Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fatma Saadet İkesus Altan (3 Mart 1916, İstanbul - 12 Aralık 2007, Ankara), Türk opera sanatçısıdır.
Saadet İkesus Altan | |
|---|---|
 Türk opera sanatçısı | |
| Doğum | 3 Mart 1916 İstanbul, Türkiye |
| Ölüm | 12 Aralık 2007 (91 yaşında) Ankara, Türkiye |
| Milliyet | Türk |
| Meslek | Opera sanatçısı |
Türkiye'de operanın kurucularındandır. Almanya'daki eğitimi sırasında bir opera yıldızı olarak tanınan İkesus, 1941 yılında Türkiye'ye döndükten sonra şarkıcı, rejisör ve eğitmen olarak çalıştı.
Muhsin Ertuğrul'un teşvikiyle Mozart'ın "Cosi fan tutte'" operasını sahneye koyarak, Türkiye'nin ilk kadın opera yönetmeni oldu. Ankara Devlet Konservatuvarı'nda ilk kadın şan pedagogu olarak görev aldı; pek çok opera sanatçısı yetiştiren sanatçı, "Hocaların Hocası" olarak anılır. Türkiye'de ses eğitimi alanındaki ilk kitabın yazarıdır. Sahnede eserlerin Türkçe seslendirilmesi gerektiğini savunmuş ve yaklaşık elli operayı İtalyanca, Almanca ve İngilizceden Türkçeye çevirmiştir.
Eğitimi
1916 yılında, İstanbul'un Üsküdar semtinde doğdu. Varlıklı ve eğitimli bir aileye mensuptu; küçük yaşta güzel sanatlar ile tanıştı. Babası Mehmet Tevfik, I. Dünya Savaşı'ndan sonra subay rütbesiyle Kurtuluş Savaşı'na katıldı ve hayatını kaybetti. Onu ve kardeşlerini annesi Fatma Mihri Nigar Hanım büyüttü. Annesinin Dışişleri Bakanlığı'nda sekreterlik yapmaya başlaması üzerine yaşamına Ankara'da devam etti.
1934 yılında Ankara Kız Lisesi'nin fen bölümünden mezun oldu. Lise yıllarında Halkevi'nde tiyatro çalışmalarına katıldı ve Musiki Muallim Mektebi solfej öğretmeni Nurullah Taşkıran'dan şan dersleri aldı. Liseden sonra öğretmenlerinin yönlendirmesiyle Ankara Veterinerlik Fakültesi'ne kaydoldu. Aynı yıl Soyadı Kanunu'nun kabulü ile Fatma Saadet ve ailesi "İkesus" soyadını aldı. Sanat ve veterinerlik arasında ikilemde kalan Saadet İkesus, tercihini sanattan yana kullanmaya karar verince Veterinerlik Fakültesi'ndeki eğitimini yarıda bıraktı.
1935 yılında Paul Hindemith, Paul Lohman, Ahmed Adnan Saygun, Necil Kazım Akses ve Ulvi Cemal Erkin' den oluşan jüri tarafından seçilerek, şan eğitimi almak üzere Berlin'e gönderildi. Berlin Müzik Akademisi'nde Paul Lohmann, Prof Solossnuss, Maria Schulz'dan şan ve sahne dersleri aldı.
Saadet İkesus, henüz öğrenciyken düzenli olarak radyoya çıkarak tanındı.Wagner'in Liedler'inden oluşan ilk konserini, Berlin radyosunda verdi. Berlin radyosunda orkestra eşliğinde Wagner'in Wesendanklied'lerini, Verdi'nin Aida operasından Amneris partisini seslendirdi. 1939 yazında Wagner festivali için Bayreuth'a ve Karkonosze Dağları'na birlikte gittikleri, orkestra şefliği sınıfı öğrencisi Helmut Henze ile bu seyahatte nişanlandı. Bir Türk olarak Aryan belgesi alamadığı için Alman nişanlısı ile evlenmesi mümkün olmadı. 1940 yılında Berlin Konservatuvarı'ndan mezun oldu.
