Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede birçok sorun bulunmaktadır. Lütfen sayfayı geliştirin veya bu sorunlar konusunda bir yorum yapın.
|
| Maliye |
| Finans ve Vergi |
| Vergilendirme |
|---|
| Vergi Oranı |
| Finans |
| Banka |
| · · |
Altın standardı, standart ekonomik sabit miktarda altına dayandığı bir . Altın standardı, 1870'lerden 1920'lerin başlarına, 1920'lerin sonlarından 1932'ye ve ayrıca 1944'ten ABD'nin ABD dolarının altına tek taraflı olarak sonlandırıp Bretton Woods sistemine kesin olarak son verdiği 1971 yılına kadar uluslararası para sisteminin temelini oluşturdu.
Çift metal para sisteminde, gümüşün sürekli olarak aksaması hem iç piyasalarda dengesizlikler yaratmış hem de uluslararası ticareti olumsuz yönde etkilemeye başlamıştır. Bu olumsuz gelişmeler sonucu Avrupa ülkeleri ve ABD, çift metal para sistemini terk ederek altın standardını uygulamaya koymuşlardır.
Altın sikke sistemine geçişte bu gelişmelerin yanında, "Merkantilizm"in yerine "Liberal ekonomi" görüşünün itibar kazanması da etkili olmuştur. David Ricardo'nun "Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi", serbest ticaretin tümüyle serbestleştirilmesi durumunda ticaretin karşılıklı her iki ülke açısından da daha kazançlı olacağını ifade eder. Yine Ricardo'nun "Otomatik Altın Standardı Teorisi" de, aynı şekilde tümüyle serbestleştirilmiş bir ticaret sisteminde, ödemeler dengesinin otomatik olarak sağlanacağını öne sürer. Her iki teorem de altın sikke sistemine geçişin teorik çerçevesini oluşturmuştur.
Ricardo, otomatik altın standardı mekanizmasının işleyebilmesi bankalar tarafından ihraç edilen banknot hacminin tedavüldeki altın paraya sıkı sıkıya bağlı tutulması gerektiği tezini öne sürmüştür. "Tedavül prensibi" olarak bilinen bu prensip gereği hükûmetler, bankalar tarafından ihraç edilebilecek banknot miktarını sıkı bir biçimde denetim altına almışlardır. 1844 yılında İngiltere'de yürürlüğe konulan "Peel Yasası", bu düzenlemelerin belirlendiği bir yasal düzenlemedir.
Altın standardı, bir ülkenin para biriminin veya kağıt parasının doğrudan altına bağlı bir değere sahip olduğu parasal bir sistemdir. Altın standardında ülkeler kağıt parayı sabit bir altına dönüştürmeyi kabul etmişlerdir. Altın standardını kullanan bir ülke altın için sabit bir fiyat belirler ve bu fiyattan altın alır ve satar. Bu sabit fiyat, para biriminin değerini belirlemek için kullanılır. Örneğin; ABD altın fiyatını başına 500$ olarak ayarlarsa, doların değeri bir altının 1/500'ü olacaktır.
Altın standart şu anda hiçbir hükûmet tarafından kullanılmamaktadır. İngiltere 1931'de altın standardını kullanmayı bırakmış, ABD 1933'te davayı takip etmiş ve 1973'te sistemin kalıntılarını terk etmiştir. "Altın standart" tamamen bir hükûmetin emri nedeniyle kullanılan para birimini tanımlamak için kullanılan bir terim olan "itibari para" ile değiştirilmiştir ve "itibari para" bir ödeme aracı olarak kabul edilmelidir. Örneğin; ABD'de "Dolar" itibari paradır ve Nijerya için itibari para "Nijerya Nairası"dır.
Bir altın standardının cazibesi, kusurlu insanların elinden para ihracının kontrolünü durdurmasıdır. Bu ihraç için bir sınır olarak hareket eden fiziksel altın miktarı ile, bir toplum enflasyonun kötülüklerinden kaçınmak için basit bir kuralı izleyebilir. Para politikasının amacı sadece enflasyonu önlemek değil, aynı zamanda deflasyonu ve tam istihdamın sağlanabileceği istikrarlı bir parasal çevrenin geliştirilmesine yardımcı olmaktır. ABD altın standardının kısa bir tarihi, böyle basit bir kural kabul edildiğinde enflasyondan kaçınılabileceğini, ancak bu kurala sıkı sıkıya bağlı kalmanın siyasi huzursuzluk olmasa bile ekonomik istikrarsızlık yaratabileceğini göstermek için yeterlidir.
Altın standart sistemi ve itibari para sistemi
Adından da anlaşılacağı gibi, altın standart terimi, para biriminin değerinin altına dayandığı parasal bir sistemi ifade eder. Bir itibari para sistemi, aksine, paranın değerinin herhangi bir fiziksel metaya dayanmadığı, bunun yerine döviz piyasalarındaki diğer para birimlerine karşı dinamik olarak dalgalanmasına izin verilen parasal bir sistemdir. "Fiat" yani itibari para terimi, keyfi bir fiil veya kararname anlamına gelen Latince "fieri"den türetilmiştir. Bu etimolojiye uygun olarak, fiat para birimlerinin değeri nihayetinde hükümet kararnamesi ile yasal ihale olarak tanımlanmasına dayanmaktadır.
I. Dünya Savaşı'ndan on yıllar önce uluslararası ticaret, klasik altın standardı olarak bilinen şeylere dayanarak gerçekleştirildi. Bu sistemde, ülkeler arasındaki ticaret fiziksel altın kullanılarak çözüldü. Ticaret fazlası veren ülkeler, ihracatı için ödeme olarak altın biriktirdi. Ticaret açığı olan ülkeler ise altın rezervlerinin azaldığını gördüler, çünkü altın bu ülkelerden ithalatlarının ödemesi olarak akmıştır.
- Altın Standardı
Başkan , 1933'te Franklin D. Roosevelt'e verdiği demeçte, "Altına sahibiz çünkü hükümetlere güvenemeyiz," dedi. Bu açıklama, ABD mali tarihindeki en acımasız olaylardan birini öngördü: Tüm Amerikalıları altın paralarını, külçe ve sertifikalarını ABD dolarına dönüştürmeye zorlayan . 2. Büyük Buhran, altın böceklerin inancını değiştirmedi, zenginliğin kaynağı olarak altının istikrarına sonsuza kadar güvenen insanlar.
