Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bosna Savaşı (Sırp-Hırvatça: Rat u Bosni i Hercegovini / Рат у Босни и Херцеговини), 1992 ile 1995 yılları arasında Bosna-Hersek'te meydana gelen uluslararası bir silahlı çatışmaydı. Savaşın, genellikle daha önceki bir dizi şiddet olayını takiben 6 Nisan 1992'de başladığı kabul edilir. Savaş, 14 Aralık 1995'te Dayton Anlaşması'nın imzalanmasıyla sona erdi. Ana savaşan taraflar, sırasıyla Hırvatistan ve Sırbistan tarafından yönetilen ve sağlanan proto-devletler olan Bosna-Hersek Cumhuriyeti, Hersek-Bosna Hırvat Cumhuriyeti ve Sırp Cumhuriyeti güçleriydi.
| Bosna Savaşı | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Yugoslav Savaşları | ||||||||
 Soldan saat yönünde: 1. Yürütme Konseyi Binası (şimdiki Yunanistan-Bosna Hersek Dostluk Binası), Saraybosna'da tank ateşiyle vurulduktan sonra yanıyor. 2. Mayıs 1992; Sırp Cumhuriyeti Ordusu subaylarıyla birlikte Ratko Mladić. 3. 1992'deki kuşatma sırasında Saraybosna'da Norveçli bir Birleşmiş Milletler barış gücü. | ||||||||
| ||||||||
| Taraflar | ||||||||
| Ekim 1992'ye kadar:  Bosna-Hersek Cumhuriyetib Hersek-Bosna Hırvat Cumhuriyeti HırvatistanDestek:  NATO (bombardıman, 1995) | Ekim 1992–94: Hersek-Bosna Hırvat Cumhuriyeti Hırvatistan | Mayıs 1992'ye kadar:  Sırp Cumhuriyeti Krayina Sırp Cumhuriyeti Batı BosnaDestek:  Yugoslavya Federal Cumhuriyeti | ||||||
| Komutanlar ve liderler | ||||||||
|
 | | Fikret Abdiç | ||||||
| Güçler | ||||||||
 ARBiH:275.000 asker 110.000 rezerv 40 tank 30 ZPT |  HVO:45.000-50.000 asker 75 tank 50 ZPT 200 top  Hırvat Ordusu:15.000 asker |  JNA:bilinmiyor  VRS:80.000 asker 300 tank 700 ZPT 800 top Batı Bosna:4.000–5.000 asker | ||||||
| Kayıplar | ||||||||
 30.521 Boşnak askeri öldü 31.583 Boşnak sivil öldü | 6.000 Hırvat asker öldü 2.484 Hırvat sivil öldü | 21.173 Sırp asker öldü 4.179 Sırp sivil öldü | ||||||
| Etnik kökenleri ve statüleri belirtilmeyen ek 5.100 kişi öldü. | ||||||||
| ||||||||
Savaş, Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'nın dağılmasının bir parçasıydı. Slovenya ve Hırvatların 1991'de Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'nden ayrılmalarının ardından, çok etnikli Bosna-Hersek Sosyalist Cumhuriyeti 29 Şubat 1992'de bir bağımsızlık referandumu kabul etti. Bosnalı Sırpların siyasi temsilcileri referandumu boykot etti ve sonucunu reddetti. Bosnalı Sırpların çoğunluğu tarafından boykot edilen referandumun sonucunu öngören Bosna-Hersek Sırp Halk Meclisi, 28 Şubat 1992 tarihinde Bosna-Hersek Sırp Cumhuriyeti Anayasasını kabul etti ve Aliya İzzetbegoviç'in daha önce imzalanan (Bosna'nın etnik kantonlara bölünmesini öneren) Cutileiro Planı'ndan çekilmesinin ardından, Radovan Karadžić liderliğindeki ve Slobodan Milošević'in Sırp hükümeti ve Yugoslav Halk Ordusu (JNA) tarafından desteklenen Bosnalı Sırplar, etnik Sırp topraklarını güvence altına almak için güçlerini Bosna-Hersek içinde seferber etti. Sonra savaş kısa sürede etnik temizlik eşliğinde ülke geneline yayıldı.
Çatışma başlangıçta, bir tarafta daha sonra Sırp Cumhuriyeti Ordusu'na dönüşen Bosna'daki Yugoslav Ordusu birimleri ile büyük ölçüde Boşnaklardan oluşan Bosna-Hersek Cumhuriyeti Ordusu ve Hırvat Savunma Konseyi'ndeki Hırvat kuvvetleri arasındaydı. Hırvatlar ve Boşnaklar arasındaki gerilim 1992'nin sonları boyunca arttı ve 1993 başlarında Boşnak-Hırvat Savaşı'nın tırmanmasıyla sonuçlandı. Saraybosna Kuşatması ve Srebrenitsa Katliamı gibi olaylar daha sonra çatışmanın simgesi haline geldi.
