Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nükleer silahlanma yarışı, Amerika Birleşik Devletleri, Sovyetler Birliği ve müttefiklerinin Soğuk Savaş süresince nükleer savaşta üstünlük kurmak için girdikleri bir silahlanma yarışıydı. Bu dönemde, ABD ve Sovyetler'in yanı sıra diğer ülkeler de nükleer silah geliştirmeye başladı, ancak hiçbiri savaş başlığı üretiminde diğer iki süper güç kadar etkin olmadı.
II. Dünya Savaşı
İlk nükleer silah, İkinci Dünya Savaşı sırasında Amerika Birleşik Devletleri tarafından, Mihver güçlerine karşı kullanılmak amacıyla geliştirildi.Sovyetler Birliği'ndeki bilim adamları nükleer silahların potansiyelinin farkındaydı ve onlar da bu alanda araştırma yapmaktaydı.
Sovyetler Birliği, 24 Temmuz 1945'te, yani nükleer silahın ilk başarılı testinden sekiz gün sonra ilk defa resmen haberdar edildi. ABD Başkanı Harry S. Truman tarafından, Josef Stalin ilk defa Potsdam Konferansı'nda bilgilendirilene kadar Manhattan Projesi'nden resmen haberdar edilmedi.
Truman, Stalin'in silahlardan haberdar edildiğindeki soğukkanlı tepkisi karşısında hayrete düştü ve onun kendisine söylenenleri anlamadığını zannetmişti. ABD ve Birleşik Krallık delegasyonunun bu konuşmayı izleyen diğer üyeleri de aynı kanıya varmıştı.
Aslında Stalin uzun zamandır programdan haberdardı. Oysaki Manhattan Projesi o kadar gizli tutulmuştu ki Truman bile başkan yardımcısı olduğu süre içerisinde hiç bilgilendirilmemişti ve başkanlık koltuğuna oturduktan kısa bir süre sonrasına kadar bu projeden hiç haberi olmadı. Ancak Manhattan Projesi'ne sızan Klaus Fuchs ve gibi casuslar Stalin'i Amerikalıların ilerleyişi hakkında iyi bilgilendirmişti. Onlar, Sovyetlere iç patlama bombasıyla hidrojen bombasının detaylı planlarını sunmuştu. Fuchs'un 1950'deki tutuklanması, Rus casusu olduğundan şüphelenilen , ve Ethel ve Julius Rosenberg gibi diğer casusların da tutuklanmasına yok açacaktı.
Ağustos 1945'te, Truman'ın emriyle ilk atom bombası Hiroşima'ya, ikinci bombaysa sırasıyla Enola Gay ve Bockscar adlı B-29 bombardıman uçağıyla Nagasaki'ye atıldı.
1945'te İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinden kısa bir süre sonra Birleşmiş Milletler kuruldu. Birleşmiş Milletlerin Ocak 1946'da Londra'daki ilk genel kurulunda nükleer silahların geleceği tartışıldı ve kuruldu. Bu kurulun amacı tüm nükleer silah kullanımını sonlandırmaktı. ABD, adlı çözüm önerisini sundu. Bu plan, tüm tehlikeli atomik faaliyetlerini denetleyen uluslararası bir gücün varlığını savundu. SSCB bu öneriye karşı çıktı ve geri çevirdi. Sovyetlerin önerisi evrensel nükleer silahsızlandırmayı içeriyordu. Amerika'nın da Sovyetler'in de teklifleri BM tarafından geri çevrildi.
Soğuk Savaş'ın başlangıç dönemi
Savaş Başlığı Geliştirme
İkinci Dünya Savaşı'ndan hemen sonraki yıllarda ABD, nükleer silahların teknik bilgisi ve ham maddeleri üzerindeki tekeli elinde tutmaktaydı. Amerikan liderler nükleer silah bulunduran tek ülke olmanın Sovyetler Birliği'nden taviz istemeye yetebileceğini umdular, ancak planları çöktü.
BM Genel Kurulundan sadece altı ay sonra Amerika, ilk savaş sonrası nükleer denemelerini gerçekleştirdi. Buna Crossroads Harekâtı deniyordu. Harekâtın amacı, nükleer patlamaların gemiler üzerindeki etkisini sınamaktı. Bu denemeler, Büyük Okyanus'taki Bikini Atolü'nde, II. Dünya Savaşı'nda ele geçirilen 95 Alman ve Japon gemisi üzerinde gerçekleştirildi. Bir plütonyum iç patlama bombası filo üzerinde, diğeri denizin altında patlatıldı.
Aynı zamanda Sovyet hükûmeti de kendi nükleer silahlarını geliştirmeye uğraşmaktaydı. Sovyetlerin savaş sürecindeki çabaları uranyum eksikliği yüzünden sekteye uğramaktaydı, ancak Sovyetler yerel bir kaynak geliştirirken Doğu Avrupa'da yeni ham maddeler bulunmuştu. Amerikalı uzmanlar SSCB'nin 1950'lerin ortasına kadar nükleer silah geliştiremeyeceğini tahmin ettiği hâlde ilk Sovyet atom bombası 29 Ağustos 1949'da patlatılmıştı. Tüm dünya şoke oldu. Batı tarafından "İlk Şimşek" diye adlandırılan RDS-1 bombası, ABD'nin 1945'te Japonya'ya attığı "Fat Man"'in aşağı yukarı kopyasıydı.
İki hükûmet de nükleer cephanelerinin nitelik ve niceliğini arttırmak için devasa paralar harcadı. İki hükûmet de hidrojen bombası geliştirmeye çabucak başladı ve ABD ilk hidrojen bombasını 1 Kasım 1952'de Büyük Okyanus'taki Enewetak Mercan Adaları'nda patlattı. "Ivy Mike" kod adlı projenin başında Macar kökenli Amerikan nükleer fizikçi Edward Teller vardı. Bomba, 160 km genişliğinde ve 40 km yüksekliğinde bir mantar bulutu oluşturarak civar adalardaki tüm canlıları öldürdü.
SSCB'yse 1953'te bir adet konuşlandırılabilir termonükleer mekanizmayı patlatarak dünyayı şoke etti, ancak mekanizma gerçek birçok-aşamalı hidrojen bombası değildi. Ancak uçaktan atılabilecek kadar küçük olduğu için kullanıma hazırdı. Bu iki Sovyet bombası büyük ölçüde Rus casusları Harry Gold ve Klaus Fuchs'un katkılarıyla geliştirilebildi.