Almanya'daki sanat yaşamı
Konservatuavar eğitimini tamamladıktan sonra Milli Eğitim Bakanlığı'ndan aldığı izinle Almanya'da kaldı ve kendisine üç senelik kontrat öneren Duisburg Operası'na gitmeye karar verdi. Bir Alman sahnesine çıkabilmek için Aryan belgesine sahip olması gerektiği gerekçesiyle sorun yaşadı. Kontratı reddedilen ve bursu kesilen İkesus, Berlin Radyosu'na davet edilip kendisinden Türkçe bir parça söylemesi istendiğinde Almanlar'ın Türkler'i sevmediği gerekçesiyle bu teklifi reddetmiş ve bu olaydan sonra Dışişleri Bakanlığı'nın müdahalesi ile Duisburg Operası ile sözleşme yapabilmiştir.
İkesus, profesyonel olarak sanat yaşamına Duisburg Operası'nda Rigoletto'nun Maddalena karakteriyle başladı. Ardından "Hansel ve Gretel", "Carmen", "Windsor’un Şen Kadınları", "Don Carlos", "Cosi fan Tutte", "", "Macbeth", "Tiefland" ve "Çingene Baron"'da başroller oynadı. Ardından Frankfurt Operası başyönetmeni Herbert Decker tarafından sahneye konan Carmen operasında, Carmen rolüyle başarı kazandı. Bu eserle Regensburg, Düsseldorf ve Essen operalarında konuk sanatçı olarak kendisine rol verildi.
Türkiye'deki sanat yaşamı
Türk operası ve tiyatrosunun kurucusu Carl Ebert'in çağrısı üzerine 1941 yılında Türkiye'ye dönen sanatçı, Ebert'in sahneye koyduğu Fidelio eserindeki rolü ile Türkiye'de de tanındı. Eser, Türkiye'de ilk defa 13 Şubat 1942 tarihinde Ankara Devlet Konservatuvarı tarafından Halkevi sahnesinde seslendirildi. Necil Kâzım Akses ve Ulvi Cemal Erkin’in çevirisi ile Türkçe olarak sahnelenen eserde İkesus, Leonere rolünü canlandırdı. Carmen, Maskeli Balo, Cosi fan Tutte operalarında ve Yarasa, Çingene Baron operetlerinde baş roller oynadı. Il Trovatore, Hansel ve Gretel, Satılmış Nişanlı, gibi eserlerde görev aldı.
Sahne çalışmaları devam ederken 1941 yılında Ankara Devlet Konservatuvarı'nda şan eğitimi vermeye başlaması nedeniyle "ilk Türk kadın ses eğitmeni unvanını aldı. 1942 yılında radyo için Opera Albümünden adlı bir program hazırlayıp sunuculuğunu yaptı; bu yolla kitlesel müzik eğitimine katkıda bulunmaya çalıştı. Aynı zamanda operayı Türk gırtlağına uygun bir hale getirmek adına da çalışmalar yaptı ve 1965’te, Türkiye’de ses eğitimi alanında ilk kitap olan Ses Sağlığı ve Korunması adlı kitabı yazdı.
Sanatçı, sözleri anlayamayan dinleyicilerin müziği de anlayamayacağı düşüncesiyle opera çevirileri yaptı. Opera ve operet çevirilerinin hemen hemen hepsi Türk Devlet Operaları'nda oynandı. İtalyanca, Almanca ve İngilizceden çevirdiği yaklaşık 50 opera arasında "La Traviata", " Maça Kızı", "Don Carlos", "Hansel ve Gretel", "Salome", "Maskeli Balo", "Eugene Onegin", "Alayın Kızı" operaları ve Brahms, Schubert, Çaykovski, Musorgski ve sayısız lied bulunur. İkesus, Milli Eğitim Bakanlığı'nın talebiyle çeşitli edebi eserlerin de çevirisini yaptı. Thomas Mann'ın bir Hint efsanesi olan Değişen Kafalar adlı eseri, Albert Emil Brachvogel'in Friedmann Bach I, II adlı romanları ile 'ın Güzel Şarkı Söylemek Sanatı eserleri, opera dışındaki çevirilerindendir.