Sırplar, başlangıçta Yugoslav Halk Ordusu tarafından sağlanan silahlar ve kaynaklar nedeniyle askeri açıdan üstün olsalar da, Boşnaklar ve Hırvatların 1994'te Washington Antlaşması'nın ardından Bosna-Hersek Federasyonu'nun kurulmasıyla Sırp Cumhuriyeti'ne karşı ittifak kurmasıyla ivme kaybetti. Pakistan, Birleşmiş Milletler'in silah tedariki yasağını görmezden geldi ve Bosnalı Müslümanlara havadan tanksavar füzeleri fırlatırken, Srebrenica ve Markale katliamlarından sonra NATO, 1995'te Kararlı Güç Harekâtı ile Sırp Cumhuriyeti Ordusu'nun mevzilerini hedef alarak müdahale etti. Savaş, 14 Aralık 1995 tarihinde Paris'te Bosna-Hersek Barışı İçin Genel Çerçeve Anlaşması'nın imzalanmasıyla sona erdi. Dayton, Ohio'da barış görüşmeleri yapıldı ve 21 Kasım 1995 tarihinde sonuçlandırıldı.
2008 yılının başlarında, Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi, Bosna'daki savaşla bağlantılı olarak kırk beş Sırp, on iki Hırvat ve dört Boşnak'ı savaş suçlarından mahkûm etti. Tahminler, savaş sırasında yaklaşık 100.000 kişinin öldürüldüğünü göstermektedir. 2.2 milyondan fazla insan yerinden edildi ve bu, o zamanlar Avrupa'da II. Dünya Savaşı'nın sonundan bu yana en yıkıcı çatışma haline geldi. Buna ek olarak, tahmini olarak 12.000-50.000 kadın tecavüze uğradı; kurbanların çoğu Boşnak kadınlar olmak üzere, çoğunluğu Sırp güçleri tarafından gerçekleştirildi.
Tarihsel arka plan
Savaşın başlaması
Sovyetler Birliği'nin dağılması, Berlin Duvarının yıkılması sonrasında Batının Balkanlardaki çalışmaları da, bu bölgede patlayan savaşlarda oldukça etkilidir. Vatikan, Avusturya ve Almanya, Hırvatistan'ı Yugoslavya'dan ayrılmaya teşvik etti.[]Hırvatistan'ı çok geçmeden Bosna-Hersek izledi. 29 Şubat-1 Mart 1992'de Bosnalı Hırvatlar ve Bosnalı Müslümanlar bir bağımsızlık referandumu düzenlediler ve sonuç yüzde 99.7 ile Yugoslavya'dan bağımsızlık ilanı yönünde oldu.
Yüzyıllar boyunca Osmanlı İmparatorluğu himayesinde bulunan Bosna Hersek, kozmopolit bir yapıda olmasına rağmen o dönemin şartlarında milliyetçilik duygusunu öne çıkaramayan bir bölge olmuştur. Ancak yine de, Sırpların ilk etnik düşüncelere dayanan faaliyetleri, o dönemde güneye inmek isteyen Rusya'nın Ortodoks ve Slav kimliğiyle Sırpları etkilemesiyle başlamıştır. Tımar sistemi sebebiyle Boşnaklara daha geniş alanlar verilmesi Sırpları oldukça rahatsız etmiştir. 1908 yılından itibaren Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun hâkimiyetine girmiştir. Daha o dönemde sınırları belli olan bir bölge haline gelmiş ve etnisite yavaş yavaş ortaya çıkmaya başlamıştır. Sırbistan, Hırvatistan, Bosna-Hersek, Makedonya, Karadağ ve Slovenya'nın oluşturduğu Yugoslavya devletinin ortaya çıkışı ise I. Dünya Savaşı sonrası gerçekleşmiştir. İki dünya savaşı arasındaki süreçte ise Boşnakların çoğunlukta olduğu bu bölgede henüz gerilimi başlatan nedenler görülmemektedir. Ancak II. Dünya Savaşı sonrası, Sırplaştırma politikaları baş göstermiştir. Bosna Hersek'in kuzey ve güney kısımlarına Sırpların göç ettirilmesinin amacı, kuzeyde Hırvat Boşnak ayrımını, güneyde ise Karadağ Müslümanları ile Boşnak ayrımını yaratmaktır. Doğu Bloku ülkelerinin 1990'lı yıllara yaklaşırken komünizmi terk ederek bağımsızlık istemeleri etnik ve dini farkların ortaya çıkışını tetiklemiştir. Sırbistan yönetiminin ve Başkan Slobodan Milošević'in benimsediği "Büyük Sırbistan" hayali, Bosna'da başlayacak çatışmanın en büyük sinyalidir. Hırvatistan ve Slovenya’nın bağımsızlığı sonrası Bosna-Hersek'te de yankı uyandırdı. İlk ayrılık Bosnalı Sırpların Yugoslavya içerisinde kalmak isterken, Boşnak ve Hırvatların bağımsızlık istemeleri sonucunda yaşanmıştır. Referandum yapılmasına karar verilmiş ve çıkan sonuç bağımsızlık yönünde olmuştur. Daha sonra da, Bosna-Hersek parlamentosu bağımsız bir "Bosna-Hersek Devleti" kurulduğunu ilan etmiştir. Buna karşılık Bosna-Hersek içerisinde kendi parlamentolarını kurarak Yugoslavya'ya bağlı kaldıklarını duyuran Sırplar, büyük bir savaşın temellerini orada atmıştır. 1992 yılında başlayan savaş, 1995 yılına kadar sürmüş ve NATO müdahalesi ile çatışma durdurulmuştur. Birleşmiş Milletler'in ve Amerika Birleşik Devletleri'nin önderliğinde 1995 yılında imzalanan Dayton Anlaşması ile savaş sona ermiştir.
