Park Otel istanbul un Beyoğlu ilçesindeki bir oteldi 1930 1979 yılları arasında hizmet veren otel Osmanlı Devleti

Park Otel, İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki bir oteldi. 1930-1979 yılları arasında hizmet veren otel, Osmanlı Devleti'nin son döneminde Hariciye Konağı olarak hizmet vermiş olan tarihî bir yapıda bulunmaktaydı.

Park Otel
Genel bilgiler


Eski ad(lar)	İtalyan Nezareti Konağı Hariciye Nezareti Konağı Tevfik Paşa Konağı
Tür	Konak / otel
Mimari tarz	Neoklasik
Konum	Beyoğlu, İstanbul, Türkiye
Koordinatlar	41°02′06″K 28°59′18″D / 41.03500°K 28.98833°D / 41.03500; 28.98833
Tamamlanma	1930
Kapanma	1979
Yıkılma	1986

Mustafa Kemal Atatürk başta olmak üzere İstanbul'u ziyaret eden tanınmış kimseleri ağırlayan otel, konaklama hizmetinin yanı sıra İstanbullular için lokanta ve pastane hizmeti sunmaktaydı. Otel, sanat ve edebiyat çevresinin otelin lokanta ve barında bir araya gelmesi ve şair Yahya Kemal'in 16 yıl boyunca otelde yaşaması ile Türk edebiyat tarihinde yer almıştır.

Park Otel, ev sahipliği yaptığı balolar, danslı çay saatleri gibi etkinlikler İstanbul'da kentli nüfusun Batılı hayatı deneyimlemesinde rol oynamış ve cumhuriyet dönemi edebiyatçılarının eserlerine konu olmuştur.

Türkiye'de otel işletmeciliğinin yeni bir meslek olarak toplumda kabulü, garsonluk mesleğinin Türk gençlerine öğretilip yaygınlaştırılmasında Park Otel öncü rol oynamıştır.

Otelin 1979'da kapanmasından sonra geçirdiği dönem, yapının mimarlık tarihi ve İstanbul şehircilik belleği açısından önemli bir sembol hâline gelmesine sebep oldu. 1986 yılında tamamen yıktırılan tarihî yapının yerinde 33 katlı yeni bir otel inşa edilmesi girişimi, söz konusu yapının İstanbul silüetine etkisi nedeniyle tepki çekti ve uzun süre kentin gündeminde kaldı. Tarihî Park Otel'in yerine başlayan yeni yüksek otel inşaatı 1994'te durduruldu ve inşaattın 17 katı yıkıldı. Geriye kalan kısım kentin ortasında, metruk, devasa, anıtsal bir yapı olarak yıllarca kaldı.

Günümüzde Park Otel'in yerinde 2013 yılında inşası tamamlanan başka bir otel yapısı bulunur.

Tarihi

Elçilik konağı

Park Otel'in yerinde inşa edilen ilk yapı, İtalyan Büyükelçisi Baron Alberto Blanc'ın kendi imkânlarıyla 1890 yılında yaptırdığı 60 odalı konaktır. Gümüşsuyu tepesinin Marmara Denizi ve Boğaz manzarasına hâkim bir sırtta inşa edilen konak, büyük ölçüde ahşap malzeme ile inşa edilmiş üç katlı neoklasik üslupta eklektik bir yapıydı. Kimi kaynaklara göre inşaatın tüm masrafları Baron Blanc'ın Amerikalı bir milyoner olan eşi tarafından karşılanmıştır. Konak, bir süre elçilik konutu olarak kullanıldı.

Baron Blanc ülkesine çağrıldıktan sonra konağı Sultan Abdülhamid 1897 yılında Osmanlı Devleti adına satın aldı ve Hariciye Nazırlarının oturması için tahsis etti. 1895'te Hariciye Nazırı olarak atanan Ahmet Tevfik Paşa konağa yerleşti.

Hariciye Nezâreti lojmanı

Ahmet Tevfik Paşa'nın,1897'deki Tesalya Harbi'ni sonlandıran barış anlaşmasını imzalamasının ardından padişah Sultan Abdülhamid, kendi tapulu malı olan bu konağı Tevfik Paşa'ya hediye etmiştir. II. Abdülhamid'in bizzat eliyle tapuyu teslim ettiği Tevfik Paşa, Paşa'nın 13 yıl boyunca kesintisiz Hariciye Nazırlığı görevi sırasında ailesi ile konakta ikâmet etti. Konağın mülkiyeti kendisine geçince Ahmet Tevfik Paşa yapının ahşap olan parmaklıklarını ve sokak kapılarını Tophane'deki dökümhanede demirden döktürerek değiştirmiş ve bu parmaklıklar doksan yıl boyunca kullanılmıştır.