İkesus, "Yarasa opereti", "Elektra trageyası", "Bir Piyes Yapalım" adlı eserleri, 1952 yılında Ankara'ya gelen ve Ankara Devlet Tiyatrosu'nun başrejisörlüğünü yapan Arnulf Schröder ile birlikte sahneledi. Bu deneyimlerin ardından Muhsin Ertuğrul'un teşvikiyle, çevirisini yaptığı Mozart'ın "Cosi fan tutte operasını sahneye koydu ve böylece Türkiye'deki ilk kadın opera rejisörü oldu. Ardından konservatuvarda "Hansel ve Gretel", "Palyaçolar"; Türk-Amerikan derneğinde İngilizce Telefon operalarını yönetti. Ankara Devlet operasında Johann Strauss II'un Viyana Kanı opereti, Donizetti'nin ve Rossini'nin "Evlilik sözleşmesi", 'ın "" opereti Saadet İkesus'un rejisini yaptığı eserlerdir.
İzmir'de ilk şan konserini, Adana'da ilk kez batı repertuarlı bir konser, Ankara ve İstanbul'da orkestra ve piano eşliğinde konserler, Ankara Radyosu'nda yıllarca süren opera programı ve konserler, Münih, Nürnberg, Köln radyolarında konserler verdi. TRT'de program yapmanın dışında geleneksel Türk müziği radyo sanatçılarına ses, nefes ve diksiyon dersleri verdi. Muazzez Abacı, Emel Sayın gibi sanatçılar ondan ders aldı.
1963-1964 yılında Köln'de Glettenberg'in yardımcısı olarak ustalık derslerine katıldı. Münih Konservatuvarı'na Profesör unvanıyla katılma teklifi aldı ancak ailevi nedenlerle kabul etmedi.
Son yılları
Saadet İkesus ellinci sanat yılını İzmir Devlet opera ve balesinde Necdet Aydın'ın müdür ve genel sanat yönetmeni olduğu devirde Franz Lehar'ın Şen Dul'unu sahneleyerek kutladı. İstanbul Devlet Opera ve Balesi de 25. kuruluş yılında Atilla Manizade'nin müdür ve sanat yönetmeni olduğu zamanda Verdi'nin "'La Traviata" operasını Saadet İkesus sahneleyerek 50’inci sanat yılı bir daha kutlandı.
Sanatçı, üç evlilik yaptı ve bir oğlu oldu. Veterinerlik Fakültesi'ndeki öğrencilik döneminden tanıdığı üçüncü eşi Erdoğan Altan'la 1972'de İstanbul'a yerleşti. İstanbul Devlet Konservatuvarı'nda, Eğitim Fakültesi’nde ve İstanbul Operası'nda dersler vermeyi ve opera sahnelemeyi sürdürdü. Biyografik öykülerden oluşan "Kara Böcek" adlı kitabı 1995 yılında yayımlandı
Hayatının son yıllarını Ankara’da oğlunun yakınında geçirdi, 12 Aralık 2007'de Ankara'da yaşamını yitirdi.
Öğrencileri
Türkiye’de pek çok opera sanatçısı Hocaların Hocası diye tanınan Saadet İkesus ile çalışmıştır. Suna Korad, Fikret Kutnay, Aslı Omağ Sevda Aydan, Filiz Işıksun, Özcan Sevgen, Müveddet Altan Günbay, Mustafa İktu, Ayşe İktu, , Mete Uğur, Atilla Manizade, Fevziye Bartu, Yalçın Keriman Davran, Şinasi Özel, Nejat Boren, Hale Cahit Şaher, Cemaliye Kıyıcı, Begüm Ertem, Yüksel Örses, Sevim Çıdamlı, Nursel Öncül, Nursel Sözlütürk, Oktay Akyüz, Nuran Çapanoğlu, Gülşen Kocaaay, ve Sertab Erener[] öğrencilerinden bazılarıdır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b Özçay, Müjgan. . 24 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2020.
- ^ "Hocaların hocası Saadet İkesus Altan öldü". Milliyet gazetesi, 16 Şubat 2007. 1 Aralık 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Ekim 2020.
- ^ Güleç, Elif Sanem. (PDF). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, i Cilt 3 Sayı 13, Yıl 2010. 9 Eylül 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2020.
- ^ a b c d . Annefrank.de sitesi. 7 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2020.
- ^ a b c d Yılmaz, H.S; Özçam, M.; Tutucu, F.; Ateşok, A.Y.; Didem, A. (31 Ekim 2020). . Bilkent Üniversitesi Hist 200 dersi ödevi, 2018-2019 bahar dönemi. 23 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2020.