1 Mart 1954'te ABD, Bikini Atolü'nde denemesiyle başka bir hidrojen bombasını patlattı. Bilim adamları, bombanın sadece 5 megatonluk hasar vereceğini zannederek bombanın boyutlarını fazla küçümsemişti. Ancak bomba 14,8 megatonluk bir patlamayla ABD'nin denediği en güçlü nükleer silah oldu. Patlama o kadar büyüktü ki nükleer serpinti, 480 km uzaktaki vatandaşları önemli miktarda radyasyona maruz bıraktı. Sonunda tahliye edildiler, ancak çoğu radyasyon zehirlenmesi yaşadı ve patlamadan 115 km uzaktaki bir balıkçı teknesinin mürettebatından biri hayatını kaybetti.
SSCB, 1,6 megaton gücündeki ilk "gerçek" hidrojen bombasını 22 Kasım 1955'te patlattı. 30 Ekim 1961'de SSCB, yaklaşık 58 megaton gücündeki Çar Bombası adlı hidrojen bombasını patlattı.
Silâhlanma yarışı
Soğuk Savaş'taki iki tarafın da nükleer kapasite geliştirmesiyle silahlanma yarışı başlamıştı. SSCB, Amerikalılara yetişmeye ve onları geçmeye çabalamaktaydı.
Sevkiyat Araçları
Soğuk Savaş'ın başlangıcında stratejik bombardıman uçakları birincil sevkiyat yöntemiydi.
Füzeler, uzun zamandır nükleer silahlar için ideal platform sayılıyordu ve muhtemelen uçaklardan daha etkiliydiler. 1950'lerde orta (OMBF) ve uzun menzilli balistik füzeler (UMBF) taktiksel nükleer silahların sevkiyatı için geliştirilmeye başlandı ve menzilleri daha da uzadı. En nihayetinde kıtalararası balistik füzeler (KABF) ortaya çıkmıştı. 4 Ekim 1957'de SSCB, Sputnik 1'i Dünya'nın yörüngesine yerleştirerek füzelerinin dünyanın her yerine erişebileceğini kanıtlamıştı. ABD, ilk uydusu 'i 31 Ocak 1958'de uzaya gönderdi.
Bu arada denizaltından fırlatılan balistik füzeler (SLBM) de geliştirilmişti. 1960'ların ortalarında iki taraf da bir sevkiyat yöntemine karşı savunma yöntemlerinin geliştirilebilmesi durumunda bir diğerini kullanabilmek için bombardıman uçakları, KABF'ler ve SLBM'leri bir arada konuşlandırmıştı.
| Yıl | Fırlatma rampaları | Savaş başlıkları | Megatonaj | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| ABD | SSCB | ABD | SSCB | ABD | SSCB | |
| 1964 | 2416 | 375 | 6800 | 500 | 7.500 | 1.000 |
| 1966 | 2396 | 435 | 5000 | 550 | 5.600 | 1.200 |
| 1968 | 2360 | 1045 | 4.500 | 850 | 5100 | 2,300 |
| 1970 | 2230 | 1.680 | 3.900 | 1.800 | 4300 | 3100 |
| 1972 | 2230 | 2090 | 5800 | 2.100 | 4.100 | 4000 |
| 1974 | 2180 | 2380 | 8400 | 2.400 | 3,800 | 4,200 |
| 1976 | 2.100 | 2390 | 9400 | 3,200 | 3.700 | 4.500 |
| 1978 | 2,058 | 2350 | 9800 | 5,200 | 3,800 | 5.400 |
| 1980 | 2042 | 2490 | 10.000 | 7.200 | 4000 | 6200 |
| 1982 | 2032 | 2490 | 11.000 | 10.000 | 4.100 | 8200 |
Karşılıklı Kesin Yıkım
1960'ların ortalarında Hem Amerikan hem de Sovyet uzmanlar nükleer silahları birbirlerinden ya da Çin gibi başka güçlerden taviz isterken kullanmayı umuyorlardı, ama bu silahları kullanmanın riski o kadar büyüktü ki ikisi de kullanmadılar. Bu duruma Karşılıklı Kesin Yıkım adı verilmişti: iki taraf da diğerine yapılacak bir saldırının kendisi için de yıkıcı olacağının farkındaydı, böylece teoride birbirlerine saldırmaktan çekineceklerdi. John Foster Dulles bu durumu tanımlamak için "brinkmanship" (İngilizce "brink", savaşın eşiği ve "marksmanship", silahşorluk kelimelerinin birleşimi) kelimesini kullanmıştı. Yine de General Douglas MacArthur gibi bazıları nükleer silahların Kore Savaşı'nda kullanılmasını savunmuştu. Truman da Eisenhower da bu fikre karşı çıktı.
İki taraf da düşmanlarının nükleer cephanelerinin kapasitesinden habersizdi. 1950'lerde Amerikalılar, yanlış bir şekilde Sovyetlerin hava kuvvetlerinin daha güçlü olduğunu, Sovyetlere karşı bir "uçak açığı"nın bulunduğunu zannediyordu (bomber gap). Daha sonra çekilen hava fotoğrafları Sovyetlerin askeri törenlerinde uçurdukları bombardıman uçaklarıyla bir çeşit Potemkin köyü oyunu oynadıklarını, uçakların sayısını olduğundan fazla gösterdiklerini açığa çıkaracaktı. 1960 Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimleri, tamamen asılsız bir şekilde Amerika'da bir "füze açığı" (missile gap) olduğu suçlamalarını ortaya çıkaracaktı. Diğer tarafta da Nikita Kruşçev'in Sovyet hükûmeti Sovyet silahlarının gücünü abartılı bir şekilde gösteriyordu.
Diğer nükleer geliştiren ülkeler
ABD ve SSCB'nin yanı sıra sırayla Birleşik Krallık,Çin ve Fransa da Soğuk Savaş'ın ilk yıllarında nükleer silah geliştirmiştir.
Küba Füze Krizi
1 Ocak 1959'da Küba hükûmeti komünist devrimcilerin eline geçince Fidel Castro başa geçti. SSCB, Castro'yu destekledi ve yeni hükûmeti 10 Ocak'ta tanıdı. ABD Küba şekerini boykota başladığında Sovyetler Küba ekonomisini desteklemek için benzin ve daha sonra Küba toprağına nükleer balistik füze yerleştirilmesi karşılığında büyük miktarlarda şeker aldı. Bu füzeler Birleşik Devletler'e çok çabuk ulaşabilirdi. 14 Ekim 1962'de bir Amerikan casus uçağı Küba'daki inşaatı devam eden nükleer füze rampalarını tespit etti.
