Liverpool, İngiltere

Liverpool, Birleşik Krallık'ta, İngiltere ülkesinde Mersey Nehri Halici'nin doğusunda bulunan şehir yerleşkesidir. Yerel idare bakımdan törensel Merseyside Metropoliten Kontluğu'nda bulunan bir tek-seviyeli metropoliten yerel bölge olan yerel idaresi altındadır.

Liverpool
Şehir
Liverpool
Arma
Takma ad: The Pool
Liverpool
Ülke	Birleşik Krallık
Kurucu Ülke	İngiltere
Bölge	Kuzey Batı
Kontluk	Merseyside
Tek seviyeli Metropoliten bölge	Liverpool Şehri
Yüzölçümü
• Şehir	111,84 km²
Rakım	70 m
Nüfus  (2019)
• Şehir	498,042
• Yoğunluk	4,424/km²
• Kent	864,122
• Metropol	2,241,000
Zaman dilimi	UTC±00.00 (BAS)
• Yaz (YSU)	(BAYS)
Alan kodu	0151
Resmî site liverpool.gov.uk

Liverpool Deniz Ticareti Sehri
Liverpool - Maritime Mercantile City

UNESCO Dünya Mirası
Liverpool limanında Albert Dokları
Konum	Birleşik Krallık
(Kriter)	Kültür: (ii) (iii) (iv)
Referans	1150
Tescil	2004 (28. oturum)
Bölge	Avrupa ve Kuzey Amerika
Koordinatlar	53°24′24″K 02°59′40″B / 53.40667°K 2.99444°B / 53.40667; -2.99444

1207'de bir belde olarak kurulmuş ve 1880 kraliyet beratı ile şehir olma statüsünü kazanmıştır. Liverpool Şehri yerel idari sınırları içinde (2017 tahminiyle) 491.500 kişilik nüfus bulunmaktadır. Fakat Liverpool idari şehri çok daha geniş bir alana yayılmıştır. Ayrıca coğrafi bir şehirsel Liverpool Metropoliten bölgesi bulunmaktadır ve bu şehirsel bölgenin nüfusu (2012 tahminiyle) 1.381.200 kişidir.

Liverpool tarihsel olarak İngiltere ülkesinin "Lancashire" kontluğu içindeydi ve hâlâ birçok İngiliz, Liverpool'un Güneybatı Lancashire olduğunu kabul ederler. Fakat Liverpool'da bulunan limanın çok hızla gelişmesiyle; şehir nüfusunun da çok değişik göçlerle hızla artması dolayısıyla ve bir büyük şehir olma karakterini giderek alması dolayısıyla Liverpool şehri ve halkı, kendine has çok özel nitelikler almış ve kırsal olan Lancashire niteliklerinden ayrılmıştır.

Şehir 18. yüzyılda İrlanda, Karayip adaları, Amerika ve ana Avrupa kıtasıyla çok yakın ticari bağlantılar kurmuştur. Bunun yanında Liverpool gemi sahipleri ve tüccarları Atlantik'te Üç köşeli ticaret sistemini (yani Afrika'dan Karayiplere ve Amerika'ya köleler; Karayipler'den ve Amerika'dan İngiltere'ye şeker, tütün, keten ve İngiltere'den Afrika'ya hafif sanayi mallarını içeren bir ticaret yolları sistemini) geliştirmiş; bunun ana ögesi olan Köle Ticaretinin İngiltere'deki merkezlerinden biri (diğeri Bristol) olmuştur. Şehirdeki gemi sahipleri, tüccarları ve şehir bu köle ticaretinden büyük servetler yapmıştır. 19. yüzyılda başlarından itibaren köle ticaretine karşı gelişmeler, Liverpool limanının diğer ticarî ilişkileri geliştirmesine, (örneğin zahire, pamuk ve pamuklu dokuma) yol açmıştır. 19. yüzyıl başlarında dünya ticaretinin %40'ı Liverpool dokları ve limanından geçmekte idi. Liman aynı yüzyılın içinde ve 20. yüzyıl başlarında Avrupa'dan Amerika'ya giden göçmenlere Atlantik yolculuğunun başlangıç noktası olmuştur.

2007 yılında 800. yaş gününü kutlayan bu şehir, 2008 yılında Avrupa Kültür Başkenti olmuştur.

Liverpool şehir merkezinin bazı kısımları "Liverpool, Orta Çağ Ticari Liman Şehri" adı altında 2004'te UNESCO Dünya Mirası listesi listesine konulmuştur. Bu kısımlar içinde "Pier Head", "Albert Dokları" ve "William Brown Sokağı" bulunmaktadır.

Liverpool spor ile isim yapmıştır. Şehirde Liverpool FC ve Everton FC adlı İngiltere Premier League'de yer alan iki futbol takımı bulunmaktadır. Şehrin kuzey varoşlarından olan Aintree'de ünlü bir Hipodrom bulunmakta ve her yıl ilkbaharda bu "Aintree Hipodromu"'nda "Grand National" adlı bir at yarışı yapılmakta ve bu at yarışı tüm Birleşik Krallık'ta gayet büyük ilgi toplamaktadır.

Tarihçe

Liverpool'da bir belde kurulması için Kral John 1207'de bir belde olma "imtiyaz beratı" vermiştir. Liverpool'un sokak planı Kral John'un verdiği belde olma beratı zamanında uygulanmıştı ve belde H şeklinde kurulmuş 8 sokaktan oluşmaktaydı:

• Bank Street (şimdi Water Street)
• Castle Street
• Chapel Street
• Dale Street
• Juggler Street (şimdi High Street)
• Moor Street (şimdi Tithebarn Street)
• Whiteacre Street (şimdi Old Hall Street)

Fakat 16. yüzyılın ortasında Liverpool beldesinin nüfusu 500 civarındaydı.

17. yüzyılda şehrin ticareti yavaş yavaş artmaya başladı ve nüfus büyüdü. İngiliz İç Savaşı döneminde 1644'te Liverpool şehri 18 gün süren bir kuşatmaya sahne oldu. 1699'da Liverpool'u "sivil köy/mahalle (parish)" yapan bir kanun İngiliz Parlamentosu'ndan geçti. Daha güneyde Wirral Yarımadası ile Kuzey Galler'de bulunan Dee Nehri çamurla dolmaya başlayınca Mersey Nehri deltası üzerinde bulunan Liverpool limanı önem kazanmaya başladı. Aynı yıl bir diğer bir önemli olay Liverpool Merchant adlı bir geminin Afrika'da köle ticaretine başlamak Liverpool limanından ayrılması olmuştur. Bu şekilde başlayan köle ticaretinin merkezi Liverpool şehri olmuş ve bu "ticaret" şehrin zenginleşmesine yol açmıştır. Liverpool limanındaki gelgit olayının deniz ulaşımına aksi etkisini azaltmak için ilk dok havuzu 1715'te kurulmuştur. Liverpool orijinli gemiler üçgen şeklinde bir rota üzerinde Afrika'dan Karayiplere köle; Karayipler ve Amerika'dan İngiltere'ye tütün ve pamuk ve İngiltere'den Afrika'ya İngiliz hafif sanayi malları götürmeye odaklandılar. Afrika'daki köle ticaretinden Liverpool'un gemi sahipleri, gemi süvarileri ve hatta gemi tayfaları büyük kazançlar sağladılar ve şehir büyümeye başladı. 18. yüzyılın sonunda Liverpool Avrupa'nın köle ticaretini %40'ını ve Britanya'nın köle ticaretinin %80'ini eline geçirmişti.

Dünyada ilk ticari yolcu demiryolu "Liverpool and Manchester Demiryolu"nun 1830'de açılma merasimi.

19. yüzyılda köle ticaretinin yasaklanıp ortadan kaldırılmasına rağmen Liverpool'un limanı ve Liverpool orijinli ticaret başka yönlere dönüştü ve bu alanlarda da başarı kazandı. 19. yüzyılın başlarında dünya dış ticaretinin %40'ı Liverpool limanından geçmekteydi. Liverpool'da o zamanki yeni yapılar ve şehrin genişlemesi bu dönemde şehre giren serveti aksettirmektedir. 1830'da dünyadaki ilk şehirlerarası yolcu treni sistemi Liverpool ile Manchester arasında demiryolunun açılması ile olmuş ve bundan sonra demiryolları ağı kara ulaşımı için büyük önem kazanmıştır. 19. yüzyılda Liverpool'un nüfusu çok hızla büyümeye başladı; özellikle 1840'lı yıllarda Büyük İrlanda Patates Kıtlığı dolayısıyla birkaç milyon İrlandalı önce Liverpool'a gelip sonra Amerika'ya göç ettiler ve birçoğu da Liverpool'da kaldı. 1851'de Liverpool şehrinin nüfusun %25'i İrlanda doğumlu idi.

20. yüzyılın başlarında ise Doğu Avrupa'dan ABD'ye göç eden büyük sayıda göçmen de Liverpool limanından Atlantik Okyanusu'nu geçen gemilere binmişlerdir. Bunlar yanında ABD ile Avrupa arasında genel yolcu ve ticari bağlantısı için genellikle Liverpool limanı kullanılmıştır. Örneğin, Atlantik'te 1.517 kişinin öldüğü Nisan 1912'de batması ile büyük olay olan lüks transatlantik gemi Titanik'in tescil limanı Liverpool'du.

I. Dünya Savaşı'ndan sonra Parlamento'dan "1919 Mesken Kanunu" çıkartılması 1920'li ve 1930'lu yıllarda Liverpool'un her semtine yayılmış olarak yerel idaresi sahipliğinde gayet çok sayıda kiralık sosyal meskenler yapılmasına neden oldu. Şehir içinde gayet birbiri içine geçmiş şekilde meskenlerde yaşayan binlerce aile varoşlarda kurulan yeni semtlere göç ettirildiler. Bu politikanın yeni sosyal meskenlere geçen halkın yaşama standardını yükselteceği kabul edilmekte idi; ama birçok araştırmacı ve genel halk bunun gerçeğe uymadığını kabul etmektedirler.

II. Dünya Savaşı sırasında Liverpool şehri ve etrafında bulunan Merseyside Metropoliten bölgesi 80 kadar Alman Hava kuvvetlerinin büyük havadan bombardıman hücumlarına hedef oldu; yaklaşık 2500 kişi bu hava hücumlarında öldü ve bu şehirde ve bölgede meskenlerine hemen yarısı bu bombardıman hücumlarından zarar gördü.