Altın, kendi arz ve talebi üzerinde benzersiz bir etkiye sahip olması nedeniyle, başka bir varlık sınıfı olmayan bir tarihe sahiptir. Altın böcek hala altın kral olduğu bir geçmişe yapışıyor, ancak altın geçmişi de geleceğini doğru bir şekilde değerlendirmek için anlaşılması gereken bir düşüş içeriyor.
- 5.000 Yıl Süren Altın Standardı Aşk İlişkisi
5.000 yıldır altının parlaklık, dövülebilirlik, yoğunluk ve kıtlık kombinasyonu insanlığı başka hiçbir metale benzemedi. 'ın adlı kitabına göre, altın o kadar yoğundur ki, bir tonu bir fit küp şeklinde paketlenebilirdi.
Bu saplantıların başında, altın sadece ibadet için kullanıldı, dünyanın eski kutsal yerlerinden herhangi birine yapılan bir geziyle gösterildi. Bugün, altının en popüler kullanımı mücevher üretiminde.
M.Ö. 700 yıllarında altın ilk kez para birimi haline getirilerek para birimi olarak kullanılabilirliği arttırıldı. Bundan önce, altın alım satım yapılırken tartılmalı ve saflık açısından kontrol edilmeliydi.
Altın madeni paralar mükemmel bir çözüm değildi, çünkü yüzyıllar boyunca yaygın bir uygulama, bu hafif düzensiz paraları külçe haline gelebilecek kadar altın biriktirmek için kırpmaktır. 1696'da İngiltere'deki Büyük Geri Kazanım, madeni para üretimini otomatikleştiren ve kırpmaya son veren bir teknoloji tanıttı.
Her zaman dünyadan gelen ek kaynaklara dayanamadığı için, altın arzı sadece deflasyon, ticaret, yağma veya topraktan çıkarma yoluyla genişledi.
15. yüzyılda Amerika'nın keşfi, ilk büyük altına hücum getirdi. İspanya'nın Yeni Dünya'dan hazineleri yağması Avrupa'nın altın arzını 16. yüzyılda beş kez artırdı. Daha sonra Amerika, Avustralya ve Güney Afrika'da altına hücumlar 19. yüzyılda gerçekleşti.
Avrupa'nın kağıt para tanıtımı, 16. yüzyılda, özel partiler tarafından ihraç edilen borçlanma araçlarının kullanılmasıyla gerçekleşti. Altın paralar ve altın külçeler Avrupa'nın para sistemine hakim olmaya devam ederken, kağıt para hakim olmaya 18. yüzyıla kadar değildi. Kağıt para ile altın arasındaki mücadele sonunda altın standardının getirilmesine neden olacaktır.
Altın standardının yükselişi
Altın, standart kağıt paranın sabit bir miktarda altına dönüştürülebildiği parasal bir sistemdir. Başka bir deyişle, böyle bir para sisteminde, altın paranın değerini destekler. 1696 ve 1812 yılları arasında, altın paranın geliştirilmesi ve resmileştirilmesi, kağıt paranın girişinin bazı problemler yaratmasıyla başladı.
1789'daki ABD Anayasası, Amerikan Kongresi'ne tek para verme ve değerini düzenleme yetkisi verdi. Birleşik bir ulusal para birimi oluşturmak, o zamana kadar çoğunlukla gümüş olan dolaşımdaki yabancı paralardan oluşan bir para sisteminin standardizasyonunu sağladı.
Altına göre gümüş bolca bimetalik bir standart 1792'de kabul edildi. Resmi olarak kabul edilen gümüş: altın parite oranı 15:1 iken o zamanki piyasa oranını doğru bir şekilde yansıtırken, 1793'ten sonra gümüşün değeri sürekli olarak düştü, Gresham Yasası'na göre altını dolaşımdan uzaklaştırmaktır.
Mesele, güçlü siyasi düşmanlığı olmadan değil, 1834 Madeni Para Yasası'na kadar çözülmeyecektir. Sert para meraklıları, altın paraları dolaşıma geri döndürecek bir oran için, gümüşü zorlamak için değil, aynı zamanda ABD'nin o zamanki bankası tarafından çıkarılan küçük mezhepli kağıt notları çıkarmak için bir savunuculuk yaptılar. Açıkça aşırı değerli altının 16:1 oranı oluşturuldu ve durumu tersine çevirerek ABD'yi fiili altın standardına soktu.
1821'de İngiltere, resmi olarak altın standardını benimseyen ilk ülke oldu. Yüzyılın küresel ticaret ve üretimdeki çarpıcı artışı, altın standardının gelecek yüzyıla kadar sağlam kalmasına yardımcı olan büyük altın keşifleri getirdi. Ülkeler arasındaki tüm ticaret dengesizlikleri altınla çözüldüğünden, hükûmetler altını daha zor zamanlar için biriktirme konusunda güçlü bir teşvike sahiptiler. Bu stoklar bugün hala var.
Uluslararası altın standardı, Almanya tarafından kabul edilmesinin ardından 1871'de ortaya çıktı. 1900'e gelindiğinde, gelişmiş ülkelerin çoğunluğu altın standardına bağlandı. ABD işse en son katılan ülkelerden biriydi.
1871'den 1914'e kadar altın standart zirvesindeydi. Bu dönemde dünyada ideale yakın siyasi koşullar vardı. Hükûmetler sistemin çalışması için birlikte çok iyi çalıştılar, ancak 1914'teki Büyük Savaş'ın patlak vermesiyle bu durum sonsuza dek değişti.
Altın standardının yıkılışı
I. Dünya Savaşı ile siyasi ittifaklar değişti, uluslararası borçluluk arttı ve hükûmet maliyesi kötüleşti. Altın standart askıya alınmamış olsa da, savaş sırasında hem iyi hem de kötü zamanları tutamayacağını gösteren savaştaydı. Bu, altın standardına sadece ekonomik zorlukları arttıran güven eksikliği yarattı. Dünyanın küresel ekonomisini dayandıracak daha esnek bir şeye ihtiyaç duyduğu giderek daha belirgin hale geldi.