Başkan John F. Kennedy küçük bir grup yetkiliyi krizi tartışmak üzere acele çağırdı. Grup, askeri ve diplomatik çözüm seçenekleri arasında bölünmüştü. Kennedy Küba'ya denizden ambargo yapılmasını emretti ve tüm askeri kuvvetleri sarı alarma (DEFCON 3) geçirdi. Gerilim artarken Kennedy kırmızı alarma (DEFCON 2) geçme emrini verdi. Bu, dünyanın nükleer savaşa en yaklaştığı andı.
Yine de karşılıklı kesin yıkım riski nükleer savaşı olasılık dışı kılmaktaydı. Kamuoyu Füze Krizi'ni topyekûn yıkımın yakın olduğu bir zaman olarak görürken Amerika ve Sovyet yetkilileri kamudan gizli bir şekilde barışçıl bir sonuca varmak için çabalıyordu. Genel Sekreter Nikita Kruşçev 26 Ekim 1962'de Kennedy'e çektiği telgrafta şunları dedi "En nihayetinde o düğümü sıkılaştırmanın ve böylece dünyayı termonükleer savaş felaketine mahkum etmenin gereği yoktur, o halde gelin ipi iki uçundan çeken kuvvetleri rahat bırakalım ve o düğümü çözmek için önlemler alalım." İki adamın da karşılıklı kesin yıkım sebebiyle nükleer savaştan kaçınmak istediği açıkça ortaya çıkmıştı.
En sonunda, 28 Ekim'de, ABD ve SSCB yetkilileri arasındaki tartışmalar sonrası Kruşçev, Sovyetler Birliği'nin Küba'daki bütün füzelerini geri çekeceğini ilan etti. Kısa süre sonra da ABD, Sovyetler'i tehdit etmek için Türkiye'ye gizlice yerleştirdiği tüm füzelerini yine gizlice çekti. Amerika'nın Jupiter Füzeleri'ni Türkiye'den çekmesi uzun yıllarca gizli tutulduğu için pazarlıklarda Amerika zafer kazanmış gibi göründü. Bunun sonucunda da Kurşçev güç kaybetti.
Yumuşama
1970'lerde, Soğuk Savaş'ın 30. yılına iki süper güç arasında hiçbir doğrudan çatışma yaşanmadan girildi. ABD ve SSCB birbirleriyle daha az ters düşüyordu ve aralarında ticari ilişkiler başlamıştı. Bu dönem Yumuşama dönemi (Détente) olarak geçer. Bu dönemde çok sayıda silah kontrol antlaşması yapılmıştır. İki devlet de devasa miktarda nükleer silah bulundurmaya ve daha etkin teknolojileri araştırmaya devam ettiği hâlde savaş başlıklarının sayısındaki artış önce azaldı, sonra savaş başlıklarının sayısı azaltıldı.
1972'de Reagan ve Brejnev, Anti-Balistik Füze Antlaşması'nı imzaladı
Reagan ve Stratejik Savunma Girişimi
Yumuşama'ya rağmen iki taraf da daha çok savaş başlığı taşıyan ("MIRV"), daha isabetli silahlar üretmeye ve bulundurmaya devam etti.
1980'li yıllarda SSCB'ye karşı sürdürülen ideolojik ve teknolojik mücadelede daha atak bir politikanın öncülüğünü yapan ABD Başkanı Ronald Reagan 1982 yılının Temmuz ayında "Ulusal Uzay Programı"nı Mart 1983'te ise kamuoyunda "Yıldız Savaşları" olarak bilinen "Stratejik Savunma Girişimi"ni (Strategic Defense Initiative) başlattı.
Aslında uzayın askerî amaçlarla kullanılması daha önce başlamış, hem ABD hem de SSCB tarafından bu amaçla uzaya çok sayıda uydu gönderilmişti. Ancak, Stratejik Savunma Girişimi ile silahlanma yarışının uzaya taşınması büyük hız kazanacaktı. ABD uzayda kuracağı sistemle Sovyet balistik füzelerini havada etkisiz hale getirmeyi amaçlıyor ve böylelikle caydırıcılığın artacağını ileri sürüyordu. Ama bu durumda iki süper gücün birbirini yok etme yeteneğine dayanan "dehşet dengesi" bozulacağı için buna karşı çıkılıyordu. Ayrıca, bu girişimin 1972 yılında imzalanan Anti-Balistik Füzeler (ABM) anlaşmasına da aykırı olduğu ileri sürülüyordu.
Her ne kadar silahlanma yarışının bir aşaması olarak görülse de, Stratejik Savunma Girişimi 1980'lerde ekonomik zorlukları yoğun biçimde hissetmeye başlayan SSCB'yi benzeri bir girişime zorlayarak SSCB'nin dağılmasını hızlandırmak amacını da taşıyordu.
Çok kapsamlı bir proje olan Stratejik Savunma Girişimi, gerek askeri gerekse sivil alanda teknolojik gelişmeye yapacağı katkılar açısından da önem taşıyordu. Bu yüzden, 80'lerin sonu 90'ların başında Soğuk Savaş'ın sona ermesiyle gündemden düşer.
Soğuk Savaş'ın sonu
1980'lerin ortasında ABD-Sovyet ilişkileri önemli ölçüde iyileşti ve Mihail Gorbaçov Sovyetler'in başına geçince yeni bir perestoyka (yeniden şekillendirme) ve glasnost (dışa açıklık) dönemi başlattı. Gorbaçov, Ekim 1986'da Reykjavík, İzlanda'da bir toplantıda hem ABD, hem de SSCB'deki nükleer silahların %50 azaltılması teklifinde bulundu Ancak öneri Reagan'ın SSG'si üzerindeki anlaşmazlıklar nedeniyle reddedildi. Onun yerine 8 Aralık 1987'de bütün bir nükleer silah sınıfını ortadan kaldıran (Intermediate Nuclear Forces) imzalandı.
Sovyetler'deki geniş çaplı ekonomik ve toplumsal değişimlerin sonucunda üye devletlerin çoğu bağımsızlığını ilan etmeye başladı. Doğu Avrupa'daki 1989 Devrimleri sonucunda Sovyetler'in uydu devletleri üzerindeki otoritesi ortadan kalktı ve etki alanı yavaş yavaş küçüldü. 16 Aralık 1991'de tüm Sovyet devletleri bağımsızlığını Birlik'ten bağımsızlığını ilan etti. 25 Aralık'ta Gorbaçov ülkenin başkanlığından istifa etti ve ertesi gün Sovyetler Birliği'nin bittiği ilan edildi.
Soğuk Savaş'tan sonra
13 Aralık 2001'de George W. Bush, Rusya'yı ABD'nin Anti-Balistik Füze Antlaşması'ndan çekildiği konusunda bilgilendirdi. Bunun üstüne Amerikan Füze Savunması Dairesi kuruldu. Rus başkanı Vladimir Putin de geri çekilmeye Rusya'nın nükleer kapasitesinin arttırılmasını emrederek misillemede bulundu.