- ^ "Dokuzuncu Senfoninin Türkiye'de İlk Seslendirilişi". www.sanattanyansimalar.com. 15 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Aralık 2023.
- ^ . Gösteri Dergisi. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2009.
- ^ "Saadet İkesus Kitapları". TBMM Kütüphanesi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2009.[]
- ^ "Kara Böcek". Pandora. Erişim tarihi: 28 Ocak 2009.[]
- ^ . CNN Türk. 19 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2009.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Fatma Saadet Ikesus Altan 3 Mart 1916 Istanbul 12 Aralik 2007 Ankara Turk opera sanatcisidir Saadet Ikesus AltanTurk opera sanatcisiDogum3 Mart 1916 Istanbul TurkiyeOlum12 Aralik 2007 91 yasinda Ankara TurkiyeMilliyetTurkMeslekOpera sanatcisi Turkiye de operanin kurucularindandir Almanya daki egitimi sirasinda bir opera yildizi olarak taninan Ikesus 1941 yilinda Turkiye ye dondukten sonra sarkici rejisor ve egitmen olarak calisti Muhsin Ertugrul un tesvikiyle Mozart in Cosi fan tutte operasini sahneye koyarak Turkiye nin ilk kadin opera yonetmeni oldu Ankara Devlet Konservatuvari nda ilk kadin san pedagogu olarak gorev aldi pek cok opera sanatcisi yetistiren sanatci Hocalarin Hocasi olarak anilir Turkiye de ses egitimi alanindaki ilk kitabin yazaridir Sahnede eserlerin Turkce seslendirilmesi gerektigini savunmus ve yaklasik elli operayi Italyanca Almanca ve Ingilizceden Turkceye cevirmistir Egitimi1916 yilinda Istanbul un Uskudar semtinde dogdu Varlikli ve egitimli bir aileye mensuptu kucuk yasta guzel sanatlar ile tanisti Babasi Mehmet Tevfik I Dunya Savasi ndan sonra subay rutbesiyle Kurtulus Savasi na katildi ve hayatini kaybetti Onu ve kardeslerini annesi Fatma Mihri Nigar Hanim buyuttu Annesinin Disisleri Bakanligi nda sekreterlik yapmaya baslamasi uzerine yasamina Ankara da devam etti 1934 yilinda Ankara Kiz Lisesi nin fen bolumunden mezun oldu Lise yillarinda Halkevi nde tiyatro calismalarina katildi ve Musiki Muallim Mektebi solfej ogretmeni Nurullah Taskiran dan san dersleri aldi Liseden sonra ogretmenlerinin yonlendirmesiyle Ankara Veterinerlik Fakultesi ne kaydoldu Ayni yil Soyadi Kanunu nun kabulu ile Fatma Saadet ve ailesi Ikesus soyadini aldi Sanat ve veterinerlik arasinda ikilemde kalan Saadet Ikesus tercihini sanattan yana kullanmaya karar verince Veterinerlik Fakultesi ndeki egitimini yarida birakti 1935 yilinda Paul Hindemith Paul Lohman Ahmed Adnan Saygun Necil Kazim Akses ve Ulvi Cemal Erkin den olusan juri tarafindan secilerek san egitimi almak uzere Berlin e gonderildi Berlin Muzik Akademisi nde Paul Lohmann Prof Solossnuss Maria Schulz dan san ve sahne dersleri aldi Saadet Ikesus henuz ogrenciyken duzenli olarak radyoya cikarak tanindi Wagner in Liedler inden olusan ilk konserini Berlin radyosunda verdi Berlin radyosunda orkestra esliginde Wagner in Wesendanklied lerini Verdi nin Aida operasindan Amneris partisini seslendirdi 1939 yazinda Wagner festivali icin Bayreuth a ve Karkonosze Daglari na birlikte gittikleri orkestra sefligi sinifi ogrencisi Helmut Henze ile bu seyahatte nisanlandi Bir Turk olarak Aryan belgesi alamadigi icin Alman nisanlisi ile evlenmesi mumkun olmadi 1940 yilinda Berlin Konservatuvari ndan mezun oldu Almanya daki sanat yasami Konservatuavar egitimini tamamladiktan sonra Milli Egitim Bakanligi