20. yüzyılda Osmanlı toplumunun sosyal yaşamında yaşanan değişimlerin ilk örnekleri, Hariciye Nezâreti olduğu dönem bu konakta görülmekteydi. Örneğin Şefik Okday'ın Büyükbabam Son Sadrazam Ahmed Tevfik Paşa adlı kitabına göre, Tevfik Paşa'nın oğlunun konaktaki düğünü, kadınlarla erkeklerin bir arada bulunduğu ilk modern Osmanlı düğünüydü.

1909'da 31 Mart İsyanı sırasında sadrazam olan Tevfik Paşa, Sultan Mehmet Reşat'ın tahta çıkmasından sonra Londra Büyükelçisi olarak görevlendirildi. Kendisine konağı jest olarak geri vermesi teklif edildiyse de bunu kabul etmedi ve Londra'ya gitmeden önce konağı Hariciye Nezâretine kiraladı. Bir süre Hariciye Nazırı Mehmed Rifat Paşa'nın ikamet ettiği konak, Said Naim Duhani'nin Eski Evler Eski İnsanlar: XIX. Yüzyıl Sonunda Beyoğlu’nun Sosyal Topografisi kitabına göre önemli buluşmalara ve diplomatik olaylara sahne olmuştur. 23 Temmuz 1908 tarihinde konakta verilen yemek, Osmanlı diplomasi tarihinin ilk diplomatik yemeği olarak bilinir.

1911 yılında Hariciye Nazırlığına terfii eden Mustafa Asım Bey ve ailesi Kasım 1911'de Tevfik Paşa Konağı'na yerleşti. İleride Türkiye'de erken cumhuriyet döneminin ilk kadın mimarlarından biri ve ilk kadın millî yüzücülerden olacak kızları Leyla, 23 Kasım 1911'de konakta doğdu. Hariciye Nazırı Asım Bey konağa yerleştiğinde, eşinin isteği üzerine çatı katına bir çamaşırlık ve özel bir baca yaptırdı. Baca ahşap çatının tutuşmasına neden oldu ve 30 Mart 1912'de çıkan yangında konağın ahşap kısımları içinde değerli eşyalarla birlikte yandı.

1914 yılında I. Dünya Savaşı başladığında İstanbul'a dönen Tevfik Paşa, ailesi ile birlikte konağın sağlam kalan taş kısmına yerleşti.

Otel

Tevfik Paşa'nın eşi Elisabeth Tschumi (sonraki adı Afife Okday Hanım), 1918 yılında savaş bittikten sonra konağı otele dönüştürmeyi önerdi. Otel projesinin ilk taslaklarını Tevfik Paşa'nın savaştan dönen subay oğlu Ali Nuri Bey çizdi. Aile, otel inşaatını kendi sermayeleri ile yaptırdı.

Konağın yangından kurtulan kâtipler dairesinin çatı katının tavanı üç metreye yükseltilip, yanan kısma ise bir oda eninde 4 katlı bir bina eklenerek ilk otel inşa edildi. Otel, 1930 yılında 24 oda kapasiteli olarak “En güzel deniz manzarası" anlamına gelen Miramare adıyla, hizmete girdi. Birkaç kez farklı işletmecilere kiraya verilen otel, lokantacı Aram Hıdır yönetiminde Park Otel adıyla üne kavuştu. 'Park Otel' adı, bahçesinde bulunan çocuk parkından dolayı Ahmet Tevfik Paşa'nın torunu Şefik Oktay'ın önerisi ile verildi.

1934 ve 1936 yıllarında otele kırkar adet oda eklendi. İstanbul'da Tokatlı adlı üç lokantası olan Aram Hıdır, Park Otel'e çok seçkin bir lokanta yaptı. Otelin, ilk personel kadrosu Ermeni ve Rumlardan oluşan bir barı, gece kulübü ve pastanesi de bulunuyordu. Cumhuriyet dönemindeki milliyetçi duygular nedeniyle eski sadrazam konağında Ermeni ve Rumların çalışması eleştiri konusu olmuş, Tevfik Paşa'nın ısrarı ile Türk garsonlar işe alınmıştır. Böylece Park Otel, Türk toplumunca garsonluk yapmanın ayıp sayıldığı bir dönemde gençlerin bu mesleği öğrenmesinde etkili olmuştur. Türkiye'de henüz garsonluk ve otelcilik alanında meslek okullarının bulunmadığı II. Dünya Savaşı sonrası dönemde konaklama sektöründeki hizmet kalitesini yükseltmek üzere Otelciler ve Lokantacılar Cemiyeti ile İstanbul Belediyesi'nin girişimiyle düzenlenen garsonluk kursları Park Otel'de gerçekleştirilmiştir