8 Nisan 2010'da Amerikan Başkanı Barack Obama ve Rusya Başkanı Dmitry Medvedev stratejik nükleer füzelerin ve yerleşik savaş başlıklarının sayısını %50 azaltan bir antlaşma imzaladıABD Senatosu, Aralık 2010'da anlaşmayı üç çeyrek çoğunluk ile onayladı.
22 Aralık 2016'da ABD başkanı Donald Trump bir tweet'inde "ABD, nükleer kapasitesini büyük ölçüde güçlendirmeli ve nükleer kapasitesini dünya nükleerler konusunda aklını başına toplayana dek arttırmalı," diyerek dünyayı yeniden nükleer silahlanma yarışına girmeye çağırmış oldu. Sonraki gün Trump pozisyonunu MSNBC'deki Morning Joe'nun sunucusu Mika Brzezinski'ye şunları diyerek güçlendirdi: "Hadi silah yarışı olsun. Biz, hepsini her alanda geçeriz ve hepsinden çok dayanırız."
2018 Ekim'inde, eski Sovyet lideri Mihail Gorbaçov ABD'nin INF nükleer anlaşmasından çekilmesini "büyük bir zekanın işi değil" ve "yeni bir silahlanma yarışı ilan edildi" cümleleriyle yorumlamıştı.
2018'de olumsuz ilişkiler belirginleştiği için Rusya Dışişleri Bakanı Yardımcısı Sergey Ryabkov, nükleer savaş riski oluştuğu uyarısında bulundu ve nükleer devletleri muhtemel krizleri engellemek için diyaloğa geçmeye çağırdı.
2019'un başlarında dünyadaki 13,865 nükleer silahın %90'ı Rusya ve Amerika Birleşik Devletleri'nin elindeydi.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Key Issues: Nuclear Weapons: History: Pre Cold War: Manhattan Project". nuclearfiles.org. 30 Ekim 2005 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Nisan 2020.
- ^ . nuclearweaponarchive.org. 5 Ocak 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b "Atomic Bomb: Decision - Truman Tells Stalin, July 24, 1945". dannen.com. 5 Aralık 1998 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Nisan 2020.
- ^ "Klaus Fuchs: Atom Bomb Spy". 2 Şubat 2003 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Nisan 2020.
- ^ "Our History". lanl.gov. 6 Mart 2005 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Nisan 2020.
- ^ "Atomic Espionage". 26 Haziran 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Nisan 2020.
- ^ "The Beginnings of the Cold War". 15 Haziran 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Kasım 2012.
- ^ "Operation Crossroads". 21 Haziran 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Kasım 2012.
- ^ "The Mike Test". 25 Haziran 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Kasım 2012.
- ^ "The Soviet Atomic Bomb". 25 Haziran 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Kasım 2012.
- ^ . 26 Haziran 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2020.
- ^ "The Soviet Response". 26 Haziran 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Nisan 2020.
- ^ "More accurate than the "race" metaphor is the observation that if it was a contest at all, the Americans walked while the Soviets trotted. There was no race-but to the extent that there was an arms competition, it was almost entirely on the Soviets side, first to catch up and then to surpass the Americans." -- (1962) Thinking about the Unthinkable, Horizon Press.
- ^ Gerald Segal, The Simon & Schuster Guide to the World Today, (, 1987), p. 82
- ^ Edwin Bacon, Mark Sandle, "Brezhnev Reconsidered", Studies in Russian and East European History and Society (Palgrave Macmillan, 2003)
- ^ "United Kingdom Nuclear Forces". fas.org. 17 Haziran 1997 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Nisan 2020.
- ^ "China Nuclear Forces". fas.org. 22 Ekim 1997 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Nisan 2020.
- ^ "France Nuclear Forces". fas.org. 16 Ağustos 2000 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Nisan 2020.
- ^ . 15 Haziran 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2020. (İngilizce)
- ^ "The End of the Cold War". 23 Haziran 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Nisan 2020.
- ^ Majumdar (1 Mart 2018). "Russia's Nuclear Weapons Buildup Is Aimed at Beating U.S. Missile Defenses". The National Interest. ABD. 21 Eylül 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Nisan 2020.
- ^ "What's the arms race? A short history". 23 Aralık 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Nisan 2020.
- ^ "Trump's call for an 'arms race' flabbergasts nuclear experts". 22 Aralık 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Nisan 2020.
- ^ Pilkington (24 Aralık 2016). "'Let it be an arms race': Donald Trump appears to double down on nuclear expansion". The Guardian. 15 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Nisan 2020.
- ^ Ellyatt (22 Ekim 2018). "Gorbachev says Trump's nuclear treaty withdrawal 'not the work of a great mind'". CNBC. 9 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Nisan 2020.
- ^ "Trump stokes debate about new Cold War arms race". The Hill. 27 Ekim 2018. 28 Ekim 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Nisan 2020.
- ^ "Russia warns about nuclear war possibility". Anadolu Ajansı. 22 Eylül 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Eylül 2019.
- ^ Reichmann (16 Haziran 2019). "Here's how many nuclear warheads exist, and which countries own them". . 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Nisan 2020.
- ^ "Global Nuclear Arsenal Declines, But Future Cuts Uncertain Amid U.S.-Russia Tensions". Radio Free Europe/Radio Liberty. 17 Haziran 2019. 2 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Nisan 2020.
- Boughton, G. J. (1974). Journal of Interamerican Studies and World Affairs (16th ed.). Miami, United States of America: Center for Latin American Studies at the University of Miami.
- Brown, A. Reform, Coup and Collapse: The End of the Soviet State 1 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. BBC History. Retrieved November 22, 2012
- Cold War: A Brief History 27 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. (n.d.). Atomic Archive. Retrieved November 16, 2012
- Doty, P., Carnesale, A., & Nacht, M. (1976, October). The Race to Control Nuclear Arms.
- Jones, R. W. (1998). Pakistan's Nuclear Posture: Arms Race Instabilities in South Asia.
- Joyce, A., Bates Graber, R., Hoffman, T. J., Paul Shaw, R., & Wong, Y. (1989, February). The Nuclear Arms Race: An Evolutionary Perspective.
- Maloney, S. M. (2007). Learning to love the bomb: Canada's nuclear weapons during the Cold War. Washington, D.C: Potomac Books.
