Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Savaş arabası, hızlı hareket gücü sağlamak için genellikle atların kullanıldığı, bir savaş arabacısı tarafından sürülen bir araba türüdür. Bilinen en eski savaş arabaları, günümüz Rusya'sının Çelyabinsk Oblastı'nda bulunan ve MÖ 1950-1880 yıllarına tarihlenen Sintaşta kültürüne ait mezarlarda bulunmuş ve Orta Anadolu'da Kültepe'de bulunan ve MÖ 1900 yıllarına tarihlenen silindir mühürlerde tasvir edilmiştir. Hafif, atlı savaş arabalarının yapımını mümkün kılan en önemli buluş dişli tekerlektir.
Savaş arabası, yan yana bağlanmış iki veya daha fazla at (genellikle at) tarafından çekilen hızlı, hafif, açık, iki tekerlekli bir taşıma aracıydı ve ön ve yanlarda bel yüksekliğinde bir muhafazası olan bir zeminden biraz daha fazlasıydı. Başlangıçta Bronz ve Demir Çağları boyunca antik savaşlarda kullanılmış, ancak askeri yeteneklerinin yerini hafif ve ağır süvariler aldıktan sonra savaş arabaları seyahat ve ulaşım için, alaylarda, oyunlarda ve yarışlarda kullanılmaya devam etmiştir.
Tarihçe
Savaş arabaları MÖ 3000 yıllarında Mezopotamya'da ortaya çıktı.Sümer kentleri Ur ve 'daki bazı savaş anıtlarında yekpare tekerli, tahta gövdeli, deri kaplamalı araçlar görülür. Benzer araçlar önceleri muhtemelen kraliyet cenaze törenlerinde kullanılırken zamanla savaş ve av amacıyla kullanılmaya başlandı. En erken örneklerinde öküzlerin boyunduruğuna iliştirilmiş sabit dingiller görülür. Araba kısmı ise ön ve yan panellerle üç taraftan kapatılmış şekildedir. Mezopotamya savaş arabalarında bir sürücü ve bir mızraklı asker bulunuyordu, ancak muhtemelen bu araçların üzerinden savaşılmamıştır.
İlk savaş arabaları dört tekerli iken zamanla manevra kabiliyeti daha yüksek olan iki tekerliler kullanılmaya başlandı. Parmaklıklı hafif tekerlerin icadı ve öküz yerine ikili ve dörtlü eşeklerin kullanılması ile arabaların sürati önemli oranda arttı. MÖ 2000 yıllarında savaş arabalarında atların kullanılmaya başlanması ile antik dünyada daha önce benzeri görülmemiş şekilde mobilize ordular ortaya çıktı.Mısır'da Hiksosların, Anadolu'da Hititlerin, Kuzey Hindistan'da Aryanların ve Yunanistan'da Mikenlerin kazandığı zaferlerde savaş arabaları önemli rol oynadı. MÖ 1435 yılında Antik Mısırlılar savaş arabalarını kullanmaya başladı ve aynı yüzyılın sonunda dört parmaklıklı tekerlere sahip hafif savaş arabaları tüm Levant bölgesinde yaygınlaşarak Girit'e ve Güney Avrupa'ya ulaştı.
Avrasya bozkırındaki kökenleri
Ulaşımda kullanılan tekerleğin icadı büyük olasılıkla günümüz Rusya, Ukrayna, Romanya ve Bulgaristan'ını kapsayan Avrupa Pontus Bozkırlarında ortaya çıkmıştır. Tekerlekli araçlara dair kanıtlar ilk olarak M.Ö. 4. binyılın ortalarında ortaya çıkmış olup, Kuzey Kafkasya (Maykop kültürü) ve Orta Avrupa bu araçları erken benimseyen bölgeler olmuştur. Bu ilk araçlar muhtemelen öküz arabalarıydı. Ancak, savaş arabaları gibi tekerlekli araçların geliştirilmesinden önce, hayvanların, özellikle de atların evcilleştirilmesi uygarlık için çok önemli bir ilerlemeydi. Atların evcilleştirilmesinin kökeninin izini sürmek zor olmuştur; kanıtlar muhtemel yer olarak Avrasya steplerini, muhtemelen M.Ö. 3500 civarında günümüz Kazakistan'ındaki Botai kültürünü ya da yaklaşık 6000 yıl önce Doğu Avrupa'daki daha erken evcilleştirmeyi işaret etmektedir.
