Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Palau (Palauca: Belau), resmî adı ile Palau Cumhuriyeti, Okyanusya'nın batısında bir ada ülkesidir. Mikronezya ile paylaştığı Caroline Adaları'nın batı zincirinde bulunan yaklaşık 340 adadan meydana gelir. Yüzölçümü 466 km²'dir.Koror en kalabalık adadır. Başkent Ngerulmud Koror'un kuzeyinde, Babeldaob adasındaki Melekeok eyaletinde bulunur. Doğuda Mikronezya, güneyde Endonezya ve batıda Filipinler ile deniz sınırı bulunur.
Palau | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
Slogan Rainbow’s End (Türkçe: Gökkuşağının Sonu) | |||||
 | |||||
 | |||||
| Başkent | Ngerulmud | ||||
| En büyük | Koror | ||||
| Resmî dil(ler) | İngilizce, Palauca | ||||
| Tanınan bölgesel dil(ler) | Japonca, , | ||||
| Hükûmet | ABD ile Serbest Birlik Sözleşmesiyle bağlı Başkanlık Sistemi | ||||
| |||||
| Tarihçe | |||||
| |||||
| Yüzölçümü | |||||
• Toplam | 459 km2 (180.) | ||||
| Nüfus | |||||
• 2018 tahminî | 17.907 (224..) | ||||
• 2022 sayımı | 18.233 | ||||
• Yoğunluk | 46,7/km2 | ||||
| GSYİH (SAGP) | 2020 tahminî | ||||
• Toplam | 250 milyon $ (185.) | ||||
• Kişi başına | 14.159 $ (85..) | ||||
| GSYİH (nominal) | 2020 tahminî | ||||
• Toplam | 251 milyon $ (190.) | ||||
• Kişi başına | 14.233 $ (50.) | ||||
| İGE (2019) |  0.826çok yüksek · 50. | ||||
| Para birimi | Amerikan doları (USD) | ||||
| Zaman dilimi | UTC+9 (UTC) | ||||
| Telefon kodu | 680 | ||||
| İnternet alan adı | .pw | ||||
Ülkenin ilk yerleşimcileri günümüzden 3000 yıl önce Güneydoğu Asya adalarından gelen göçmenlerdir. 16. yüzyılda İspanya tarafından keşfedilen adalar, 1574 yılında İspanya Doğu Hint Adaları'na bağlanarak sömürgeleştirildi. 1898'deki İspanyol-Amerikan Savaşı'nın ardından bölgede etkisini yitiren İspanya, 1899 Alman-İspanyol Antlaşması ile adaları Alman İmparatorluğu'na sattı. Palau, I. Dünya Savaşı'na dek Alman Yeni Ginesi'ne bağlı olarak yönetildi. Savaşın ardından ülke Milletler Cemiyeti tarafından Japonya'ya verilerek Güney Pasifik Mandası'na bağlandı. ABD, II. Dünya Savaşı'nda Mariana ve Palau adaları seferiyle adaları Japon İmparatorluğu'nun elinden aldı. Bu seferdeki savaşların en büyüğü, II. Dünya Savaşı'ndaki en kanlı amfibik harekât olan Peleliu Muharebesi'dir. Palau 1947'de diğer Pasifik Adaları'yla birlikte Birleşik Devletler'in yönetimindeki Pasifik Adaları Vesayet Toprakları'na bağlandı. 1979'da bağımsızlık ilan eden Mikronezya'ya katılmayı reddeden Palau 1982 yılında imzalanan Serbest Birlik Sözleşmesi uyarınca 1994'te bağımsızlığını kazandı.
Palau Birleşik Devletler'le serbest ilişki içerisinde olan ve başkanlık sistemi ile yönetilen bir cumhuriyettir. Birleşik Devletler adaları savunma, ekonomi ve sosyal hizmetler konularında desteklemektedir. Yasama gücü çift meclisli Palau Ulusal Kongresi'ndedir. Palau ekonomisi turizm, geçimlik tarım ve balıkçılık üzerine kuruludur. Adaların gayri safî milli gelirinin önemli bir kısmını dış yardımlar oluşturur. Ülke para birimi olarak Amerikan doları kullanmaktadır. Ada kültürü Mikronezya, Melanezya, Asya ve Batı kültürlerinin bir melezidir. Palau halkı Mikronezya, Melanezya ve Avustronezya halklarından köken alır. Ayrıca Japon kökenliler de bulunur. Ülkenin resmi dilleri Palauca (Avustronezya dillerindendir) ve İngilizcedir. Japonca, Sonsorolca ve Tobice bölgesel dil olarak tanınmaktadır.