- May, E. R. (n.d.). John F Kennedy and the Cuban Missile Crisis19 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. BBC History. Retrieved November 22, 2012
- Van, C. M. (1993). Nuclear proliferation and the future of conflict. New York, United States: Free Press.
Konuyla ilgili yayınlar
- "Presidency in the Nuclear Age"18 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., conference and forum at the JFK Library, Boston, October 12, 2009. Four panels: "The Race to Build the Bomb and the Decision to Use It", "Cuban Missile Crisis and the First Nuclear Test Ban Treaty", "The Cold War and the Nuclear Arms Race", and "Nuclear Weapons, Terrorism, and the Presidency".
Dış bağlantılar
- Erik Ringmar, "The Recognition Game: Soviet Russia Against the West," Cooperation & Conflict, 37:2, 2002. pp. 115–36. -- the arms race between the superpowers explained through the concept of recognition. (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Nukleer silahlanma yarisi Amerika Birlesik Devletleri Sovyetler Birligi ve muttefiklerinin Soguk Savas suresince nukleer savasta ustunluk kurmak icin girdikleri bir silahlanma yarisiydi Bu donemde ABD ve Sovyetler in yani sira diger ulkeler de nukleer silah gelistirmeye basladi ancak hicbiri savas basligi uretiminde diger iki super guc kadar etkin olmadi Sovyetler Birligi Rusya ve ABD nin nukleer silah stoklari II Dunya SavasiIlk nukleer silah Ikinci Dunya Savasi sirasinda Amerika Birlesik Devletleri tarafindan Mihver guclerine karsi kullanilmak amaciyla gelistirildi Sovyetler Birligi ndeki bilim adamlari nukleer silahlarin potansiyelinin farkindaydi ve onlar da bu alanda arastirma yapmaktaydi Sovyetler Birligi 24 Temmuz 1945 te yani nukleer silahin ilk basarili testinden sekiz gun sonra ilk defa resmen haberdar edildi ABD Baskani Harry S Truman tarafindan Josef Stalin ilk defa Potsdam Konferansi nda bilgilendirilene kadar Manhattan Projesi nden resmen haberdar edilmedi Truman Stalin in silahlardan haberdar edildigindeki sogukkanli tepkisi karsisinda hayrete dustu ve onun kendisine soylenenleri anlamadigini zannetmisti ABD ve Birlesik Krallik delegasyonunun bu konusmayi izleyen diger uyeleri de ayni kaniya varmisti Aslinda Stalin uzun zamandir programdan haberdardi Oysaki Manhattan Projesi o kadar gizli tutulmustu ki Truman bile baskan yardimcisi oldugu sure icerisinde hic bilgilendirilmemisti ve baskanlik koltuguna oturduktan kisa bir sure sonrasina kadar bu projeden hic haberi olmadi Ancak Manhattan Projesi ne sizan Klaus Fuchs ve gibi casuslar Stalin i Amerikalilarin ilerleyisi hakkinda iyi bilgilendirmisti Onlar Sovyetlere ic patlama bombasiyla hidrojen bombasinin detayli planlarini sunmustu Fuchs un 1950 deki tutuklanmasi Rus casusu oldugundan suphelenilen ve Ethel ve Julius Rosenberg gibi diger casuslarin da tutuklanmasina yok acacakti Agustos 1945 te Truman in emriyle ilk atom bombasi Hirosima ya ikinci bombaysa sirasiyla Enola Gay ve Bockscar adli B 29 bombardiman ucagiyla Nagasaki ye atildi 1945 te Ikinci Dunya Savasi nin sona ermesinden kisa bir sure sonra Birlesmis Milletler kuruldu Birlesmis Milletlerin Ocak 1946 da Londra daki ilk genel kurulunda nukleer silahlarin gelecegi tartisildi ve kuruldu Bu kurulun amaci tum nukleer silah kullanimini sonlandirmakti ABD adli cozum onerisini sundu Bu plan tum tehlikeli atomik faaliyetlerini denetleyen uluslararasi bir gucun varligini savundu SSCB bu oneriye karsi cikti ve geri cevirdi Sovyetlerin onerisi evrensel nukleer silahsizlandirmayi iceriyordu Amerika nin da Sovyetler in de teklifleri BM tarafindan geri cevrildi Soguk Savas in baslangic donemiSavas Basligi Gelistirme Ikinci Dunya Savasi ndan hemen sonraki yillarda ABD nukleer silahlarin teknik bilgisi ve ham maddeleri uzerindeki tekeli elinde tutmaktaydi Amerikan liderler nukleer silah bulunduran tek ulke olmanin Sovyetler Birligi nden taviz istemeye yetebilecegini umdular ancak planlari coktu BM Genel Kurulundan sadece alti ay sonra Amerika ilk savas sonrasi nukleer denemelerini gerceklestirdi Buna Crossroads Harekati deniyordu Harekatin amaci nukleer patlamalarin gemiler uzerindeki etkisini sinamakti Bu denemeler Buyuk Okyanus taki Bikini Atolu nde II Dunya Savasi nda ele gecirilen 95 Alman ve Japon gemisi uzerinde gerceklestirildi Bir plutonyum ic patlama bombasi filo uzerinde digeri denizin altinda patlatildi Ayni zamanda Sovyet hukumeti de kendi nukleer silahlarini gelistirmeye ugrasmaktaydi Sovyetlerin savas surecindeki cabalari uranyum eksikligi yuzunden sekteye ugramaktaydi ancak Sovyetler yerel bir kaynak gelistirirken Dogu Avrupa da yeni ham maddeler bulunmustu Amerikali uzmanlar SSCB nin 1950 lerin ortasina kadar nukleer silah gelistiremeyecegini tahmin ettigi halde ilk Sovyet atom bombasi 29 Agustos 1949 da patlatilmisti Tum dunya soke oldu Bati tarafindan Ilk Simsek diye adlandirilan RDS 1 bombasi ABD nin 1945 te Japonya ya attigi Fat Man in asagi yukari kopyasiydi Iki hukumet de nukleer cephanelerinin nitelik ve niceligini arttirmak icin devasa paralar harcadi Iki hukumet de hidrojen bombasi gelistirmeye cabucak basladi ve ABD ilk hidrojen bombasini 1 Kasim 1952 de Buyuk Okyanus taki Enewetak Mercan Adalari nda patlatti Ivy Mike kod adli projenin basinda Macar kokenli Amerikan nukleer fizikci Edward Teller vardi Bomba 160 km genisliginde ve 40 km yuksekliginde bir mantar bulutu olusturarak civar adalardaki tum canlilari oldurdu SSCB yse 1953 te bir adet konuslandirilabilir termonukleer mekanizmayi patlatarak dunyayi soke etti ancak mekanizma gercek bircok asamali hidrojen bombasi degildi Ancak ucaktan atilabilecek kadar kucuk oldugu icin kullanima hazirdi Bu iki Sovyet bombasi buyuk olcude Rus casuslari Harry