Kollu tekerlekli savaş arabalarının yayılması erken Hint-İran göçleriyle bağlantılıdır ve Sintashta kültürü teknolojinin kökeni için güçlü bir aday olarak kabul edilmektedir. Bilinen en eski savaş arabaları Sintashta kültürü mezarlıklarında bulunmuştur. Bu savaş arabaları antik savaşlarda önemli bir rol oynamıştır ve Batı Avrasya bozkırlarından gelen atların evcilleştirilmesiyle bağlantılıdır.
Tam gelişmiş kollu tekerlekli at arabaları, modern Rusya ve Kazakistan'da bulunan kültürünün Andronovo (Kereste-Mezar) sitelerinde MÖ 2000 civarında ortaya çıkmıştır. Bu kültürün gelişimi muhtemelen erken Hint-İran kültürlerinin ortaya çıkışına ve M.Ö. 1750 civarında Güney Asya'ya göçlerine denk gelmektedir. Savaş arabalarına dair kanıtlar da M.Ö. 1700 civarında Küçük Asya'da ortaya çıkmıştır.
Bununla birlikte, Sintashta kültürünün araç buluntularının gerçekten savaş arabası olup olmadığı konusunda bazı anlaşmazlıklar vardır. Bazı akademisyenler, eldeki sınırlı kanıtlara dayanarak bunların savaş arabası yerine at arabası olabileceğini savunmaktadır. Avrasya bozkırlarında yapılan son keşifler, savaş arabasının kökeninin bölgede olduğu ve muhtemelen Hint-İran veya Hint-Aryan dillerini konuşanlarla ilişkili olduğu iddiasına yeni bir destek sağlamıştır. Bu keşifler arasında Sintashta ve 'da bulunan ve MÖ 2000-1800 yıllarına tarihlenen at takımları ve yaylı tekerlekli araçlar da yer alıyor. Bu buluntular antik Yakın Doğu savaş arabası tanımına uymasa da, bozkırların çarpık tekerlekli araçlarını ve at takımlarını ve ilgili bağlantıları ve bilgi aktarımını daha iyi anlamak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç olduğunu göstermektedir.
Hint-Avrupalılar tarafından yayılması
Hint-İran mitolojisinde, savaş arabaları büyük bir öneme sahiptir ve Hindu ve Pers mitolojilerinin bir parçasıdır. Tanrılar genellikle savaş arabalarında tasvir edilir. Savaş arabası için kullanılan Sanskritçe ve Avestanca kelime kökü de "tekerlekli" anlamına gelir. Bu kök aynı zamanda Latince, Cermen, Kelt ve Baltık dillerinde de "tekerlek" anlamına gelen kelimelerde bulunur. Savaş arabaları, özellikle göçebe kabileler olan İskitler gibi Pontus bozkırlarında vagonlar, arabalar ve savaş arabalarıyla seyahat ederlerdi.
Hititler, Bronz Çağı boyunca savaş arabası savaşlarındaki hünerleriyle bilinen eski bir uygarlıktı. M.Ö. 18. yüzyıla ait Eski Hitit Anitta metninde bahsedildiği üzere, eski Yakın Doğu'da savaş arabası savaşının en eski uygulayıcıları olduklarına inanılmaktadır, ancak bu metinde açıkça savaş arabalarından ziyade at takımlarından bahsedilmektedir.
Savaş arabaları M.Ö. 17. yüzyılın sonlarında, I. Hattuşili döneminde Hitit askeri stratejisinin önemli bir parçası haline gelmiştir. Hititler, sekiz yerine dört kollu daha hafif tekerleklere sahip olan ve üç savaşçı taşıyabilen yenilikçi savaş arabası tasarımlarıyla tanınmışlardır. Tekerleğin merkezi konumu, Mısır savaş arabalarından farklı olarak bu konfigürasyona izin vermiştir.
Tipik olarak, Hitit savaş arabalarında bir savaşçı dümeni kullanır, diğeri birincil okçu olur ve üçüncüsü düşmanlara saldırırken mızrak veya kılıç kullanabilir ya da korunmak için büyük bir kalkan tutabilirdi.
Hitit uygarlığı, önemli ticaret yollarını kontrol etmeleri ve başta metaller olmak üzere değerli doğal kaynaklara erişimleri sayesinde zenginleşmiştir. Bu kontrol Asurlular, Hurriler ve Mısırlılar gibi komşu güçlerle gerginliklere ve çatışmalara yol açmıştır. I. Suppiluliuma önderliğinde Hititler Kadeş'i fethederek topraklarını genişletmiş ve sonunda tüm Suriye bölgesinin kontrolünü ele geçirmişlerdir. MÖ 1274'teki Kadeş Savaşı'nın, 5.000'den fazla savaş arabasının katıldığı tarihteki en büyük savaş arabası savaşlarından biri olduğuna inanılmaktadır.