Otel, İstanbul'a gelen konukları ağırlamanın yanısıra, lokantası, pastanesi ve barı ile İstanbul halkı için bir dinlenme ve eğlenme mekânı olarak hizmet verdi. Dönemin modernleşme sürecinde önemli yeri olan dans, müzik, sosyalleşme, yeni yeme içme kuralları gibi konularda Batılı yaşam tarzını deneyimleme fırsatı sunan bir uygulama alanı oldu.

Özellikle lokanta kısmının birinci sınıf orkestrası ve yemekleriyle ün kazanan otel, sık sık Mustafa Kemal Atatürk'ü ağırladı. İstanbul'a geldiğinde kendi yatında kalan VIII. Edward, Park Otel'de Atatürk ile beraber yemek yemiştir. Yahya Kemal, ömrünün 1942-1958 arasındaki son 16 yılını bu otelde geçirdi. 1941-1946 yılları arasında 75 numaralı, daha sonra 165 numaralı odada yaşadı. Otelde sıklıkla konaklayan Adnan Menderes, İstanbul'da giriştiği imar hareketleri ile ilgili görüşmelerini otelde yürütmüş ve toplu yemeklerini otelde vermiş; Park Otel için "ikinci evim" demiştir.

Taksim yönüne doğru giderek büyüyen otelin oda sayısı 1950'lerde 213'e çıktı. Yeni yatırımların çoğunu yapan Aram Hıdır'ın hisse payı %60'a ulaştı. Türkiye’deki ilk beş yıldızlı otel olan Hilton Hotel'in 1955'te inşa edilmesinden sonra İstanbul'a gelen turist sayısı artmış; başta bu durumdan olumlu etkilenen Park Otel, İstanbul'da daha konforlu ve ucuz yeni otellerin sayısı arttıkça müşterilerini kaybetmiştir. Aram Hıdır, 1979 yılında oteli kapama kararı aldı. Tüm eşyaları satılan otel, TURAŞ A.Ş. tarafından satın alındı.

Tarihî yapının yıkılması

Anıtlar Yüksek Kurulu otelin devredilmeden önce 1978 yılında, Park Otel'in tarihî anısına karşın, korunması gerekli yapı statüsüne girmediğine ve yıkılabileceğine dair karar almıştı. Otel yıkıldıktan sonra yerine yeni yapılacak yapı ile ilgili yasalar, verilen izinler ve yerine inşa edilecek yapıya karşı çıkanların tepkileri nedeniyle 1978-1993 arasında Park Otel sıklıkla gündeme geldi.

1979-1980 yıllarındaki yüksek enflasyon sebebi ile inşaat yapılmadı. TURAŞ şirketi 1981 yılında Mengerler adlı şirket tarafından satın alındı. 1982 yılında proje çalışmalarına başlandı. 1983 yılında otelin korunması ve restorasyonuna dair karar alınınca, yeni projeler ve öneriler belediye başkanları, imar büroları, belediye meclisleri ve Anıtlar Yüksek Kurulu arasında gidip geldi.

Otelin yapılacağı parseller Temmuz 1984’te Turizm Merkezi ilan edildi. Otelin sahibi Mengerler Holding, yerine beş yıldızlı 28 katlı yeni bir otel inşa etmek amacıyla tarihî binayı 1986 yılında tamamen yıktırdı. 1987'de Sürmeli Oteller zincirinin sahibi Yalçın Sürmeli tarafından satın alındı.

Belediye Başkanı Bedrettin Dalan'ın belediye meclisine sunmadan imzaladığı bir kararla 20 Haziran 1988'de Park Otel'in yerine 33 katlı bir bina inşa edilmesi izni verildi.

Yeni inşaat tartışmaları ve kaçak katların yıkımı

Ayaspaşa semtinin sokaklarından birisi olan Ağa Çırağı Sokağı'nın satılıp otelin içine katılması, inşaatın tepki uyandıran detaylarından birisi oldu. Semt sakinleri örgütlendi ve bir hukuk savaşı verildi. Çevrede yaşayan ve 100 metrekare bir mülkiyete sahip bir ailenin açtığı dava sonucu 1989'da inşaat mühürlendi. Ancak iki ay sonra aynı mahkeme yürütmeyi durdurma kararını kaldırdı. Bu ilk mühürlemeden sonra inşaat defalarca kez mühürlendi.