Aynı zamanda, altın standardın pastoral yıllarına dönme arzusu ülkeler arasında güçlü kalmaya devam etti. Altın arzı küresel ekonominin büyümesinin gerisinde kalmaya devam ederken, İngiliz sterlini ve ABD doları küresel rezerv para birimleri haline geldi. Daha küçük ülkeler, altın yerine bu para birimlerinin çoğunu tutmaya başladı. Sonuç, birkaç büyük ulusun eline altının vurgulanmış bir konsolidasyonu oldu.
1929 borsa çöküşü, dünya savaş sonrası zorluklarından sadece biriydi. Pound ve Fransız frangı diğer para birimleriyle korkunç derecede yanlış hizalanmıştı; savaş borçları ve ülkelerine geri dönüşler hala Almanya'yı boğuyordu; emtia fiyatları çöküyordu; ve bankalar fazla genişletildi. Birçok ülke, yatırımcıları mevduatlarını altına dönüştürmek yerine sağlam tutmaya ikna etmek için faiz oranlarını yükselterek altın stoklarını korumaya çalıştı. Bu yüksek faiz oranları, küresel ekonomi için işleri daha da kötüleştirdi. 1931'de, İngiltere'deki altın standart askıya alındı ve sadece ABD ve Fransa'yı büyük altın rezervleriyle bıraktı.
Daha sonra, 1934'te ABD Hükûmeti altınları 20.67$/oz'dan 35$/oz'a yükseltti ve ekonomisini iyileştirmek için bir ons almak için aldığı kağıt para miktarını artırdı. Diğer ülkeler mevcut altın varlıklarını daha fazla ABD doları, anında dolar dramatik bir devalüasyon gerçekleşti. Altın için bu daha yüksek fiyat, altının ABD dolarına dönüşümünü artırdı ve ABD'nin altın piyasasını köşeye sıkıştırmasını etkili bir şekilde sağladı. Altın üretimi yükseldi, böylece 1939'da dünyada dolaşımdaki tüm küresel para biriminin yerini alacak kadar vardı.
II. Dünya Savaşı sona erdiğinde, önde gelen Batılı güçler, 1971 yılına kadar küresel para piyasaları için çerçeve olacak olan Bretton Woods Anlaşması'nı geliştirmek için bir araya geldi. Bretton Woods sistemi içinde, tüm ulusal para birimleri baskın rezerv para birimi haline gelen Amerikan doları. Dolar, ons başına 35$ sabit oranla altına dönüştürülebilirdi. Küresel finansal sistem daha dolaylı da olsa bir altın standart üzerinde çalışmaya devam etti.
Anlaşma, altın ve ABD doları arasında zamanla ilginç bir ilişkiyle sonuçlandı. Uzun vadede, düşen dolar genellikle altın fiyatlarının yükselmesi anlamına gelir. Kısa vadede, bu her zaman doğru değildir ve aşağıdaki bir yıllık günlük grafiğin gösterdiği gibi, ilişki en iyi ihtimalle yavaş olabilir. İkinci Dünya Savaşı'nın sonunda ABD, dünya para altınının %75'ine sahipti ve dolar hala doğrudan altın tarafından desteklenen tek para birimiydi. Ancak, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra dünya kendini yeniden inşa ederken, ABD, savaşın parçaladığı ülkelere para akarken ve kendi yüksek ithalat talebiyle altın rezervlerinin sürekli olarak düştüğünü gördü. 1960'ların sonlarındaki yüksek enflasyonist ortam, altın standardından son hava parçasını emdi.
1968'de ABD ve bir dizi Avrupa ülkesini içeren bir Altın Havuzu, Londra pazarında altın satmayı bıraktı ve pazarın altının fiyatını serbestçe belirlemesine izin verdi. 1968'den 1971'e kadar, sadece merkez bankaları ABD ile 35$/oz'dan işlem yapabilirdi. Bir altın rezervleri havuzu hazırlayarak, altın piyasa fiyatı resmi parite oranına uygun olarak tutulabilir. Bu durum, üye ülkelerin ihracata dayalı büyüme stratejilerini sürdürmek için para birimlerini takdir etme baskısını hafifletti.
Bununla birlikte, yabancı ülkelerin artan rekabet gücü, sosyal programlar ve Vietnam Savaşı için ödenecek borcun para kazanılması ile birleştiğinde, yakında Amerika'nın ödemeler dengesi üzerinde ağırlık vermeye başladı. 1959'da fazla verilmiş bir açıkla ve yabancı ülkelerin dolar cinsinden varlıklarını altın için kullanmaya başlayacaklarına dair artan korku ile Senatör John F. Kennedy, başkanlık kampanyasının geç aşamalarında seçildiği takdirde, dolar değerini düşürmeye çalışmaktaydı.
Altın Havuzu 1968'de çöktü, çünkü üye ülkeler ABD altın fiyatında piyasa fiyatını koruma konusunda tamamen işbirliği yapma konusunda isteksiz davrandılar. Sonraki yıllarda, hem Belçika hem de Hollanda altın parasıyla dolar ödedi, Almanya ve Fransa da benzer niyetleri dile getirdi. Ağustos 1971'de İngiltere, Nixon'ın elini zorlayarak ve altın pencereyi resmen kapatarak altın olarak ödenmesini istedi. 1976'ya kadar resmiydi; dolar artık altın ile tanımlanmayacak, böylece bir altın standardının herhangi bir benzeşmesinin sonunu işaret edecekti.
Ağustos 1971'de Nixon, ABD dolarının doğrudan altına dönüştürülebilirliğini kırdı. Bu kararla, Bretton Woods Anlaşması'nın yürürlüğe girmesinden bu yana dolara giderek bağımlı hale gelen uluslararası para piyasası, altınla resmi bağlantısını kaybetti. ABD doları ve buna ek olarak etkin bir şekilde sürdürdüğü küresel finansal sistem fiat yani itibari para çağına girdi.