Buna paralel olarak, Bronz Çağı'nda Hint alt kıtasında da savaş arabası kullanımına dair kanıtlar bulunmaktadır. Bölgenin eski sakinleri boğa arabaları ve savaş arabaları da dahil olmak üzere farklı türde araçlar kullanmıştır. Kaya sanatı ve arkeolojik bulgular, genellikle silahlı yolcular taşıyan atlı savaş arabalarının varlığına işaret etmektedir. Savaş arabaları , , Harappa ve gibi çeşitli yerlerde bulunmuştur ve Sanchi stupalarındaki bazı oymalar 1. yüzyıla kadar uzanmaktadır.
Bu savaş arabalarının kökenleri konusunda tartışmalar vardır. Bazıları bunların bölgedeki Hint-Aryan etkisinden önce atlar tarafından çekildiğini savunmaktadır. Diğerleri ise bunların erken Aryan göçüyle bağlantılı olarak öküzle çekilen arabalar olduğuna inanmaktadır.
Hindistan'da atlı savaş arabalarının yayılması, bölgeye atları ve savaş arabalarını getiren Hint-Aryanlara atfedilir. Bu savaş arabaları, İndra ve Surya gibi tanrıların savaş arabalarına binerken tasvir edildiği Vedik metinlerde gösterildiği gibi dini bir öneme de sahipti.
Savaş arabaları, savaş arabalarına dört at bağladıkları ve hatta tırpanlı savaş arabaları kullandıkları İran'da da kullanılmıştır. Ancak süvarilerin etkinliği savaş arabası savaşlarının gerilemesine yol açmış, Büyük İskender'in Gaugamela Savaşı'ndaki taktikleri dünyanın pek çok yerinde savaş arabası savaşları döneminin sonunu getirmiştir.
Özetle, Hititler Bronz Çağı boyunca savaş arabası savaşlarıyla ünlüyken, Hint alt kıtası ve İran da kendi savaş arabası geleneklerine sahipti. Savaş arabaları erken dönem savaşlarında çok önemli bir rol oynamış ancak daha çevik süvarilerin ortaya çıkmasıyla birlikte zamanla kullanılmaz hale gelmiştir.
Yakın Doğu'da Savaş Arabaları ve Tarihsel Gelişimi
Antik savaşın ikonik araçları ve gücün sembolü olan savaş arabaları Yakın Doğu'da M.Ö. 17-16. yüzyıllarda kullanılmaya başlanmıştır. Bazı uzmanlar atlı savaş arabasının antik Yakın Doğu'da muhtemelen M.Ö. 2. binyılın başlarında ortaya çıktığını öne sürmektedir. Arkeolojik kanıtlar, özellikle de M.Ö. 18. veya 17. yüzyıla ait bir Suriye silindir mührü, bu savaş arabalarının varlığını göstermektedir. Bu savaş arabaları aniden ortaya çıkmamıştır; disk ya da çapraz çubuklu tekerleklere sahip daha eski araçlardan geliştirilmiştir. Yakın Doğu'da, M.Ö. 2. binyılın başlarında, kollu tekerlekli, atlı savaş arabalarına dair en eski kanıtlar bulunmaktadır.
Maykop Kültürü ve Erken Tekerlekli Araçlar
Rusya'nın Kuban bölgesindeki kurganında, atların da bulunduğu Maikop Kültürü'ne ışık tutan bir at arabası mezarı bulunmuştur. Bu kurganda keşfedilen iki masif ahşap tekerlek M.Ö. dördüncü binyılın ikinci yarısına tarihlenmekte ve savaş arabası teknolojisinin erken dönemlerine işaret etmektedir. Dilbilimsel kanıtlar, bu savaş arabalarının mucitlerinin Avrasya'dan gelen Hint-Avrupalı insanlar olabileceğini düşündürmektedir.
Yakın Doğu da tekerlekli araçların erken gelişimine tanıklık etmiştir. , Mezopotamya'nın tekerlekleri M.Ö. üçüncü binyılın ilk yarısında, Kuban bölgesindeki bulgulardan biraz daha sonra keşfettiğini belirtmektedir. Mezopotamya'daki erken , Avrupa'daki erken tekerlek keşifleriyle aynı zamanlarda ahşap makaralar veya tekerlekler üzerinde duran kızakların bilindiğini göstermektedir.