Bu savaştan sonra Liverpool ve bölgesinde masif bir inşaat yatırımı kampanyası başlatıldı. Bu arada Britanya'da en büyük liman ve dok projesi olan "Seaforth Doklar" projesi yapılıp bitirildi.

Şehirde ailelere ve şahıslara mesken sağlamak için yeniden 1919 Mesken Kanunu şartlarına uyarak büyük sayıda ev inşaatına girişildi. İç şehirde bulunan eski mesken binaları yıkılıp burada yaşayan kişilere varoşlarda veya sonradan yenilenen iç şehir semtlerinde modern sosyal meskenler sağlandı. Boşaltılan eski iç şehir evleri de yıkılarak bunların yerine yeni modern sosyal meskenlerin yapılması da bu dönemde önem kazandı. Bu dönemde şehir içinde çok sayıda içinde özel sahibi tarafından yaşanan meskenler semtleri de özel müteahhitler ve firmalar tarafından inşa edildi. Liverpool'da kurulan bu tip özel sahipli semtler hakkında 1980'li yıllardan beri yapılanmakta olan televizyon "soap" serisi "Brookside" 1982-2007 döneminde popüler olarak Britanya televizyonlarından seyredilmiştir.

Yeni sosyal yapılardan bazıları, genellikle iç şehirde yapılan yüksek çok katlı apartman tipli binalar halinde olup bu yüksek çok katlı apartman binaları içlerine yerleştirilen kişiler tarafından genellikle hiç tercih edilmemekte idiler. Bu yüksek çok katlı binaların bulunduğu semtlerde büyük kişisel, sosyal ve hatta kanunsuzluk sorunları ortaya çıktığı devamlı olarak Liverpool medyasında yer almıştır. 20 yüzyılın sonlarında bunların büyük bir kısmı yıkıldı ve birkaç tanesi de özel sektöre kiralık apartman dairesi sağlamak üzere sahibi olan yerel idare tarafından özel şirketlere satıldılar.

Bu 1950'li ve 1960'lı yıllarda yapılan yenileşme ve yeniden yapım inşaatları halk tarafından popüler olarak karşılanmadı. Özellikle yeni olarak yapılan yüksek çok katlı kiralık apartmanlar ve şehrin etrafında ama ana ticaret ve alışveriş merkezlerinden uzakta olan yeni semtler sosyal hoşnutsuzluk doğurdu ve büyük sosyal sorunlara merkez oldular. "Liverpool şehrinin içinde yaşayanların sosyal, ailesel ve moral yapısı Alman bombardımanları ile çökertilmişken, bu yenileşme imar faaliyeti ile çökertildi" şeklinde tenkitler bu politikaya yöneltildi ve hala da bu tenkitler yapılmaya devam etmektedir.

1960'li yıllarda Liverpool'da ortaya çıkıp gelişen pop rock ve beat müziği "Merşeybeat" adı ile uluslararası ün kazandı. Bu müziğin baş tacı ve Livepool'luların devamlı iftiharını kazanan Beatles topluluğu olmuştur...

Coğrafî konumu

Liverpool'un konumuyla ilgili OpenStreetMap (OSM) haritası

Liverpool Birleşik Krallık'ın ve İngiltere ülkesinin başkent ve merkezi olan Londra'nın 283 km kuzey-batısında Mersey halicinin doğu kıyısında bulunur.

Liverpool'un coğrafi konumu "diğer İngiltere kentleri arasında en muhteşem konuma sahiptir" olarak tanımlanmıştır. Liverpool Kent Everton Tepesi'nde denizden 70 metre rakıma yükselen kumtaşından oluşan küçük tepe sırtlarında kurulmuştur. Bu sırtlar "Batı Lancashire Sahil Ovası"nın güney sınırını teşkil etmektedirler.

Liverpool şehirleşmiş alanı ise Liverpool Şehrini sınırlarını aşarak Kuzey'de "Sefton Metropoliten Bölgesi"nde bulunan "Bootle", "Crosby" ve "Maghull"'a; doğuda "Knowsley Metropoliten Bölgesi"nde bulunan "Kirby", "Huyton" ve "Prescot"'a ve batıda Mersey Nehri halici karşında halicin batısında bulunan "Wirral" yarımadasındaki "Wallasey" ve "Birkenhead"'e de yayılmaktadır.

İklim

Liverpool iklimi Atlantik Denizi'ndeki Gulf Stream nedeniyle epeyce ılımlı bir deniz iklimidir ve yazlar nispeten serin, kışlar ise fazla soğuk ve kar olmadan mutedil olarak geçmektedir. Şu tablo Liverpool içindeki ısı gözlemlerinden aylık en yüksek ve en düşük ısıları ^oC birimleriyle vermektedir:

Liverpool iklimi
Aylar	Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara	Yıl
En yüksek sıcaklık (°C)	15,1	18,9	21,2	24,6	28,2	30,7	34,3	34,5	30,4	25,9	18,7	15,8	34,5
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C)	7,2	7,3	9,4	12,2	15,6	17,9	19,7	19,4	17,3	13,9	10,2	7,5	13,2
Ortalama sıcaklık (°C)	4,8	4,7	6,6	8,7	11,8	14,5	16,5	16,3	14,2	11,1	7,7	5,0	10,1
Ortalama en düşük sıcaklık (°C)	2,4	2,1	3,8	5,1	7,9	11,1	13,3	13,2	11,0	8,2	5,2	2,5	7,2
En düşük sıcaklık (°C)	−12,8	−11,3	−7,5	−5,6	−1,7	2,5	6,6	3,1	1,7	−2,9	−7,5	−17,6	−17,6
Ortalama yağış (mm)	74,9	54,4	63,6	54,3	54,9	66,2	59,0	68,9	71,7	97,3	82,6	88,8	836,6
Kaynak: Met Office

Liverpool Şehri İçin Aylık En Yüksek En Düşük Isı (^oC)
	Ocak	Şubat	Mart	Nisan	Mayıs	Haziran	Temmuz	Ağustos	Eylül	Ekim	Kasım	Aralık		Yıl
En yüksek ısı	6,6	6,6	9,4	11,6	15,5	17,7	20,0	19,4	16,6	12,7	9,4	7,7		12,7
En düşük ısı	2,2	2,2	3,3	4,4	7,2	10,5	12,7	12,2	10	7,2	4,4	3,3		6,6

Demografi

Liverpool'da Nüfusun Tarihsel Gelişmesi

Diğer Birleşik Krallık büyük şehirleri gibi Liverpool şehri de çok karışık bir nüfusa sahiptir.

Son nüfus sayımı olan 2001'de Liverpool Şehri idarî sınırları içinde bulunan nüfus 441.900 olarak bulunmuştur. ONS-Millî İstatistikler Ofisi'nin 2008 yılı tahminlerine göre şehrin nüfusu 434.900'dür. Yanda verilen 1801 nüfus sayımından itibaren her 10 yılda bir yapılan nüfus sayımlarının Liverpool Şehri için sonuçlarının gösterimine göre 19. yüzyılda devamlı artan Liverpool nüfusu 1930'lu yıllarda bir zirveye erişmiş ve 1931 sayımına göre 846.101 olmuştur. Bu tarihten sonra her sayıma göre şehrin nüfusu azalma göstermiştir. Bu azalmanın en çok olduğu on yıl 1971 ile 1981'dedir ve 100.000 kişinin şehrinden ayrılmasını göstermektedir. İngiltere'deki şehirsel tek-seviyeli yerel idarelerde genellikle görülen bu nüfus azalması en büyük azalma oranından en küçüğe göre sıralanırsa Liverpool Şehrinin 9. sırayı aldığı görülmektedir.

Mersey Partnership gelişme-yenileşme kurulunun özel etkenleri ele alarak yaptığı tarifine göre "Liverpool şehirleşmiş bölgesi", Wirral, Warrington, Flintshire, Chester ve diğer şehirleşmiş alanları da ihtiva etmektedir. Bu özel tanıma göre "Liverpool şehirleşmiş bölgesi"nin nüfusunun 2 milyon civarında olduğu tahmin edilmiştir.

Liverpool'da bulunan çalışma çağında bulunan nüfus, toplam şehir nüfusunun %65,1 oranındadır. Liverpool şehrindeki 30 yaş altında bulunanların toplam şehir nüfusuna oranı £42,3 olmaktadır. Bu oranın İngiltere ülkesi için ortalaması %37,4 olur. Bundan Liverpool şehri nüfusunun İngiltere nüfusundan daha da genç olduğu sonucu çıkartılabilir.

Nüfusun etnik yapısı

Haziran 2007 nüfus tahminlerine Liverpool şehri sınırları içindeki nüfusun etnik yapısı şöyledir:

Liverpool Şehri Nüfusunun Etnik Yapısı
Beyaz	Asyalı Britanyalı	Afro-Karayipli Britanyalı	Karışık	Çinli Britanyalı
%91,5	%2,3	%1.9	%2	%2,3

Liverpool'daki Afro-Karayipli Britanyalılar grubu Büyük Britanya'da bulunan eski Afro-Karayipli grubudur; bazı Afro-Karayipli Britanyalı Liverpoollular bu şehirde 10 nesil yaşamış asıllıdırlar. Şehre tarihsel olarak ilk yerleşen Afro-Karayipli Britanyalılar, denizciler, eğitim için İngiltere'ye gönderilen tüccarların çocukları ve serbest bırakılmış kölelerdir. Hukuken 1722'den sonra Britanya adasına giren olan köleler kölelik niteliklerini kaybetmekteydiler.

Liverpool Çin Şehri giriş kapısı

Avrupa'da bulunan en eski Çinli azınlığı Liverpool'da bulunmaktır. Liverpool'un "Çin şehri (Chinatown)"'nin ilk ikametçileri Britanya'ya denizci olarak gelip yerleşen Çinli denizcilerdi. Liverpool Şehri'nde bulunan "Çin Şehir"'nin çok renkli sokak giriş kapısı Çin dışında bulunan en büyük sokak giriş kapısıdır.

Liverpool'da aynı zamanda büyük sayıda İrlanda asıllı ve Galler ülkesi asıllı nüfus bulunmaktadır.