Gold ve Klaus Fuchs un katkilariyla gelistirilebildi 1 Mart 1954 te ABD Bikini Atolu nde denemesiyle baska bir hidrojen bombasini patlatti Bilim adamlari bombanin sadece 5 megatonluk hasar verecegini zannederek bombanin boyutlarini fazla kucumsemisti Ancak bomba 14 8 megatonluk bir patlamayla ABD nin denedigi en guclu nukleer silah oldu Patlama o kadar buyuktu ki nukleer serpinti 480 km uzaktaki vatandaslari onemli miktarda radyasyona maruz birakti Sonunda tahliye edildiler ancak cogu radyasyon zehirlenmesi yasadi ve patlamadan 115 km uzaktaki bir balikci teknesinin murettebatindan biri hayatini kaybetti SSCB 1 6 megaton gucundeki ilk gercek hidrojen bombasini 22 Kasim 1955 te patlatti 30 Ekim 1961 de SSCB yaklasik 58 megaton gucundeki Car Bombasi adli hidrojen bombasini patlatti Silahlanma yarisi Soguk Savas taki iki tarafin da nukleer kapasite gelistirmesiyle silahlanma yarisi baslamisti SSCB Amerikalilara yetismeye ve onlari gecmeye cabalamaktaydi Sevkiyat Araclari Soguk Savas in baslangicinda stratejik bombardiman ucaklari birincil sevkiyat yontemiydi Fuzeler uzun zamandir nukleer silahlar icin ideal platform sayiliyordu ve muhtemelen ucaklardan daha etkiliydiler 1950 lerde orta OMBF ve uzun menzilli balistik fuzeler UMBF taktiksel nukleer silahlarin sevkiyati icin gelistirilmeye baslandi ve menzilleri daha da uzadi En nihayetinde kitalararasi balistik fuzeler KABF ortaya cikmisti 4 Ekim 1957 de SSCB Sputnik 1 i Dunya nin yorungesine yerlestirerek fuzelerinin dunyanin her yerine erisebilecegini kanitlamisti ABD ilk uydusu i 31 Ocak 1958 de uzaya gonderdi Bu arada denizaltindan firlatilan balistik fuzeler SLBM de gelistirilmisti 1960 larin ortalarinda iki taraf da bir sevkiyat yontemine karsi savunma yontemlerinin gelistirilebilmesi durumunda bir digerini kullanabilmek icin bombardiman ucaklari KABF ler ve SLBM leri bir arada konuslandirmisti Kitalararasi Balistik Fuzeler KBF ICMB ABD ve SSCB nin savas basliklari ve atis agirliklari 1964 1982 Yil Firlatma rampalari Savas basliklari MegatonajABD SSCB ABD SSCB ABD SSCB1964 2416 375 6800 500 7 500 1 0001966 2396 435 5000 550 5 600 1 2001968 2360 1045 4 500 850 5100 2 3001970 2230 1 680 3 900 1 800 4300 31001972 2230 2090 5800 2 100 4 100 40001974 2180 2380 8400 2 400 3 800 4 2001976 2 100 2390 9400 3 200 3 700 4 5001978 2 058 2350 9800 5 200 3 800 5 4001980 2042 2490 10 000 7 200 4000 62001982 2032 2490 11 000 10 000 4 100 8200Karsilikli Kesin Yikim 1960 larin ortalarinda Hem Amerikan hem de Sovyet uzmanlar nukleer silahlari birbirlerinden ya da Cin gibi baska guclerden taviz isterken kullanmayi umuyorlardi ama bu silahlari kullanmanin riski o kadar buyuktu ki ikisi de kullanmadilar Bu duruma Karsilikli Kesin Yikim adi verilmisti iki taraf da digerine yapilacak bir saldirinin kendisi icin de yikici olacaginin farkindaydi boylece teoride birbirlerine saldirmaktan cekineceklerdi John Foster Dulles bu durumu tanimlamak icin brinkmanship Ingilizce brink savasin esigi ve marksmanship silahsorluk kelimelerinin birlesimi kelimesini kullanmisti Yine de General Douglas MacArthur gibi bazilari nukleer silahlarin Kore Savasi nda kullanilmasini savunmustu Truman da Eisenhower da bu fikre karsi cikti Iki taraf da dusmanlarinin nukleer cephanelerinin kapasitesinden habersizdi 1950 lerde Amerikalilar yanlis bir sekilde Sovyetlerin hava kuvvetlerinin daha guclu oldugunu Sovyetlere karsi bir ucak acigi nin bulundugunu zannediyordu bomber gap Daha sonra cekilen hava fotograflari Sovyetlerin askeri torenlerinde ucurduklari bombardiman ucaklariyla bir cesit Potemkin koyu oyunu oynadiklarini ucaklarin sayisini oldugundan fazla gosterdiklerini aciga cikaracakti 1960 Amerika Birlesik Devletleri baskanlik secimleri tamamen asilsiz bir sekilde Amerika da bir fuze acigi missile gap oldugu suclamalarini ortaya cikaracakti Diger tarafta da Nikita Kruscev in Sovyet hukumeti Sovyet silahlarinin gucunu abartili bir sekilde gosteriyordu Diger nukleer gelistiren ulkelerABD ve SSCB nin yani sira sirayla Birlesik Krallik Cin ve Fransa da Soguk Savas in ilk yillarinda nukleer silah gelistirmistir Kuba Fuze KriziMoskova yi vurabilecek kapasitedeki 100 den fazla ABD yapimi nukleer savas baslikli fuze 1961 de 1 Ocak 1959 da Kuba hukumeti komunist devrimcilerin eline gecince Fidel Castro basa gecti SSCB Castro yu destekledi ve yeni hukumeti 10 Ocak ta tanidi ABD Kuba sekerini boykota basladiginda Sovyetler Kuba ekonomisini desteklemek icin benzin ve daha sonra Kuba topragina nukleer balistik fuze yerlestirilmesi karsiliginda buyuk miktarlarda seker aldi Bu fuzeler Birlesik Devletler e cok cabuk ulasabilirdi 14 Ekim 1962 de bir Amerikan casus ucagi Kuba daki insaati devam eden nukleer fuze rampalarini tespit etti Baskan John F Kennedy kucuk bir grup yetkiliyi krizi tartismak uzere acele cagirdi Grup askeri ve diplomatik cozum secenekleri arasinda bolunmustu Kennedy Kuba ya denizden ambargo yapilmasini emretti ve tum askeri kuvvetleri sari alarma DEFCON 3 gecirdi Gerilim artarken Kennedy kirmizi alarma DEFCON 2 gecme emrini verdi Bu dunyanin nukleer savasa en yaklastigi andi Yine de karsilikli kesin yikim riski nukleer savasi olasilik disi kilmaktaydi Kamuoyu Fuze Krizi ni topyekun yikimin yakin oldugu bir zaman olarak gorurken Amerika ve Sovyet yetkilileri kamudan gizli bir sekilde bariscil bir sonuca varmak icin cabaliyordu Genel Sekreter Nikita Kruscev 26 Ekim 1962 de Kennedy e cektigi telgrafta sunlari dedi En nihayetinde o dugumu sikilastirmanin ve boylece dunyayi termonukleer savas felaketine mahkum etmenin geregi yoktur o halde gelin ipi iki ucundan ceken kuvvetleri rahat birakalim ve o dugumu cozmek icin onlemler alalim Iki adamin da karsilikli kesin yikim