Savaş bağlamındaki en eski araç tasvirleri, güney Mezopotamya'daki Ur Standardı'nda bulunur ve yaklaşık M.Ö. 2500'e tarihlenir. Doğru şekilde vagon olarak adlandırılan bu ilk araçlar çift dingilli olup öküzler ya da melez hayvanlar tarafından çekiliyordu. M.Ö. 2. binyılın ortalarına kadar Mezopotamya'da dişli tekerlekler görülmemiştir.
Antik Kenan, İsrail ve Mısır'da Savaş Arabaları
Savaş arabaları, İbranice Tanah ve Yunanca Eski Ahit gibi çeşitli eski metinlerde önemli bir rol oynar. Genellikle savaş, güç ve ihtişamla ilişkilendirilirler. Yaratılış, Yeşu, Hakimler ve 1 Samuel kitaplarında "demir savaş arabalarından" bahsedilmektedir. Bu savaş arabaları Kenanlılar, İsrailliler ve Filistliler tarafından kullanılmıştır.
Eski Mısır'da savaş arabası kullanımı M.Ö. 1650 civarında Hiksos istilası sırasında öne çıkmıştır. Hint-Avrupalı Hititlerin M.Ö. 1659'da Babil'e karşı kazandığı zafer savaş arabalarının savaştaki etkinliğini göstermiştir. Savaş arabaları Hiksos istilacıları tarafından yaygın olarak kullanılmış ve Mısır tarihi boyunca da kullanılmaya devam etmiştir.
Bu Mısır savaş arabaları, dizginleri kontrol eden sürücü ve yayı ve okları hedeflere yöneltmekten sorumlu ana okçu olmak üzere iki kişi tarafından yönetilen mobil okçuluk platformları olarak hizmet vermiştir. Mısırlılar ayrıca M.Ö. 1500 civarında savaş arabası atları için boyunduruk eyeri icat etmişlerdir. Mısır savaş arabalarının en iyi korunmuş örnekleri Tutankamon'un mezarında bulunmakta ve zengin süsleme ve tasarımlarını sergilemektedir. Mısır'daki savaş arabaları tipik olarak iki veya daha fazla at tarafından çekilirdi ve eski Mısır savaşlarında çok önemli bir rol oynarlardı.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Lindner, Stephan (April 2020). "Chariots in the Eurasian Steppe: a Bayesian approach to the emergence of horse-drawn transport in the early second millennium BC". Antiquity (İngilizce). 94 (374): 361-380. doi:10.15184/aqy.2020.37
![image]()
. ISSN 0003-598X. 28 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Ekim 2023. - ^ a b c d e f g "chariot." 25 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Britannica.com. Erişim: 1 Ocak 2015
- ^ "Whence the Domestic Horse?". 4 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023.
- ^ Kuznetsov, P.F. (1 Eylül 2006). "The emergence of Bronze Age chariots in eastern Europe". Antiquity. 80 (309): 638-645. doi:10.1017/s0003598x00094096. ISSN 0003-598X.
- ^ Librado, Pablo; Khan, Naveed; Fages, Antoine; Kusliy, Mariya A.; Suchan, Tomasz; Tonasso-Calvière, Laure; Schiavinato, Stéphanie; Alioglu, Duha; Fromentier, Aurore; Perdereau, Aude; Aury, Jean-Marc; Gaunitz, Charleen; Chauvey, Lorelei; Seguin-Orlando, Andaine; Der Sarkissian, Clio. "The origins and spread of domestic horses from the Western Eurasian steppes". Nature (İngilizce). 598 (7882): 634-640. doi:10.1038/s41586-021-04018-9. ISSN 1476-4687. (PMC) 8550961 $2. (PMID) 34671162. 23 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Ekim 2023.
- ^ Rix, Helmut; Kümmel, Martin; Zehnder, Thomas; Lipp, Reiner; Schirmer, Brigitte (2001). Lexikon der indogermanischen Verben (Almanca) (2.2başlıkbağı=Lexikon der indogermanischen Verben bas.). Wiesbaden: Ludwig Reichert. s. 507. ISBN .
- ^ Ralby, Aaron (2013). "Battle of Kadesh, c. 1274 BC: Clash of Empires". Atlas of Military History. Parragon. ss. 54-55. ISBN . Geçersiz
|chapter-url-access=registration() - ^ "Toys and Civilization | Harappa". www.harappa.com. 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Eylül 2022.
- ^ "Chariots in the Chalcolithic Rock Art of India". harappa.com. 24 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Eylül 2022.
- ^ Elena Efimovna Kuzʹmina (2007). The Origin of the Indo-Iranians. s. 134. ISBN .