Altın standardının sonu
Altın 5.000 yıldır insanlığı büyülese de, her zaman para sisteminin temeli olmamıştır. Gerçek bir uluslararası altın standardı, altın arzında dramatik bir artışa denk gelen dünya barış ve refah döneminde 50 yıldan daha az bir süre vardı. 1871'den 1914'e kadar. Altın standardı, bu barış ve refahın nedeni değil, semptomuydu.
Altın standardının daha az bir biçimi 1971'e kadar devam etmesine rağmen, ölümü yüzyıllar önce karmaşık finansal dünyamız için daha esnek bir araç olan kağıt parayla başladı. Bugün, altın fiyatı metal talebi ile belirlenir ve artık standart olarak kullanılmamasına rağmen, hala önemli bir işleve hizmet etmektedir. Altın, ülkeler ve Merkez bankaları için önemli bir finansal varlıktır. Ayrıca bankalar tarafından hükûmetlerine verilen kredilere karşı korunmanın bir yolu olarak ve ekonomik sağlığın bir göstergesi olarak kullanılmaktadır.
Serbest piyasa sistemi altında altın, Euro, Yen veya Amerikan doları gibi bir para birimi olarak görülmelidir. Altının ABD doları ile uzun soluklu bir ilişkisi vardır ve uzun vadede altının genellikle ters bir ilişkisi olacaktır. Piyasadaki istikrarsızlık ile, başka bir altın standart yaratma konuşmasını duymak yaygındır, ancak kusursuz bir sistem değildir. Altının bir para birimi olarak görülmesi ve bu şekilde işlem yapılması, kağıt para birimi ve ekonomi ile karşılaştırıldığında riskleri azaltabilir, ancak altının ileriye dönük olduğuna dair bir farkındalık olmalıdır. Eğer bir felaket gelene kadar beklerse, daha önce durgun bir ekonomiyi yansıtan bir fiyata taşınmışsa bir avantaj sağlayamayabilir.
Altın standardı durumu
Tarihi perspektif içinde bakıldığında ilk kayda değer döviz kuru sistemi de 19. yüzyılda ortaya çıkmış, I. Dünya Savaşı’na kadar da yürürlükte kalmıştır. Esas itibarıyla sabit kur sistemine dayalı klasik altın standardı sisteminde ülkelerin her birinin parasının değeri altın fiyatına endekslidir. Bu yüzden günümüzde hükümetlerin sıklıkla başvurduğu karşılıksız para basma o dönemde yoktur; para basımı ya da piyasaya para sürme ancak altın karşılığı yapılmaktadır. O dönemde Adam Smith, David Hume ve David Ricardo gibi isimlerin öncülük ettiği klasik liberal iktisadi öğretinin öngördüğü “otomatik denkleşme mekanizması” olarak adlandırılan ve dış ödemeleri kendi kendine düzenleyen bir mekanizma yürürlükteydi. 19. yüzyılda dünyanın siyasi, askeri ve iktisadi açıdan egemen gücü İngiltere idi. İngiltere çok sayıda sömürgesiyle birlikte “üzerinden güneş batmayan ülke” konumundaydı. Buna bağlı olarak da İngiliz sterlini dünyanın en sağlam parasıydı. I. Dünya Savaşı, dünyada pek çok başka şey gibi, altın standardının da sonunu getirmiştir. Bir görüşe göre altın standardının çökmesinin nedeni İngiltere'nin I. Dünya Savaşı sonunda savaş masrafları yüzünden borç veren bir ülke olmaktan çıkıp borçlu bir ülke haline gelmesi, buna bağlı olarak Sterlinin dünyanın en sağlam ve güvenilir parası olmaktan çıkması, yerini Amerikan Dolarına bırakmasıdır. Başka bir görüş, altın standardının çöküşünü, ekonomik bakımdan önde gelen ülkelerde merkezdeki elitlerin liberal iktisadi değerlere bağlıyken, bunun aksine kamu politikasının çoğu kez işçi sendikalarının, yoksulların ve sömürgelerde para politikasını yönlendiren yabancı yatırımcıların büyüyen etkisini yansıtması gerçeğiyle irtibatlandırmaktadır. Bazı iktisatçılar ekonominin kendi kendine dengeye geldiği yönündeki liberal iktisadi önermelerin kriz zamanlarında işe yaramadığını ileri sürmüş, altın standardının çökmüş olmasını da buna örnek göstermişlerdir. Bu görüşün öncüleri arasında Karl Polanyi gibi sosyalist yapısalcı ya da ve John Maynard Keynes gibi müdahaleci görüşleri savunan isimler yer almaktadır. Örneğin Polanyi, The Great Transformation (Büyük Dönüşüm) adlı eserinde dünyanın gidişatı ve ortaya çıkan koşullar karşısında liberal iktisadi fikirlerin artık işe yaramadığının görülmesiyle, I. Dünya Savaşı sonu itibarıyla yüz yıllık göreli siyasi ve iktisadi istikrar döneminin sona erdiğini söylemektedir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Eichengreen, Barry (6 Ağustos 2019). Globalizing Capital: A History of the International Monetary System - Third Edition. Princeton University Press. doi:10.2307/j.ctvd58rxg. ISBN . JSTOR j.ctvd58rxg.
- ^ Broadberry, Stephen N.; Fukao, Kyōji (2021). The Cambridge economic history of the modern world. 1st ed. Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press. ISBN .