Ayrıca Palau %55,30 oranla Dünyada obezite oranının en olduğu ikinci bağımsız ülkedir. Bunun en büyük sebebi fast food ve işlenmiş gıdaların aşırı tüketimi olarak gösterilebilir.
Coğrafya
Kuzeyde Palau adlı adalar grubunu, güney batıda Sonsorol, Merir, Pulo Anna ve Tobi adlı küçük mercan adaları ile Helen Resifi'ni kapsar. Yaklaşık 350 adadan oluşmaktadır.
Palau'ya bağlı adalar Caroline Adalarının batı ucunu oluşturur. Yüksekliği 217 m'ye ulaşan Babelthuap Adası 143 km²'lik yüzölçümüyle en büyük adadır. Babelthuap'ın hemen güneyinde yer alan ve yaklaşık 628 m'ye yükselen Koror adası cumhuriyetin başkenti ve nüfusu en büyük yerleşim yeridir. 2007 ye kadar ülkeye başkentlik yapmış ve o yıl ise hükûmet başkenti Ngerulmud'a taşımıştır.
Palau'nun iklimi tropikaldir. Koror adasında yıllık ortalama sıcaklık 28 °C'dir. Yıllık yağış miktarı Koror adasında 3,800 mm, Angaur adasında ise 3,290 mm'dir. Toprağın verimli olduğu Palau adalar grubunun kıyı kesimlerinde Mangrov bataklıkları, iç kesimlerinde ise savanlar, hindistan cevizi ağaçları ve yağmur ormanlarıyla kaplı tepeler vardır.
Tarih
1543'te İspanyol denizci 'un ulaştığı Palau, üç yüz yıldan fazla süreyle İspanyol egemenliğinde kaldı. Palau adalar grubu Mariana ve Caroline adaları ile birlikte 1899'da Almanya'ya satıldı. Japonlar 1914'te ele geçirdikleri Palau adalar grubunda madenciliği, plantasyon tarımını ve ticari balıkçılığı geliştirdiler. II. Dünya Savaşı'nda Japonya'nın önemli bir deniz üssü olan adalar grubu 1944'te ABD kuvvetlerinin eline geçti.
Palau 1947'de ABD denetiminde Birleşmiş Milletler Pasifik Adaları Vesayet Bölgesi'nin bir parçası oldu. Yapılan iki referandumun ardından (1979'da Palau'nun Mikronezya'ya katılması için yapılan referandum sonucunda dil ve kültür farklılıkları yüzünden hayır kararı çıktı.) 1981'de bir anayasa kabul edildi ve aynı yıl seçimler yapıldı. 1981'de iç işlerinde bağımsız bir cumhuriyet olan Palau 1982'de ABD ile Serbest Birlik Sözleşmesi imzaladı. Sözleşmeye göre ABD Palau'da askeri üsler bulundurma hakkına sahip olacak, karşılığında ülkenin güvenlik ve savunmasından sorumlu olacak ve mali yardımda bulunacaktı. 1982'den 1994'e kadar uzanan geçiş sürecinde adadaki küçük, ama güçlü bir azınlık adada sürekli ABD askerî gücü, özellikle nükleer güç bulundurulmasına karşı çıktı ve düzenlenen şiddet eylemlerinde 1985 ve 1988 yıllarında iki ada yöneticisi öldürüldü. 1994'te yapılan halk oylamasında ABD ile yapılan Serbest Birlik Sözleşmesi'nin devamı şartıyla bağımsızlık kararı alındı.
Nüfus
Palau'ya bağlı adaların Okyanusya'nın batı eşiğinde bulunması, çeşitli etnik toplulukların önemli ölçüde birbirine karışmasına yol açmıştır. Palau'nun yerli halkının % 70'ini Mikronezyalılar, Polinezyalılar ve Melanezyalı halklarının birbirlerine karışmasından oluşan Palau halkından oluşur. Adalar grubunda çeşitli Asyalı ve Avrupalı azınlıklar da yaşar. Halkın büyük çoğunluğu Hristiyandır.