- ^ Paolo Matthiae, Nicoló Marchetti (2013). Ebla and its Landscape: Early State Formation in the Ancient Near East. s. 436. ISBN .
- ^ Christoph Baumer, The History of Central Asia: The Age of the Steppe Warriors. 7 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde . I.B. Tauris, 2012 p. 90
- ^ Chris Fowler, Jan Harding, Daniela Hofmann, eds, The Oxford Handbook of Neolithic Europe. OUP Oxford, 2015 p. 113
- ^ Morillo, Stephen. War In World History: Society, Technology, and War from Ancient Times to the Present, Volume 1 (İngilizce). McGraw-Hill Higher Education. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Savas arabasi hizli hareket gucu saglamak icin genellikle atlarin kullanildigi bir savas arabacisi tarafindan surulen bir araba turudur Bilinen en eski savas arabalari gunumuz Rusya sinin Celyabinsk Oblasti nda bulunan ve MO 1950 1880 yillarina tarihlenen Sintasta kulturune ait mezarlarda bulunmus ve Orta Anadolu da Kultepe de bulunan ve MO 1900 yillarina tarihlenen silindir muhurlerde tasvir edilmistir Hafif atli savas arabalarinin yapimini mumkun kilan en onemli bulus disli tekerlektir Ahamenis Imparatorlugu ndan kalma altin bir savas arabasi modeli Savas arabasi yan yana baglanmis iki veya daha fazla at genellikle at tarafindan cekilen hizli hafif acik iki tekerlekli bir tasima araciydi ve on ve yanlarda bel yuksekliginde bir muhafazasi olan bir zeminden biraz daha fazlasiydi Baslangicta Bronz ve Demir Caglari boyunca antik savaslarda kullanilmis ancak askeri yeteneklerinin yerini hafif ve agir suvariler aldiktan sonra savas arabalari seyahat ve ulasim icin alaylarda oyunlarda ve yarislarda kullanilmaya devam etmistir TarihceSavas arabalari MO 3000 yillarinda Mezopotamya da ortaya cikti Sumer kentleri Ur ve daki bazi savas anitlarinda yekpare tekerli tahta govdeli deri kaplamali araclar gorulur Benzer araclar onceleri muhtemelen kraliyet cenaze torenlerinde kullanilirken zamanla savas ve av amaciyla kullanilmaya baslandi En erken orneklerinde okuzlerin boyunduruguna ilistirilmis sabit dingiller gorulur Araba kismi ise on ve yan panellerle uc taraftan kapatilmis sekildedir Mezopotamya savas arabalarinda bir surucu ve bir mizrakli asker bulunuyordu ancak muhtemelen bu araclarin uzerinden savasilmamistir Ilk savas arabalari dort tekerli iken zamanla manevra kabiliyeti daha yuksek olan iki tekerliler kullanilmaya baslandi Parmaklikli hafif tekerlerin icadi ve okuz yerine ikili ve dortlu eseklerin kullanilmasi ile arabalarin surati onemli oranda artti MO 2000 yillarinda savas arabalarinda atlarin kullanilmaya baslanmasi ile antik dunyada daha once benzeri gorulmemis sekilde mobilize ordular ortaya cikti Misir da Hiksoslarin Anadolu da Hititlerin Kuzey Hindistan da Aryanlarin ve Yunanistan da Mikenlerin kazandigi zaferlerde savas arabalari onemli rol oynadi MO 1435 yilinda Antik Misirlilar savas arabalarini kullanmaya basladi ve ayni yuzyilin sonunda dort parmaklikli tekerlere sahip hafif savas arabalari tum Levant bolgesinde yayginlasarak Girit e ve Guney Avrupa ya ulasti Avrasya bozkirindaki kokenleriHan hanedani bronz suvari ve savas arabasi modelleri Ulasimda kullanilan tekerlegin icadi buyuk olasilikla gunumuz Rusya Ukrayna Romanya ve Bulgaristan ini kapsayan Avrupa Pontus Bozkirlarinda ortaya cikmistir Tekerlekli araclara dair kanitlar ilk olarak M O 4 binyilin ortalarinda ortaya cikmis olup Kuzey Kafkasya Maykop kulturu ve Orta Avrupa bu araclari erken benimseyen bolgeler olmustur Bu ilk araclar muhtemelen okuz arabalariydi Ancak savas arabalari gibi tekerlekli araclarin gelistirilmesinden once hayvanlarin ozellikle de atlarin evcillestirilmesi uygarlik icin cok onemli bir ilerlemeydi Atlarin evcillestirilmesinin kokeninin izini surmek zor olmustur kanitlar muhtemel yer olarak