- ^ . 23 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede bircok sorun bulunmaktadir Lutfen sayfayi gelistirin veya bu sorunlar konusunda tartisma sayfasinda bir yorum yapin Bu maddede kaynak listesi bulunmasina karsin metin ici kaynaklarin yetersizligi nedeniyle bazi bilgilerin hangi kaynaktan alindigi belirsizdir Lutfen kaynaklari uygun bicimde metin icine yerlestirerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Mayis 2020 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Mayis 2020 Bu maddenin giris bolumu yoktur Lutfen girizgah ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Bolumun nasil yazilmasi gerektigiyle ilgili bilgi icin giris bolumu yonergesini inceleyebilir tartisma sayfasinda gorus alisverisinde bulunabilirsiniz Mayis 2020 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Bu madde bir el kitabi veya kilavuz kitap gibi yazilmistir Lutfen bu maddeyi aciklayici ve tarafsiz bir bakis acisiyla yeniden yazilmasina yardimci olun Mayis 2020 Vikipedi nin kalite standartlarina ulasabilmesi icin bu maddenin veya bir bolumundeki ansiklopedik olmayan icerigin temizlenmesi gerekmektedir Goruslerinizi lutfen tartisma sayfasinda belirtiniz Mayis 2020 Bu maddenin veya maddenin bir bolumunun gelisebilmesi icin alakali konuda uzman kisilere gereksinim duyulmaktadir Ayrintilar icin lutfen tartisma sayfasini inceleyin veya yeni bir tartisma baslatin Konu hakkinda uzman birini bulmaya yardimci olarak ya da maddeye gerekli bilgileri ekleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Mayis 2020 Bu maddenin iceriginin Turkcelestirilmesi veya Turkce dilbilgisi ve kurallari dogrultusunda duzeltilmesi gerekmektedir Bu maddedeki yazim ve noktalama yanlislari ya da anlatim bozukluklari giderilmelidir Yabanci sozcukler yerine Turkce karsiliklarinin kullanilmasi karakter hatalarinin duzeltilmesi dilbilgisi hatalarinin duzeltilmesi vs Duzenleme yapildiktan sonra bu sablon kaldirilmalidir Bu madde boyut olarak asiri derecede uzundur Lutfen tartisma sayfasinda goruslerinizi bildirin ve maddenin ozetlenmesine veya ayri maddeler halinde alt basliklara bolunmesine yardimci olun Lutfen goruslerinizi tartisma sayfasinda belirtiniz Bu maddedeki uslubun ansiklopedik bir yazidan beklenen resmi ve ciddi usluba uygun olmadigi dusunulmektedir Maddeyi gelistirerek ya da konuyla ilgili tartismaya katilarak Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz MaliyeFinans ve Vergi VergilendirmeGelir vergisi Damga vergisi Satis vergisi KDV OTV Duz oranli vergi Arazi degeri vergisi Vergi cennetiVergi OraniVergi orani Nisbi vergi Artan oranli vergi Maktu vergiParasalcilik Merkez bankasi Para arzi Altin standardi Butce acigi FinansFinansal piyasalar Banka Bu kutu goruntuletartisdegistir Altin standardi standart ekonomik sabit miktarda altina dayandigi bir Altin standardi 1870 lerden 1920 lerin baslarina 1920 lerin sonlarindan 1932 ye ve ayrica 1944 ten ABD nin ABD dolarinin altina tek tarafli olarak sonlandirip Bretton Woods sistemine kesin olarak son verdigi 1971 yilina kadar uluslararasi para sisteminin temelini olusturdu Cift metal para sisteminde gumusun surekli olarak aksamasi hem ic piyasalarda dengesizlikler yaratmis hem de uluslararasi ticareti olumsuz yonde etkilemeye baslamistir Bu olumsuz gelismeler sonucu Avrupa ulkeleri ve ABD cift metal para sistemini terk ederek altin standardini uygulamaya koymuslardir Altin sikke sistemine geciste bu gelismelerin yaninda Merkantilizm in yerine Liberal ekonomi gorusunun itibar kazanmasi da etkili olmustur David Ricardo nun Karsilastirmali Ustunlukler Teorisi serbest ticaretin tumuyle serbestlestirilmesi durumunda ticaretin karsilikli her iki ulke acisindan da daha kazancli olacagini ifade eder Yine Ricardo nun Otomatik Altin Standardi Teorisi de ayni sekilde tumuyle serbestlestirilmis bir ticaret sisteminde odemeler dengesinin otomatik olarak saglanacagini one surer Her iki teorem de altin sikke sistemine gecisin teorik cercevesini olusturmustur Ricardo otomatik altin standardi mekanizmasinin isleyebilmesi bankalar tarafindan ihrac edilen banknot hacminin tedavuldeki altin paraya siki sikiya bagli tutulmasi gerektigi tezini one surmustur Tedavul prensibi olarak bilinen bu prensip geregi hukumetler bankalar tarafindan ihrac edilebilecek banknot miktarini siki bir bicimde denetim altina almislardir 1844 yilinda Ingiltere de yururluge konulan Peel Yasasi bu duzenlemelerin belirlendigi bir yasal duzenlemedir Altin standardi bir ulkenin para biriminin veya kagit parasinin dogrudan altina bagli bir degere sahip oldugu parasal bir sistemdir Altin standardinda ulkeler kagit parayi sabit bir altina donusturmeyi kabul etmislerdir Altin standardini kullanan bir ulke altin icin sabit bir fiyat belirler ve bu fiyattan altin alir ve satar Bu sabit fiyat para biriminin degerini belirlemek icin kullanilir Ornegin ABD altin fiyatini basina 500 olarak ayarlarsa dolarin degeri bir altinin 1 500 u olacaktir Altin standart su anda hicbir hukumet tarafindan kullanilmamaktadir Ingiltere 1931 de altin standardini kullanmayi birakmis ABD 1933 te davayi takip etmis ve 1973 te sistemin kalintilarini terk etmistir Altin standart tamamen bir hukumetin emri nedeniyle kullanilan para birimini tanimlamak icin kullanilan bir terim olan itibari para ile degistirilmistir ve itibari para bir odeme araci olarak