sebebiyle nukleer savastan kacinmak istedigi acikca ortaya cikmisti En sonunda 28 Ekim de ABD ve SSCB yetkilileri arasindaki tartismalar sonrasi Kruscev Sovyetler Birligi nin Kuba daki butun fuzelerini geri cekecegini ilan etti Kisa sure sonra da ABD Sovyetler i tehdit etmek icin Turkiye ye gizlice yerlestirdigi tum fuzelerini yine gizlice cekti Amerika nin Jupiter Fuzeleri ni Turkiye den cekmesi uzun yillarca gizli tutuldugu icin pazarliklarda Amerika zafer kazanmis gibi gorundu Bunun sonucunda da Kurscev guc kaybetti YumusamaABD baskani Richard Nixon sag on ve SSCB Genel Sekreteri Leonid Brejnev sag arka 1973 1970 lerde Soguk Savas in 30 yilina iki super guc arasinda hicbir dogrudan catisma yasanmadan girildi ABD ve SSCB birbirleriyle daha az ters dusuyordu ve aralarinda ticari iliskiler baslamisti Bu donem Yumusama donemi Detente olarak gecer Bu donemde cok sayida silah kontrol antlasmasi yapilmistir Iki devlet de devasa miktarda nukleer silah bulundurmaya ve daha etkin teknolojileri arastirmaya devam ettigi halde savas basliklarinin sayisindaki artis once azaldi sonra savas basliklarinin sayisi azaltildi 1972 de Reagan ve Brejnev Anti Balistik Fuze Antlasmasi ni imzaladiReagan ve Stratejik Savunma GirisimiBonn Bati Almanya daki nukleer silah yarisi karsiti protestolar 1981 Yumusama ya ragmen iki taraf da daha cok savas basligi tasiyan MIRV daha isabetli silahlar uretmeye ve bulundurmaya devam etti 1980 li yillarda SSCB ye karsi surdurulen ideolojik ve teknolojik mucadelede daha atak bir politikanin onculugunu yapan ABD Baskani Ronald Reagan 1982 yilinin Temmuz ayinda Ulusal Uzay Programi ni Mart 1983 te ise kamuoyunda Yildiz Savaslari olarak bilinen Stratejik Savunma Girisimi ni Strategic Defense Initiative baslatti Aslinda uzayin askeri amaclarla kullanilmasi daha once baslamis hem ABD hem de SSCB tarafindan bu amacla uzaya cok sayida uydu gonderilmisti Ancak Stratejik Savunma Girisimi ile silahlanma yarisinin uzaya tasinmasi buyuk hiz kazanacakti ABD uzayda kuracagi sistemle Sovyet balistik fuzelerini havada etkisiz hale getirmeyi amacliyor ve boylelikle caydiriciligin artacagini ileri suruyordu Ama bu durumda iki super gucun birbirini yok etme yetenegine dayanan dehset dengesi bozulacagi icin buna karsi cikiliyordu Ayrica bu girisimin 1972 yilinda imzalanan Anti Balistik Fuzeler ABM anlasmasina da aykiri oldugu ileri suruluyordu Her ne kadar silahlanma yarisinin bir asamasi olarak gorulse de Stratejik Savunma Girisimi 1980 lerde ekonomik zorluklari yogun bicimde hissetmeye baslayan SSCB yi benzeri bir girisime zorlayarak SSCB nin dagilmasini hizlandirmak amacini da tasiyordu Cok kapsamli bir proje olan Stratejik Savunma Girisimi gerek askeri gerekse sivil alanda teknolojik gelismeye yapacagi katkilar acisindan da onem tasiyordu Bu yuzden 80 lerin sonu 90 larin basinda Soguk Savas in sona ermesiyle gundemden duser Soguk Savas in sonuSSCB Genel Sekreteri Mihail Gorbacov ve ABD Baskani Ronald Reagan INF antlasmasini imzalarken 1987 1980 lerin ortasinda ABD Sovyet iliskileri onemli olcude iyilesti ve Mihail Gorbacov Sovyetler in basina gecince yeni bir perestoyka yeniden sekillendirme ve glasnost disa aciklik donemi baslatti Gorbacov Ekim 1986 da Reykjavik Izlanda da bir toplantida hem ABD hem de SSCB deki nukleer silahlarin 50 azaltilmasi teklifinde bulundu Ancak oneri Reagan in SSG si uzerindeki anlasmazliklar nedeniyle reddedildi Onun yerine 8 Aralik 1987 de butun bir nukleer silah sinifini ortadan kaldiran Intermediate Nuclear Forces imzalandi Sovyetler deki genis capli ekonomik ve toplumsal degisimlerin sonucunda uye devletlerin cogu bagimsizligini ilan etmeye basladi Dogu Avrupa daki 1989 Devrimleri sonucunda Sovyetler in uydu devletleri uzerindeki otoritesi ortadan kalkti ve etki alani yavas yavas kuculdu 16 Aralik 1991 de tum Sovyet devletleri bagimsizligini Birlik ten bagimsizligini ilan etti 25 Aralik ta Gorbacov ulkenin baskanligindan istifa etti ve ertesi gun Sovyetler Birligi nin bittigi ilan edildi Soguk Savas tan sonraDmitri Medvedev ve Barack Obama Prag da New START anlasmasini imzaladiktan sonra tokalasirken 2010Kuresel menzilli buyuk stok koyu mavi kuresel menzilli kucuk stok orta mavi bolgesel menzilli kucuk stok acik mavi 13 Aralik 2001 de George W Bush Rusya yi ABD nin Anti Balistik Fuze Antlasmasi ndan cekildigi konusunda bilgilendirdi Bunun ustune Amerikan Fuze Savunmasi Dairesi kuruldu Rus baskani Vladimir Putin de geri cekilmeye Rusya nin nukleer kapasitesinin arttirilmasini emrederek misillemede bulundu 8 Nisan 2010 da Amerikan Baskani Barack Obama ve Rusya Baskani Dmitry Medvedev stratejik nukleer fuzelerin ve yerlesik savas basliklarinin sayisini 50 azaltan bir antlasma imzaladiABD Senatosu Aralik 2010 da anlasmayi uc ceyrek cogunluk ile onayladi 22 Aralik 2016 da ABD baskani Donald Trump bir tweet inde ABD nukleer kapasitesini buyuk olcude guclendirmeli ve nukleer kapasitesini dunya nukleerler konusunda aklini basina toplayana dek arttirmali diyerek dunyayi yeniden nukleer silahlanma yarisina girmeye cagirmis oldu Sonraki gun Trump pozisyonunu MSNBC deki Morning Joe nun sunucusu Mika Brzezinski ye sunlari diyerek guclendirdi Hadi silah yarisi olsun Biz hepsini her alanda geceriz ve hepsinden cok dayaniriz 2018 Ekim inde eski Sovyet lideri Mihail Gorbacov ABD nin INF nukleer anlasmasindan cekilmesini buyuk bir zekanin isi degil ve yeni bir silahlanma yarisi ilan edildi cumleleriyle yorumlamisti 2018 de olumsuz iliskiler belirginlestigi icin Rusya Disisleri Bakani Yardimcisi Sergey Ryabkov nukleer savas riski olustugu uyarisinda bulundu ve nukleer devletleri muhtemel krizleri engellemek icin diyaloga gecmeye cagirdi 2019 un baslarinda dunyadaki 13 865 nukleer silahin 90 i Rusya ve Amerika Birlesik Devletleri nin elindeydi Ayrica bakinizNukleer savas Nukleer silahlanmanin kronolojisi Nukleer silaha sahip devletler listesi Soguk Savas Kuba Fuze Krizi Caydirma teorisi Uzay yarisiKaynakca Key Issues Nuclear Weapons History Pre Cold War Manhattan Project nuclearfiles org 30 Ekim 2005 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Nisan 2020 nuclearweaponarchive org 5 Ocak 2004 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b Atomic Bomb Decision Truman Tells Stalin July 24 1945 dannen com 5 Aralik 1998 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Nisan 2020 Klaus Fuchs Atom Bomb Spy 2 Subat 2003 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Nisan 2020 Our History lanl gov 6 Mart 2005 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Nisan 2020 Atomic Espionage 26 Haziran 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Nisan 2020 The Beginnings of the Cold War 15 Haziran 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Kasim 2012 Operation Crossroads 21 Haziran 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Kasim 2012 The Mike Test 25 Haziran 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Kasim 2012 The Soviet Atomic Bomb 25 Haziran 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Kasim 2012 26 Haziran 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Nisan 2020 The Soviet Response 26 Haziran 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Nisan 2020 More accurate than the race metaphor is the observation that if it was a contest at all the Americans walked while the Soviets trotted There was no race but to the extent that there was an arms competition it was almost entirely on the Soviets side first to catch up and then to surpass the Americans 1962 Thinking about the Unthinkable Horizon Press Gerald Segal The Simon amp Schuster Guide to the World Today Simon amp Schuster 1987 p 82 Edwin Bacon Mark Sandle Brezhnev Reconsidered Studies in Russian and East European History and Society Palgrave Macmillan 2003 United Kingdom Nuclear Forces fas org 17 Haziran 1997 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Nisan 2020 China Nuclear Forces fas org 22 Ekim 1997 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Nisan 2020 France Nuclear Forces fas org 16 Agustos 2000 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Nisan 2020 15 Haziran 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Nisan 2020 Ingilizce The End of the Cold War 23 Haziran 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Nisan 2020 Majumdar 1 Mart 2018 Russia s Nuclear Weapons Buildup Is Aimed at Beating U S Missile Defenses The National Interest ABD 21 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Nisan 2020 What s the arms race A short history 23 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Nisan 2020 Trump s call for an arms race flabbergasts nuclear experts 22 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Nisan 2020 Pilkington 24 Aralik 2016 Let it be an arms race Donald Trump appears to double down on nuclear expansion The Guardian 15 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Nisan 2020 Ellyatt 22 Ekim 2018 Gorbachev says Trump s nuclear treaty withdrawal not the work of a great mind CNBC 9 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Nisan 2020 Trump stokes debate about new Cold War arms race The Hill 27 Ekim 2018 28 Ekim 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Nisan 2020 Russia warns about nuclear war possibility Anadolu Ajansi 22 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Eylul 2019 Reichmann 16 Haziran 2019 Here s how many nuclear warheads exist and which countries own them 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Nisan 2020 Global Nuclear Arsenal Declines But Future Cuts Uncertain Amid U S Russia Tensions Radio Free Europe Radio Liberty 17 Haziran 2019 2 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Nisan 2020 Boughton G J 1974 Journal of Interamerican Studies and World Affairs 16th ed Miami United States of America Center for Latin American Studies at the University of Miami Brown A Reform Coup and Collapse The End of the Soviet State 1 Mayis 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC History Retrieved November 22 2012 Cold War A Brief History 27 Agustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde n d Atomic Archive Retrieved November 16 2012 Doty P Carnesale A amp Nacht M 1976 October The Race to Control Nuclear Arms Jones R W 1998 Pakistan s Nuclear Posture Arms Race Instabilities in South Asia Joyce A Bates Graber R Hoffman T J Paul Shaw R amp Wong Y 1989 February The Nuclear Arms Race An Evolutionary Perspective Maloney S M 2007 Learning to love the bomb Canada s nuclear weapons during the Cold War Washington D C Potomac Books May E R n d John F Kennedy and the Cuban Missile Crisis19 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC History Retrieved November 22 2012 Van C M 1993 Nuclear proliferation and the future of conflict New York United States Free Press Konuyla ilgili yayinlar Presidency in the Nuclear Age 18 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde conference and forum at the JFK Library Boston October 12 2009 Four panels The Race to Build the Bomb and the Decision to Use It Cuban Missile Crisis and the First Nuclear Test Ban Treaty The Cold War and the Nuclear Arms Race and Nuclear Weapons Terrorism and the Presidency Dis baglantilarErik Ringmar The Recognition Game Soviet Russia Against the West Cooperation amp Conflict 37 2 2002 pp 115 36 the arms race between the superpowers explained through the concept of recognition Ingilizce