Vase Miskin Sokağında Patlama: Yugoslavya'ya Karşı Ambargo
27 Mayıs 1992 tarihinde kuşatma altında bulunan Saraybosna'da, Vase Miskin sokağında meydana gelen patlama sonucunda 17 sivil hayatını kaybetti, 108 kişi de yaralandı. Onlarca sivilin ölmesi üzerine İngiltere Başbakanı John Major, ABD Başkanı George H. W. Bush, Türkiye Dışişleri Bakanı Hikmet Çetin ve başka siyasi liderleri hemen bu olayın Sırplar tarafından yapıldığını anlamıştı.[] Üç gün sonra, 30 Mayıs 1992'de, BM Güvenlik Konseyi, Sırpların yaptığı ekmek bekleyen insanlara saldırı nedeniyle Yugoslavya Federal Cumhuriyeti'ne petrol satışının yasaklanması ve hava bağlantısının kesilmesini de kapsayan geniş bir ekonomik ambargo uygulanmasını kabul etti.
Savaşın Tarafları
Bosna-Hersek çatışmasında belirli amaçları doğrultusunda birbirlerine karşı direkt güç kullanan birincil taraflar Boşnaklar ve Sırplardır. (Hırvatlar bu çatışmada hem mağdur hem suçlu durumuna düşebilen, aslında birincil taraf sayılabilecek ancak ne Boşnaklar ne de Sırplar kadar net amaçları olmayan bir topluluk olarak adlandırılabilir.) Birincil tarafları destekleyen ancak çatışmanın sonucundan doğrudan etkilenmeyen ikincil taraflar ise; Sırplarla ittifak kuran Rusya ve Boşnaklarla ittifak kuran Amerika Birleşik Devletleri'dir. Bu iki devletin dışında sayabileceğimiz çatışma içerisindeki diğer aktörler ise üçüncül taraflardır. Çatışmanın başında etkisi olmayan ancak sonucu etkileyebilecek olan üçüncül taraflar; Birleşmiş Milletler, NATO, Avrupa Birliği gibi kuruluşlardır.
Bosna Soykırımı
Fotoğraf: Mihail Yevstafyev
Soykırım, savaş başladığından beri Sırpların başvurduğu yegane savaş yöntemiydi. Daha savaşın ilk evrelerinde Nisan 1992’de Srebrenitsa'nın hemen dışında bulunan Bratunac köyünde yaklaşık 350 Boşnak, Sırp paramiliterleri ve özel polis güçleri tarafından işkenceye tabi tutulmuş ve öldürülmüştü.[]
Slobodan Milošević'in eski korumalarından Naser Orić'in kurduğu Müslüman direniş örgütü ilk yıllarda Srebrenitsa'yı savundu. Yugoslavya SFC ordusunun tüm imkânlarını kullanan Sırplara karşı Müslümanlar bölgeye uygulanan ve en çok kendilerinin zarar gördüğü ambargodan ötürü hafif silahlarla ve az sayıda mermi ile karşı koymaya çalışıyordu.[]
Bosna Savaşı'nın sonlarına doğru Müslümanların birçok cephede zafer kazandığı bir sırada öne çıkarılan Dayton Barış müzakereleriyle savaşın sona ereceğini gören Sırplar, avantaj elde etmek için iki stratejik kent olan Gorajde ve Srebrenitsa'yı ele geçirmek maksadıyla bu iki kente saldırdılar.[] BM tarafından güvenli bölge olarak ilan edildikten iki yıl sonra Srebrenitsa, 1995 yılının yaz ayında toplu katliamın kurbanı oldu.
Srebrenitsa çevresindeki ilk toplu mezarları ortaya çıkararak Pulitzer Ödülü kazanan Amerikalı gazeteci bu tavrı eleştirerek şöyle demiştir: Uluslararası camia taraflı bir şekilde binlerce insanı silahsızlandırmış ve sonra da onları en azgın düşmanlarına teslim etmiştir. Srebrenitsa, uluslararası camianın felaketin uzağında durduğu bir durum değildir. Aksine, uluslararası camianın eylemleri katilleri cesaretlendirmiş, onlara yardım etmiş ve işlerini kolaylaştırmıştır. Srebrenitsa'nın düşmesi gerçekte olması gereken bir durum değildi. Binlerce iskeletin Doğu Bosna’da oraya buraya saçılmasına hiç gerek yoktu. Binlerce Müslüman Bosnalı çocuğun Sırplar tarafından boğazlanmış babalarının, dedelerinin, amcalarının ve kardeşlerinin hikayesi ile büyümesine hiç gerek yoktu.
