erimis O2 den faydalanir kara omurgalilarin oksijen kaynagi ise havadir Buna bagli olarak su ve kara omurgalilarin solunum organlari az cok birbirinden farklidir fakat temel ozellikler her iki tip organda da vardir Solunum sisteminde su temel ozelliklerin bulunmasi gereklidir 1 Dis ortam ile kan arasinda olagelen gaz alisverisi icin kilcal damarlar ile siki iliskide olan ince bir solunum yuzeyinin bulunmasi ve bunun yeterince genis bir alan kapsamasi 2 Gaz alisverisini kolaylastirmak icin nemli ve sicak bir ortamin varligi 3 Hava veya suyun solunum yuzeyinde surekli bir akim halinde olmasini saglayacak yapilari icermesi Genis yuzey solunum epitelinin katlanmasi veya dallanmis bir kanal yahut kesecik sistemi ile saglanmistir Bu epitel yuzeyinde kan damarlari genis bir kilcal damar agi yapar Kara omurgalilarin da havanin isinmasi ve nemlenmesi solunum yolunun uzamasi ve ek yapilarin yardimi ile saglanir Su ve hava akimi icin de akcigerler yapilarinda solunum epiteli bag dokusu kilcal damarlar ve ayrica kikirdak dokusu icerir Bosaltim sistemi Butun canlilarda oldugu gibi omurgalilarda da vucut sivilari yogunlugunun sabit kalmasi ayrica zararli metabolizma artiklari ve bazi pigmentlerin vucuttan atilmasi yasam icin gereklidir Omurgali bobrekleri bu iki onemli fonksiyonlarla ilgili organlardir Vucutta azotlu metabolizma artiklarini uzaklastirir ve ozmotik regulasyonda cok onemli rol oynarlar Azotlu bilesiklerin parcalanmasindan meydana gelen ve vucuda cok zararli olan amonyak su hayvanlarinda oldugu gibi disariya atilir Teleostlar ve krokodiler N lu artiklari amonyak seklinde ortama verir amoniotelik fakat diger omurgalilar bu bilesigi daha az zararli bir sekli ure ve urik asit sekline donusturerek vucutlarindan uzaklastirir Teleostlar amonyagi solungaclardan ve kismen vucut yuzeylerinden de disariya atar Ureme sistemiOmurgalilarin ureme sistemi butun sulomatlarda oldugu gibi gonatlar gametleri ileten kanallar ve yardimci yapilardan olusmustur Gonotlar ureme hucrelerini yapan ve ureme hormonlarini olusturan bezlerdir Bunlar ureme hucrelerini olusturan germinal hucre gruplari bag dokusu elemanlari hormon sentezi yapan hucreler kan lenf damarlari ve sinirler icerir Ureme kanallari gametleri ileten gametleri koruyucu veya besleyici salgilar yapan ve bazi hallerde de embriyonun gelismesine yardimci olan organlardir Ureme sisteminin yardimci yapilari ise ureme kanallarina bagli veya onlardan ayri bezler spermlerin birikmesine yarayan keseler ve kopulasyon organlaridir Sinir sistemi Sinir sistemleri duygu organlarinin reseptorler yardimi ile ortamdan gelen uyarilarin organizma tarafindan bilinmesi degerlendirilmesi ve gerekli bilginin cevap verecek organlara effektorlere iletilmesini saglayan bir sistemdir Sinir sistemi reseptorler ve effektorler ile birlikte organizmanin ic ve dis ortami tanimasini fonksiyonlarinin duzenlenmesini davranislarini kendine yararli sekilde yonetmesini ve kontrol etmesini saglar Sinir sistemi bu fonksiyonlarini endokrin sistem ile gerceklestirir Sinir sistemini olusturan unsurlar beyin omurilik ganglionlar ve sinirlerdir Beyin ve omurilik dokusu sinir hucreleri noronlar ve yardimci hucrelerin glia bir araya gelmesinden olusur Ganglionlar noronlarin govde kisimlarini sinir ise uzantilarini icerir Duyu organlari Hayvanlar yasadiklari dis organlar ile kendi ic ortamlarindan gelen uyartilari hissederler Bu ozellik butun hayvanlar alemi icin geneldir Her hucre az cok dis ortamdaki uyartilara karsi duyarlidir Fakat ozellikle uyartilari kabul etmek ve onlari ilgili sinir hucrelerine bildirmekle gorevli olan belli hucreler vardir ve bunlara duyu hucreleri denir Ozellikle her tur duyu hucresi belli bir tur duyuya duyarlidir Ayni turden olan duyu hucreleri duyu organlarini olusturmak uzere gruplasmislaridir Bu organlara duyu hucrelerinden baska yardimci hucreler ve dokular da katilir Duyu organlari reseptor organlar olarak da adlandirirlir Omurgalilarda gorme isitme koklama ve tat alma duyulari ile ilgili organlar kompleks yapili organlardir ve vucudun belli yerlerinde bulunurlar Bundan baska temas sicaklik sogukluk aclik tokluk ve seks gibi duyular da vardir Bunlarin bazilari icin basit yapili duyu cisimciklerinin bulundugu bilinmektedir digerlerininde serbest sinir uclari tarafindan kabul edildigi zannedilmektedir KaynakcaOktay M 1988 Omurgali Hayvanlarin Karsilastirmali Anatomisi Istanbul Istanbul Universitesi Fen Fakultesi Basimevi