ndan aldigi izinle Almanya da kaldi ve kendisine uc senelik kontrat oneren Duisburg Operasi na gitmeye karar verdi Bir Alman sahnesine cikabilmek icin Aryan belgesine sahip olmasi gerektigi gerekcesiyle sorun yasadi Kontrati reddedilen ve bursu kesilen Ikesus Berlin Radyosu na davet edilip kendisinden Turkce bir parca soylemesi istendiginde Almanlar in Turkler i sevmedigi gerekcesiyle bu teklifi reddetmis ve bu olaydan sonra Disisleri Bakanligi nin mudahalesi ile Duisburg Operasi ile sozlesme yapabilmistir Ikesus profesyonel olarak sanat yasamina Duisburg Operasi nda Rigoletto nun Maddalena karakteriyle basladi Ardindan Hansel ve Gretel Carmen Windsor un Sen Kadinlari Don Carlos Cosi fan Tutte Macbeth Tiefland ve Cingene Baron da basroller oynadi Ardindan Frankfurt Operasi basyonetmeni Herbert Decker tarafindan sahneye konan Carmen operasinda Carmen roluyle basari kazandi Bu eserle Regensburg Dusseldorf ve Essen operalarinda konuk sanatci olarak kendisine rol verildi Turkiye deki sanat yasami Turk operasi ve tiyatrosunun kurucusu Carl Ebert in cagrisi uzerine 1941 yilinda Turkiye ye donen sanatci Ebert in sahneye koydugu Fidelio eserindeki rolu ile Turkiye de de tanindi Eser Turkiye de ilk defa 13 Subat 1942 tarihinde Ankara Devlet Konservatuvari tarafindan Halkevi sahnesinde seslendirildi Necil Kazim Akses ve Ulvi Cemal Erkin in cevirisi ile Turkce olarak sahnelenen eserde Ikesus Leonere rolunu canlandirdi Carmen Maskeli Balo Cosi fan Tutte operalarinda ve Yarasa Cingene Baron operetlerinde bas roller oynadi Il Trovatore Hansel ve Gretel Satilmis Nisanli gibi eserlerde gorev aldi Sahne calismalari devam ederken 1941 yilinda Ankara Devlet Konservatuvari nda san egitimi vermeye baslamasi nedeniyle ilk Turk kadin ses egitmeni unvanini aldi 1942 yilinda radyo icin Opera Albumunden adli bir program hazirlayip sunuculugunu yapti bu yolla kitlesel muzik egitimine katkida bulunmaya calisti Ayni zamanda operayi Turk girtlagina uygun bir hale getirmek adina da calismalar yapti ve 1965 te Turkiye de ses egitimi alaninda ilk kitap olan Ses Sagligi ve Korunmasi adli kitabi yazdi Sanatci sozleri anlayamayan dinleyicilerin muzigi de anlayamayacagi dusuncesiyle opera cevirileri yapti Opera ve operet cevirilerinin hemen hemen hepsi Turk Devlet Operalari nda oynandi Italyanca Almanca ve Ingilizceden cevirdigi yaklasik 50 opera arasinda La Traviata Maca Kizi Don Carlos Hansel ve Gretel Salome Maskeli Balo Eugene Onegin Alayin Kizi operalari ve Brahms Schubert Caykovski Musorgski ve sayisiz lied bulunur Ikesus Milli Egitim Bakanligi nin talebiyle cesitli edebi eserlerin de cevirisini yapti Thomas Mann in bir Hint efsanesi olan Degisen Kafalar adli eseri Albert Emil Brachvogel in Friedmann Bach I II adli romanlari ile in Guzel Sarki Soylemek Sanati eserleri opera disindaki cevirilerindendir Ikesus Yarasa opereti Elektra trageyasi Bir Piyes Yapalim adli eserleri 1952 yilinda Ankara ya gelen ve Ankara Devlet Tiyatrosu nun basrejisorlugunu yapan Arnulf Schroder ile birlikte sahneledi Bu deneyimlerin ardindan Muhsin Ertugrul un tesvikiyle cevirisini yaptigi Mozart in Cosi fan tutte operasini sahneye koydu ve boylece Turkiye deki ilk kadin opera rejisoru oldu Ardindan konservatuvarda Hansel ve Gretel Palyacolar Turk Amerikan derneginde Ingilizce Telefon operalarini yonetti Ankara Devlet