Dil
Endonezce ile akraba olan Palauca ve İngilizce resmi diller olup Sonsoral-Tobi dili ve Japonca da azınlık dilleri olarak kabul edilmiştir. Japoncanın Japonya dışında resmi olarak kabul edildiği tek yer Palau'dur.
2015 yılında yapılan araştırmaya göre ülkede Palauca %65.2, Mikronezya Dilleri %1.9, İngilizce %19.1, Filipince %9.9, Çince %1.2, Diğer %2.8 oranlarında konuşulmaktadır.
Yazı sistemi; 1970 yılında Hawaii Üniversitesi ile birlikte çalışan Palau İmla Komitesi, Latin alfabesi temelli bir Palau alfabesi oluşturdu. II. Dünya Savaşı sırasında Japon işgalinin etkisiyle bir süre Katakana da kullanılmıştır.
Ekonomi
Palau'da Turizm ve balıkçılık yaygın ekonomik etkinliklerdir. Tarım ve hayvancılık faaliyetleri geçimlik olarak yapılır. Adalar arasındaki ulaşım büyük ölçüde hava ve deniz yolu ile yapılır. Koror Adası köprüyle Babelthuap'a, geçitlerle de Arakabesan ve Malakal adalarına bağlanır. Mikronezya, Guam, Filipinler ve Avustralya'ya hava yolu bağlantısı vardır.
Yönetsel koşullar
Yürütme gücünün başında, 4 yıl için halk tarafından seçilen bir başkan bulunur. Başkan hem devlet hem hükûmet başkanı sayılır. Yasama organı olan Palau Ulusal Kongresi 16 üyeli Temsilciler Meclisi ve 9 üyeli senatodan oluşur.
Kaynakça
- ^ a b "Report for Selected Countries and Subjects". www.imf.org. 29 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ocak 2021.
- ^ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. ss. 343-346. ISBN . 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
- ^ "Statistical Yearbook 2015" 29 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Republic of Palau Bureau of Budget and Planning Ministry of Finance (2016-02-01). Retrieved on 2018-08-21.
- ^ Clark, Geoffrey; Anderson, Atholl; Wright, Duncan (2006). "Human Colonization of the Palau Islands, Western Micronesia". Journal of Island & Coastal Archaeology. 1 (2): 215-232. doi:10.1080/15564890600831705.
- ^ Smith, Alexander D. (2017). "The Western Malayo-Polynesian Problem". Oceanic Linguistics. 56 (2): 435-490. doi:10.1353/ol.2017.0021.
- ^ Gypton, Jeremy (2004). . Military History Online. Military History Online, LLC. 3 Haziran 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2018.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Palau Palauca Belau resmi adi ile Palau Cumhuriyeti Okyanusya nin batisinda bir ada ulkesidir Mikronezya ile paylastigi Caroline Adalari nin bati zincirinde bulunan yaklasik 340 adadan meydana gelir Yuzolcumu 466 km dir Koror en kalabalik adadir Baskent Ngerulmud Koror un kuzeyinde Babeldaob adasindaki Melekeok eyaletinde bulunur Doguda Mikronezya guneyde Endonezya ve batida Filipinler ile deniz siniri bulunur PalauBeluu er a Belau Palauca Republic of Palau Ingilizce Palau CumhuriyetiBayrakSlogan Rainbow s End Turkce Gokkusaginin Sonu Milli mars source source track track track BaskentNgerulmudEn buyukKororResmi dil ler Ingilizce PalaucaTaninan bolgesel dil ler Japonca HukumetABD ile Serbest Birlik Sozlesmesiyle bagli Baskanlik Sistemi BaskanSurangel Whipps Jr Tarihce Cumhuriyet ilani1 Ocak 1981 Serbest Birlik Sozlesmesi1 Ekim 1994Yuzolcumu Toplam459 km2 180 Nufus 2018 tahmini17 907 224 2022 sayimi18 233 Yogunluk46 7 km2GSYIH SAGP 2020 tahmini Toplam250 milyon 185 Kisi basina14 159 85 GSYIH nominal 2020 tahmini Toplam251 milyon 190 Kisi basina14 233 50 IGE 2019 0 826 cok yuksek 50 Para birimiAmerikan dolari USD Zaman dilimiUTC 9 UTC Telefon kodu680Internet alan adi pw Ulkenin ilk yerlesimcileri gunumuzden 3000 yil once Guneydogu Asya adalarindan gelen gocmenlerdir 16 yuzyilda Ispanya tarafindan kesfedilen adalar 1574 yilinda Ispanya Dogu Hint Adalari na baglanarak somurgelestirildi 1898 deki Ispanyol Amerikan Savasi nin ardindan bolgede etkisini yitiren Ispanya 1899 Alman Ispanyol Antlasmasi ile adalari Alman Imparatorlugu na satti Palau I Dunya Savasi na dek Alman Yeni Ginesi ne bagli olarak yonetildi Savasin ardindan ulke Milletler Cemiyeti tarafindan Japonya ya verilerek Guney Pasifik Mandasi na baglandi ABD II Dunya Savasi nda Mariana ve Palau adalari seferiyle adalari Japon Imparatorlugu nun elinden aldi Bu seferdeki savaslarin en buyugu II Dunya Savasi ndaki en kanli amfibik harekat olan Peleliu Muharebesi dir Palau 1947 de diger Pasifik Adalari yla birlikte Birlesik Devletler in yonetimindeki Pasifik Adalari Vesayet Topraklari na baglandi 1979 da bagimsizlik ilan eden Mikronezya ya katilmayi reddeden Palau 1982 yilinda imzalanan Serbest Birlik Sozlesmesi uyarinca 1994 te bagimsizligini kazandi Palau Birlesik Devletler le serbest iliski icerisinde olan ve baskanlik sistemi ile yonetilen bir cumhuriyettir Birlesik Devletler adalari savunma ekonomi ve sosyal hizmetler konularinda desteklemektedir Yasama gucu cift meclisli Palau Ulusal Kongresi ndedir Palau ekonomisi turizm gecimlik tarim ve balikcilik uzerine kuruludur Adalarin gayri safi milli gelirinin onemli bir kismini dis yardimlar olusturur Ulke para birimi olarak Amerikan dolari kullanmaktadir Ada kulturu Mikronezya Melanezya Asya ve Bati kulturlerinin bir melezidir Palau halki Mikronezya Melanezya ve Avustronezya halklarindan koken alir Ayrica Japon kokenliler de bulunur Ulkenin resmi dilleri Palauca Avustronezya dillerindendir ve Ingilizcedir Japonca Sonsorolca ve Tobice bolgesel dil olarak taninmaktadir Ayrica Palau 55 30 oranla Dunyada obezite oraninin en oldugu ikinci bagimsiz ulkedir Bunun en buyuk sebebi fast food ve islenmis gidalarin asiri tuketimi olarak gosterilebilir CografyaKuzeyde Palau adli adalar grubunu guney batida Sonsorol Merir Pulo Anna ve Tobi adli kucuk mercan adalari ile Helen Resifi ni kapsar Yaklasik 350 adadan olusmaktadir Palau ya bagli adalar Caroline Adalarinin bati ucunu olusturur Yuksekligi 217 m ye ulasan Babelthuap Adasi 143 km lik yuzolcumuyle en buyuk adadir Babelthuap in hemen guneyinde yer alan ve yaklasik 628 m ye yukselen Koror adasi cumhuriyetin baskenti ve nufusu en buyuk yerlesim yeridir 2007 ye kadar ulkeye baskentlik yapmis ve o yil ise hukumet baskenti Ngerulmud a tasimistir Palau nun iklimi tropikaldir Koror adasinda yillik ortalama sicaklik 28 C dir Yillik yagis miktari Koror adasinda 3 800 mm Angaur adasinda ise 3 290 mm dir Topragin verimli oldugu Palau adalar grubunun kiyi kesimlerinde Mangrov batakliklari ic kesimlerinde ise savanlar hindistan cevizi agaclari ve yagmur ormanlariyla kapli tepeler vardir Tarih1543 te Ispanyol denizci un ulastigi Palau uc yuz yildan fazla sureyle Ispanyol egemenliginde kaldi Palau adalar grubu Mariana ve Caroline adalari ile birlikte 1899 da Almanya ya satildi Japonlar 1914 te ele gecirdikleri Palau adalar grubunda madenciligi plantasyon tarimini ve ticari balikciligi gelistirdiler II Dunya Savasi nda Japonya nin onemli bir deniz ussu olan adalar grubu 1944 te ABD kuvvetlerinin eline gecti Palau 1947 de ABD denetiminde Birlesmis Milletler Pasifik Adalari Vesayet Bolgesi nin bir parcasi oldu Yapilan iki referandumun ardindan 