Markale Pazarında Birinci Patlama: NATO'nun Ültimatomu
Bosna-Hersek Federasyonu Kurulması
Savaşın ilk aylarından başlayarak Birleşmiş Milletler temsilcisi Cyrus Vance ve Avrupa Birliği temsilcisi savaşı durdurmak için taraflarla müzakereler yaptılar. Bosna-Hersek'i etnik açıdan 3 bölgeye ayıran çeşitli haritalar çizildi ve taraflara sunuldu. 1994 yılında NATO uçakları Birleşmiş Milletler'in ilan ettiği uçuş yasağını uygulamaya başladılar. Böylece Sırpların hava üstünlüğü kaybolmuş oldu. Mart 1994 tarihinde Boşnaklar ve Bosnalı Hırvatlar anlaşmaya vardılar ve birbirleriyle savaşmaktan vazgeçtiler.
Srebrenica ve Jepa'nın düşmesi
Markale Pazarında İkinci Patlama: NATO Askerî Müdahalesi
28 Ağustos 1995'te Saraybosna'daki Markale pazarına Sırplar tarafından atılan bombanın patlaması sonucu 37 kişi öldü, 90 kişi de yaralandı. 30 Ağustos 1995'te, en son UNPROFOR askeri de Bosna Sırp topraklarından ayrılır ayrılmaz NATO uçakları Sırp Cumhuriyeti’nde seçilmiş bazı hedeflere bir dizi hassas vuruş yaptılar. Bosna Sırp askerî birliklerine yönelik NATO bombardımanı için gerekçe olarak Markale'deki silahsız Boşnaklara karşı saldırı ve Srebrenitsa katliamı gösterildi. Hırvat, Boşnak ve NATO saldırıları karşısında uzun süre dayanamayan Sırp birlikleri, Ekim ayında teslim olmak zorunda kaldı.
NATO baskılar sonucu İzzetbegoviç, Tudjman ve Miloşeviç anlaşma masasına oturdular. 21 Kasım 1995'te Dayton Anlaşması kabul edildi. 14 Aralık 1995'te bu antlaşmanın son halinin imzalanmasıyla birlikte Bosna Savaşı son bulmuş oldu.
Savaşta Türkiye'nin rolü
Hollanda raporlarına göre, Türkiye (SAT) Bosna'da bulunan İslamcı Birliklere silah verilmesine yardım etti.
İlgili Filmler
- Yağmurdan Önce - - (1994)
- Yeraltı (Underground) - Emir Kusturica - (1995)
- - - (1997)
- (Welcome to Sarajevo) - (1997)
- Savior (Savaş Günahları) - Predrag Antonijevic - (1998)
- Düşman Hattı (Behind Enemy Lines) - Owen Wilson ve Gene Hackman - (2001)
- Tarafsız Bölge (No Man's Land) - (2001)
- Esma'nın Sırrı (Grbavica) - - (2006)
- The Hunting Party - Richard Gere ve Terrence Howard - (2007)
- Ölüm Çiçekleri-Saraybosna - (2007) - Türk yapımı dizi
- Alia - Türk yapımı bir film
- - Larysa Kondracki - (2010)
- Mavi Kelebekler - (2011) - TRT yapımı Türk dizisi
- Kan ve Aşk - (2012) - Angelina Jolie
- Venuto al mondo (Sen Dünyaya Gelmeden) (2012)
- Üç Yol - (2013)
- (belgesel) - (2014)
- Annemin Yarası - My Mother's Wound, Ozan Açıktan (Turkish construction) (2016)
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Christia 2012, s. 154.
- ^ CIA 1993, s. 28.
- ^ Shrader 2003, s. 22.
- ^ a b c Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;RDC 2012isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ a b c Prometej. "Spolna i nacionalna struktura žrtava i ljudski gubitci vojnih formacija (1991–1996)". www.prometej.ba. Prometej. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ocak 2023.
- ^ Yaşar, Cemile (4 Kasım 2020). . Küresel Siyaset. 4 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2020.
- ^ Yaşar, Cemile (4 Kasım 2020). . Küresel Siyaset. 4 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2020.
- ^ Rohde, Son Oyun, s. 351, 353.
- ^ . 9 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2016.