operasinda Johann Strauss II un Viyana Kani opereti Donizetti nin ve Rossini nin Evlilik sozlesmesi in opereti Saadet Ikesus un rejisini yaptigi eserlerdir Izmir de ilk san konserini Adana da ilk kez bati repertuarli bir konser Ankara ve Istanbul da orkestra ve piano esliginde konserler Ankara Radyosu nda yillarca suren opera programi ve konserler Munih Nurnberg Koln radyolarinda konserler verdi TRT de program yapmanin disinda geleneksel Turk muzigi radyo sanatcilarina ses nefes ve diksiyon dersleri verdi Muazzez Abaci Emel Sayin gibi sanatcilar ondan ders aldi 1963 1964 yilinda Koln de Glettenberg in yardimcisi olarak ustalik derslerine katildi Munih Konservatuvari na Profesor unvaniyla katilma teklifi aldi ancak ailevi nedenlerle kabul etmedi Son yillari Saadet Ikesus ellinci sanat yilini Izmir Devlet opera ve balesinde Necdet Aydin in mudur ve genel sanat yonetmeni oldugu devirde Franz Lehar in Sen Dul unu sahneleyerek kutladi Istanbul Devlet Opera ve Balesi de 25 kurulus yilinda Atilla Manizade nin mudur ve sanat yonetmeni oldugu zamanda Verdi nin La Traviata operasini Saadet Ikesus sahneleyerek 50 inci sanat yili bir daha kutlandi Sanatci uc evlilik yapti ve bir oglu oldu Veterinerlik Fakultesi ndeki ogrencilik doneminden tanidigi ucuncu esi Erdogan Altan la 1972 de Istanbul a yerlesti Istanbul Devlet Konservatuvari nda Egitim Fakultesi nde ve Istanbul Operasi nda dersler vermeyi ve opera sahnelemeyi surdurdu Biyografik oykulerden olusan Kara Bocek adli kitabi 1995 yilinda yayimlandi Hayatinin son yillarini Ankara da oglunun yakininda gecirdi 12 Aralik 2007 de Ankara da yasamini yitirdi Ogrencileri Turkiye de pek cok opera sanatcisi Hocalarin Hocasi diye taninan Saadet Ikesus ile calismistir Suna Korad Fikret Kutnay Asli Omag Sevda Aydan Filiz Isiksun Ozcan Sevgen Muveddet Altan Gunbay Mustafa Iktu Ayse Iktu Mete Ugur Atilla Manizade Fevziye Bartu Yalcin Keriman Davran Sinasi Ozel Nejat Boren Hale Cahit Saher Cemaliye Kiyici Begum Ertem Yuksel Orses Sevim Cidamli Nursel Oncul Nursel Sozluturk Oktay Akyuz Nuran Capanoglu Gulsen Kocaaay ve Sertab Erener kaynak belirtilmeli ogrencilerinden bazilaridir Ayrica bakinizSemiha Berksoy Leyla GencerKaynakca a b Ozcay Mujgan 24 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Ekim 2020 Hocalarin hocasi Saadet Ikesus Altan oldu Milliyet gazetesi 16 Subat 2007 1 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Ekim 2020 Gulec Elif Sanem PDF Uluslararasi Sosyal Arastirmalar Dergisi i Cilt 3 Sayi 13 Yil 2010 9 Eylul 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 31 Ekim 2020 a b c d Annefrank de sitesi 7 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Ekim 2020 a b c d Yilmaz H S Ozcam M Tutucu F Atesok A Y Didem A 31 Ekim 2020 Bilkent Universitesi Hist 200 dersi odevi 2018 2019 bahar donemi 23 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Ekim 2020 Dokuzuncu Senfoninin Turkiye de Ilk Seslendirilisi www sanattanyansimalar com 15 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Aralik 2023 Gosteri Dergisi 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Ocak 2009 Saadet Ikesus Kitaplari TBMM Kutuphanesi Erisim tarihi 28 Ocak 2009 olu kirik baglanti Kara Bocek Pandora Erisim tarihi 28 Ocak 2009 olu kirik baglanti CNN Turk 19 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Ocak 2009