1813'te Liverpool'un nüfusunun yaklaşık %10 kadarı Galler Ülkesi asıllı idi ve şehir "Kuzey Galler Ülkesinin başşehri" olarak bilinmekteydi. 1845-1849 döneminde Büyük İrlanda Patates Kıtlığı dolayısıyla İrlanda'dan 2 milyon fakir aç kişi Liverpool'a kaçmışlardı. Bunlardan çoğu sonradan ABD'ye göç etmekle beraber çok sayıda İrlandalı Liverpool'da yerleşmişlerdir. 1851'de Liverpool şehri nüfusunun %20'den çoğu İrlandalı asıllı olduğu bildirilmektedir. İrlandalı asıllılar şehre ve şehirde konuşulan "Scouse" adı verilen Liverpool İngilizce aksanına özel bir İrlanda sesi katmışlardır. İrlanda'dan göç 20. yüzyıl üçüncü çeyreğine kadar devam etmiştir. 2001 Nüfus Sayımına göre şehir sınırları içinde %1,17 Galler ülkesi doğumlu, %0,75 İrlanda doğumlu, %0,54 Kuzey İrlanda doğumlu nüfus bulunmaktadır.

Önemli yapılar

"Liverpool Anglikan Katedralinden" Liverpool Şehir merkezi sağda "St. John Kulesi" ve solda tarihirihtim ve yeni finansal merkez

Liverpool'un şehrinin kurulma tarihi dolayısıyla şehir içinde daha önceki yüzyıllardan kalma yapılar bulunmamakta ve 16. yüzyıl Tudor stilinden günümüzün modern stiline kadar değişken birçok mimari stilinde bina bulunmaktadır. Şehirde bulunan önemli büyük yapıların çoğu şehir hızla büyük Birleşik Krallık'ın en önemli şehirlerinin başında gelmesi sırasında 18. yüzyılın sonlarında 20. yüzyıl başlarına kadarki dönemde yapılmışlardır.

Birleşik Krallıkta tarihsel ve mimarî değeri olan yapılar için iki özel liste bulunmaktadır:

• Tarihsel ve mimarisi bakımdan en önemli yapılar: "I. derecede listelenmiş" ve
• Tarihsel ve mimarisi bakımdan önemli ama önemi hayatî olmayan yapılar: "II. derecede listelenmiş". Bazen bu listede olan yapılar yıldız verme sistemi ile alt-sınıflara ayrılmaktadır.

Bu listelerde bulunan yapılara "listelenmiş yapılar" adi verilmektedir. Bu "listelenmiş yapılar"a yapılacak herhangi tamir, tevsi ve ek için mutlaka yerel idarenin özel bir dairesinden özel planlama izini almak gerekmekte ve bu izin almadan yapılan değişiklikler elimine edilip bu izinsiz hareket gayet yüksek para cezasına çarptırılmaktadır. Liverpool'da "listelenmiş yapılar" sayısı 2.500'u aşkındır. Bunlardan 27'si "1. derecede Listelenmiş" yapıdır ve 95i "II* derecede Listelenmiş" yapılardır. Birleşik Krallık'ta sadece başkent Londra'da daha çok sayıda önemli tarihsel ve mimarı önemi haiz yapılar bulunmaktadır.

Birleşik Krallık'ta bulunan Bath şehri, şehirde bulunan "Georgian tipi mimarî" gösteren yapıları ile övünmekte ve Bath şehri bu nedenle UNESCO Dünya Mirası listesi listesinde bulunmaktadır. Buna karşılık Liverpool şehrinde bulunan "Georgian tipi mimarî"ye göre yapılmış binalar sayısı Bath'taki bu tip binaların sayısından çok daha yüksektir. Liverpool şehri Westminster Şehrinden sonra en fazla kamu anıt heykelleri bulunan Birleşik Krallık şehirdir. İngiliz eski eserleri ile ilişkili devlet kurumu olan "English Heritage" mimari bakımdan önemli olan bu kadar çok yapının bulunduğu Liverpool'u İngiltere'nin en güzel 19. yüzyıl ikinci ortası Viktoria devri şehri olarak tanımlamasına yol açmıştır.

Liverpool'un mimarisinin tarihsel değerini belirtmek için 2004'te Liverpool şehrindeki bazı bölgeler "Liverpool Deniz Ticareti Şehri" adı ile UNESCO Dünya Mirası listesi Birleşik Krallık listesine konulmuştur. Bu listeye giren Liverpool bölgelerindeki mimarının şehrin uluslararası ticarete ve liman dokları teknolojisine büyük orijinal katkılarını da yansıtmaktadır.

Mersey Nehri kıyıları ve rıhtım

"Three Graces (Üç Zerafetler)" binaları

19. yüzyılda Liverpool şehrinin gelişmesine baş neden Liverpool limanında dokların inşa edilmesi olmuştur. Liverpool limanı dünyada dok teknolojisinin geliştirilmesi süreci içinde bazı ilk gelişmelere konu olmuştur. 1715'te dünyada ilk defa gelgit etkisini elimine etmek için gel sıralarında dolan havuz ve git sırasında giriş kapaklarının kapatılması ile havuz boşalmasının önlenmesi ile devamlı dolu havuz ile gemilerin devamlı olarak dok rıhtımında su içinde bulunmasının sağlanması sistemi ilk defa Liverpool limanında "Old Dock" adlı dok için uygulanmıştır. Mal yüklemek ve boşaltmak için hidrolik sistem kullanan özel dok vinçleri de dünyada ilk defa Liverpool limanındaki Albert Dok için uygulanmıştır.

Liverpool'da en iyi bilinen dok "Albert Dok" olup 1846'da yapılmıştır ve günümüzde Britanya adasında en çok sayıda "1. derecede Listelenmiş", mutlaka korunması gerekli nitelikli mimarisi olan binaların bir arada bulunduğu mevkidir. Bu dokların mimari "Jesse Hartley" idi ve bina edilip açıldıkları zaman bu doklar dünyada en teknik olarak gelişmiş doklardı ve şehrin 19. yüzyılın ikinci yarısında dünyanın en önemli limanlarından biri olmasına büyük katkı yaptığı iddia edilir.

Şehir merkezinin kuzeyinde "Stanley Dokları" bulunmaktaydı ve bu dokların en önemli kullanıcısı "Stanley Dok Tütün Antreposu" idi. Bu antrepo binası 1901'de yapıldığı zaman dünyanın en büyük hacimli yapısı olmakla isim yapmıştı.

Restore edilip kullanım şekli değiştirilen Albert Dock, Liverpool'un bir turist çekme mevkii olmuştur.

Liverpool şehrinin Mersey Nehri kıyısında en iyi bilinen kısmına "Pier Head" adı verilmekte ve burası nehirden kazanılan arazi üstünde yapılan eski ana rıhtım olmaktadır. Bu rıhtım arazisi üstünde, hemen nehrin kıyısında, değişik mimari stillerinde inşa edilmiş üç önemli bina bulunmaktadır. Liver Binası, Cunard Binası ve Liverpool Liman Binası adlı bu üç binaya "Üç Zerafetler" adı yakıştırılmış olup dünyanın en güzel rıhtım manzaralarından birini oluşturdukları iddia edilmektedir. Bu binalar Liverpool şehrinin 19. yüzyıl sonlarında ve 20. yüzyıl başlarında denizcilik alanında dünyada üstünlüğüne ve şehrin zenginliğine simgeler oldukları kabul edilmektedir.

Son yıllarda Liverpool'un Mersey Nehir kıyısı çok geniş çaplı yenileştirme yatırımlarına konu olmuştur. Bu alanda yeni yatırımlarla yapılan yeni binalara arasında "King's Dokları"nda "Echo Arena" Konser Salonu ve "BT Konvansiyon Salonu",; "Pricess Dokları"nda "Alexandra Tower" gökdeleni ve "1 Princess Dock" büyük apartmanı ve "Coborg ve Brunswick Dokları"nda oluşturulan "Liverpool Marina" bulunmaktadır.

Şehrin ticaret ve kültürel bölgeleri

Castle Street'teki "Liverpool Şehir Sarayı". Önde sağda eskiden Liverpool'da bulunan "Bank of England Binası"'dır.

Tarihsel olarak Liverpool'un dünyanın en önemli ticaret limanlarından biri olması dolayısıyla uzunca bir zaman döneminde şehirde deniz nakliyat şirketleri, sigorta şirketleri, bankalar ve büyük şirketlerin idare binaları bina edilmiştir. Bu şehre çok büyük zenginlik getirmiştir ve bu da yerel idarecilerin şehirlerini büyük gururla idare etmelerini sağlamak için büyük kamu idare binaları yaptırmalarına neden olmuştur.

Şehrin ticari bölgesi Castle Sokağı, Dale Sokağı ve Old Hall Sokağı etrafında toplanmıştır. Bu bölgenin sokakları şehrin Orta Çağ'da kurulma sokaklarından çok değişmemiştir. Üç yüzyıl dönemi içinde ortaya çıkan bölge Liverpool şehrinin en önemli mimarî örnekleri gösteren alanlarından biridir. Bu nedenle bu bölge Liverpool'un UNESCO Dünya Mirası listesi alanı içine konulmuştur.

Bu bölgede bulunan en eski bina Castle Sokağından bulunan ve 1754'te inşa edilmiş olan "I. Derece Listelenmiş" olan "Liverpool Şehir Sarayı" dır. Bu bina şehirde bulunan "George Dönemi mimarî"sinin en güzel örneği olarak kabul edilir ve Britanya'da bulunan yerel kamu binalarının arasında en çok müsrif bir şekilde süslenmiş bir binadır. Yine Castle Sokağında "I. Derece Listelenmiş" olan "Bank of England Binası" bulunmakta ve eskiden bu millî merkez bankasının üç taşra branşından biri olarak 1845-1848 yılları arasında yapılmıştır. Bu bölgede bulunan ve dikkat çeken binalar arasında "Tower Binası", eskiden "White Star Line" denizcilik şirketinin merkezi olan "Albion House" ve "Liverpool Yerel İdare Binaları" bulunmaktadır. Yine bu bölgede bulunan "Oriel Chambers" binası Modernist stilin uygulandığı ilk binalardan biri olduğu kabul edilmektedir.