Temmuz 1993’te Beyoğlu, "kentsel sit alanı" ilan edilince bölgeyle ilgili planlar hükümsüz hâle geldi. Binanın, yüksekliği Alman Konsolosluğu'nu geçen katlarının yıkılması (82 ve 65 metre olan blokların 47 metreye düşürülmesi) için 29 Kasım 1993'te düzenlenen törenle yıkım başladı. Yıkım, dört ay sonunda tamamlandı.

Yeni proje

Park Otel'in yerinde günümüzde bulunan otel

Yıkılan tarihî Park Otel'in yerine 33 katlı bir otel olarak yapımına başlanan ancak 17 katı yıkılan bina yıllarca atıl kaldı; şehir silüetinde kirlilik yaratan ve bulunduğu mahalle içinde de güvenlik problemi yaratan sorunlu bir yapı oldu.

İnşaatı 22 yıldır durmuş olan otel, rezidans ve alışveriş merkezi yapılmak üzere 2005 yılında tarafından satın alındı. Ancak eski Park Otel'i rezidans ve alışveriş merkezi yapma planı kabul edilmedi.

Metruk halde kalmaya devam eden otel, 2010 yılında CVK Madencilik Şirketi'ne satıldı ve yeni bir otel projesi hazırlandı. Projenin, İstanbul silüeti ile mümkün olduğunca bütünleşmesi ve mevcut binaya müdahaleyi en aza indirecek şekilde yeniden düzenlemesi önerileri doğrultusunda hazırlanan çalışma onaylandı.

Turgut Alton Mimarlık tarafından hazırlanan projeler, otel sahiplerinin kendi bünyelerinde kurdukları mimari ofis tarafından yürütüldü. İnşaat, Danıştay'ın daha önce aldığı karardaki Alman Konsolosluğu seviyesinin üstünde kalan üç katın yıkılmasıyla başladı. İki yıl süren inşaatın ardından "CVK Bosphorus Otel" adıyla inşaat açıldı.

CVK Bosphorus Otel'de 378 otel odası ve 60 rezidans dairesi bulunur. 1988 yılında dönemin yatırımcılarına satılması ile büyük tepki çeken Ağa Çırağı Sokağı, yeni yapılan projede iz olarak korunmuş ve yaya geçişine tekrar açılmıştır. 1942-1958 yılları arasında otelde uzun süre konaklamış olan Yahya Kemal adına otel içerisinde bir kütüphane yapılmış ve Yahya Kemal için özel bir sergi alanı oluşturulmuştur. Otelde her kat valide sultanlara atfedilmiştir ve valide sultanlar misafirlere lobideki tabloları ve yaşam öyküleriyle anlatılır.

Mimarisi

19. yüzyılda Gümüşsuyu tepesinin denize bakan İtalyan büyükelçi Baron Alberto Blanc tarafından yaptırılmış konak, neoklasik üslupta inşa edilmiş kâgir bir yapı idi. Üç katlı ve altmış odalı konak, İtalya'daki yazlık sarayların cephe düzeni örnek alınarak inşa edilmiştir.

İstanbul Resim Heykel Müzesi arşivinde, Leyla Turgut Terekesi Fotoğraflar Dosyasında bulunan 16 fotoğraftan yapı hakkında bazı bilgiler edinmek mümkün olmuştur. Fotoğraflarda, yapının dikdörtgen bir plan şemasına sahip olduğu görülür.

İtalyan büyükelçiliği olarak yapılmış binanın her bir katında farklı bir cephe düzenlemesi yapılmıştır. Cephenin birinci ve ikinci katındaki balkonlar, tepede üçgen alınlıkla bitirilmiştir. Her iki kattaki balkonların iki yanında dörder adet pencere vardır. Birinci kattaki pencereler dikdörtgen çerçeveli üçgen alınlıklarla sonlandırılmıştır. Giriş kat cephesi, daha sade bir görünümdedir.

Ortadaki konutun iki yanında, giriş ve birinci kat düzeyinde simetrik sağ ve sol kanatlar eklenmiştir, kanatların müştemilat olarak tasarlandığı düşünülür. Çatı, parapet duvarları ile çevrelenmiştir. Parapet duvarlarının ardında, kiremit kaplı kırma çatı bulunur.

Edebiyat eserlerinde Park Otel

Refik Halid Karay, romanlarında yüksek zümre mensuplarının vakit geçirdikleri süslü otellerden bahsetmiştir ve Park Otel, onun pek çok romanında yer verdiği bir mekândır.Ekmek Elden Su Gölden romanında olaylar Park Oteli'nin pastanesinde başlar. Sonuncu Kadeh’te Park Oteli ve Park Pastanesi, Murad Naci'nin sık gittiği mekânlardan biridir. Ayın Ondördü’nde Park Pastanesi, Rayiha’nın Rıdvan'ın buluştukları mekândır. Bugünün Saraylısı'nda Ayşen, Park Pastanesi’nin müdavimidir. Bizim Hayatımız, Dört Yapraklı Yonca roman kahramanlarının Park Oteli'nde vakit geçirdikleri Refik Halid romanlardandır. Park Oteli'nin pastanesine gitmek, Karay'ın roman kahramanları bir saygınlık meselesidir.

Peyami Safa'nın Yalnızız romanının kahramanı Paris hayaliyle yanıp tutuşan Meral, arkadaşı Feriha ile Park Otel'de buluşur.

Safiye Erol'un Ciğerdelen romanında Park Otel, Cangüzel’in eski kocası Haşmet Bey'in öğle yemeği mekanıdır. Romancı, bu eserde Park Otel'i toplumun değişen yüzünü ve kaybolan değerlerini anlatmada kullanır

Romancı Selim İleri, Park Otel lokantasını İstanbul Lale ile Sümbül adlı eserinde şu cümlelerle tasvir etmiştir:

“

Park Oteli’nin geniş bahçesi, büyük cam kapılar, o kadar geniş, mermer sütunlu antre ve benim şatafatlı bir lokantada ilk akşam yemeğim. Otelin yüksek tavanlı yemek salonuna giriyoruz. Küçük bir orkestra duyulur duyulmaz çalıyor. Masalar birbirine uzak yerleştirilmiş. Garsonlar koşuşuyorlar. Nefti P ve O amblemli beyaz porselen tabaklar, gümüş çatal bıçak...

”

Park Otel, bir bellek mekanı olarak Erendüz Atasü'nün bir öyküsünde şu şekilde yer almıştır: Anne-babasının evlilik töreninin yapıldığı Park Otel’i bulmak için Beyoğlu’na gelen bir kadına bir duvar şöyle seslenir:

“

Bilmez misin ki insanların belleği bulanıklaştı mı, yapılar çürür. Biz insanların belleğinin yansımalarından başka neyiz ki... Kimse anımsamıyorsa, belki de yıkılmıştır Park Otel”

”

Edebiyatçı ve sanatçı mahfili olarak Park Otel

Yahya Kemal ve Park Otel

Park Otel, otelin işletmecisi ile dost olan ve ömrünün son 16 yılını burada geçiren Yahya Kemal ile özdeşleşmiş bir mekândır. Otel, şair Yahya Kemal'i görmeye, onunla edebiyat, şiir ve tarih sohbetleri yapmaya gelenler sayesinde edebiyat, sanat ve özellikle de şiir sohbetlerinin yapıldığı bir toplantı mekanı haline gelmiştir. Onu ziyaret edip çeşitil konularda sohbet edenlerden bazıları şu kişilerdir:Ahmet Hamdi Tanpınar, Baki Süha Edipoğlu, Cahit Tanyol, Fuat Bayramoğlu, Hilmi Ziya Ülken, Münir Nurettin Selçuk, Mustafa Şekip Tunç, Nihad Reşat Belger, Nihad Sami Banarlı, Süheyl Ünver, Vehbi Eralp. Yazar Sermet Sami Uysal, 1955-1958 yıllarında Yahya Kemal Beyatlı’yla Park Otel’de yaptığı sohbetleri, Değişik Yanlarıyla Yahya Kemal (2009) adlı kitap toplamıştır.

Yahya Kemal, yıllar boyunca şiirlerini Park Otel'deki odasında yazdı ve kendisini ziyarete gelen dostları ve hayranlarını odasında ağırladı. İstanbul Kız Lisesi öğrencileri arasında yapılan bir anket sonucunda "İstanbul'u şiirde en güzel terennüm eden şair" seçilmesi dolayısıyla kendisine sunulan plaketi 1954'te Park Otel salonlarında yapılan bir törenle kabul etti.

Yahya Kemal'in hangi odada kaldığı hakkında birkaç kaynakta farklı bilgiler vardır. Şairin hayatını yazan Kâzım Yetiş, onun 1941-1946 yılları arasında 75 numaralı odada; elçilik görevi ile 1947'de Pakistan'a gidip döndükten sonra 1958’de ölümüne kadar, 165 numaralı odada kaldığını belirtmiştir.Nihâd Sami Banarlı’ya oda numarası 75 olduğunu, daha sonra 175 olduğunu yazar; diğer kaynaklarda ise oda numarası 165 olarak belirtilir.

Şairin ölümünden sonra kurulan Yahya Kemal Enstitütüsü,17 Ocak 1960'da enstitünün ilk mekanı olan Fatih Başkurşunlu Medresesi'nde Yahya Kemal Müzesi'ni kurdu. Yazarın Park Otel'deki odasında kalan eşyaları, kitapları, fotoğrafları ölümünden sonra yakınları tarafından, Park Otel'deki odasında bulunan yazı masası da otel yönetimi tarafından müzeye bağışlandı.

Park Otel'in yerine yapılan CVK Park Bosphorus adlı yeni otelde onun anısını yaşatmak için "Yahya Kemal Beyatlı Kütüphanesi" adı verilen 600 kitaplık bir kütüphane oluşturulmuştur. Kütüphane, İstanbul'u, Osmanlı tarihi, kültür ve mimarisini anlatan farklı dilde eserleri içerir.

Park Otel'de buluşan diğer edebiyatçı ve sanatçılar

Park Otel’in bar, lokanta ve pastanesi, birçok edebiyatçı ve sanatçının bir araya geldikleri edebiyat ve sanat sohbetleri yaptıkları bir mekandı. Bu edebiyat ve sanatçılar arasında otelin bahçesinde 1968'in yaz aylarında buluşan Faruk Nafiz Çamlıbel, Halil Soyuer ile Sabri Esat Siyavuşgil ; otelin barında şiir, sinema sohbeti yapan Özdemir Asaf, Ahmet Oktay, Güner Sümer, Demir Özlü, ; Oktay Akbal ile otelin pastanesine gittiklerini aktaran Fethi Naci bulunur.

Hakkındaki eserler

İstanbul’un Eski Meşhur Otelleri: Park Otel’e Ait Hatıralar (1960), Hüsnü Sadık Durukal
Park Otel Olayı (1992), Remzi Gökdağ

Kaynakça

^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Çevik, Begüm (2019). "Kentsel imge ve siluet bağlamında park otel ve çevresinin tarihsel dönüşümü". Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü yüksek lisans tezi. 29 Ocak 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Ocak 2022.
^ Özalp, Seçil (2017). "İstanbul'da neoliberal kentleşme dinamikleri: Kamu yararı ve kentsel rejim analizi". İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü doktora tezi.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j İgüs, Esma; Terekesi, Turgut (1 Nisan 2011). "MSGSÜ İstanbul Resim Heykel Müzesi Arşivi Leyla Turgut Terekesi Fotoğraflarıyla Hariciye Nezareti (Tevfik Paşa) Konağı". MSGSÜ Sosyal Bilimler (3): 65-76. ISSN 1309-4815.
^ ^a ^b "Gümüşsuyu Park Otel". Turanakinci.com sitesi. 13 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Ocak 2022.
^ İgüs, Esma (24 Ekim 2023). "Mimar Olmak Ya da Kadın Olmak Tezahürleriyle, Cumhuriyetin İlk Kadın Mimarlarından Leyla Asım Turgut". Vakanüvis - Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi. 8 (Dr. Recep Yaşa’ya Armağan): 2730-2777. doi:10.24186/vakanuvis.1341640. ISSN 2149-9535. 30 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Mayıs 2024.
^ ^a ^b ^c Çiçek, Dönüş; Kozak, Nazmi (1 Aralık 2022). "İstanbul Park Otel (1930 - 1979)". Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi. 33 (2): 19-29. doi:10.17123/atad.987464. ISSN 1300-4220. 22 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Mayıs 2024.
^ Deleon, Jak. "Keyif Haritasındaki Park Otel" (PDF). 26 Kasım 2023 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 27 Kasım 2023.
^ "AHMET TEVFİK PAŞA VE PARK OTELİ - 5". Oncevatan.com.tr. 1 Ağustos 2007. 17 Kasım 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Ocak 2022.
^ Evcin, Erol (1 Ekim 2016). "İkinci Dünya Savaşı'nın akabinde Türkiye'de turizmi canlandırma çabaları". Tarih Araştırmaları Dergisi. 35 (60): 213-276. doi:10.1501/Tarar_0000000650. ISSN 1015-1826. 30 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Mayıs 2024.
^ Kaya, Muharrem. "Park Otel ve Yahya Kemal". muharremkayamsgsu.tr.gg. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Ocak 2022.
^ ^a ^b ^c Gürkan Yılmaz, Elif Tuğba (29 Aralık 2014). "Kentin Direnişi: Park Otel'in 17 Katı Yıkıldı". Arkitera. Erişim tarihi: 12 Ocak 2022.
^ Arar, Reha (27 Mart 2017). "Dünden Bugüne Park Otel". Milliyet. 22 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Mayıs 2024.
^ ^a ^b İnce, Elif (29 Aralık 2014). "Kentin Direnişi: Park Otel'in 17 Katı Yıkıldı". Bianet Haber sitesi. 11 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Ocak 2022.
^ "Park Otel'e İlk Dinamit" (PDF). Milliyet gazetesi. 30 Kasım 1993. ^[]
^ Kızanlık, Nuracan (8 Ekim 1993). "Park otel ancak 300 günde yıkılabilecek". Milliyet gazetesi.
^ "Park Otel rezidans ve apart otele dönüşüyor". v3.arkitera.com. 17 Aralık 2007. 22 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Mayıs 2024.
^ . Sabah. 21 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2022.
^ MUNYAR, Vahap (2 Eylül 2013). . Hürriyet. 31 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2022.
^ "Park Otel (İstanbul)". Türkiye Turizm Ansiklopedisi. 22 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Mayıs 2024.
^ "Sosyo-kültürel boyutlarıyla Refik Halid Karay'ın romanlarında İstanbul" (PDF). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi. 2018. 22 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 22 Mayıs 2024.
^ ^a ^b Olkay, Kübra (2017). "Refik Halid Karay'ın romanlarında İstanbul'un sosyal yaşamı /" (PDF). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi. 22 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 22 Mayıs 2024.
^ Öcal, Oğuz (14 Aralık 2020). "TEPKİSEL BİR ROMAN KAHRAMANI OLARAK MERAL". Türklük Bilimi Araştırmaları (48): 11-22. ISSN 1300-7874. 22 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Mayıs 2024.
^ Tırlı, Neslihan (2018). "Safiye Erol'un Kurmaca Metinleri Üzerine Tematik Bir İnceleme" (PDF). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü doktora tezi. 30 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 30 Mayıs 2024.
^ Bektaş, Leyla (15 Aralık 2014). "Flanörün Cadde-i Kebir Gezintisi: Beyoğlu'nun Mazisine Walter Benjamin'le Bakmak". Moment Dergi. 1 (2): 296-311. doi:10.17572/moment.398700. ISSN 2148-970X. 30 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Mayıs 2024.
^ ^a ^b ^c ^d ^e Anar, Turgay (2011). "Yeni Türk Edebiyatı Mahfilleri" (PDF). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü doktora tezi. 30 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 30 Mayıs 2024.
^ Yetiş, Kâzım (2008). Yahya Kemal Enstitüsü mecmuası V: bir medeniyeti yorumlamak: Yahya Kemal Beyatlı Sempozyumu, 3-7 Kasım 2008. Kubbealti Publishing. ISBN . 23 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Mayıs 2024.
^ "Muharrem Kaya - Park Otel ve Yahya Kemal". muharremkayamsgsu.tr.gg. 15 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Mayıs 2024.
^ Samsakçı, Mehmet. "Yahya Kemal Enstitüsü ve Müzesi" (PDF). 30 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 30 Mayıs 2024.
^ "Tarih ile modernizmi birleştiren otel". Gazete Vatan. 25 Aralık 2015. 23 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Mayıs 2024.

[:0-1] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Çevik, Begüm (2019). "Kentsel imge ve siluet bağlamında park otel ve çevresinin tarihsel dönüşümü". Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü yüksek lisans tezi. 29 Ocak 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Ocak 2022.

[2] Özalp, Seçil (2017). "İstanbul'da neoliberal kentleşme dinamikleri: Kamu yararı ve kentsel rejim analizi". İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü doktora tezi.

[:2-3] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j İgüs, Esma; Terekesi, Turgut (1 Nisan 2011). "MSGSÜ İstanbul Resim Heykel Müzesi Arşivi Leyla Turgut Terekesi Fotoğraflarıyla Hariciye Nezareti (Tevfik Paşa) Konağı". MSGSÜ Sosyal Bilimler (3): 65-76. ISSN 1309-4815.

[:3-4] "Gümüşsuyu Park Otel". Turanakinci.com sitesi. 13 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Ocak 2022.

[5] İgüs, Esma (24 Ekim 2023). "Mimar Olmak Ya da Kadın Olmak Tezahürleriyle, Cumhuriyetin İlk Kadın Mimarlarından Leyla Asım Turgut". Vakanüvis - Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi. 8 (Dr. Recep Yaşa’ya Armağan): 2730-2777. doi:10.24186/vakanuvis.1341640. ISSN 2149-9535. 30 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Mayıs 2024.

[:5-6] Çiçek, Dönüş; Kozak, Nazmi (1 Aralık 2022). "İstanbul Park Otel (1930 - 1979)". Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi. 33 (2): 19-29. doi:10.17123/atad.987464. ISSN 1300-4220. 22 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Mayıs 2024.

[7] Deleon, Jak. "Keyif Haritasındaki Park Otel" (PDF). 26 Kasım 2023 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 27 Kasım 2023.

[8] "AHMET TEVFİK PAŞA VE PARK OTELİ - 5". Oncevatan.com.tr. 1 Ağustos 2007. 17 Kasım 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Ocak 2022.

[9] Evcin, Erol (1 Ekim 2016). "İkinci Dünya Savaşı'nın akabinde Türkiye'de turizmi canlandırma çabaları". Tarih Araştırmaları Dergisi. 35 (60): 213-276. doi:10.1501/Tarar_0000000650. ISSN 1015-1826. 30 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Mayıs 2024.

[10] Kaya, Muharrem. "Park Otel ve Yahya Kemal". muharremkayamsgsu.tr.gg. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Ocak 2022.

[:4-11] Gürkan Yılmaz, Elif Tuğba (29 Aralık 2014). "Kentin Direnişi: Park Otel'in 17 Katı Yıkıldı". Arkitera. Erişim tarihi: 12 Ocak 2022.

[12] Arar, Reha (27 Mart 2017). "Dünden Bugüne Park Otel". Milliyet. 22 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Mayıs 2024.

[:1-13] İnce, Elif (29 Aralık 2014). "Kentin Direnişi: Park Otel'in 17 Katı Yıkıldı". Bianet Haber sitesi. 11 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Ocak 2022.

[14] "Park Otel'e İlk Dinamit" (PDF). Milliyet gazetesi. 30 Kasım 1993. ^[]

[nurcan-15] Kızanlık, Nuracan (8 Ekim 1993). "Park otel ancak 300 günde yıkılabilecek". Milliyet gazetesi.

[16] "Park Otel rezidans ve apart otele dönüşüyor". v3.arkitera.com. 17 Aralık 2007. 22 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Mayıs 2024.

[17] . Sabah. 21 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2022.

[18] MUNYAR, Vahap (2 Eylül 2013). . Hürriyet. 31 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2022.

[19] "Park Otel (İstanbul)". Türkiye Turizm Ansiklopedisi. 22 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Mayıs 2024.

[20] "Sosyo-kültürel boyutlarıyla Refik Halid Karay'ın romanlarında İstanbul" (PDF). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi. 2018. 22 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 22 Mayıs 2024.

[:6-21] Olkay, Kübra (2017). "Refik Halid Karay'ın romanlarında İstanbul'un sosyal yaşamı /" (PDF). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi. 22 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 22 Mayıs 2024.

[22] Öcal, Oğuz (14 Aralık 2020). "TEPKİSEL BİR ROMAN KAHRAMANI OLARAK MERAL". Türklük Bilimi Araştırmaları (48): 11-22. ISSN 1300-7874. 22 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Mayıs 2024.

[23] Tırlı, Neslihan (2018). "Safiye Erol'un Kurmaca Metinleri Üzerine Tematik Bir İnceleme" (PDF). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü doktora tezi. 30 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 30 Mayıs 2024.

[24] Bektaş, Leyla (15 Aralık 2014). "Flanörün Cadde-i Kebir Gezintisi: Beyoğlu'nun Mazisine Walter Benjamin'le Bakmak". Moment Dergi. 1 (2): 296-311. doi:10.17572/moment.398700. ISSN 2148-970X. 30 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Mayıs 2024.

[:7-25] Anar, Turgay (2011). "Yeni Türk Edebiyatı Mahfilleri" (PDF). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü doktora tezi. 30 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 30 Mayıs 2024.

[26] Yetiş, Kâzım (2008). Yahya Kemal Enstitüsü mecmuası V: bir medeniyeti yorumlamak: Yahya Kemal Beyatlı Sempozyumu, 3-7 Kasım 2008. Kubbealti Publishing. ISBN . 23 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Mayıs 2024.

[27] "Muharrem Kaya - Park Otel ve Yahya Kemal". muharremkayamsgsu.tr.gg. 15 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Mayıs 2024.

[28] Samsakçı, Mehmet. "Yahya Kemal Enstitüsü ve Müzesi" (PDF). 30 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 30 Mayıs 2024.

[29] "Tarih ile modernizmi birleştiren otel". Gazete Vatan. 25 Aralık 2015. 23 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Mayıs 2024.