kabul edilmelidir Ornegin ABD de Dolar itibari paradir ve Nijerya icin itibari para Nijerya Nairasi dir Bir altin standardinin cazibesi kusurlu insanlarin elinden para ihracinin kontrolunu durdurmasidir Bu ihrac icin bir sinir olarak hareket eden fiziksel altin miktari ile bir toplum enflasyonun kotuluklerinden kacinmak icin basit bir kurali izleyebilir Para politikasinin amaci sadece enflasyonu onlemek degil ayni zamanda deflasyonu ve tam istihdamin saglanabilecegi istikrarli bir parasal cevrenin gelistirilmesine yardimci olmaktir ABD altin standardinin kisa bir tarihi boyle basit bir kural kabul edildiginde enflasyondan kacinilabilecegini ancak bu kurala siki sikiya bagli kalmanin siyasi huzursuzluk olmasa bile ekonomik istikrarsizlik yaratabilecegini gostermek icin yeterlidir Altin standart sistemi ve itibari para sistemiAdindan da anlasilacagi gibi altin standart terimi para biriminin degerinin altina dayandigi parasal bir sistemi ifade eder Bir itibari para sistemi aksine paranin degerinin herhangi bir fiziksel metaya dayanmadigi bunun yerine doviz piyasalarindaki diger para birimlerine karsi dinamik olarak dalgalanmasina izin verilen parasal bir sistemdir Fiat yani itibari para terimi keyfi bir fiil veya kararname anlamina gelen Latince fieri den turetilmistir Bu etimolojiye uygun olarak fiat para birimlerinin degeri nihayetinde hukumet kararnamesi ile yasal ihale olarak tanimlanmasina dayanmaktadir I Dunya Savasi ndan on yillar once uluslararasi ticaret klasik altin standardi olarak bilinen seylere dayanarak gerceklestirildi Bu sistemde ulkeler arasindaki ticaret fiziksel altin kullanilarak cozuldu Ticaret fazlasi veren ulkeler ihracati icin odeme olarak altin biriktirdi Ticaret acigi olan ulkeler ise altin rezervlerinin azaldigini gorduler cunku altin bu ulkelerden ithalatlarinin odemesi olarak akmistir Altin Standardi Baskan 1933 te Franklin D Roosevelt e verdigi demecte Altina sahibiz cunku hukumetlere guvenemeyiz dedi Bu aciklama ABD mali tarihindeki en acimasiz olaylardan birini ongordu Tum Amerikalilari altin paralarini kulce ve sertifikalarini ABD dolarina donusturmeye zorlayan 2 Buyuk Buhran altin boceklerin inancini degistirmedi zenginligin kaynagi olarak altinin istikrarina sonsuza kadar guvenen insanlar Altin kendi arz ve talebi uzerinde benzersiz bir etkiye sahip olmasi nedeniyle baska bir varlik sinifi olmayan bir tarihe sahiptir Altin bocek hala altin kral oldugu bir gecmise yapisiyor ancak altin gecmisi de gelecegini dogru bir sekilde degerlendirmek icin anlasilmasi gereken bir dusus iceriyor 5 000 Yil Suren Altin Standardi Ask Iliskisi 5 000 yildir altinin parlaklik dovulebilirlik yogunluk ve kitlik kombinasyonu insanligi baska hicbir metale benzemedi in adli kitabina gore altin o kadar yogundur ki bir tonu bir fit kup seklinde paketlenebilirdi Bu saplantilarin basinda altin sadece ibadet icin kullanildi dunyanin eski kutsal yerlerinden herhangi birine yapilan bir geziyle gosterildi Bugun altinin en populer kullanimi mucevher uretiminde M O 700 yillarinda altin ilk kez para birimi haline getirilerek para birimi olarak kullanilabilirligi arttirildi Bundan once altin alim satim yapilirken tartilmali ve saflik acisindan kontrol edilmeliydi Altin madeni paralar mukemmel bir cozum degildi cunku yuzyillar boyunca yaygin bir uygulama bu hafif duzensiz paralari kulce haline gelebilecek kadar altin biriktirmek icin kirpmaktir 1696 da Ingiltere deki Buyuk Geri Kazanim madeni para uretimini otomatiklestiren ve kirpmaya son veren bir teknoloji tanitti Her zaman dunyadan gelen ek kaynaklara dayanamadigi icin altin arzi sadece deflasyon ticaret yagma veya topraktan cikarma yoluyla genisledi 15 yuzyilda Amerika nin kesfi ilk buyuk altina hucum getirdi Ispanya nin Yeni Dunya dan hazineleri yagmasi Avrupa nin altin arzini 16 yuzyilda bes kez artirdi Daha sonra Amerika Avustralya ve Guney Afrika da altina hucumlar 19 yuzyilda gerceklesti Avrupa nin kagit para tanitimi 16 yuzyilda ozel partiler tarafindan ihrac edilen borclanma araclarinin kullanilmasiyla gerceklesti Altin paralar ve altin kulceler Avrupa nin para sistemine hakim olmaya devam ederken kagit para hakim olmaya 18 yuzyila kadar degildi Kagit para ile altin arasindaki mucadele sonunda altin standardinin getirilmesine neden olacaktir Altin standardinin yukselisiAltin standart kagit paranin sabit bir miktarda altina donusturulebildigi parasal bir sistemdir Baska bir deyisle boyle bir para sisteminde altin paranin degerini destekler 1696 ve 1812 yillari arasinda altin paranin gelistirilmesi ve resmilestirilmesi kagit paranin girisinin bazi problemler yaratmasiyla basladi 1789 daki ABD Anayasasi Amerikan Kongresi ne tek para verme ve degerini duzenleme yetkisi verdi Birlesik bir ulusal para birimi olusturmak o zamana kadar cogunlukla gumus olan dolasimdaki yabanci paralardan olusan bir para sisteminin standardizasyonunu sagladi Altina gore gumus bolca bimetalik bir standart 1792 de kabul edildi Resmi olarak kabul edilen gumus altin parite orani 15 1 iken o zamanki piyasa oranini dogru bir sekilde yansitirken 1793 ten sonra gumusun degeri surekli olarak dustu Gresham Yasasi na gore altini dolasimdan uzaklastirmaktir Mesele guclu siyasi dusmanligi olmadan degil 1834 Madeni Para Yasasi na kadar cozulmeyecektir Sert para meraklilari altin paralari dolasima geri