Avrasya steplerini muhtemelen M O 3500 civarinda gunumuz Kazakistan indaki Botai kulturunu ya da yaklasik 6000 yil once Dogu Avrupa daki daha erken evcillestirmeyi isaret etmektedir Kollu tekerlekli savas arabalarinin yayilmasi erken Hint Iran gocleriyle baglantilidir ve Sintashta kulturu teknolojinin kokeni icin guclu bir aday olarak kabul edilmektedir Bilinen en eski savas arabalari Sintashta kulturu mezarliklarinda bulunmustur Bu savas arabalari antik savaslarda onemli bir rol oynamistir ve Bati Avrasya bozkirlarindan gelen atlarin evcillestirilmesiyle baglantilidir Tam gelismis kollu tekerlekli at arabalari modern Rusya ve Kazakistan da bulunan kulturunun Andronovo Kereste Mezar sitelerinde MO 2000 civarinda ortaya cikmistir Bu kulturun gelisimi muhtemelen erken Hint Iran kulturlerinin ortaya cikisina ve M O 1750 civarinda Guney Asya ya goclerine denk gelmektedir Savas arabalarina dair kanitlar da M O 1700 civarinda Kucuk Asya da ortaya cikmistir Bununla birlikte Sintashta kulturunun arac buluntularinin gercekten savas arabasi olup olmadigi konusunda bazi anlasmazliklar vardir Bazi akademisyenler eldeki sinirli kanitlara dayanarak bunlarin savas arabasi yerine at arabasi olabilecegini savunmaktadir Avrasya bozkirlarinda yapilan son kesifler savas arabasinin kokeninin bolgede oldugu ve muhtemelen Hint Iran veya Hint Aryan dillerini konusanlarla iliskili oldugu iddiasina yeni bir destek saglamistir Bu kesifler arasinda Sintashta ve da bulunan ve MO 2000 1800 yillarina tarihlenen at takimlari ve yayli tekerlekli araclar da yer aliyor Bu buluntular antik Yakin Dogu savas arabasi tanimina uymasa da bozkirlarin carpik tekerlekli araclarini ve at takimlarini ve ilgili baglantilari ve bilgi aktarimini daha iyi anlamak icin daha fazla calismaya ihtiyac oldugunu gostermektedir Hint Avrupalilar tarafindan yayilmasiicinde bulunan tel tekerlekli savas arabasi alani kulturu mor renkle gosterilmistir Hint Iran mitolojisinde savas arabalari buyuk bir oneme sahiptir ve Hindu ve Pers mitolojilerinin bir parcasidir Tanrilar genellikle savas arabalarinda tasvir edilir Savas arabasi icin kullanilan Sanskritce ve Avestanca kelime koku de tekerlekli anlamina gelir Bu kok ayni zamanda Latince Cermen Kelt ve Baltik dillerinde de tekerlek anlamina gelen kelimelerde bulunur Savas arabalari ozellikle gocebe kabileler olan Iskitler gibi Pontus bozkirlarinda vagonlar arabalar ve savas arabalariyla seyahat ederlerdi Hitit savas arabasi bir Misir kabartmasinin cizimi Hititler Bronz Cagi boyunca savas arabasi savaslarindaki hunerleriyle bilinen eski bir uygarlikti M O 18 yuzyila ait Eski Hitit Anitta metninde bahsedildigi uzere eski Yakin Dogu da savas arabasi savasinin en eski uygulayicilari olduklarina inanilmaktadir ancak bu metinde acikca savas arabalarindan ziyade at takimlarindan bahsedilmektedir Savas arabalari M O 17 yuzyilin sonlarinda I Hattusili doneminde Hitit askeri stratejisinin onemli bir parcasi haline gelmistir Hititler sekiz yerine dort kollu daha hafif tekerleklere sahip olan ve uc savasci tasiyabilen yenilikci savas arabasi tasarimlariyla taninmislardir Tekerlegin merkezi konumu Misir savas arabalarindan farkli olarak bu konfigurasyona izin vermistir Tipik olarak Hitit savas arabalarinda bir savasci dumeni kullanir digeri birincil okcu olur ve ucuncusu dusmanlara saldirirken mizrak veya kilic kullanabilir ya da korunmak icin buyuk bir kalkan tutabilirdi Hitit uygarligi onemli ticaret yollarini kontrol etmeleri ve basta metaller olmak uzere degerli dogal kaynaklara erisimleri sayesinde zenginlesmistir Bu kontrol Asurlular Hurriler ve Misirlilar gibi komsu guclerle gerginliklere ve catismalara yol acmistir I Suppiluliuma onderliginde Hititler Kades i fethederek topraklarini genisletmis ve sonunda tum Suriye bolgesinin