Neoklasik mimarî örneği olan St. George's Hall Salonu

William Brown Sokağı etrafındaki bölge şehrin "kültürel mahallesi" olarak anılır. Bu bölgede "William Brown Kütüphanesi", "Walker Güzel Sanatlar Galerisi", "Picton Okuma Salonları" ve "Liverpool Dünya Müzesi" bulunmaktadır. Bu bölgedeki binalar neo-klasik mimarı kurallarına göre yapılmışlardır. Bunların yanında en önemli bina olarak "St. George's Hall Salonu" bulunmaktadır. Bu bina da "İ. Derece Listelenmiş" olup 1840-1855 döneminde yapılmıştır ve şehirdeki çeşitli halka açık etkinliklerin merkezi olarak yapılmıştır. Sonra yeni mahkeme salonları binası yapılıncaya kadar, mahkeme salonu olarak kullanılmıştır. İçinde çok büyük bir org bulunmaktadır. Binanın kapısında, antik Roma'ya atıfla, "SPQL - Senatus popülüsque Liverpudliensis (Liverpool halkı ve senatosu)" kakması bulunmaktadır. William Brown Sokağı'nda çeşitli, "Wellington Sütunu" ve "Stebel Fıskiyesi" dahil birkaç kamu anıtı ve heykeller bulunmaktadır. St. Georges Hall arkasında bulunan "St. John Parkı"nda birçok heykel ve anıt bulunmaktadır ve bu park bu anıtları kapsamak için 19. yüzyılda özellikle yapılmıştır.

Dinsel binalar

Liverpool Anglikan Katedrali

Katolik Liverpool Metropoliten Katedrali

Liverpool kenti, şehrin silüetinde çok önemli yer tutan, iki tane Katedralin bulunması ile dikkati çeker.

Anglikan Liverpool Katedrali 1904-1978 döneminde yapılmıştır. Şu anda Britanya adasında bulunan en büyük katedral olup dünya Hristiyan kilise yapıları arasında yüzölçümü ile beşinci sıradadır. Modern bir yapı olmakla beraber mimarisi yeni-gotik stildedir. Bazı İngiliz olmakla pek fazla öğünmeyi adet etmiş gözlemcilere göre, örneğin 20. yüzyıl İngiliz şairi John Betjeman, "dünyada bulunan en önemli yapılardan biridir".

Katolik Liverpool Metropoliten Katedrali ise 1962-1967 arasında mimar Frederick Gibberd'ın planına göre yapılmıştır. Geleneksel uzunlamasına haç şeklinde olan katedral ve kilise binaları mimarisinden uzaklaşan bu katedral modern bir mimari ile yuvarlak; bir koninin üstüne geçmiş daha küçük silindirik şekildedir ve tepesinde kral tacına benzer direkler bulunmaktadır. Bazı kritik muzip Liverpool'lular bu binaya Katoliklerin çoğunluğunun İrlanda asıllı oluşuna atfen "Paddy'nin Kızılderili çadırı (Paddy's Wigwam)" veya şehrin liman olmasına atıfla "Mersey gemi bacası (Mersey Funnel)" adını takmışlardır.

Diğer binalar

Speke Hall], Tudor stili bir malikane evi Liverpool'un en eski binalarından biridir.

"Kırmızı Tuğlalı" Liverpool Üniversitesi "Victoria Building"

2008'de tamamlanan "West Tower" Liverpool'un en yüksek binasıdır.

Liverpool şehrinin içindeki binalar 18. yy. ortasından itibaren yapılıp o dönemin mimari stillerini aksettirmekle beraber, bu dönemden önce şehrin dışındaki kırsal alanlarda kurulmuş birkaç daha eski yapım malikane binaları da mevcuttur. Bunların başında şehrin güney varoşlarında bulunan 1598'de tamamlanmış bir malikane konağı olan "Speke Hall" gelmektedir. Bu bina İngiliz Tudor Dönemi mimarisini çok iyi tanımlayan tahtaları siyaha araları beyaza boyanmış olarak tahta iskeletleri gayet açıkça görülen bir stile göre yapılmıştır. Kuzey İngiltere'de nadir olarak günümüze kadar ayakta durabilmiş bir Tudor mimari tarzda yapıdır. Bu yapının içerisinin mimarisi ise 19. yy. ortalarının modasını aksettirir. Diğer eski malikane evleri 1702'de tamamlanmış olan "Croxteth Hall" ve 1704'te tamamlanmış olan "Woolton Hall"dur.

Şehir içinde bulunan en eski, üstün mimarili "I. Derecede Listelenmiş" bina "Bluecoat Chambers" binasıdır. Bu bina "Kraliçe Anne" mimari stilinde 1717-1718 döneminde paralı "Bluecoats Okulu" için yapılmıştır. Okul bu binayı terk etmiştir ve 1908'den itibaren bu yapı Liverpool güzel sanatlar merkezi olarak görev yapmaktadır.

1881'de Victoria çağında kurulan Liverpool Üniversitesi için yapılan "Victoria Building" neoklasik kırmızı tuğla ve saat kuleli yapısıyla çok ilgi çeken bir yapı olup 1950'lere kadar kurulan İngiliz üniversitelerine "Kırmızı Tuğlalı (Redbrick) Üniversiteler" adı verilmesine kaynak olmuştur. Günümüzde üniversite müzesi ve sanat galerisine dönüştürülmüştür.

Şehir içindeki "Adelphi Oteli" ve şehrin güneyinde eski yolcu salonu binası olan ve günümüzde bir lüks otel olan bina da "art deco" mimari stilini Liverpool'da en iyi örneklerindendir.

Son yıllarda Liverpool şehir merkezi çok büyük (yaklaşık £1 milyar değerinde) yenileme ve geliştirme yatırımlarına hedef olmuş; 10 hektarı aşkın bir şehir merkezi arazisinde "Liverpool One" adı verilen yeni bir piyasa alışveriş alanı açılmıştır. Şehir merkezinin kuzeyinde mimarı ödülü almış "Unity Buildings" ve "West Tower" adlı 140 m yüksekliğinde iki çok katlı gökdelen bina yapılmıştır.

Yolcu taşıma

Mersey Nehri altından geçen Kingsway Tüneli'nin Wirral'da Wallasey'de girişi. Arka planda Liverpool Şehri

Liverpool'da taşıma sistemi şehrin karayolları ve demiryolları şebekesine bağlıdır ve her iki taşıma sistemi de çok yaygın olup Birleşik Krallık içinde bağlantıları sağlamaktadırlar. Liverpool'da otobüsler, trenler ve şehir feri hattından oluşan ve "MPTE : Mersey Yolcu Ulaşım İdaresi" tarafından koordine edilip planlanan çok geniş ve yaygın kitle yolcu taşıma sistemi ağı bulunmaktadır. Bunların yanında Liverpool'da ülkenin diğer ülkelerde bulunan yerlere bağlanmasını sağlayan bir uluslararası hava meydanı ve büyük bir gemi limanı bulunmaktadır.

Ülke içi ve uluslararası yolcu ulaşımı

Karayolları bağlantıları

İngiltere'de büyük bir şehirsel merkez olarak Liverpool ülkenin diğer bölgelerine hemen hemen doğrudan doğruya bağlıdır. Şehrin doğu yönünde Liverpool ile 'a bağlıdır ve bu bağlantıya kısa ek otoyollarla Manchester, Leeds ve Bradford gibi, diğer büyük şehirsel merkezler bağlanmıştır. M62 Otoyolu ayrıca güney kuzey yönlü ülkenin doğusundaki ve ülkenin batısındaki 'nu birbirine bağlamakta ve bu yollar dolayısıyla endirekt olarak Birmingham, Sheffield, Preston, Londra ve Nottingham şehirleriyle bağlantı kurmaktadır. Şehrin batı yönünde bulunan Mersey Nehri halici altından geçen ve Liverpool ile üzerinde bulunan Birkenhead ve kentleri arasındaki bağlantıyı sağlarlar. Birkenhead'den başlayıp Cheshire ve Shropshire kontluklarındaki kent ve kasabalara ve ona bağlı ile 'e bağlantılar vermektedir. Liverpool güney yönünde ve Warrington'a ile ve bu karayolunu takiben güney Mersey Nehri üzerinden geçen ile 'a bağlanır. Bu nehir geçişi köprüsü yıllardır günün bazı saatlerinde trafik tıkanıklığı göstermektedir ve bunu elemine etmek için yıllar önce yapılmış olan yeni bir köprü yapma planı finansman için hala beklemektedir.

Demiryolları bağlantıları

Liverpool Lime Street Demiryolu Garı

Liverpool'da iki değişik demiryolu ağı sistemi bulunmaktadır. Bunlardan biri "Merseyrail" adlı kurum tarafından işletilmekte ve Merseyside içinde yerel yolcu ulaşımını sağlayan bir yerde bulunan üçüncü raydan elektrikli sistem şekildedir. Diğeri ise Birleşik Krallık ulusal demiryolu ağının bir parçasıdır ve Liverpool'u bu ülkede bulunan önemli şehir ve kasabaları üstten asılı telle elektrikli ve dizel lokomotif sistemi ile çalışan sistemdir. Liverpool'un ana istasyonu her iki sistem demiryolu için bir merkez "hub" olan "Liverpool Lime Street Garı"'dir.

Ulusal demiryolu sistemi

Liverpool Lime Street İstasyonu Liverpool'un ulusal demiryolu sistemi için bir terminüs olmaktadır. Bununla beraber bu istasyon yeraltından geçen ve üçüncü rayla işleyen yerel demiryolu sisteminin "Wirral Hattı" ve "Kuzey Hattı"na yeraltında bulunan "loop (halka)" hattı ile bağlanmaktadır.

Liverpool Lime Street İngiltere'yi İskoçya'ya bağlayan "Batı Sahili" ana elektrikli sistemine doğrudan doğruya bağlıdır. Bu sistem trenleri "Virgin" Tren Şirketi tarafından yüksek hızlı "Pendolino" katarları kullanılarak işletilmektedir. Birmingham ve Londra (2 saat 8 dakika süren bir yolculukla) bu sistem üzerinde Londra'ya bağlıdır. Bu istasyondan ayrıca Newcastle, Manchester, Preston, Leeds, , Sheffield, Nottingham ve Norwich'e de seferler vardır.

Kentin güneyinde bir varoşta bulunan ise yanında bulunan "Liverpool South Parkway" istasyonu ile şehir merkezinde olan Lime Street İstasyonu'na bağlıdır.

Liman

Kruvazör terminali

Liverpool Limanı Birleşik Krallık'ta bulunan en büyük gemi ile yolcu taşıma terminallerinden biridir. Liverpool Limanı İrlanda Denizi üzerinden Belfast, Dublin ve Man Adası'na belli tarifeye uyan feri yolcu gemisi seferleri yapmaktadır. Bu yolcu servislerini sağlayan şirketler , ve 'dir.

Liverpool Limanı için şehir merkezine yakın; eski yolcu ve göçmen rıhtım merkezi olan "Pier Head"'de 2007'de yeni bir "kruvazör terminali" açılmıştır. Bazı gemi firmaları özellikle Atlas Okyanusu ve Baltık Denizi kruvazör hizmetlerini bu terminalden vermektedirler.