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Bosna Savaşı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Çatışma Analizi Bosna Savaşı Örneği, KÜRESEL SİYASET 4 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Belgesel Video Görüntüleri
- The Pictures That Fooled The World - Yugoslavia Propaganda 1992[]
- ve
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bosna Savasi Sirp Hirvatca Rat u Bosni i Hercegovini Rat u Bosni i Hercegovini 1992 ile 1995 yillari arasinda Bosna Hersek te meydana gelen uluslararasi bir silahli catismaydi Savasin genellikle daha onceki bir dizi siddet olayini takiben 6 Nisan 1992 de basladigi kabul edilir Savas 14 Aralik 1995 te Dayton Anlasmasi nin imzalanmasiyla sona erdi Ana savasan taraflar sirasiyla Hirvatistan ve Sirbistan tarafindan yonetilen ve saglanan proto devletler olan Bosna Hersek Cumhuriyeti Hersek Bosna Hirvat Cumhuriyeti ve Sirp Cumhuriyeti gucleriydi Bosna SavasiYugoslav SavaslariSoldan saat yonunde 1 Yurutme Konseyi Binasi simdiki Yunanistan Bosna Hersek Dostluk Binasi Saraybosna da tank atesiyle vurulduktan sonra yaniyor 2 Mayis 1992 Sirp Cumhuriyeti Ordusu subaylariyla birlikte Ratko Mladic 3 1992 deki kusatma sirasinda Saraybosna da Norvecli bir Birlesmis Milletler baris gucu Tarih6 Nisan 1992 14 Aralik 1995 3 yil 8 ay 1 hafta ve 1 gun BolgeBosna HersekSonucAskeri sonucsuzluk Dayton Anlasmasi na gore Bosna Hersek in ic paylasimi Cogunlukla Bosnaklar olmak uzere 101 000 den fazla olu Baris anlasmasini denetlemek icin NATO liderligindeki kuvvetlerin konuslandirilmasi Baris anlasmasinin sivil olarak uygulanmasini denetlemek uzere Yuksek Temsilcilik in kurulmasi TaraflarEkim 1992 ye kadar Bosna Hersek Cumhuriyeti Hersek Bosna Hirvat Cumhuriyeti Hirvatistan Ekim 1992 94 Bosna Hersek Cumhuriyeti 1994 1995 Bosna Hersek Cumhuriyetib Hersek Bosna Hirvat Cumhuriyeti Hirvatistan Destek NATO bombardiman 1995 Ekim 1992 94 Hersek Bosna Hirvat Cumhuriyeti HirvatistanMayis 1992 ye kadar Sirp Cumhuriyeti Krayina Sirp Cumhuriyeti Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti Mayis 1992 1994 Sirp Cumhuriyeti Krayina Sirp Cumhuriyeti Bati Bosna 1993 ten sonra Destek Yugoslavya Federal Cumhuriyeti 1994 1995 Sirp Cumhuriyeti Krayina Sirp Cumhuriyeti Bati Bosna Destek Yugoslavya Federal CumhuriyetiKomutanlar ve liderlerAliya Izzetbegovic Haris Silajdzic Sefer Halilovic Rasim DelicFranjo Tuđman Janko BobetkoSlobodan Milosevic Radovan Karacic Ratko Mladic Fikret AbdicGuclerARBiH 275 000 asker 110 000 rezerv 40 tank 30 ZPTHVO 45 000 50 000 asker 75 tank 50 ZPT 200 top Hirvat Ordusu 15 000 askerJNA bilinmiyor VRS 80 000 asker 300 tank 700 ZPT 800 top Bati Bosna 4 000 5 000 askerKayiplar30 521 Bosnak askeri oldu 31 583 Bosnak sivil oldu6 000 Hirvat asker oldu 2 484 Hirvat sivil oldu21 173 Sirp asker oldu 4 179 Sirp sivil olduEtnik kokenleri ve statuleri belirtilmeyen ek 5 100 kisi oldu 1992 den 1994 e kadar Bosna Hersek Cumhuriyeti Bosnali Hirvatlar ve Bosnali Sirplarin cogunlugu tarafindan desteklenmedi Sonuc olarak esas olarak Bosnaklari temsil ediyordu 1994 1995 yillari arasinda Bosna Hersek Cumhuriyeti hem Bosnaklar hem de Bosnali Hirvatlar tarafindan desteklendi ve temsil edildi Bunun baslica nedeni Washington Anlasmasiydi Savas Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti nin dagilmasinin bir parcasiydi Slovenya ve Hirvatlarin 1991 de Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti nden ayrilmalarinin ardindan cok etnikli Bosna Hersek Sosyalist Cumhuriyeti 29 Subat 1992 de bir bagimsizlik referandumu kabul etti Bosnali Sirplarin siyasi temsilcileri referandumu boykot etti ve sonucunu reddetti Bosnali Sirplarin cogunlugu tarafindan boykot edilen referandumun sonucunu ongoren Bosna Hersek Sirp Halk Meclisi 28 Subat 1992 tarihinde Bosna Hersek Sirp Cumhuriyeti Anayasasini kabul etti ve Aliya Izzetbegovic in daha once imzalanan Bosna nin etnik kantonlara bolunmesini oneren Cutileiro Plani ndan cekilmesinin ardindan Radovan Karadzic liderligindeki ve Slobodan Milosevic in Sirp hukumeti ve Yugoslav Halk Ordusu JNA tarafindan desteklenen Bosnali Sirplar etnik Sirp topraklarini guvence altina almak icin guclerini Bosna Hersek icinde seferber etti Sonra savas kisa surede etnik temizlik esliginde ulke geneline yayildi Catisma baslangicta bir tarafta daha sonra Sirp Cumhuriyeti Ordusu na donusen Bosna daki Yugoslav Ordusu birimleri ile buyuk olcude Bosnaklardan olusan Bosna Hersek Cumhuriyeti Ordusu ve Hirvat Savunma Konseyi ndeki Hirvat kuvvetleri arasindaydi Hirvatlar ve Bosnaklar arasindaki gerilim 1992 nin sonlari boyunca artti ve 1993 baslarinda Bosnak Hirvat Savasi nin tirmanmasiyla sonuclandi Saraybosna Kusatmasi ve Srebrenitsa Katliami gibi olaylar daha sonra catismanin simgesi haline geldi Sirplar baslangicta Yugoslav Halk Ordusu tarafindan saglanan silahlar ve kaynaklar nedeniyle askeri acidan ustun olsalar da Bosnaklar ve Hirvatlarin 1994 te Washington Antlasmasi nin ardindan Bosna Hersek Federasyonu nun kurulmasiyla Sirp Cumhuriyeti ne karsi ittifak kurmasiyla ivme kaybetti Pakistan Birlesmis Milletler in silah tedariki yasagini gormezden geldi ve Bosnali Muslumanlara havadan tanksavar fuzeleri firlatirken Srebrenica ve Markale katliamlarindan sonra NATO 1995 te Kararli Guc Harekati ile Sirp Cumhuriyeti Ordusu nun mevzilerini hedef alarak mudahale etti Savas 14 Aralik 1995 tarihinde Paris te Bosna Hersek Barisi Icin Genel Cerceve Anlasmasi nin imzalanmasiyla sona erdi Dayton Ohio da baris gorusmeleri yapildi ve 21 Kasim 1995 tarihinde sonuclandirildi 2008 yilinin baslarinda Eski Yugoslavya Uluslararasi Ceza Mahkemesi Bosna daki savasla baglantili olarak kirk bes Sirp on iki Hirvat ve dort Bosnak i savas suclarindan mahkum etti Tahminler savas sirasinda yaklasik 100 000 kisinin olduruldugunu gostermektedir 2 2 milyondan fazla insan yerinden edildi ve bu o zamanlar Avrupa da II Dunya Savasi nin sonundan bu yana en yikici catisma haline geldi Buna ek olarak tahmini olarak 12 000 50 000 kadin tecavuze ugradi kurbanlarin cogu Bosnak kadinlar olmak uzere cogunlugu Sirp gucleri tarafindan gerceklestirildi Tarihsel arka planSavasin baslamasi Sovyetler Birligi nin dagilmasi Berlin Duvarinin yikilmasi sonrasinda Batinin Balkanlardaki calismalari da bu bolgede patlayan savaslarda oldukca etkilidir Vatikan Avusturya ve Almanya Hirvatistan i Yugoslavya dan ayrilmaya tesvik etti kaynak belirtilmeli Hirvatistan i cok gecmeden Bosna Hersek izledi 29 Subat 1 Mart 1992 de Bosnali Hirvatlar ve Bosnali Muslumanlar bir bagimsizlik referandumu duzenlediler ve sonuc yuzde 99 7 ile Yugoslavya dan bagimsizlik ilani yonunde oldu Yuzyillar boyunca Osmanli Imparatorlugu himayesinde bulunan Bosna Hersek kozmopolit bir yapida olmasina ragmen o donemin sartlarinda milliyetcilik duygusunu one cikaramayan bir bolge olmustur Ancak yine de Sirplarin ilk etnik dusuncelere dayanan faaliyetleri o donemde guneye inmek isteyen Rusya nin Ortodoks ve Slav kimligiyle Sirplari etkilemesiyle baslamistir Timar sistemi sebebiyle Bosnaklara daha genis alanlar verilmesi Sirplari oldukca rahatsiz etmistir 1908 yilindan itibaren Avusturya Macaristan Imparatorlugu nun hakimiyetine girmistir Daha o donemde sinirlari belli olan bir bolge haline gelmis ve etnisite yavas yavas ortaya cikmaya baslamistir Sirbistan Hirvatistan Bosna Hersek Makedonya Karadag ve Slovenya nin olusturdugu Yugoslavya devletinin ortaya cikisi ise I Dunya Savasi sonrasi gerceklesmistir Iki dunya savasi arasindaki surecte ise Bosnaklarin cogunlukta oldugu bu bolgede henuz gerilimi baslatan nedenler gorulmemektedir Ancak II Dunya Savasi sonrasi Sirplastirma politikalari bas gostermistir Bosna Hersek in kuzey ve guney kisimlarina Sirplarin goc ettirilmesinin amaci kuzeyde Hirvat Bosnak ayrimini guneyde ise Karadag Muslumanlari ile Bosnak ayrimini yaratmaktir Dogu Bloku ulkelerinin 1990 li yillara yaklasirken komunizmi terk ederek bagimsizlik istemeleri etnik ve dini farklarin ortaya cikisini tetiklemistir Sirbistan yonetiminin ve Baskan Slobodan Milosevic in benimsedigi Buyuk Sirbistan hayali Bosna da baslayacak catismanin en buyuk sinyalidir Hirvatistan ve Slovenya nin bagimsizligi sonrasi Bosna Hersek te de yanki uyandirdi Ilk ayrilik Bosnali Sirplarin Yugoslavya icerisinde kalmak isterken Bosnak ve Hirvatlarin bagimsizlik istemeleri sonucunda yasanmistir Referandum yapilmasina karar verilmis ve cikan sonuc bagimsizlik yonunde olmustur Daha sonra da Bosna Hersek parlamentosu bagimsiz bir Bosna Hersek Devleti kuruldugunu ilan etmistir Buna karsilik Bosna Hersek icerisinde kendi parlamentolarini kurarak Yugoslavya ya bagli kaldiklarini duyuran Sirplar buyuk bir savasin temellerini orada atmistir 1992 yilinda baslayan savas 1995 yilina kadar surmus ve NATO mudahalesi ile catisma durdurulmustur Birlesmis Milletler in ve Amerika Birlesik Devletleri nin onderliginde 1995 yilinda imzalanan Dayton Anlasmasi ile savas sona ermistir Vase Miskin Sokaginda Patlama Yugoslavya ya Karsi Ambargo 27 Mayis 1992 tarihinde kusatma altinda bulunan Saraybosna da Vase Miskin sokaginda meydana gelen patlama sonucunda 17 sivil hayatini kaybetti 108 kisi de yaralandi Onlarca sivilin olmesi uzerine Ingiltere Basbakani John Major ABD Baskani George H W Bush Turkiye Disisleri Bakani Hikmet Cetin ve baska siyasi liderleri hemen bu olayin Sirplar tarafindan yapildigini anlamisti kaynak belirtilmeli Uc gun sonra 30 Mayis 1992 de BM Guvenlik Konseyi Sirplarin yaptigi ekmek bekleyen insanlara saldiri nedeniyle Yugoslavya Federal Cumhuriyeti ne petrol satisinin yasaklanmasi ve hava baglantisinin kesilmesini de kapsayan genis bir ekonomik ambargo uygulanmasini kabul etti Savasin TaraflariBosna Hersek catismasinda belirli amaclari dogrultusunda birbirlerine karsi direkt guc kullanan birincil taraflar Bosnaklar ve Sirplardir Hirvatlar bu catismada hem magdur hem suclu durumuna dusebilen aslinda birincil taraf sayilabilecek ancak ne Bosnaklar ne de Sirplar kadar net amaclari olmayan bir topluluk olarak adlandirilabilir Birincil taraflari destekleyen ancak catismanin sonucundan dogrudan etkilenmeyen ikincil taraflar ise Sirplarla ittifak kuran Rusya ve Bosnaklarla ittifak kuran Amerika Birlesik Devletleri dir Bu iki devletin disinda sayabilecegimiz catisma icerisindeki diger aktorler ise ucuncul taraflardir Catismanin basinda etkisi olmayan ancak sonucu etkileyebilecek olan ucuncul taraflar Birlesmis Milletler NATO Avrupa Birligi gibi kuruluslardir Bosna SoykirimiSirp Komutan ve arkadaslari ile beraber rehine takasi icin Sarajevo yakinlarinda beklerken etrafina saka amacli oglunun kafasina Tokarev TT 33 marka tabancasini dayiyor 1992 Fotograf Mihail Yevstafyev Soykirim savas basladigindan beri Sirplarin basvurdugu yegane savas yontemiydi Daha savasin ilk evrelerinde Nisan 1992 de Srebrenitsa nin hemen disinda bulunan Bratunac koyunde yaklasik 350 Bosnak Sirp paramiliterleri ve ozel polis gucleri tarafindan iskenceye tabi tutulmus ve oldurulmustu kaynak belirtilmeli Slobodan Milosevic in eski korumalarindan Naser Oric in kurdugu Musluman direnis orgutu ilk yillarda Srebrenitsa yi savundu Yugoslavya SFC ordusunun tum imkanlarini kullanan Sirplara karsi Muslumanlar bolgeye uygulanan ve en cok kendilerinin zarar gordugu ambargodan oturu hafif silahlarla ve az sayida mermi ile karsi koymaya calisiyordu kaynak belirtilmeli Bosna Savasi nin sonlarina dogru Muslumanlarin bircok cephede zafer kazandigi bir sirada one cikarilan Dayton Baris muzakereleriyle savasin sona erecegini goren Sirplar avantaj elde etmek icin iki stratejik kent olan Gorajde ve Srebrenitsa yi ele gecirmek maksadiyla bu iki kente saldirdilar kaynak belirtilmeli BM tarafindan guvenli bolge olarak ilan edildikten iki yil sonra Srebrenitsa 1995 yilinin yaz ayinda toplu katliamin kurbani oldu Srebrenitsa cevresindeki ilk toplu mezarlari ortaya cikararak Pulitzer Odulu kazanan Amerikali gazeteci bu tavri elestirerek soyle demistir Uluslararasi camia tarafli bir sekilde binlerce insani silahsizlandirmis ve sonra da onlari en azgin dusmanlarina teslim etmistir Srebrenitsa uluslararasi camianin felaketin uzaginda durdugu bir durum degildir Aksine uluslararasi camianin eylemleri katilleri cesaretlendirmis onlara yardim etmis ve islerini kolaylastirmistir Srebrenitsa nin dusmesi gercekte olmasi gereken bir durum degildi Binlerce iskeletin Dogu Bosna da oraya buraya sacilmasina hic gerek yoktu Binlerce Musluman Bosnali cocugun Sirplar tarafindan bogazlanmis babalarinin dedelerinin amcalarinin ve kardeslerinin hikayesi ile buyumesine hic gerek yoktu Markale Pazarinda Birinci Patlama NATO nun UltimatomuBosna Hersek Federasyonu KurulmasiSavasin ilk aylarindan baslayarak Birlesmis Milletler temsilcisi Cyrus Vance ve Avrupa Birligi temsilcisi savasi durdurmak icin taraflarla muzakereler yaptilar Bosna Hersek i etnik acidan 3 bolgeye ayiran cesitli haritalar cizildi ve taraflara sunuldu 1994 yilinda NATO ucaklari Birlesmis Milletler in ilan ettigi ucus yasagini uygulamaya basladilar Boylece Sirplarin hava ustunlugu kaybolmus oldu Mart 1994 tarihinde Bosnaklar ve Bosnali Hirvatlar anlasmaya vardilar ve birbirleriyle savasmaktan vazgectiler Srebrenica ve Jepa nin dusmesiMarkale Pazarinda Ikinci Patlama NATO Askeri Mudahalesi28 Agustos 1995 te Saraybosna daki Markale pazarina Sirplar tarafindan atilan bombanin patlamasi sonucu 37 kisi oldu 90 kisi de yaralandi 30 Agustos 1995 te en son UNPROFOR askeri de Bosna Sirp topraklarindan ayrilir ayrilmaz NATO ucaklari Sirp Cumhuriyeti nde secilmis bazi hedeflere bir dizi hassas vurus yaptilar Bosna Sirp askeri birliklerine yonelik NATO bombardimani icin gerekce olarak Markale deki silahsiz Bosnaklara karsi saldiri ve Srebrenitsa katliami gosterildi Hirvat Bosnak ve NATO saldirilari karsisinda uzun sure dayanamayan Sirp birlikleri Ekim ayinda teslim olmak zorunda kaldi NATO baskilar sonucu Izzetbegovic Tudjman ve Milosevic anlasma masasina oturdular 21 Kasim 1995 te Dayton Anlasmasi kabul edildi 14 Aralik 1995 te bu antlasmanin son halinin imzalanmasiyla birlikte Bosna Savasi son bulmus oldu Savasta Turkiye nin roluHollanda raporlarina gore Turkiye SAT Bosna da bulunan Islamci Birliklere silah verilmesine yardim etti Ilgili FilmlerYagmurdan Once 1994 Yeralti Underground Emir Kusturica 1995 1997 Welcome to Sarajevo 1997 Savior Savas Gunahlari Predrag Antonijevic 1998 Dusman Hatti Behind Enemy Lines Owen Wilson ve Gene Hackman 2001 Tarafsiz Bolge No Man s Land 2001 Esma nin Sirri Grbavica 2006 The Hunting Party Richard Gere ve Terrence Howard 2007 Olum Cicekleri Saraybosna 2007 Turk yapimi dizi Alia Turk yapimi bir film Larysa Kondracki 2010 Mavi Kelebekler 2011 TRT yapimi Turk dizisi Kan ve Ask 2012 Angelina Jolie Venuto al mondo Sen Dunyaya Gelmeden 2012 Uc Yol 2013 belgesel 2014 Annemin Yarasi My Mother s Wound Ozan Aciktan Turkish construction 2016 Ayrica bakinizBijeli Potok katliami RAM PlaniKaynakca Christia 2012 s 154 CIA 1993 s 28 Shrader 2003 s 22 a b c Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi RDC 2012 isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme a b c Prometej Spolna i nacionalna struktura zrtava i ljudski gubitci vojnih formacija 1991 1996 www prometej ba Prometej 25 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Ocak 2023 Yasar Cemile 4 Kasim 2020 Kuresel Siyaset 4 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Kasim 2020 Yasar Cemile 4 Kasim 2020 Kuresel Siyaset 4 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Kasim 2020 Rohde Son Oyun s 351 353 9 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Nisan 2016 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Bosna Savasi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Catisma Analizi Bosna Savasi Ornegi KURESEL SIYASET 4 Kasim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Belgesel Video GoruntuleriThe Pictures That Fooled The World Yugoslavia Propaganda 1992 olu kirik baglanti ve