kontrolunu ele gecirmislerdir MO 1274 teki Kades Savasi nin 5 000 den fazla savas arabasinin katildigi tarihteki en buyuk savas arabasi savaslarindan biri olduguna inanilmaktadir Buna paralel olarak Bronz Cagi nda Hint alt kitasinda da savas arabasi kullanimina dair kanitlar bulunmaktadir Bolgenin eski sakinleri boga arabalari ve savas arabalari da dahil olmak uzere farkli turde araclar kullanmistir Kaya sanati ve arkeolojik bulgular genellikle silahli yolcular tasiyan atli savas arabalarinin varligina isaret etmektedir Savas arabalari Harappa ve gibi cesitli yerlerde bulunmustur ve Sanchi stupalarindaki bazi oymalar 1 yuzyila kadar uzanmaktadir Bu savas arabalarinin kokenleri konusunda tartismalar vardir Bazilari bunlarin bolgedeki Hint Aryan etkisinden once atlar tarafindan cekildigini savunmaktadir Digerleri ise bunlarin erken Aryan gocuyle baglantili olarak okuzle cekilen arabalar olduguna inanmaktadir Hindistan da atli savas arabalarinin yayilmasi bolgeye atlari ve savas arabalarini getiren Hint Aryanlara atfedilir Bu savas arabalari Indra ve Surya gibi tanrilarin savas arabalarina binerken tasvir edildigi Vedik metinlerde gosterildigi gibi dini bir oneme de sahipti Savas arabalari savas arabalarina dort at bagladiklari ve hatta tirpanli savas arabalari kullandiklari Iran da da kullanilmistir Ancak suvarilerin etkinligi savas arabasi savaslarinin gerilemesine yol acmis Buyuk Iskender in Gaugamela Savasi ndaki taktikleri dunyanin pek cok yerinde savas arabasi savaslari doneminin sonunu getirmistir Ozetle Hititler Bronz Cagi boyunca savas arabasi savaslariyla unluyken Hint alt kitasi ve Iran da kendi savas arabasi geleneklerine sahipti Savas arabalari erken donem savaslarinda cok onemli bir rol oynamis ancak daha cevik suvarilerin ortaya cikmasiyla birlikte zamanla kullanilmaz hale gelmistir Yakin Dogu da Savas Arabalari ve Tarihsel GelisimiAntik savasin ikonik araclari ve gucun sembolu olan savas arabalari Yakin Dogu da M O 17 16 yuzyillarda kullanilmaya baslanmistir Bazi uzmanlar atli savas arabasinin antik Yakin Dogu da muhtemelen M O 2 binyilin baslarinda ortaya ciktigini one surmektedir Arkeolojik kanitlar ozellikle de M O 18 veya 17 yuzyila ait bir Suriye silindir muhru bu savas arabalarinin varligini gostermektedir Bu savas arabalari aniden ortaya cikmamistir disk ya da capraz cubuklu tekerleklere sahip daha eski araclardan gelistirilmistir Yakin Dogu da M O 2 binyilin baslarinda kollu tekerlekli atli savas arabalarina dair en eski kanitlar bulunmaktadir Maykop Kulturu ve Erken Tekerlekli Araclar Rusya nin Kuban bolgesindeki kurganinda atlarin da bulundugu Maikop Kulturu ne isik tutan bir at arabasi mezari bulunmustur Bu kurganda kesfedilen iki masif ahsap tekerlek M O dorduncu binyilin ikinci yarisina tarihlenmekte ve savas arabasi teknolojisinin erken donemlerine isaret etmektedir Dilbilimsel kanitlar bu savas arabalarinin mucitlerinin Avrasya dan gelen Hint Avrupali insanlar olabilecegini dusundurmektedir Yakin Dogu da tekerlekli araclarin erken gelisimine taniklik etmistir Mezopotamya nin tekerlekleri M O ucuncu binyilin ilk yarisinda Kuban bolgesindeki bulgulardan biraz daha sonra kesfettigini belirtmektedir Mezopotamya daki erken Avrupa daki erken tekerlek kesifleriyle ayni zamanlarda ahsap makaralar veya tekerlekler uzerinde duran kizaklarin bilindigini gostermektedir Savas baglamindaki en eski arac tasvirleri guney Mezopotamya daki Ur Standardi nda bulunur ve yaklasik M O 2500 e tarihlenir Dogru sekilde vagon olarak adlandirilan bu ilk araclar cift dingilli olup okuzler ya da melez hayvanlar tarafindan cekiliyordu M O 2 binyilin ortalarina kadar Mezopotamya da disli tekerlekler gorulmemistir Antik Kenan Israil ve Misir da Savas Arabalari Savas arabalari Ibranice Tanah ve Yunanca