Hava alanı

Liverpool John Lennon Havaalanı terminal binası

Liverpool şehrinin güneyinde konumlanmış olan "Liverpool John Lennon Hava meydanı"ndan Liverpool ile Birleşik Krallık'ta ve Avrupa'da bulunan hava meydanları arasında direk uçak hava seferleri sağlanmaktadır. 2008'de bu hava meydanından 5.3 milyon uçak yolcusu uçak seferleri ile uçmuşlardır. Elde bulunan son bilgilere göre, Liverpool John Lennon Hava Meydanı 69 değişik hava meydanı ile karşılıklı hizmet sağlamaktadır. Bunlar arasında önemli olanlar Berlin, Roma, Milano, Paris, Paselona ve Zürih'tir. Bu havaalanından genellikle Birleşik Krallık'ta iskontolu ucuz hava uçuş seferi sağlayan uçak şirketleri uçmaktadırlar. Bunların başında Ryanair ve Easyjet şirketleri gelmektedir. Yaz aylarında yaz tatilleri için özel olarak çok sayıda popüler yaz tatili hava meydanlarına ek "charter" uçuşları da yapılmaktadır.

Yerel kitle ulaşımı

Otobüsler

Liverpool içinde ve civarında yerel otobüs hizmetleri genellikle "Merseytravel" olarak bilinen £MPT: Merseyside Yolcu Taşıma İdaresi" tarafından organize edilmektedir. Başta "Stagecoach Şirketi" ve "Arriva Şirketi"'nin "kuzeybatı İngiltere" şube firmaları olmak üzere, birkaç tane değişik özel şirket fiilen yerel otobüs hizmeti sağlamaktadırlar.

Şehirde iki tane ana yerel otobüs terminal durağı bulunmaktadır: "Liverpool Lime Street Tren Garı" yakında bulunan "Queen Square Otobüs Terminali" şehrin kuzey ve doğusundaki mevkilere yönelik otobüs seferleri için başlangıç terminalidir. "Albert Dokları" civarında bulunan (eskiden "Paradise Street Otobüs Aktarma İstasyonu" adı verilen) "Liverpool One Otobüs Terminali" şehrin güney ve doğusuna yönelik otobüs seferleri için başlangıç terminalidir. Mersey Nehri'nin karşısında bulunan yarımadasına yönelik otobüs seferleri ise "Castle Street" ve "Sir Thomas Street" sokakları kenarlarında bulunan üstü kapalı otobüs duraklarını başlangıç terminali olarak kullanmaktadırlar. Cumartesi gecesi tüm geceleyin Liverpool şehrinin ortasından ve çeşitli Merseyside mevkilerine şehrin ortasındaki duraklara uğrayarak geçen gece otobüsü seferleri bulunmaktadır.

Yerel trenler

Liverpool banliyö tren sistemi "Kuzey Hattı" "Liverpool Central" terminal istasyonu

Liverpool'un yerel banliyö tren sistemi Birleşik Krallık'ta buluna en yoğun ve en işlek banliyö demiryolu ağlarından biridir. Liverpool banliyö demiryolu sisteminde üç hat bulunmaktadır:

• "Kuzey Hattı": Southport, Ormskirk, ve "Hunts Cross" istasyonları arasında.
• "Wirral Hattı": "Mersey Demiryolu Tüneli"inden geçerek "New Brighton", "West Kirby", Chester ve "Ellesmere Port" istasyonları arasında.
• "City Hattı": "Liverpool " terminali ile , Wigan, Preston, ve Manchester kent istasyonları arasında.

Bu banliyö tren sistemi ağında genellikle üçüncü ray sistemli olarak elektrikli tren katarları işletilmektedir ama "City Hattı"'nde dizel ile çalışan tren katarları da kullanılmaktadır. "Kuzey Hattı" ve "Wirral Hattı" Londra dışında Birleşik Krallık'ta en işlek şehir banliyö demiryolu ağını oluşturmaktadırlar. Bu iki hat toplam 121 km uzunlukta elektrifiye demiryolu hattı olup üzerinde günde ortalama 100.000'i biraz aşkın yolcu seyahati yapılmaktadır. Bu iki hatta servislerin organizasyon ve planlaması "MPT - Merseyside Yolcu Nakliyat İdaresi" tarafından yapılmakta ama fiili olarak trenler imtiyazlı olan "Merseyrail" firması tarafından işletilmektedir. Liverpool şehir merkezinden bu yerel banliyö hatlarında 10.5 km demiryolu hattı yeraltı tünelinden geçmekte ve merkezi 4 istasyon yeraltında bulunmaktadır. "City Rail" hattında ise hat sahipliliği ve servislerin organizasyon ve planlaması "MPT - Merseyside Yolcu Nakliyat İdaresi" ait olmakla beraber ama fiili trenler işletmesi imtiyazlı "Northern Rail" firmasına aittir.

Mersey Ferries şehir hattı

Liverpool ile Wirral arasında işletilen Mersey Ferry Şehir Hattı'nın üç yolcu feri gemisinden biri "MV Royal Iris"

Liverpool'un batısındaki geniş Merdey Nehri halıcı üzerinde tarihsel olarak şehir ulaşımı için yolcu feri gemileri işletilmekte idi. Günümüzde bu servislerden ancak bir tanesi kalmıştır. "Mersey Ferry" adı verilen bu nehir halici üzerindeki tek yolcu ferisi "Merseytravel" kurumu tarafından organize edilip fiilen işletilmektedir.

Bu yolcu feris Liverpool'da "Pier Head" iskelesi ile 'da Birkenhead'de bulunan "Woodside" iskelesi ve Wallasey'de bulunan "Seacombe" iskelesi arasında düzenli olarak en kalabalık saatlerde 20 dakika ve hafta sonları ve iş günlerinin diğer zamanlarında 1 saat ara ile işletilmektedir. Bu feri servisi Liverpool şehri ile Wirral yarımadası arasında günlük olarak iş yerlerine gidip gelen çok sayıda yolcuya hizmet sağlamaktadır. Günümüzde bu düzenli feri seferleri şehri ziyarete gelen turistler için popüler bir turist çeken bir hizmet de olmuştur.

Bundan dolayı feri işletme kurumu günlük feri servislerine ek olarak şehrin Mersey halicinin tarihsel kıyılarını özel olarak görmek isteyen turistler için günlük olarak turistik"River Explorer Cruises (Nehir Keşif Kruvazor Seyahati)" adli bir hizmet de vermeye başlamıştır.

Kültür

2008 etkinlikleri içinde "La Princesse" adlı 15 m büyüklükteki mekanik örümcek

Günümüzde Tithebarn Sokağı'nda bulunan "Go SuperLambBananas" heykeli

Liverpool şehri Birleşik Krallık içinde önemli bir kültürel merkez olma konumundadır ve ülkenin kültürel yapısına dramatik sanatlar, müzik, müzeler ve sanat galerileri, edebiyata katkılar ve gece hayatı ile önemli katkı yapmaktadır. 2008'de Liverpool şehrinin kültürel katkısı Avrupa Kültür Başkenti olma ile kutlanmıştır ve bunun için şehirde çok geniş etkinlikler yapılmıştır. Bunlar arasında en ilgi görenler "La Princesse" adlı 15 m büyüklüğünde mekanik örümcek ve Japon sanatçı Taro Chiezo’nun modern eseri "Go SuperLambBananas" – 2 m büyüklükte yarı muz, yarı kuzu bir heykel – eserinin 240 reprodüksiyonunun şehrin birçok mevkiinde gösterilmesi olmuştur.

Dramatik sanatlar

Liverpool şehrin tarihsel olarak önemli bir dramatik sanat merkezi olma durumunu korumaktadır.

Şehirde günümüzde "Liverpool Empire Tiyatrosu", "Everyman Tiyatrosu", "Liverpool Playhouse Tiyatrosu", "Liverpool Royal Court Tiyatrosu" ve "Unity Tiyatrosu" salonları bulunmaktadır. Bunların yanında diğer eğlence türleri için de kullanılan "St. Georges Hall" Salonu, "Olympia Hall" Salonu bulunmakta ve birçok eski tiyatro salonu (örneğin Neptune Tiyatro Salonu vb.) kapalıdır veya yıkılmıştır. "Everyman Tiyatrosu"'nun eski bir sinemadan çevrilmiş olan binasının tümü 2011'de yıkılıp, yeni yapılan plana göre, daha uygun tiyatro binası olarak yeniden yapılmıştır. Bu yeni tiyatro binası yeniden hizmete Mart 2014 başından itibaren girmiştir.

1866'da yapılan "Liverpool Playhouse Tiyatrosu" 1911-1999 döneminde İngiltere'nin başta gelen taşra repertuvar tiyatrosu olmuştur. Fakat 1999'da iflas etmiş ve Liverpool'da bulunan diğer repertuvar kumpanyası olan "Everyman Tiyatrosu" ile birleşik kumpanya olarak idare edilmeye başlanmıştır. "Everyman Tiyatrosu" eski bir kilise ve sinema binasından değiştirilerek, 1964'te Liverpool'un sanat çevrelerinin, 'nin konser salonunun, şimdi üç Liverpool üniversitesinin bulunduğu iki katedrali birbirine bağlayan "Hope Sokağı" üzerinde kurulmuştur. Günümüzde tek bir tiyatro kumpanyası olarak Playhouse Tiyatrosu ve Everyman Tiyatrosu hem kendi sahne salonlarında hem de çevredeki önemli şehirleri tur ederek Liverpool şehrine ve civarına dramatik sanatları getiren başlıca kurum olmuştur.

"Merseyside Unity Tiyatrosu" klasik tiyatro oyunlar yanında deneysel ve radikal sol-düşünceli yeni tiyatro oyunlarını Liverpool'a getirmek ve özellikle işçi sınıfını tiyatroya çekmek amaçlı bir tiyatro kumpanyasıdır.