dondurecek bir oran icin gumusu zorlamak icin degil ayni zamanda ABD nin o zamanki bankasi tarafindan cikarilan kucuk mezhepli kagit notlari cikarmak icin bir savunuculuk yaptilar Acikca asiri degerli altinin 16 1 orani olusturuldu ve durumu tersine cevirerek ABD yi fiili altin standardina soktu 1821 de Ingiltere resmi olarak altin standardini benimseyen ilk ulke oldu Yuzyilin kuresel ticaret ve uretimdeki carpici artisi altin standardinin gelecek yuzyila kadar saglam kalmasina yardimci olan buyuk altin kesifleri getirdi Ulkeler arasindaki tum ticaret dengesizlikleri altinla cozuldugunden hukumetler altini daha zor zamanlar icin biriktirme konusunda guclu bir tesvike sahiptiler Bu stoklar bugun hala var Uluslararasi altin standardi Almanya tarafindan kabul edilmesinin ardindan 1871 de ortaya cikti 1900 e gelindiginde gelismis ulkelerin cogunlugu altin standardina baglandi ABD isse en son katilan ulkelerden biriydi 1871 den 1914 e kadar altin standart zirvesindeydi Bu donemde dunyada ideale yakin siyasi kosullar vardi Hukumetler sistemin calismasi icin birlikte cok iyi calistilar ancak 1914 teki Buyuk Savas in patlak vermesiyle bu durum sonsuza dek degisti Altin standardinin yikilisiI Dunya Savasi ile siyasi ittifaklar degisti uluslararasi borcluluk artti ve hukumet maliyesi kotulesti Altin standart askiya alinmamis olsa da savas sirasinda hem iyi hem de kotu zamanlari tutamayacagini gosteren savastaydi Bu altin standardina sadece ekonomik zorluklari arttiran guven eksikligi yaratti Dunyanin kuresel ekonomisini dayandiracak daha esnek bir seye ihtiyac duydugu giderek daha belirgin hale geldi Ayni zamanda altin standardin pastoral yillarina donme arzusu ulkeler arasinda guclu kalmaya devam etti Altin arzi kuresel ekonominin buyumesinin gerisinde kalmaya devam ederken Ingiliz sterlini ve ABD dolari kuresel rezerv para birimleri haline geldi Daha kucuk ulkeler altin yerine bu para birimlerinin cogunu tutmaya basladi Sonuc birkac buyuk ulusun eline altinin vurgulanmis bir konsolidasyonu oldu 1929 borsa cokusu dunya savas sonrasi zorluklarindan sadece biriydi Pound ve Fransiz frangi diger para birimleriyle korkunc derecede yanlis hizalanmisti savas borclari ve ulkelerine geri donusler hala Almanya yi boguyordu emtia fiyatlari cokuyordu ve bankalar fazla genisletildi Bircok ulke yatirimcilari mevduatlarini altina donusturmek yerine saglam tutmaya ikna etmek icin faiz oranlarini yukselterek altin stoklarini korumaya calisti Bu yuksek faiz oranlari kuresel ekonomi icin isleri daha da kotulestirdi 1931 de Ingiltere deki altin standart askiya alindi ve sadece ABD ve Fransa yi buyuk altin rezervleriyle birakti Daha sonra 1934 te ABD Hukumeti altinlari 20 67 oz dan 35 oz a yukseltti ve ekonomisini iyilestirmek icin bir ons almak icin aldigi kagit para miktarini artirdi Diger ulkeler mevcut altin varliklarini daha fazla ABD dolari aninda dolar dramatik bir devaluasyon gerceklesti Altin icin bu daha yuksek fiyat altinin ABD dolarina donusumunu artirdi ve ABD nin altin piyasasini koseye sikistirmasini etkili bir sekilde sagladi Altin uretimi yukseldi boylece 1939 da dunyada dolasimdaki tum kuresel para biriminin yerini alacak kadar vardi II Dunya Savasi sona erdiginde onde gelen Batili gucler 1971 yilina kadar kuresel para piyasalari icin cerceve olacak olan Bretton Woods Anlasmasi ni gelistirmek icin bir araya geldi Bretton Woods sistemi icinde tum ulusal para birimleri baskin rezerv para birimi haline gelen Amerikan dolari Dolar ons basina 35 sabit oranla altina donusturulebilirdi Kuresel finansal sistem daha dolayli da olsa bir altin standart uzerinde calismaya devam etti Anlasma altin ve ABD dolari arasinda zamanla ilginc bir iliskiyle sonuclandi Uzun vadede dusen dolar genellikle altin fiyatlarinin yukselmesi anlamina gelir Kisa vadede bu her zaman dogru degildir ve asagidaki bir yillik gunluk grafigin gosterdigi gibi iliski en iyi ihtimalle yavas olabilir Ikinci Dunya Savasi nin sonunda ABD dunya para altininin 75 ine sahipti ve dolar hala dogrudan altin tarafindan desteklenen tek para birimiydi Ancak Ikinci Dunya Savasi ndan sonra dunya kendini yeniden insa ederken ABD savasin parcaladigi ulkelere para akarken ve kendi yuksek ithalat talebiyle altin rezervlerinin surekli olarak dustugunu gordu 1960 larin sonlarindaki yuksek enflasyonist ortam altin standardindan son hava parcasini emdi 1968 de ABD ve bir dizi Avrupa ulkesini iceren bir Altin Havuzu Londra pazarinda altin satmayi birakti ve pazarin altinin fiyatini serbestce belirlemesine izin verdi 1968 den 1971 e kadar sadece merkez bankalari ABD ile 35 oz dan islem yapabilirdi Bir altin rezervleri havuzu hazirlayarak altin piyasa fiyati resmi parite oranina uygun olarak tutulabilir Bu durum uye ulkelerin ihracata dayali buyume stratejilerini surdurmek icin para birimlerini takdir etme baskisini hafifletti Bununla birlikte yabanci ulkelerin artan rekabet gucu sosyal programlar ve Vietnam Savasi icin odenecek borcun para kazanilmasi ile birlestiginde yakinda Amerika nin odemeler dengesi uzerinde agirlik vermeye basladi 1959 da fazla verilmis bir acikla ve yabanci ulkelerin dolar cinsinden varliklarini altin icin kullanmaya baslayacaklarina dair artan korku ile Senator John F Kennedy baskanlik kampanyasinin gec asamalarinda secildigi takdirde dolar degerini dusurmeye calismaktaydi