Eski Ahit gibi cesitli eski metinlerde onemli bir rol oynar Genellikle savas guc ve ihtisamla iliskilendirilirler Yaratilis Yesu Hakimler ve 1 Samuel kitaplarinda demir savas arabalarindan bahsedilmektedir Bu savas arabalari Kenanlilar Israilliler ve Filistliler tarafindan kullanilmistir Eski Misir da savas arabasi kullanimi M O 1650 civarinda Hiksos istilasi sirasinda one cikmistir Hint Avrupali Hititlerin M O 1659 da Babil e karsi kazandigi zafer savas arabalarinin savastaki etkinligini gostermistir Savas arabalari Hiksos istilacilari tarafindan yaygin olarak kullanilmis ve Misir tarihi boyunca da kullanilmaya devam etmistir Bu Misir savas arabalari dizginleri kontrol eden surucu ve yayi ve oklari hedeflere yoneltmekten sorumlu ana okcu olmak uzere iki kisi tarafindan yonetilen mobil okculuk platformlari olarak hizmet vermistir Misirlilar ayrica M O 1500 civarinda savas arabasi atlari icin boyunduruk eyeri icat etmislerdir Misir savas arabalarinin en iyi korunmus ornekleri Tutankamon un mezarinda bulunmakta ve zengin susleme ve tasarimlarini sergilemektedir Misir daki savas arabalari tipik olarak iki veya daha fazla at tarafindan cekilirdi ve eski Misir savaslarinda cok onemli bir rol oynarlardi Ayrica bakinizSuvari Merkava Tachanka Tanklar Teknik arac Vagon ZamburakKaynakca Lindner Stephan April 2020 Chariots in the Eurasian Steppe a Bayesian approach to the emergence of horse drawn transport in the early second millennium BC Antiquity Ingilizce 94 374 361 380 doi 10 15184 aqy 2020 37 ISSN 0003 598X 28 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Ekim 2023 a b c d e f g chariot 25 Subat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Britannica com Erisim 1 Ocak 2015 Whence the Domestic Horse 4 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Agustos 2023 Kuznetsov P F 1 Eylul 2006 The emergence of Bronze Age chariots in eastern Europe Antiquity 80 309 638 645 doi 10 1017 s0003598x00094096 ISSN 0003 598X Librado Pablo Khan Naveed Fages Antoine Kusliy Mariya A Suchan Tomasz Tonasso Calviere Laure Schiavinato Stephanie Alioglu Duha Fromentier Aurore Perdereau Aude Aury Jean Marc Gaunitz Charleen Chauvey Lorelei Seguin Orlando Andaine Der Sarkissian Clio The origins and spread of domestic horses from the Western Eurasian steppes Nature Ingilizce 598 7882 634 640 doi 10 1038 s41586 021 04018 9 ISSN 1476 4687 PMC 8550961 2 PMID 34671162 23 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Ekim 2023 Rix Helmut Kummel Martin Zehnder Thomas Lipp Reiner Schirmer Brigitte 2001 Lexikon der indogermanischen Verben Almanca 2 2baslikbagi Lexikon der indogermanischen Verben bas Wiesbaden Ludwig Reichert s 507 ISBN 3 89500 219 4 Ralby Aaron 2013 Battle of Kadesh c 1274 BC Clash of Empires Atlas of Military History Parragon ss 54 55 ISBN 978 1 4723 0963 1 Gecersiz chapter url access registration yardim Toys and Civilization Harappa www harappa com 20 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Eylul 2022 Chariots in the Chalcolithic Rock Art of India harappa com 24 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Eylul 2022 Elena Efimovna Kuzʹmina 2007 The Origin of the Indo Iranians s 134 ISBN 9789004160545 Paolo Matthiae Nicolo Marchetti 2013 Ebla and its Landscape Early State Formation in the Ancient Near East s 436 ISBN 9781611322286 Christoph Baumer The History of Central Asia The Age of the Steppe Warriors 7 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde I B Tauris 2012 1780760604 p 90 Chris Fowler Jan Harding Daniela Hofmann eds The Oxford Handbook of Neolithic Europe OUP Oxford 2015 0191666882 p 113 Morillo Stephen War In World History Society Technology and War from Ancient Times to the Present Volume 1 Ingilizce McGraw Hill Higher Education ISBN 978 0 07 739166 9