Şehirdeki dramatik sanatlara katkılar şehirde yılda bir yapılan çeşitli dramatik sanat festivali tarafından da ortaya çıkmaktadır. Her yaz "Liverpool Shakespeare Festivali"'nde Anglikan "Liverpool Katedrali" ve yanında bulunan tarihî "St. James' Gardens" Parkı o yıl için belirtilen bir Shakespeare oyununa sahne olmaktadır. "Everyman Festivali" Birleşik Krallık'ta tek olarak yeni tiyatro eserlerinin gösterimini sağlayan yılda bir yapılan dramatik festivaldir. "Fiziksel Fest" adlı "fiziksel tiyatro" festivali her yıl "Tmesis Tiyatro Kumpanyası" tarafından organize edilmektedir. Liverpool'da dramatik sanat ve müzik yüksek eğitimi sağlayan LİPA ve Liverpool John Moores Üniversitesi Dram Bölümü her yıl bir dram festivali organize etmektedirler. Ayrıca şehirde bulunan Tiyatrolar da yıl içinde festival adını verdikleri özel oyun temsilleri vermektedirler.

Görsel sanatlar

Yeni "Museum of Liverpool"

Liverpool şehri, Londra dışında, Birleşik Krallık şehir ve kentlerinin arasında en çok sayıda millî müzelerin ve güzel sanatlar galerilerinin bulunduğu şehirdir.

• Millî Müzeler Liverpool "Birleşik Krallık Kültür, Medya ve Spor Bakanlığı" tarafından sponsor edilen 21 millî müze ve galerinden tümüyle Londra dışında bulunan koleksiyonun müzelendiği tek kurumdur. Bu kurum bir Liverpool'da bulunan bir grup galeri ve sergi merkezini kontrol etmektedir.
  • Museum of Liverpool (Liverpool için Müze): Liverpool Pier-Head, Mersey rıhtımı, kenarında, "Üç Zarafetler" binalarına ek olarak yeni yapılan, gayet modern şekli ile ve modern çimento renkli duvarlar ile çok dikkati çeken yeni müze binasında konumlanmıştır. 20 Temmuz 2011'de açılmıştır. Bu müze Liverpool şehrinin dünyada bir eşi bulunmayan coğrafi, tarihsel ve kültürel özellikleri bulunan bu yerleşkenin global önemini yansıtmak hedefiyle şehrin halkının, şehrin limanının, şehrin yaratıcı gücünün ve sportif katkılarının tarihsel gelişmelerini sergilemek üzere hazırlanmıştır.
  • Walker Güzel Sanatlar Galerisi: Liverpool Millî Müzeler'e bağlı Güzel Sanatlar Galerisi'dir. Geniş bir resim ve heykel koleksiyonu bulunup özellikle 19. yüzyıl İngiliz "Ön-Raffaeloculuk akımı" eserleri ile çok iyi bilinmektedir.
  • Dünya Müzesi Liverpool :
  • Merseyside Denizcilik Müzesi:
  • Uluslararası Kölelik Müzesi:
  • Millî Konservasyon Merkezi:
  • Sudley House: Eski bir malikane konağında 20. yüzyıl öncesi, genellikle İngiliz, resim sanatı eserlerinin sergilendiği önemli bir galeri.
• Tate Liverpool Galerisi: Millî Tate Müzesi'nin modern güzel sanatlar koleksiyonun Kuzey İngiltere'de müzelendiği galeridir. Liverpool'da eski Albert Doklarının yenileştirilmiş büyük bir antrepo binasında konumlanmıştır. Londra'da bulunan Tate Modern galerisi dışında Birleşik Krallık'ta modern güzel sanatlara en büyük sergileme alanı sağlayan galeridir.

SuperLambBananas, 2010

• FACT Merkezi: Ülkede tur yapan birçok çoklu-medya sergisine ve sanat sinema filmleri gösterisine merkez olmaktadır.
• Victoria Galerisi ve Müzesi V.G.M.: Liverpool Üniversitesi'ne bağlıdır ve üniversitenin en eski "kırmızı tuğladan" Victoria Binasında konumlanmıştır. 16.-21. yüzyıl dönemlerini kapsayan resim, heykel, mobilya, seramik, cam ve gümüşten eşya şeklinde sanat eserlerini kapasan bir güzel sanatlar galerisi vardır. Bunun yanında müzenin ikinci katında bulunan "Tate Hall" büyük salonunda üniversiteye ait müze eşyaları ve sergiler bulunmaktadır. Örneğin 2012'de bu büyük salonda 1907-1941'de üniversitede arkeoloji profesörü olan John Garstang'ın 1908 ve 1911 Boğazköy kazılarını sergileyen "Hititler" sergisi açılmıştır.
• Liverpool Biennial: Liverpool Şehrinde iki yılda bir Eylül-ortasından Kasım-sonuna kadar devam eden birçok güzel sanatlar etkinliklerini kapsayan Liverpool Biennial adlı bir güzel sanatlar festivali de yapılmaktadır. Bu festivaldeki etkinlikler "Uluslararası", "Bağımsızlar" ve "Günümüz Sanatı" kısımlarına bölünmüştür ve bunlar yanında aynı dönemde "fringe" adı verilen resmî olmayan etkinlikler de yapılmaktadır.

Müzik

Liverpool Beatles grubunun doğum şehridir.

Liverpool'da Echo Arena'sı gece manzarası

Liverpool şehri modern pop-müzik için bir hazine olmuştur; bu şehirde gelişmiş olan "pop-müzik" müzisyenleri İngiltere'de pop-müzik single müzik satış chartlarında birinci sırayı 56 defa almışlardır ve diğer hiçbir İngiliz şehri bu rekora erişememiştir. Bu nedenle Liverpool UNESCO'ya "Dünya Müzik Şehri" unvanını almak için müracaat etmiştir.

Liverpool müzisyenleri 1960'lı yıllarda İngiliz "Beat Müzik" akımının ve sonra ABD'nin "İngilizler İstilası"na uğramasının başını çekmiştir. Bunların başında Beatles grubu gelmektedir ve , Cilla Black, ve The Searchers bu müziğin unutulmaz isimleridir. Bu Liverpool müzisyenleri ve yanlarındaki kültürel katkılar (örneğin "Liverpool Şairleri") dolayısıyla ünlü Amerikan şair Liverpool'u "insanlık evreninin bilinçlilik merkezi" olduğunu ilan etmiştir.

Liverpool asıllı diğer pop-müzisyenler arasında "Billy Fury", "A Flock of Seagülls", , "Frankie Goes to Hollywood", "Frankie Vaughan", "The Zutons", Atomic Kitten ve Heidi Range sayılabilir.

Liverpool şehri kuruluşu 1840 olup İngiltere'nin en eski profesyonel senfoni orkestralarından biri olan "Royal Liverpool Philharmonic (Kraliyet Liverpool Filarmoni) Orkestrasına ev sahipliği yapmaktadır. Bu orkestranın merkezi Liverpool 'da "Philharmonic Hall" olup günümüzde; orkestra şefi 'dur.

Liverpool'da 1992'den beri her yıl Ağustos sonunda binlerce (2010 yılı festivali için tahmini 100.000) kişinin katıldığı "Mathew Street Festival" adında bir açıkta sokak müziği festivali yapılmaktadır.

Dünya'nın birçok şehrinde (bu arada İstanbul'da) yapılan "Creamfields" kulüp dans festivali Liverpool'un "Cream" adli kulübüne atıfla isimlendirilmiştir ve ilk festivaller Liverpool'da yapılmıştır.

Liverpool'da müzik konserleri verilecek çok sayıda irili ufaklı salon bulunmaktadır. Bunlardan en büyüğü 11.000 oturan seyirci kapasiteli "Echo Arena" kapalı konser salonudur. 2008'de "MTV Avrupa Müziği Ödülleri Konseri" ile açılmasından beri bu müzik salonunda dünyaca tanınmış müzisyenler konserler vermişlerdir.

Edebiyat

Liverpool geçmişte ünlü İngilizce edebiyatçıların şehre gelip bir müddet kaldıkları bir yer olmuştur. Bunlar arasında Daniel Defoe, , , Herman Melville, Nathaniel Hawthorne, Charles Dickens, , sayılabilir. Bunlardan Amerikan yazar Nathaniel Hawthorne 1853-1856 döneminde Amerika konsolosluğu yapmıştır.

1960'lı yılların sonlarında "Liverpool Şairleri" adı verilen (Roger McGöugh, Adrian Henri, Brian Patten vb.) İngilizce şairlerle isim yaptı. Bunların 1967'de birlikte bastırdıkları "Mersey Sound" adlı şiir eseri, bir şiir kitabı için inanılmaz bir rekor sayılabilen, 500.000 nüsha satış yapmıştır.

Eğitim

Liverpool'da devlet tarafından desteklenen ilk ve orta öğretim okulu çeşitli şekillerde bulunmaktadır. Bu devlet okullarının çoğu "dinsel olmayan" şekilde idare ve kontrol edilmektedir. Fakat bazı okullar "dinsel idareler" tarafında kısmen idare ve kontrol edilmektedir. Örneğin 31 tane ikinci derecede okuldan 4'ü "Anglikan", 11'i "Katolik" ve 1'i "Yahudi" dinsel idareleri tarafından kısmen idare ve kontrol edilmektedir.

Bunlar yanında seçimle öğrenci alan, paralı, hayırsever gayeli, özel okullar da bulunmaktadır. Özellikle bu okullar ikinci dereceli sistem sonunda yapılan imtihanlarda yüksek ortalama sonuçlar aldıkları için ve üniversitelere girişte imtiyaz taşımakta oldukları için özellikle yüksek orta sınıf tarafından çok tutulmaktadır. Bu özel okullar arasında "Bluecoat Okulu" (kuruluşu 1708), "Merchant Taylors' Okulları" (kuruluşu 1620), "Liverpool College" (kuruluşu 1840), "St. Edwards College" sayılabilir.

Liverpool Community College Arts Merkezi

Liverpool'da üniversite diploması altında okul sonrası eğitim, "ileri eğitim" ve hatta üniversite birinci sınıfı ("foundation") dersleri veren ve şehrin içinde birçok ayrı mevkide eğitim sağlayan "Liverpool Community College" bulunmaktadır.

Liverpool'da üç tane üniversite bulunmaktadır: Liverpool Üniversitesi, Liverpool John Moores Üniversitesi ve Liverpool Hope Üniversitesi;

• Liverpool Üniversitesi:

Liverpool Universitesi, Victoria Building

Kraliçe Victoria döneminde 1881'de kuzeyde kurulan diğer birkaç üniversite kurumu ile birlikte "University College Liverpool" olarak kurulmuş ve 1903'te bir Parlamento Kanunu ve Kraliçe Beratı ile özerk üniversite haline geçmiştir. Birleşik Krallık üniversiteleri arasında ilk defa biyokimya, mimarlık, sivil dizayn ve planlama, veterinerlik, okyanus bilimi ve sosyal bilimler diplomalarını bu üniversite vermiştir. Eldeki istatistiklere göre (2007/2008) 3,860 diploma-üstü çalışma yapan 20.655 öğrencisi bulunmaktadır.

• • "Liverpool Tropik Tıp Okulu"

Liverpool Tropik Tıp Okulu yeni ek binası

İngiltere'nin denizler aşırı ticaretinin doğurduğu tıp sorunları ile özel olarak ilgilenmek için kurulmuştur ve Liverpool Üniversitesi'ne bağlı bir diploma-üstü araştırma ve eğitim kurumudur. Mevcut hayvan-zehirlerinin saklanması ve üzerinde özel araştırmalar yapılması için tüm dünyada bulunan iki kurumdan biridir. Modern mimarili yeni bir ek binası açılmıştır.

• Liverpool John Moores Üniversitesi:

Liverpool John Moores Üniversitesi Byrom Street Şehir Kampüs binaları

1970'te kurulan yüksek eğitim kurumu olan "Liverpool Politeknik"'den ve bununla birleşen birkaç yüksek öğretmen okulundan oluşmuştu ve 1992'de özerk üniversite statüsü aldı. Politeknik ler 1970'te kurulan ve yerel idarelere malî olarak bağlı olan ve verdikleri yüksek eğitim ve üniversite diploması CNAA adlı (diploma derecelerinin ve imtihanlarının politeknik akademik üyelerinin bileşik ve standart olarak kontrolü için kurulmuş) bir kurumun adına verilmekteydi. Bu üniversitenin adı 20. yüzyılda Liverpool'da perakende satışlar ve futbol loto şirketi olan Littlewoods'un sahibi ve idarecisi olan John Moores anısınadır. Bu üniversitenin şehrin içine yayılmış binaları bulunmaktaydı ama hâlen bunların sayısını azaltmak ve bazı mevcut kampüsleri genişletmek uğraşı ile yatırımlar yapılmaktadır. Eldeki istatistiklere göre (2007/2008) 4.000 kadar diploma-üstü çalışma yapan 24.370 öğrencisi bulunmaktadır.

• Liverpool Hope Üniversitesi: 2005'te özerk üniversite statüsünü kazanmıştır. Daha önce değişik, özellikle karışık dinsel ekümenik tabanlı, (1845, 1856 ve 1960'lı yıllarda kurulan) yüksek öğretmen okullarından oluşmaktaydı. Bu üniversitenin de şehrin üç değişik yerinde kampüsleri bulunmakta ve bunları konsolide etmek için yatırımlar yapılmaktadır. Eldeki istatistiklere göre (2007/2008) 1,675'i diploma-üstü çalışma yapan 7.885 öğrencisi bulunmaktadır.

Spor

Futbol

Liverpool FC Anfield Stadı

Everton FC Goodison Park Stadı

Liverpool Şehrinde iki tane Premier League'de oynayan futbol kulübü, Everton ve Liverpool bulunmaktadır. Liverpool 1888'de İngiltere'de English Football League kurulmasından itibaren her sezon bu ligin en yüksek basamağında futbol oynanan tek İngiltere ülkesi şehridir. Liverpool'da bulunan her iki takımın da büyük seyirci kapasiteli stadları bulunmaktadır.

Liverpool'daki iki profesyonel futbol kulübünden daha önce kurulanı Everton FC'dir. Bu kulüp 1878'de kurulmuş; önce Anfield Stadyumu'nda oynamış ama bu yeni Liverpool FC tarafından alınınca 1892'de Goodison Park Stadına geçmiş ve o zamandan beridir bu stadda oynamaktadır. Everton 9 kere İngiltere ligi şampiyonu olmuş; 5 kere İngiltere FA Kupası'nı kazanmış; 1 kere de Avrupa Kupa Galipleri Kupası'nı kazanmıştır.

Liverpool'da bulunan diğer profesyonel futbol kulübü Liverpool olup bu takım İngiltere futbol tarihinde en başarılı kulüp olarak görülmektedir. Bu takım 18 defa Premier League birinciliği; 9 defa EFL Cup,7 kere FA Cup,5 kere UEFA Şampiyonlar Ligi şampiyonluğunu ve 3 kez UEFA Süper Kupasını kazanmıştır. Bu kulüp 1892'de, o zamana Anfield'de oynayan Everton FC ile stadın sahibi arasında çıkan anlaşmazlık üzerine Everton FC kulübünün yeni bir stadyum bulması nedeniyle, Anfield sahasının sahibinin girişimciliği ile Liverpool FC olarak kurulmuştur. Bu kulüp 1962'den beri devamlı olarak İngiltere'nin en yüksek futbol liginde oynamıştır. Bu dönemde kulübün menajerliğini yapanlar Bill Shankly, , Joe Fagan, Kenny Dalglish, Gerard Houllier,Rafael Benítez ve Roy Hodgsondur.

Liverpool 1892'den itibaren iç maçlarını Anfield Stadında oynamaktadır. Anfield Stadı 1970'li yıllardan beri yenileştirilip geliştirilmiştir. Daha önce Liverpool taraftarlarının ayakta maç seyirleri ve çeşitli şamataları ile ün yapmış "Spion Kop" kısmı 1994/1995'te sırf oturarak maç seyir edecek şekilde yenilenmiştir. Ana tribün 1992'de yapılmıştır. Şimdiki haliyle Anfield Stadı 45.000 kapasiteli olup UEFA 4-yıldızlı stadyum olarak kabul edilmiştir. Liverpool FC'nin milyonlarca dolar yatırım yaptığı "The Academy" adlı bir genç sporcuları yetiştirme kurumu bulunmaktadır.

Fakat Liverpool FC kulübünün tarihinde iki büyük futbol trajedisi bulunmaktadır. Heysel Faciası ismi ile bilinen de 1985'te Liverpool FC-Juventus maçı Brüksel, Belçika'da Heysel Stadı'nda oynanmakta iken seyirciler arasında çıkan çatışmalar sonunda bir panik başlamış ve (çoğu Juventus taraftarı) 39 seyirci ölmüştür. 1989'da ise İngiltere FA Cup yarı-finali için Liverpool FC-Nottingham Forest maçının Hillsborough Stadı'nda oynanması sırasında Liverpool'lu seyircilerin ayakta maç seyrettikleri stadyum kısmında çıkan bir panik sonucu 94 seyirci ölmüştür. Bu trajedinin bir sonucu olarak 1990'lı yılların ortasından sonra bütün Britanya stadyumlarının sadece oturan seyirciye açık olması kabul edilmiş ve eski ünlü ayakta maç seyir kısımları (bu arada Liverpool FC'nin "Spion Kop" adlı kısmı) kapatılmıştır.

21. yüzyılın başından beri her iki Liverpool futbol takımı da yeni stadyumlara geçme planları yapmaktadırlar. Everton takımı Liverpool doklarında, King's Dök'ta, bir stadyum kurma planları yapmış ama mali problemler dolayısıyla bu planı bırakmıştır ve şimdi kuzey'de bir varoş-kasaba olan "Kırby"de bir stadyum yapma planları bulunmaktadır. Liverpool FC takımı ise şimdiki stadı yakınlarında bulunan "Stanley Parkı"'nda bir yeni stad yaptırma planları yapmıştır.

Boks

Liverpool'da boks sporu gayet popülerdir. Şehirde bu sporun tarihi çekiciliği bulunmaktadır. Şehirde 22 tane amatör boks kulübü bulunmaktadır. Bunlar gayet başarılı boksörler yetiştirmişler ve hala da yetiştirmektedirler. Büyük Britanya'da amatör boks sporunu geliştirmek ve idare etmek için kurulan "GB Boxing" kurumunun boks takımı içinde en büyük sayıda boksörle temsil edilen Britanya şehri Liverpool'dur. Liverpool şehri amatör takımları en son 2012 Yaz Olimpiyatları'na katılan millî boks takımına da çok sayıda boksör katkısı yapmış ve Büyük Britanya takımında Olimpiyat madalyası kazanan boksörler arasında bulunmuşlardır. Şehirde eskiden boks maçlarının yapıldığı kapalı spor salonu İngiltere'de çok tanınmış "Liverpool Stadyum" idi; fakat yeni yatırımlarla inşa edilen modern ve çok daha kullanışlı "Liverpool Olympia" ve "Liverpool Echo" kapalı spor salonları Liverpool'da boks maçlarının yapıldığı salonlar olmaktadır.

At yarışları

Aintree At Yarışı Hipodromu'nda "Earl of Derby Tribünü"

Liverpool Şehri'nin kuzeyinde bulunan "Aintree At Yarıș Hipadromu" yılda bir defa, Nisan ayı başlarında tüm Büyük Britanya'da hatta dünyada at yarışı sevenler tarafından çok iyi tanınan günümüzde sponsor adıyla "Crabbie's Grand National" adlı ama genel olarak "Grand National" olarak bilinen bir manialı at yarışına sahne olmaktadır. Bu at yarışı yarışçı atlar ve jokeyler için çok uğraş gerektiren 6.4 km uzunlukta ve bitkilerden yapılmış 30 yüksek maniayı atlama gerektiren pistte yapılıp ülkenin her tarafında at sahipleri ve jokeylerinin ilgisini çekmektedir. Bu yarışlar yıllar sonra bile at yarışı sevenlerince hatırlanmaktadır. Hatıralarda kalan eski yarışlar arasında 1967'de 100/1 kazanma şansı verilen Foinavon adlı atın yarış kazanması; 1970'li yıllarda "Red Rum" adlı atın ve "Ginger McCain" adlı jokeyin birincilikleri; 2009 yarışında 100/1 kazanma şansı verilen "Mon Mome" adlı atın yarış kazanması bulunmaktadır.

Diğer sporlar

Medya

Liverpool şehrinin bulunduğu bölgede yayım yapan bağımsız televizyon şirketi "Granada" şirketidir. 1980 ve 1990'lı yıllarda Granada şirketi "Albert Dokları" binalarında bulunan bir stüdyoyu haber merkezi olarak kullanmaktayken 2006 bu şirket "Royal Liver Binası"nda yeni bir haber merkezi stüdyosu açmıştır. BBC ise 2006'da yerel haberler için Hannover Street'te bir haber merkezi stüdyosu kurmuştur.

Liverpool İngiltere'de meşhur bir sürekli dizi olan "Hollyoaks"'u ve şimdi bitmiş olan "Brookside" ve "Grange Hill" dizilerini üreten eskiden "Mersey Television" adını taşıyan yeni adı "Lime Picture" olan bir televizyon prodüksiyon şirketinin merkezidir. Bu 1995'te başlayan sürekli dizi eskiden Chester'de filme alınmaktayken sonradan Liverpool şehrinin "Childwall" mahallesinde bir grup ev etrafında filme çekilmektedir.

Liverpool'da "Liverpool Daily Post" adlı bir sabahları yayınlanan ve "Liverpool Echo" adlı akşam üstü yayınlanan iki günlük gazete "Trinity Mirror" yayım grubu tarafından bastırılıp dağıtılmaktadır. Daily Post Liverpool dışında Kuzey Galler Ülkesi haberlerini de vermekte ve o bölgede de dağıtılmaktadır. Birleşik Krallık'ın ilk online haftalık gazetesi "Southport Mersey Reporter" olmuştur ve şimdi birkaç diğer haber web siteleri günlük Liverpool haberlerini vermektedir.

Liverpool'dan yayın yapan yerel rado istasyonları "BBC Radio Merşeyside", "Juice FM", "Radio City 96.7", "City Talk 105.9" ve "Magic 1548". Son üç radyo istasyonu Liverpool şehrinin bir alameti olan "St. John Kulesi'nden yayın yapmaktadırlar. "Indymedia" bağımsız medya organizasyonu Liverpool'u da kapsamı içinde bulundurmaktadır. "Nerve" dergisi şehirdeki kültürel etkinlikler hakkında makaleler ve kritik şahsi görüşler yayınlamaktadır.

Liverpool İngiltere'de çevrilen bazı filmlerde mizansen olmuştur. Bu şekilde bazı filmler Londra, Paris, New York, Moskova, Dublin, Venedik ve Berlin şehirlerinde geçmekle beraber Liverpool'da çekilmişlerdir.

Dış ülkelerle özel ilişkiler

Kardeş şehirler

Liverpool şehrinin şu resmî kardeş şehirleri vardır:

• Şanghay, Çin
• Köln, Almanya
• Dublin, İrlanda
• Rio de Janeiro, Brezilya
• Medan, Endonezya
• Penang, Malezya

Uluslararası dostluk bağlantıları

Liverpool şehrinin (resmî formel anlaşmalara bağlı olmadan) şu şehirlerle "Uluslararası dostluk bağlantıları" vardır:

• Givenchy-lès-la-Bassée, Fransa
• Halifax, Kanada
• Havana, Küba
• La Plata, Arjantin
• Memphis, ABD
• , Japonya
• Napoli, İtalya
• New Orleans, ABD
• Odessa, Ukrayna
• Ponsacco, İtalya
• Râmnicu Vâlcea, Romanya
• Valparaíso, Şili

Konsolosluklar

Liverpool'da şu ülkelerin konsoloslukları bulunmaktadır:

• Macaristan
• İtalya
• Hollanda
• Norveç
• İsveç
• Tayland

Resimler

Liverpool

Akşamüstü vakti Wirral'dan Liverpool Albert Dock panaroması

Liverpool Albert Dock panaroması

• Liverpool "Pier Head" rıhtımı
• Anglikan Katedralinden Liverpool panaroması
• Royal Liver Binası
• Albert Dock ve Tate Liverpool Galerisi
• Walker Güzel Sanatlar Galerisi
• Liverpool Şehir Konağı
• Liverpool Müzesi ve Şehir Merkezî Kütüphanesi
• Liverpool St George's Hall salonu
• Liverpol St.John kapalı çarşısı kulesi
• Liverpool Sefton Parkında 19. yüzyıldan kalma Palmiye Serası
• Liverpool Metropoliten Katedrali'nin modern çan kulesi
• Liverpool John Moores Üniversitesi Byrom Street Kampüsü
• Liverpool Victoria Üniversitesi Victoria Kulesi
• Liverpool Lime Street Tren Garı
• Liverpool John Lennon Havaalanı terminal binası
• Superlambananas, 2010

Kaynakça

1. ^ "The Lost Dock of Liverpool". Channel 4: Time Team, 21 April 2008. 4 Haziran 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Haziran 2008.  (İngilizce)
2. ^ "Liverpool Dock System". New York Times, 2 January 1898 erişimtarihi=2008-06-02. 2 Ocak 1898. ^[](İngilizce)
3. ^ Richard Pollard ve Nikolaus Pevsner (2006) The Buildings of England – Lancashire: Liverpool and the Southwest, Yale University Press, say.243 (İngilizce)
4. ^ "Liverpool İklim Verileri 1981–2010". Met Office. Erişim tarihi: 9 Nisan 2019. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
5. ^ "Resident Population Estimates Jun2001, All Persons". . 18 Aralık 2007. Erişim tarihi: 20 Eylül 2008. ^[]
6. ^ ^{a b c d} "Resident Population Estimates, All Persons". . 1 Ekim 2009. Erişim tarihi: 21 Ocak 2010. ^[]
7. ^ "UK population grows to 60,587,000 in mid-2006" (PDF). Office for National Statistics. 22 Ağustos 2007. s. 9. 6 Eylül 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2008. 
8. ^ (PDF). Liverpool: . 2006. 3 Mart 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2010. 
9. ^ Costello, Ray (2001). Black Liverpool: The Early History of Britain's Oldest Black Community 1730–1918. Liverpool: Picton Press. ISBN . 
10. ^ McIntyre-Brown, Arabella (2001). Liverpool: The First 1,000 Years. Liverpool: Garlic Press. s. 57. ISBN .  (İngilizce)
11. ^ ^{a b} . web.archive.org. 24 Temmuz 2009. 24 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2023. 
12. ^ "Listed buildings". Liverpool City Council. Erişim tarihi: 21 Eylül 2008. ^[]
13. ^ . Liverpool City Council. 21 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2008. 
14. ^ . HistoricBritain.com. 18 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
15. ^ "Heritage map for changing city". BBC News. 19 Mart 2002. 30 Haziran 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Temmuz 2009. 
16. ^ Jones, Ron (2004). Albert Dock, Liverpool. R.J. Associates Ltd. s. 46. 
17. ^ Helen Carter (7 Mart 2003). "Glory of Greece, grandeur of Rome ... and docks of Liverpool". Guardian Unlimited. 30 Eylül 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Mart 2007. 
18. ^ Liverpool City Council (2005), p49
19. ^ Moscardini (2008), say.10
20. ^ Nicholls (2005), say.11
21. ^ Pevsner (kaynak Sharples, 2004), say.67
22. ^ Hughes, Quentin (1999). Liverpool City of Architectüre. The Bluecoat Press. 
23. ^ Liverpool City Council (2005), say.73
24. ^ Manchester School of Architecture video 6 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . YouTube
25. ^ Liverpool City Council (2005), say. 87, 93
26. ^ "The Cathedrals of Britain: Liverpool's Cathedrals". BBC. 30 Ocak 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Temmuz 2009.  (İngilizce)
27. ^ Brooks, John (2007). Liverpool Cathedral. Jarold Publishing. s. 2. 
28. ^ "Liverpool Cathedral". VisitLiverpool.com. 19 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Temmuz 2009.  (İngilizce)
29. ^ Pollard, Richard ve Nikolaus Pevsner (2006), The Buildings of England: Lancashire: Liverpool and the South-West. New Haven & London: Yale University Press. İSBN 0300109105 (İngilizce)
30. ^ Cousens, Belinda Cousins (2006). Speke Hall. National Trust]]. s. 5. 
31. ^ Coslett, Paul (20 Haziran 2008). "Once Upon a Time at the Adelphi". BBC. 16 Ekim 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Temmuz 2009. 
32. ^ (İngilizce). cdrd.co.uk. 5 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2008. 
33. ^ "Motorway Database A55" (İngilizce). cdrd.co.uk. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Şubat 2008. 
34. ^ "UK Airport Statistics: 2008 – annual". Civil Aviation Authority. 10 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Temmuz 2009. 
35. ^ . . 28 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2009. 
36. ^ . . 12 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2009. 
37. ^ ^{a b} (İngilizce). Liverpool City Council. 17 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2009. 
38. ^ (İngilizce). . 27 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2009. 
39. ^ (İngilizce). . 23 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2009. 
40. ^ Liverpool'da bulunan ve bulunmuş tiyatro salonları için websitesi 5 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (erişim:5.9.2010) (İngilizce)
41. ^ Yeni yapılıp Mart 2014'te yeniden açılan Everyman Tiyatro salonu 12 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
42. ^ . 10 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2007. 
43. ^ "Liverpool Unity Tiyatrosu websitesi". 12 Mart 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2010. 
44. ^ . Everymanplayhouse.com. 8 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2010. 
45. ^ "Visit Liverpool". Erişim tarihi: 16 Nisan 2009. ^[]
46. ^ . 21 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2010.  (İngilizce)
47. ^ Liverpool City Council 2005, s. 87
48. ^ "Liverpool museums - Walker Art Gallery". 30 Ocak 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2010.  (İngilizce)
49. ^ . 31 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2010.  (İngilizce)
50. ^ "Liverpool Museums - Merseyside Maritime Museum". 6 Şubat 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2010.  (İngilizce)
51. ^ . 22 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2010.  (İngilizce)
52. ^ . 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2010.  (İngilizce)
53. ^ . 17 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2010.  (İngilizce)
54. ^ "Tate Liverpool: International modern and contemporary art". 14 Şubat 2012 tarihinde kaynağından .  (İngilizce)
55. ^ . 6 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2010.  (İngilizce)
56. ^ "Victoria Gallery & Museum - University of Liverpool". 28 Ekim 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Nisan 2012.  (İngilizce)
57. ^ . 28 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2010.  (İngilizce)
58. ^ "Liverpool bids to be UNESCO City of Music". Liverpool Echo. 16 Kasım 2009. 30 Eylül 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Mart 2010. 
59. ^ Hickling, Alfred (21 Şubat 2007). "'It's like San Francisco – with greyer weather'". Londra: The Guardian. Erişim tarihi: 9 Mart 2010. 
60. ^ . . 1 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2010. 
61. ^ "Southport Reporter" gazetesi arşivi 12 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
62. ^ Movie City: Liverpool^[] Film in Focus, 10 November 2009 (İngilizce)
63. ^ ^{a b} . 18 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2007. 

Ayrıca bakınız

• Kuzey Batı İngiltere
• Merseyside

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Liverpool ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Resmî turizm sitesi 29 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
• Curlie'de Liverpool (DMOZ tabanlı) (İngilizce)

• Vikigezgin'de Liverpool ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadır.

  (İngilizce)