Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ren geyiği (Rangifer tarandus), geyikgiller (Cervidae) familyasından arktik ve subarktik bölgelerinde yaşayan bir geyik türüdür.
| Ren geyiği | ||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||||||
| Korunma durumu | ||||||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
Rangifer tarandus Linnaeus, 1758 |
Yaşam alanı
Ren geyiği dünyanın kuzey bölgelerinde birçok bölgede yayılmıştır: Norveç, İzlanda, İsveç'in kuzey bölgeleri, Finlandiya, Rusya'nın Avrupa bölümündeki kuzey bölgelerden Büyük Okyanus'a uzanan bölümü, Alaska, Kanada ve Grönland. Ren geyiği doğal olarak 10. yüzyıldan beri soyu tükendiği İskoçya'ya 1952 yılında yeniden getirilmiştir. Ayrıca ilk evcil hayvan olma özelliği vardır.
Evcil ren geyiklerine daha çok kuzey İskandinavya ve Rusya'da rastlanır, doğada serbest olarak yaşayan ren geyikleri ise Kuzey Amerika, Grönland ve 18. yüzyılda insanlar tarafından getirildiği İzlanda'da rastlanır. Avrupa'da doğada serbest olarak yaşayan son ren geyiklerine Norveç'in güneyinde rastlanır. Doğal yaşam alanı yaklaşık olarak 62° enlemin içinde kalır.
Fiziksel özellikler
Dişi geyiğinin ağırlığı 60 ile 170 kg arasında değişir. Ren geyiğinin kimi alt türlerinde erkek dişiden çok az büyüktür, diğerlerinde ise 300 kilograma kadar varabilir. Erkeğin de, dişinin de boynuzları bulunur. İskandinavya ren geyiklerinde yaşlı erkeklerde boynuzlar Aralık ayında düşer. Genç erkeklerde ilkbahar başında, dişilerde ise yazın boynuzlar düşer. Boynuzlar genellikle aşağıda ve yukarıda olmak üzere iki ayrı öbek hâlinde çatallaşır. Evcil ren geyikleri doğada serbest yaşayanlara oranla daha kısa bacaklı ve ağırdır. Kuzey Amerika ren geyikleri saatte 80 km hızla koşabilir ve yılda yaklaşık 5.000 km yol alabilir.
Kışları genel olarak likenlerle özel olarak da rengeyiği likeni adı verilen Cladonia rangiferina ile beslenir. Aynı zamanda söğüt ve kayın yapraklarıyla birlikte sazlık ve otlarla da beslenir. Ayrıca kimi durumlarda , ve kuş yumurtaları ile beslendiğine ilişkin birtakım kanıtlar bulunmaktadır.
Ren geyiklerinin burunlarının içinde bulunan özel kemikler yüzey alanını oldukça artırır. Soluk alınırken gelen soğuk hava ciğerlere girmeden önce hayvanın vücut sıcaklığı ile ısınır, soluk verilirken çıkan havadan da su yoğunlaşarak burunda kalır ve içeri giren havayı nemlendirmek için kullanılır, aynı zamanda büyük olasılıkla mukus dokudan emilerek kana geçer.
Ren geyiklerinin toynakları mevsime uygun olacak şekilde değişir. Yazları, tundra yumuşak ve nemli iken toynakların altı süngerimsi bir yapı kazanarak ek bir çekiş gücü sağlar. Kışları ise toynakların altı büzülerek sıkışır ve toynakların sert olan uçları buzu keserek hayvanın kaymasını engeller.
Ren geyiğinin iki katmanlı bir kürkü vardır. Altta yoğun, yüne benzer bir katman bulunur ve bunun üzerinde de daha uzun içi boş ve hava dolu kıllar vardır. Ren geyiği oldukça kolay ve hızlı yüzer. Göç eden sürüler geniş bir gölü ya da akarsuyu yüzerek geçmekten kaçınmaz.
Popülasyon
Doğada serbest yaşayan ren geyikleri doğdukları yer ile kışın yaşadıkları yer arasında büyük sürüler hâlinde göçeder. Geniş toynakları karda ve tundrada hareket etmelerine yardım eder, yüzerken de hayvanın ilerlemesine yardımcı olur. Alaska'da yaklaşık bir milyon ren geyiği yaşar, Kanada'nın kuzeyinde de benzer sayılarda ren geyiği bulunur.
Avrasya'da çoğunluğu evcil olmak üzere beş milyon kadar ren geyiği olduğu tahmin edilmektedir. Genetik olarak evcilleşmemiş olan ren geyikleri son olarak Norveç'in ortasında Rondane, Dovrefjell-Sunndalsfjella, Hardangervidda ve Setesdalsheiane dağlık bölgelerinde bulunur.
Erkek ren geyikleri genellikle gruptan ayrılır ve yalnız dolaşır. Geride kalan sürü çoğunlukla dişilerden oluşur ve anaerkil bir yapı görünür.
Hastalıklar ve tehditler
Ren geyiklerinin karşı kaldığı doğal tehditler içinde çığ ile birlikte kurt, , vaşak ve ayı gibi avcı hayvanlar bulunur. Kaya kartalı altı aylığa kadar olan ren geyiği yavrularının ciğerlerini pençeleriyle delerek öldürür. Kuzgun ise ren geyiği yavrularının gözlerini yiyerek dolaylı yoldan öldürür.
, sivrisinek, , bağırsak solucanı ve tenya gibi asalaklar ile bruselloz, ve (kornea yangısı) gibi hastalıklar ren geyiklerini etkiler.
Doğada serbest yaşayan ren geyikleri, özellikle mayıs sonunda olan yavrulama döneminde ve bunun iki ay öncesinde insanlar tarafından verilen rahatsızlıklardan çok etkilenir. Kanada'da özellikle aşırıya kaçan ağaç kesimi ren geyiklerini tehdit etmektedir. Hayatta kalmak için boreal ormanlara gereksinim duyan ren geyiği buraların yokedilmesi ya da çok az korunması nedeniyle soyunun tükenmesi tehdit altına girmektedir. Ağaçların kesilmesi ve açılan yollar diğer geyikleri de buraya çeker ve beraberinde avcıları, kurtları ve ayıları da bölgeye getirir.
Alt türler
- Orman ren geyiği (R. tarandus caribou), bir zamanlar Alaska'dan Newfoundland'a kadar Kuzey Amerika taygasında ve New England ile Washington kadar da güneyde bulunan bu ren geyiği türü doğal yaşam alanının güney kısmının tamamında ortadan kaybolmuş ve bulunduğu yerlerde de tehdit altında bir tür olarak görülmektedir. Kanada'nın Britanya Kolumbiyası eyaletindeki (en:Cariboo) ilinin adı bir zamanlar bu bölgede bulunan ren geyiğinin (Kuzey Amerika'da ren geyiğinin adı karibudur, (İngilizce) : Caribou) yaygın olması nedeniyle verilmiştir ancak son yüzyılda bu bölgede bir tek orman karibusu bile kalmamıştır. Alberta'da 'nda(en:Caribou Mountains (Alberta)) koruma altında bir sürü bulunmaktadır.
- Arktik ren geyiği (R. tarandus eogroenlandicus), 1900'lere kadar doğu Grönland'da bulunan ama artık soyu tükenmiş olan bir ren geyiği alt türüdür.
- Fin orman ren geyiği (R. tarandus fennicus), doğada serbest hâlde yalnızca Kuzey Avrupa'da Finlandiya ve İskandinavya Yarımadası'nda iki bölgesinde bulunur: Fin/Rus Karelya ve güney Finlandiya'nın ortasında küçük bir popülasyon vardır.
- Grant ren geyiği (R. tarandus granti) Alaska'da ve Kanada'nın Yukon Kuzeybatı Toprakları'nda bulunur.
- Grönland ren geyiği (R. tarandus groenlandicus), Kanada'nın Nunavut ve Kuzeybatı Toprakları'nda ve Grönland'ın batısında bulunur.
- Peary ren geyiği (R. tarandus pearyi), Kanada'nın Nunavut bölgesinin kuzey adalarında ve Kuzeybatı Toprakları'nda bulunur.
- Svalbard ren geyiği (R. tarandus platyrhynchus), Norveç'in Svalbard adalarında bulunur, en küçük ren geyiği alt türüdür.
- Dağ ren geyiği (R. tarandus tarandus), Avrasya ve Kuzey Amerika'nın arktik tundralarında bulunur.
Notlar
- ^ . 14 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2007.
- ^ Terrestrial Mammals of Nunavut, Ingrid Anand-Wheeler. .
- ^ Rangifer.net sitesinde 30 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . ren geyiği alt türlerinin dağılım haritası bulunur.
Dış bağlantılar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ren geyigi Rangifer tarandus geyikgiller Cervidae familyasindan arktik ve subarktik bolgelerinde yasayan bir geyik turudur Ren geyigiKorunma durumuAsgari endise altinda IUCN 2 3 Biyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataAlt sube VertebrataInfa sube GnathostomataSinif MammaliaTakim Artiodactyla Cift toynaklilarAlt takim Ruminantia Gevisgetirenler Familya Cervidae Geyikgiller Alt familya Karacagiller Cins Rangifer 1827Tur R tarandusIkili adlandirmaRangifer tarandus Linnaeus 1758Yasam alaniRen geyiklerinin yasam alaninda uzaktan fotografi Ren geyigi dunyanin kuzey bolgelerinde bircok bolgede yayilmistir Norvec Izlanda Isvec in kuzey bolgeleri Finlandiya Rusya nin Avrupa bolumundeki kuzey bolgelerden Buyuk Okyanus a uzanan bolumu Alaska Kanada ve Gronland Ren geyigi dogal olarak 10 yuzyildan beri soyu tukendigi Iskocya ya 1952 yilinda yeniden getirilmistir Ayrica ilk evcil hayvan olma ozelligi vardir Evcil ren geyiklerine daha cok kuzey Iskandinavya ve Rusya da rastlanir dogada serbest olarak yasayan ren geyikleri ise Kuzey Amerika Gronland ve 18 yuzyilda insanlar tarafindan getirildigi Izlanda da rastlanir Avrupa da dogada serbest olarak yasayan son ren geyiklerine Norvec in guneyinde rastlanir Dogal yasam alani yaklasik olarak 62 enlemin icinde kalir Fiziksel ozelliklerDisi geyiginin agirligi 60 ile 170 kg arasinda degisir Ren geyiginin kimi alt turlerinde erkek disiden cok az buyuktur digerlerinde ise 300 kilograma kadar varabilir Erkegin de disinin de boynuzlari bulunur Iskandinavya ren geyiklerinde yasli erkeklerde boynuzlar Aralik ayinda duser Genc erkeklerde ilkbahar basinda disilerde ise yazin boynuzlar duser Boynuzlar genellikle asagida ve yukarida olmak uzere iki ayri obek halinde catallasir Evcil ren geyikleri dogada serbest yasayanlara oranla daha kisa bacakli ve agirdir Kuzey Amerika ren geyikleri saatte 80 km hizla kosabilir ve yilda yaklasik 5 000 km yol alabilir Kislari genel olarak likenlerle ozel olarak da rengeyigi likeni adi verilen Cladonia rangiferina ile beslenir Ayni zamanda sogut ve kayin yapraklariyla birlikte sazlik ve otlarla da beslenir Ayrica kimi durumlarda ve kus yumurtalari ile beslendigine iliskin birtakim kanitlar bulunmaktadir Ren geyigi boynuzlari her yil kadife adi verilen yumusak bir deri katmaninin altinda buyur Yukaridaki ren geyiginin boynuzlarindan biri uzerindeki kadife katmani kalkmak uzere Ren geyiklerinin burunlarinin icinde bulunan ozel kemikler yuzey alanini oldukca artirir Soluk alinirken gelen soguk hava cigerlere girmeden once hayvanin vucut sicakligi ile isinir soluk verilirken cikan havadan da su yogunlasarak burunda kalir ve iceri giren havayi nemlendirmek icin kullanilir ayni zamanda buyuk olasilikla mukus dokudan emilerek kana gecer Ren geyiklerinin toynaklari mevsime uygun olacak sekilde degisir Yazlari tundra yumusak ve nemli iken toynaklarin alti sungerimsi bir yapi kazanarak ek bir cekis gucu saglar Kislari ise toynaklarin alti buzulerek sikisir ve toynaklarin sert olan uclari buzu keserek hayvanin kaymasini engeller Ren geyiginin iki katmanli bir kurku vardir Altta yogun yune benzer bir katman bulunur ve bunun uzerinde de daha uzun ici bos ve hava dolu killar vardir Ren geyigi oldukca kolay ve hizli yuzer Goc eden suruler genis bir golu ya da akarsuyu yuzerek gecmekten kacinmaz PopulasyonKosan bir ren geyigi Rangifer tarandus Laponya Isvec Dogada serbest yasayan ren geyikleri dogduklari yer ile kisin yasadiklari yer arasinda buyuk suruler halinde goceder Genis toynaklari karda ve tundrada hareket etmelerine yardim eder yuzerken de hayvanin ilerlemesine yardimci olur Alaska da yaklasik bir milyon ren geyigi yasar Kanada nin kuzeyinde de benzer sayilarda ren geyigi bulunur Avrasya da cogunlugu evcil olmak uzere bes milyon kadar ren geyigi oldugu tahmin edilmektedir Genetik olarak evcillesmemis olan ren geyikleri son olarak Norvec in ortasinda Rondane Dovrefjell Sunndalsfjella Hardangervidda ve Setesdalsheiane daglik bolgelerinde bulunur Erkek ren geyikleri genellikle gruptan ayrilir ve yalniz dolasir Geride kalan suru cogunlukla disilerden olusur ve anaerkil bir yapi gorunur Hastaliklar ve tehditler Ren geyiklerinin karsi kaldigi dogal tehditler icinde cig ile birlikte kurt vasak ve ayi gibi avci hayvanlar bulunur Kaya kartali alti ayliga kadar olan ren geyigi yavrularinin cigerlerini penceleriyle delerek oldurur Kuzgun ise ren geyigi yavrularinin gozlerini yiyerek dolayli yoldan oldurur sivrisinek bagirsak solucani ve tenya gibi asalaklar ile bruselloz ve kornea yangisi gibi hastaliklar ren geyiklerini etkiler Dogada serbest yasayan ren geyikleri ozellikle mayis sonunda olan yavrulama doneminde ve bunun iki ay oncesinde insanlar tarafindan verilen rahatsizliklardan cok etkilenir Kanada da ozellikle asiriya kacan agac kesimi ren geyiklerini tehdit etmektedir Hayatta kalmak icin boreal ormanlara gereksinim duyan ren geyigi buralarin yokedilmesi ya da cok az korunmasi nedeniyle soyunun tukenmesi tehdit altina girmektedir Agaclarin kesilmesi ve acilan yollar diger geyikleri de buraya ceker ve beraberinde avcilari kurtlari ve ayilari da bolgeye getirir Alt turlerRus Imparatorlugu nun Arhangelsk bolgesinde ren geyigi kizagi ile seyahat edenler Fotokrom 1890 1900 yillari arasinda Orman ren geyigi R tarandus caribou bir zamanlar Alaska dan Newfoundland a kadar Kuzey Amerika taygasinda ve New England ile Washington kadar da guneyde bulunan bu ren geyigi turu dogal yasam alaninin guney kisminin tamaminda ortadan kaybolmus ve bulundugu yerlerde de tehdit altinda bir tur olarak gorulmektedir Kanada nin Britanya Kolumbiyasi eyaletindeki en Cariboo ilinin adi bir zamanlar bu bolgede bulunan ren geyiginin Kuzey Amerika da ren geyiginin adi karibudur Ingilizce Caribou yaygin olmasi nedeniyle verilmistir ancak son yuzyilda bu bolgede bir tek orman karibusu bile kalmamistir Alberta da nda en Caribou Mountains Alberta koruma altinda bir suru bulunmaktadir Arktik ren geyigi R tarandus eogroenlandicus 1900 lere kadar dogu Gronland da bulunan ama artik soyu tukenmis olan bir ren geyigi alt turudur Fin orman ren geyigi R tarandus fennicus dogada serbest halde yalnizca Kuzey Avrupa da Finlandiya ve Iskandinavya Yarimadasi nda iki bolgesinde bulunur Fin Rus Karelya ve guney Finlandiya nin ortasinda kucuk bir populasyon vardir Grant ren geyigi R tarandus granti Alaska da ve Kanada nin Yukon Kuzeybati Topraklari nda bulunur Gronland ren geyigi R tarandus groenlandicus Kanada nin Nunavut ve Kuzeybati Topraklari nda ve Gronland in batisinda bulunur Peary ren geyigi R tarandus pearyi Kanada nin Nunavut bolgesinin kuzey adalarinda ve Kuzeybati Topraklari nda bulunur Svalbard ren geyigi R tarandus platyrhynchus Norvec in Svalbard adalarinda bulunur en kucuk ren geyigi alt turudur Dag ren geyigi R tarandus tarandus Avrasya ve Kuzey Amerika nin arktik tundralarinda bulunur Notlar 14 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Subat 2007 Terrestrial Mammals of Nunavut Ingrid Anand Wheeler ISBN 1 55325 035 4 Rangifer net sitesinde 30 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ren geyigi alt turlerinin dagilim haritasi bulunur Dis baglantilar