1979 da Palau nun Mikronezya ya katilmasi icin yapilan referandum sonucunda dil ve kultur farkliliklari yuzunden hayir karari cikti 1981 de bir anayasa kabul edildi ve ayni yil secimler yapildi 1981 de ic islerinde bagimsiz bir cumhuriyet olan Palau 1982 de ABD ile Serbest Birlik Sozlesmesi imzaladi Sozlesmeye gore ABD Palau da askeri usler bulundurma hakkina sahip olacak karsiliginda ulkenin guvenlik ve savunmasindan sorumlu olacak ve mali yardimda bulunacakti 1982 den 1994 e kadar uzanan gecis surecinde adadaki kucuk ama guclu bir azinlik adada surekli ABD askeri gucu ozellikle nukleer guc bulundurulmasina karsi cikti ve duzenlenen siddet eylemlerinde 1985 ve 1988 yillarinda iki ada yoneticisi olduruldu 1994 te yapilan halk oylamasinda ABD ile yapilan Serbest Birlik Sozlesmesi nin devami sartiyla bagimsizlik karari alindi NufusPalau ya bagli adalarin Okyanusya nin bati esiginde bulunmasi cesitli etnik topluluklarin onemli olcude birbirine karismasina yol acmistir Palau nun yerli halkinin 70 ini Mikronezyalilar Polinezyalilar ve Melanezyali halklarinin birbirlerine karismasindan olusan Palau halkindan olusur Adalar grubunda cesitli Asyali ve Avrupali azinliklar da yasar Halkin buyuk cogunlugu Hristiyandir DilEndonezce ile akraba olan Palauca ve Ingilizce resmi diller olup Sonsoral Tobi dili ve Japonca da azinlik dilleri olarak kabul edilmistir Japoncanin Japonya disinda resmi olarak kabul edildigi tek yer Palau dur 2015 yilinda yapilan arastirmaya gore ulkede Palauca 65 2 Mikronezya Dilleri 1 9 Ingilizce 19 1 Filipince 9 9 Cince 1 2 Diger 2 8 oranlarinda konusulmaktadir Yazi sistemi 1970 yilinda Hawaii Universitesi ile birlikte calisan Palau Imla Komitesi Latin alfabesi temelli bir Palau alfabesi olusturdu II Dunya Savasi sirasinda Japon isgalinin etkisiyle bir sure Katakana da kullanilmistir EkonomiPalau da Turizm ve balikcilik yaygin ekonomik etkinliklerdir Tarim ve hayvancilik faaliyetleri gecimlik olarak yapilir Adalar arasindaki ulasim buyuk olcude hava ve deniz yolu ile yapilir Koror Adasi kopruyle Babelthuap a gecitlerle de Arakabesan ve Malakal adalarina baglanir Mikronezya Guam Filipinler ve Avustralya ya hava yolu baglantisi vardir Yonetsel kosullarYurutme gucunun basinda 4 yil icin halk tarafindan secilen bir baskan bulunur Baskan hem devlet hem hukumet baskani sayilir Yasama organi olan Palau Ulusal Kongresi 16 uyeli Temsilciler Meclisi ve 9 uyeli senatodan olusur Kaynakca a b Report for Selected Countries and Subjects www imf org 29 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ocak 2021 Human Development Report 2020 The Next Frontier Human Development and the Anthropocene PDF United Nations Development Programme 15 Aralik 2020 ss 343 346 ISBN 978 92 1 126442 5 15 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 16 Aralik 2020 Statistical Yearbook 2015 29 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Republic of Palau Bureau of Budget and Planning Ministry of Finance 2016 02 01 Retrieved on 2018 08 21 Clark Geoffrey Anderson Atholl Wright Duncan 2006 Human Colonization of the Palau Islands Western Micronesia Journal of Island amp Coastal Archaeology 1 2 215 232 doi 10 1080 15564890600831705 Smith Alexander D 2017 The Western Malayo Polynesian Problem Oceanic Linguistics 56 2 435 490 doi 10 1353 ol 2017 0021 Gypton Jeremy 2004 Military History Online Military History Online LLC 3 Haziran 2004 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mart 2018