Altin Havuzu 1968 de coktu cunku uye ulkeler ABD altin fiyatinda piyasa fiyatini koruma konusunda tamamen isbirligi yapma konusunda isteksiz davrandilar Sonraki yillarda hem Belcika hem de Hollanda altin parasiyla dolar odedi Almanya ve Fransa da benzer niyetleri dile getirdi Agustos 1971 de Ingiltere Nixon in elini zorlayarak ve altin pencereyi resmen kapatarak altin olarak odenmesini istedi 1976 ya kadar resmiydi dolar artik altin ile tanimlanmayacak boylece bir altin standardinin herhangi bir benzesmesinin sonunu isaret edecekti Agustos 1971 de Nixon ABD dolarinin dogrudan altina donusturulebilirligini kirdi Bu kararla Bretton Woods Anlasmasi nin yururluge girmesinden bu yana dolara giderek bagimli hale gelen uluslararasi para piyasasi altinla resmi baglantisini kaybetti ABD dolari ve buna ek olarak etkin bir sekilde surdurdugu kuresel finansal sistem fiat yani itibari para cagina girdi Altin standardinin sonuAltin 5 000 yildir insanligi buyulese de her zaman para sisteminin temeli olmamistir Gercek bir uluslararasi altin standardi altin arzinda dramatik bir artisa denk gelen dunya baris ve refah doneminde 50 yildan daha az bir sure vardi 1871 den 1914 e kadar Altin standardi bu baris ve refahin nedeni degil semptomuydu Altin standardinin daha az bir bicimi 1971 e kadar devam etmesine ragmen olumu yuzyillar once karmasik finansal dunyamiz icin daha esnek bir arac olan kagit parayla basladi Bugun altin fiyati metal talebi ile belirlenir ve artik standart olarak kullanilmamasina ragmen hala onemli bir isleve hizmet etmektedir Altin ulkeler ve Merkez bankalari icin onemli bir finansal varliktir Ayrica bankalar tarafindan hukumetlerine verilen kredilere karsi korunmanin bir yolu olarak ve ekonomik sagligin bir gostergesi olarak kullanilmaktadir Serbest piyasa sistemi altinda altin Euro Yen veya Amerikan dolari gibi bir para birimi olarak gorulmelidir Altinin ABD dolari ile uzun soluklu bir iliskisi vardir ve uzun vadede altinin genellikle ters bir iliskisi olacaktir Piyasadaki istikrarsizlik ile baska bir altin standart yaratma konusmasini duymak yaygindir ancak kusursuz bir sistem degildir Altinin bir para birimi olarak gorulmesi ve bu sekilde islem yapilmasi kagit para birimi ve ekonomi ile karsilastirildiginda riskleri azaltabilir ancak altinin ileriye donuk olduguna dair bir farkindalik olmalidir Eger bir felaket gelene kadar beklerse daha once durgun bir ekonomiyi yansitan bir fiyata tasinmissa bir avantaj saglayamayabilir Altin standardi durumuTarihi perspektif icinde bakildiginda ilk kayda deger doviz kuru sistemi de 19 yuzyilda ortaya cikmis I Dunya Savasi na kadar da yururlukte kalmistir Esas itibariyla sabit kur sistemine dayali klasik altin standardi sisteminde ulkelerin her birinin parasinin degeri altin fiyatina endekslidir Bu yuzden gunumuzde hukumetlerin siklikla basvurdugu karsiliksiz para basma o donemde yoktur para basimi ya da piyasaya para surme ancak altin karsiligi yapilmaktadir O donemde Adam Smith David Hume ve David Ricardo gibi isimlerin onculuk ettigi klasik liberal iktisadi ogretinin ongordugu otomatik denklesme mekanizmasi olarak adlandirilan ve dis odemeleri kendi kendine duzenleyen bir mekanizma yururlukteydi 19 yuzyilda dunyanin siyasi askeri ve iktisadi acidan egemen gucu Ingiltere idi Ingiltere cok sayida somurgesiyle birlikte uzerinden gunes batmayan ulke konumundaydi Buna bagli olarak da Ingiliz sterlini dunyanin en saglam parasiydi I Dunya Savasi dunyada pek cok baska sey gibi altin standardinin da sonunu getirmistir Bir goruse gore altin standardinin cokmesinin nedeni Ingiltere nin I Dunya Savasi sonunda savas masraflari yuzunden borc veren bir ulke olmaktan cikip borclu bir ulke haline gelmesi buna bagli olarak Sterlinin dunyanin en saglam ve guvenilir parasi olmaktan cikmasi yerini Amerikan Dolarina birakmasidir Baska bir gorus altin standardinin cokusunu ekonomik bakimdan onde gelen ulkelerde merkezdeki elitlerin liberal iktisadi degerlere bagliyken bunun aksine kamu politikasinin cogu kez isci sendikalarinin yoksullarin ve somurgelerde para politikasini yonlendiren yabanci yatirimcilarin buyuyen etkisini yansitmasi gercegiyle irtibatlandirmaktadir Bazi iktisatcilar ekonominin kendi kendine dengeye geldigi yonundeki liberal iktisadi onermelerin kriz zamanlarinda ise yaramadigini ileri surmus altin standardinin cokmus olmasini da buna ornek gostermislerdir Bu gorusun onculeri arasinda Karl Polanyi gibi sosyalist yapisalci ya da ve John Maynard Keynes gibi mudahaleci gorusleri savunan isimler yer almaktadir Ornegin Polanyi The Great Transformation Buyuk Donusum adli eserinde dunyanin gidisati ve ortaya cikan kosullar karsisinda liberal iktisadi fikirlerin artik ise yaramadiginin gorulmesiyle I Dunya Savasi sonu itibariyla yuz yillik goreli siyasi ve iktisadi istikrar doneminin sona erdigini soylemektedir Ayrica bakinizCift metal para sistemiKaynakca Eichengreen Barry 6 Agustos 2019 Globalizing Capital A History of the International Monetary System Third Edition Princeton University Press doi 10 2307 j ctvd58rxg ISBN 978 0 691 19390 8 JSTOR j ctvd58rxg Broadberry Stephen N Fukao Kyōji 2021 The Cambridge economic history of the modern world 1st ed Cambridge United Kingdom Cambridge University Press ISBN 978 1 108 95377 1 23 Temmuz 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi