Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hanak, Ardahan ilinin bir ilçesi ve bu ilçenin merkezi olan kasabadır.
| Hanak | |
|---|---|
 | |
 | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Ardahan |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Mehmet Naim Akgül |
| • Belediye başkanı | Ayhan Büyükkaya (CHP) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 546 km² |
| Rakım | 1830 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 9,054 |
| • Kır | 5,716 |
| • Şehir | 2.967 |
| Zaman dilimi | (TSİ) |
| Posta kodu | 75900 |
| İl alan kodu | 478 |
| İl plaka kodu | 75 |
Resmî site Hanak Kaymakamlığı Hanak Belediyesi | |
Etimoloji
Hanak yakın tarihe kadar üç köyün ortak adıydı. Gürcüce Hanaki (ხანაკი) ve Hanahi (ხანახი) olarak yazılan yer adının kökenine ilişkin bilgi yoktur. İlk Osmanlı tahrirlerinden olan 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan’da ve 1694-1732 tarihli Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır’da Hanak (“خاناق” / “خناق”) olarak geçer.Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır’daki yazılış (“خناق”) biçimi, 1928 tarihli Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları adlı Osmanlıca yayında da tekrarlanmıştır. Bu yazım biçimi köyün adının Hinak biçiminde okunmasına da yol açmıştır. Yerleşim yerinin adı Latin harfli Türkçe bütün kayıtlarda Hanak olarak yazılmıştır.
Tarihçe
Tao-Klarceti’nin bir parçası olan Eruşeti bölgesinde yer alan Hanak'ın Orta Çağda tek bir yerleşim yerinden çok bir bölgeyi karşılıyor olması ihtimali daha yüksektir. Çünkü bugünkü Hanak kasabasının olduğu yerde eskiden üç köy yer alıyordu. Bunlar Yukarı Hanak, Orta Hanak ve Aşağı Hanak köyleriydi. Bununla birlikte, tarihsel Eruşeti bölgesinde eskiden bir kent olan Nakalakevi'deki (bugün Hanak kasabasının Ortakent mahallesi) bulunan bir kaya üzerindeki Urartu yazıtında Urartu kralı I. Argişti’nin Diaohi ülkesinin kralı Utupurşi’yi yendiği belirtilir. Bu yazıttan hareketle Hanak’ın İÖ 8. yüzyılda Urartu ya da Diaohi devleti sınırları içinde yer aldığı anlaşılmaktadır. Öte yandan bugünkü Hanak kasabasında bulunan kilise ve kale kalıntıları buranın eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir. Bugünkü Hanak ilçesi sınırları içindeyse, çok sayıda kilise kalıntısı vardır ve bu kiliselerin bir kısmının yapılışı 9-10. yüzyıllara uzanmaktadır. Bukiliseler arasında Eruşeti köyündeki kilise farklı bir konuma sahiptir. Hanak kasabasına çok uzak olmayan ve 4. yüzyıla tarihlenen yapı, Gürcü Ortodoks Kilisesi'nin piskoposluk kilisesiydi. Eruşeti ise Gürcü Hristiyanlığının en eski merkezi olarak bilinmektedir. Bu kiliselerin varlığı, Hanak’ın erken Orta Çağda Gürcü Krallığı sınırları içinde yer aldığını göstermektedir. Birleşik Gürcistan Krallığı’nın parçalanmasından sonra Hanak’ın da içinde yer aldığı bölge, Gürcü atabeglerin yönetimindeki Samtshe-Saatabago sınırları içinde yer aldı. Osmanlılar 16. yüzyılın ikinci yarısında Samtshe-Saatabago topraklarının tamamını ele geçirdiler. Bu toprakların en eski tahrirlerinden olan 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan’da Hanak, üç köyün adında geçmektedir. Bunlar Hanak-i Vasat (خاناق وسط), Hanak-i Küçük (خاناق كوپك) ve Hanak-i Ulya’dır (خاناق عليا). Bununla birlikte daha geç tarihli Osmanlı tahririnde Ardahan-i Büzürg livasına bağlı Meşe nahiyesinde Hanak adında sadece bir köy kaydedilmiştir.
Uzun süre Osmanlı yönetiminde kalan Hanak, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Rusya İmparatorluğu’nun eline geçti. Rus yönetimi sırasında Hanak, Ardahan Okrugu'na bağlı Ardahan kazasında (uçastok) bir nahiye (selskiy okrug) idi. Rus kayıtlarına göre Hanak nahiyesine bağlı Yukarı Hanak ve Orta Hanak köylerinde Türkler, Aşağı Hanak köyünde ise Rumlar yaşıyordu. Sırasıyla 1886, 1896 ve 1906 yıllarında Yukarı Hanak’ın nüfusu 111, 180 ve 240; Orta Hanak’ın nüfusu 224, 315 ve 260; Aşağı Hanak’ın nüfusu 289, 415 ve 475 kişiden oluşuyordu.
I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından Hanak bağımsız Gürcistan sınırları içinde yer aldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti tarafından fiilen yeniden Türkiye’ye katıldı. Ekim 1921’de imzalanan Kars Antlaşması’yla Hanak’ın da içinde yer aldığı Ardahan ve Artvin bölgeleri Türkiye’ye bırakıldı. 1928 tarihli Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları adlı Osmanlıca yayına göre Hanak, Kars vilayetinin Ardahan kazasına bağlı bir nahiyeydi ve nahiye sınırları içinde 26 köy vardı. Hanak nahiyesinin köyleri arasında Aşağı Hanak, Orta Hanak ve Yukarı Hanak da yer alıyordu. Dahiliye Vekaleti'nin 1933'te yayımladığı Köylerimiz adlı yayından Hanak'ın Kars iline bağlı Ardahan kazasının bir nahiyesi olduğu anlaşılmaktadır. Tarihi boyunca köy ve nahiye statüsü taşıyan Hanak, 1958 yılında ilçe ve ilçe merkezi olmuştur. 1968'de İçişleri Bakanlığı'nın yayımladığı Köylerimiz kitabında ise, Hanak Kars'ın ilçelerinden biridir. Yukarı Hanak köyünün adı ise Avcılar olarak değiştirilmiştir. Bu bilgiden hareketle Orta Hanak ile Aşağı Hanak'ın Hanak kasabasını oluşturduğu, Yukarı Hanak'ın ise köy olarak kaldığı sonucuna varılabilir. Hanak ilçesi 1992’de il statüsü kazanan Ardahan’a bağlanırken, Hanak kasabası da bu ilçenin merkezi oldu.
Tarihsel yapılar
Eskiden köy olan bugünkü Hanak kasabasında köy kiliseleri olduğu bilinmektedir. Bunlardan biri Hanak kasabasının merkezinde bulunuyordu. Kilisenin bulunduğu yerde günümüzde 1953 yılında inşa edilmiş olan cami yer almaktadır. I. Dünya Savaşı sırasında Ardahan bölgesini gezen Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli’nin verdiği bilgiye göre, bugünkü Hanak kasabasını oluşturan köylerin sınırları içinde 1917 yılında beş kilise daha vardı. İkinci kilise ise, Hanak kasabasının 1 km batısında, bir düzlükte bulunuyordu. İki kiliseden de geriye bir şey kalmamıştır.
Hanak ilçesi sınırları içindeyse çok sayıda kilise ve kale kalıntısı vardır. Nakalakevi Manastırı bugün Çayağzı adını taşıyan eski Büyük Nakalakevi köyünde yer alır. Eski Veli (Sevimli) köyünde Vaftizci Yahya’ya adanmış olan kilise 954 yılında inşa edilmiş tek nefli bir yapıdır. Köyde iki adet de kale kilisesi vardır. Eruşeti (Oğuzyolu) köyündeki piskoposluk kilisesi 4. yüzyılda inşa edilmiştir ve burası Gürcü Ortodoks Kilisesi’nin en eski merkezlerinden biridir. Ayrıca Ahalşeni (Sazlıçayır), Börk, Geci (Geçköy), Guguba (Binbaşak), Vardosani (Yamaçyolu), Verana Nakalakevi (Çavdarlı), Yukarı Tikani (Baştoklu), Yukarı Tsurmani (Yukarıaydere), Maçveti (Yamçılı), Mglinavi (Çayağzı), Çihireti (Yünbüken), Danidani (Serinkuyu), Piklobi (İncedere), Kerkedeni (Güneşgören), Komki (Arıkonak), Şavtsihe (Karakale, Hanak|Karakale), Çimliçayır, Çoti (Çatköy), Hoşureti (Dilekdere) gibi eski adlara sahip köylerde çok sayıda kilise ve kale vardır. Bunların bir kısmı büyük ölçüde yıkılmış ya da tamamen ortadan kalkmış, bir kısmı da yarı harabe biçimde günümüze ulaşmıştır.
Coğrafya
Doğudan Gürcistan ve Çıldır, güneyden Ardahan, batıdan Şavşat, kuzeyinden ise Posof ile çevrili oӀan ilçe, denizden 1800 metre yüksekliktedir. Kuzeyden Ilgar Dağı (2915 metre), batıdan ise Cin Dağı (2957 metre) ilçenin en yüksek yeridir. Doğu ve Güney kısımları da iç kısımlara göre yükseklik gösterir.
İlçesinin yüzölçümü 547 km², toplam nüfusu ise, 10.135'tir. 44 köyü vardır. İlçenin güneydoğu köşesinden Kura ırmağı geçer. Bu ırmağa karışan Çaytetik suyu da önemli bir akarsudur.
İlçe, kendi adını taşıyan Hanak Çayı vadisinde kurulmuştur. Şehir kuzeyden güneye doğru vadi boyunca uzanmaktadır. 1958 yılında ilçe haline getirilen Hanak’ta henüz şehircilik görülmediği gibi, bir imar planı da uygulanmamıştır. Posof-Ardahan yolunun geçtiği tek caddesi vardır. Hanak'ta çok sayıda irili ufaklı dere vardır. Ural Dağı eteklerindeki derelerin sularını alarak ilçe merkezinin içinden geçen çay, batıdan Cin Dağı eteklerinden gelen ve yukarı Aydere, Aşağı Aydere, Karakale, Çiçeklidağ, Serinkuyu Çat, Çavdarli, Baştoklu ve Selamverdi mahallesi ve köylerin sağına ve soluna akarak çayla birleşerek Çıldır hududunda Kür Nehri’ne karışır. Kür nehri, Binbaşak köyü hududlarında Ardahan topraklarını terk ederken yine aynı köy topraklarından Çıldır’a geçer.
İklim
1800 rakımlı ilçemizde sert karadeniz iklimi görülmektedir. Kışlar kar yağışlı ve soğuk, yazlar serin ve yağışlı geçer. Her yıl yağışlıdır. En soğuk ay ortalaması (Ocak, -12 derece), en sıcak ay ortalaması ise (Temmuz 17 derece) derecedir. Yıllık sıcaklık ortalaması ise 4 derece civarındadır. Yıllık ortalama 600–700 mm yağış almaktadır.
Soğuklar ilçede ve bütün köylerinde Eylül ayından itibaren görünmeye başlar. Kasım ortalarında da kar yağar. Yazın yağış alan Hanak, en sıcak günlerini Temmuz ayının yarısından Ağustos ortamlarına kadar devam eder. Sisli geçen gün sayısı oldukça fazladır. Tıpkı kapalı gün sayısının, güneşli gün sayısından fazla olması gibi.
çiğ ve kırağı da bölgede hemen hemen her gün görülmektedir. Yayla iklimi de görüldüğün Sert Karadeniz iklimi olarak da adlandırılır.
Eskiden Meşe Ardahan diye söylenen Hanak çam ormanlarıyla kapalı olan bir yaylaydı. 18. Asırda çıkan bir orman hastalığı yüzünden kuruyup çıplak kalmıştır. Bu ormanın tek kalıntısı bugün bir koru halinde olan Selamverdi ve Avcılar mahalle hudutlarıyla ilçe merkezinin kuzeyindeki yamaçları kaplayan küçük bir sahadan başka Alaçam mahallesinin güney yamacındaki çamlıklardır. Bitki örtüsü çayır ve meralardır.
Nüfus
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| Hanak ilçesi (Kars) | |||
| 1960 | 29.946 | 819 | 29.127 |
| 1965 | 33.256 | 1.925 | 31.331 |
| 1970 | 34.872 | 2.350 | 32.522 |
| 1975 | 35.319 | 2.581 | 32.738 |
| 1980 | 35.566 | 2.290 | 33.276 |
| 1985 | 34.274 | 2.685 | 31.589 |
| 1990 | 29.633 | 3.082 | 26.551 |
| Hanak ilçesi (Ardahan) | |||
| 2000 | 14.873 | 4.432 | 10.441 |
| 2007 | 10.656 | 2.516 | 8.140 |
| 2008 | 10.666 | 4.176 | 6.490 |
| 2009 | 10.346 | 4.030 | 6.316 |
| 2010 | 10.135 | 3.932 | 6.203 |
| 2011 | 9.963 | 3.968 | 5.995 |
| 2012 | 9.891 | 3.943 | 5.948 |
| 2013 | 9.804 | 3.221 | 6.583 |
| 2014 | 9.484 | 3.031 | 6.453 |
| 2015 | 9.305 | 3.033 | 6.272 |
| 2016 | 9.019 | 2.924 | 6.095 |
| 2017 | 8.887 | 2.860 | 6.027 |
| 2018 | 9.054 | 3.008 | 6.046 |
| 2019 | 8.776 | 2.972 | 5.804 |
| 2020 | 8.683 | 2.967 | 5.716 |
Hanak ilçesindeki köyler
Notlar
Kaynakça
- ^ . 22 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2015.
- ^ (PDF). 5 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2012.
- ^ . 24 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2012.
- ^ Defter-i Mufassal Vilayet-i Gürcistan (Gürcüce ve Osmanlıca), yayımlayan: Sergi Cikia, Tiflis, 1958, 3. cilt, s. 545.
- ^ a b Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 256, 299.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 759-760.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 10.
- ^ a b Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 211, .
- ^ . 26 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2019.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 205, .
- ^ Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Gürcüce ve Osmanlıca), yayımlayan: Sergi Cikia, Tiflis, 1958, 3. cilt, s. 545.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 69, 111.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 30.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 759-760.
- ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) Dahiliye Vekaleti, İstanbul, 1933, bütün sayfalar.
- ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 782.
- ^ . 22 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2015.
- ^ . (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Hanak Nüfusu - Ardahan". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Ardahan Hanak Nüfusu". nufusune.com.
Dış bağlantılar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hanak Ardahan ilinin bir ilcesi ve bu ilcenin merkezi olan kasabadir HanakIlceIlce sinirlari haritasiUlkeTurkiyeIlArdahanCografi bolgeDogu Anadolu BolgesiIdare KaymakamMehmet Naim Akgul Belediye baskaniAyhan Buyukkaya CHP Yuzolcumu Toplam546 km Rakim1830 mNufus 2018 Toplam9 054 Kir5 716 Sehir2 967Zaman dilimiUTC 03 00 TSI Posta kodu75900Il alan kodu478Il plaka kodu75Resmi site Hanak Kaymakamligi Hanak BelediyesiEtimolojiHanak yakin tarihe kadar uc koyun ortak adiydi Gurcuce Hanaki ხანაკი ve Hanahi ხანახი olarak yazilan yer adinin kokenine iliskin bilgi yoktur Ilk Osmanli tahrirlerinden olan 1595 tarihli Defter i Mufassal i Vilayet i Gurcistan da ve 1694 1732 tarihli Defter i Caba i Eyalet i Cildir da Hanak خاناق خناق olarak gecer Defter i Caba i Eyalet i Cildir daki yazilis خناق bicimi 1928 tarihli Son Teskilat i Mulkiyede Koylerimizin Adlari adli Osmanlica yayinda da tekrarlanmistir Bu yazim bicimi koyun adinin Hinak biciminde okunmasina da yol acmistir Yerlesim yerinin adi Latin harfli Turkce butun kayitlarda Hanak olarak yazilmistir TarihceTao Klarceti nin bir parcasi olan Eruseti bolgesinde yer alan Hanak in Orta Cagda tek bir yerlesim yerinden cok bir bolgeyi karsiliyor olmasi ihtimali daha yuksektir Cunku bugunku Hanak kasabasinin oldugu yerde eskiden uc koy yer aliyordu Bunlar Yukari Hanak Orta Hanak ve Asagi Hanak koyleriydi Bununla birlikte tarihsel Eruseti bolgesinde eskiden bir kent olan Nakalakevi deki bugun Hanak kasabasinin Ortakent mahallesi bulunan bir kaya uzerindeki Urartu yazitinda Urartu krali I Argisti nin Diaohi ulkesinin krali Utupursi yi yendigi belirtilir Bu yazittan hareketle Hanak in IO 8 yuzyilda Urartu ya da Diaohi devleti sinirlari icinde yer aldigi anlasilmaktadir Ote yandan bugunku Hanak kasabasinda bulunan kilise ve kale kalintilari buranin eski bir yerlesme oldugunu gostermektedir Bugunku Hanak ilcesi sinirlari icindeyse cok sayida kilise kalintisi vardir ve bu kiliselerin bir kisminin yapilisi 9 10 yuzyillara uzanmaktadir Bukiliseler arasinda Eruseti koyundeki kilise farkli bir konuma sahiptir Hanak kasabasina cok uzak olmayan ve 4 yuzyila tarihlenen yapi Gurcu Ortodoks Kilisesi nin piskoposluk kilisesiydi Eruseti ise Gurcu Hristiyanliginin en eski merkezi olarak bilinmektedir Bu kiliselerin varligi Hanak in erken Orta Cagda Gurcu Kralligi sinirlari icinde yer aldigini gostermektedir Birlesik Gurcistan Kralligi nin parcalanmasindan sonra Hanak in da icinde yer aldigi bolge Gurcu atabeglerin yonetimindeki Samtshe Saatabago sinirlari icinde yer aldi Osmanlilar 16 yuzyilin ikinci yarisinda Samtshe Saatabago topraklarinin tamamini ele gecirdiler Bu topraklarin en eski tahrirlerinden olan 1595 tarihli Defter i Mufassal i Vilayet i Gurcistan da Hanak uc koyun adinda gecmektedir Bunlar Hanak i Vasat خاناق وسط Hanak i Kucuk خاناق كوپك ve Hanak i Ulya dir خاناق عليا Bununla birlikte daha gec tarihli Osmanli tahririnde Ardahan i Buzurg livasina bagli Mese nahiyesinde Hanak adinda sadece bir koy kaydedilmistir Uzun sure Osmanli yonetiminde kalan Hanak 1877 1878 Osmanli Rus Savasi nda Rusya Imparatorlugu nun eline gecti Rus yonetimi sirasinda Hanak Ardahan Okrugu na bagli Ardahan kazasinda ucastok bir nahiye selskiy okrug idi Rus kayitlarina gore Hanak nahiyesine bagli Yukari Hanak ve Orta Hanak koylerinde Turkler Asagi Hanak koyunde ise Rumlar yasiyordu Sirasiyla 1886 1896 ve 1906 yillarinda Yukari Hanak in nufusu 111 180 ve 240 Orta Hanak in nufusu 224 315 ve 260 Asagi Hanak in nufusu 289 415 ve 475 kisiden olusuyordu I Dunya Savasi nin sonlarina dogru Rus ordusunun bolgeden cekilmesinin ardindan Hanak bagimsiz Gurcistan sinirlari icinde yer aldi Kizil Ordu nun Gurcistan i isgali sirasinda Ankara Hukumeti tarafindan fiilen yeniden Turkiye ye katildi Ekim 1921 de imzalanan Kars Antlasmasi yla Hanak in da icinde yer aldigi Ardahan ve Artvin bolgeleri Turkiye ye birakildi 1928 tarihli Son Teskilat i Mulkiyede Koylerimizin Adlari adli Osmanlica yayina gore Hanak Kars vilayetinin Ardahan kazasina bagli bir nahiyeydi ve nahiye sinirlari icinde 26 koy vardi Hanak nahiyesinin koyleri arasinda Asagi Hanak Orta Hanak ve Yukari Hanak da yer aliyordu Dahiliye Vekaleti nin 1933 te yayimladigi Koylerimiz adli yayindan Hanak in Kars iline bagli Ardahan kazasinin bir nahiyesi oldugu anlasilmaktadir Tarihi boyunca koy ve nahiye statusu tasiyan Hanak 1958 yilinda ilce ve ilce merkezi olmustur 1968 de Icisleri Bakanligi nin yayimladigi Koylerimiz kitabinda ise Hanak Kars in ilcelerinden biridir Yukari Hanak koyunun adi ise Avcilar olarak degistirilmistir Bu bilgiden hareketle Orta Hanak ile Asagi Hanak in Hanak kasabasini olusturdugu Yukari Hanak in ise koy olarak kaldigi sonucuna varilabilir Hanak ilcesi 1992 de il statusu kazanan Ardahan a baglanirken Hanak kasabasi da bu ilcenin merkezi oldu Tarihsel yapilarEskiden koy olan bugunku Hanak kasabasinda koy kiliseleri oldugu bilinmektedir Bunlardan biri Hanak kasabasinin merkezinde bulunuyordu Kilisenin bulundugu yerde gunumuzde 1953 yilinda insa edilmis olan cami yer almaktadir I Dunya Savasi sirasinda Ardahan bolgesini gezen Gurcu arastirmaci Konstantine Martvileli nin verdigi bilgiye gore bugunku Hanak kasabasini olusturan koylerin sinirlari icinde 1917 yilinda bes kilise daha vardi Ikinci kilise ise Hanak kasabasinin 1 km batisinda bir duzlukte bulunuyordu Iki kiliseden de geriye bir sey kalmamistir Hanak ilcesi sinirlari icindeyse cok sayida kilise ve kale kalintisi vardir Nakalakevi Manastiri bugun Cayagzi adini tasiyan eski Buyuk Nakalakevi koyunde yer alir Eski Veli Sevimli koyunde Vaftizci Yahya ya adanmis olan kilise 954 yilinda insa edilmis tek nefli bir yapidir Koyde iki adet de kale kilisesi vardir Eruseti Oguzyolu koyundeki piskoposluk kilisesi 4 yuzyilda insa edilmistir ve burasi Gurcu Ortodoks Kilisesi nin en eski merkezlerinden biridir Ayrica Ahalseni Sazlicayir Bork Geci Geckoy Guguba Binbasak Vardosani Yamacyolu Verana Nakalakevi Cavdarli Yukari Tikani Bastoklu Yukari Tsurmani Yukariaydere Macveti Yamcili Mglinavi Cayagzi Cihireti Yunbuken Danidani Serinkuyu Piklobi Incedere Kerkedeni Gunesgoren Komki Arikonak Savtsihe Karakale Hanak Karakale Cimlicayir Coti Catkoy Hosureti Dilekdere gibi eski adlara sahip koylerde cok sayida kilise ve kale vardir Bunlarin bir kismi buyuk olcude yikilmis ya da tamamen ortadan kalkmis bir kismi da yari harabe bicimde gunumuze ulasmistir CografyaDogudan Gurcistan ve Cildir guneyden Ardahan batidan Savsat kuzeyinden ise Posof ile cevrili oӀan ilce denizden 1800 metre yuksekliktedir Kuzeyden Ilgar Dagi 2915 metre batidan ise Cin Dagi 2957 metre ilcenin en yuksek yeridir Dogu ve Guney kisimlari da ic kisimlara gore yukseklik gosterir Ilcesinin yuzolcumu 547 km toplam nufusu ise 10 135 tir 44 koyu vardir Ilcenin guneydogu kosesinden Kura irmagi gecer Bu irmaga karisan Caytetik suyu da onemli bir akarsudur Ilce kendi adini tasiyan Hanak Cayi vadisinde kurulmustur Sehir kuzeyden guneye dogru vadi boyunca uzanmaktadir 1958 yilinda ilce haline getirilen Hanak ta henuz sehircilik gorulmedigi gibi bir imar plani da uygulanmamistir Posof Ardahan yolunun gectigi tek caddesi vardir Hanak ta cok sayida irili ufakli dere vardir Ural Dagi eteklerindeki derelerin sularini alarak ilce merkezinin icinden gecen cay batidan Cin Dagi eteklerinden gelen ve yukari Aydere Asagi Aydere Karakale Ciceklidag Serinkuyu Cat Cavdarli Bastoklu ve Selamverdi mahallesi ve koylerin sagina ve soluna akarak cayla birleserek Cildir hududunda Kur Nehri ne karisir Kur nehri Binbasak koyu hududlarinda Ardahan topraklarini terk ederken yine ayni koy topraklarindan Cildir a gecer Iklim1800 rakimli ilcemizde sert karadeniz iklimi gorulmektedir Kislar kar yagisli ve soguk yazlar serin ve yagisli gecer Her yil yagislidir En soguk ay ortalamasi Ocak 12 derece en sicak ay ortalamasi ise Temmuz 17 derece derecedir Yillik sicaklik ortalamasi ise 4 derece civarindadir Yillik ortalama 600 700 mm yagis almaktadir Soguklar ilcede ve butun koylerinde Eylul ayindan itibaren gorunmeye baslar Kasim ortalarinda da kar yagar Yazin yagis alan Hanak en sicak gunlerini Temmuz ayinin yarisindan Agustos ortamlarina kadar devam eder Sisli gecen gun sayisi oldukca fazladir Tipki kapali gun sayisinin gunesli gun sayisindan fazla olmasi gibi cig ve kiragi da bolgede hemen hemen her gun gorulmektedir Yayla iklimi de goruldugun Sert Karadeniz iklimi olarak da adlandirilir Eskiden Mese Ardahan diye soylenen Hanak cam ormanlariyla kapali olan bir yaylaydi 18 Asirda cikan bir orman hastaligi yuzunden kuruyup ciplak kalmistir Bu ormanin tek kalintisi bugun bir koru halinde olan Selamverdi ve Avcilar mahalle hudutlariyla ilce merkezinin kuzeyindeki yamaclari kaplayan kucuk bir sahadan baska Alacam mahallesinin guney yamacindaki camliklardir Bitki ortusu cayir ve meralardir NufusYil Toplam Sehir KirHanak ilcesi Kars 1960 29 946 819 29 1271965 33 256 1 925 31 3311970 34 872 2 350 32 5221975 35 319 2 581 32 7381980 35 566 2 290 33 2761985 34 274 2 685 31 5891990 29 633 3 082 26 551Hanak ilcesi Ardahan 2000 14 873 4 432 10 4412007 10 656 2 516 8 1402008 10 666 4 176 6 4902009 10 346 4 030 6 3162010 10 135 3 932 6 2032011 9 963 3 968 5 9952012 9 891 3 943 5 9482013 9 804 3 221 6 5832014 9 484 3 031 6 4532015 9 305 3 033 6 2722016 9 019 2 924 6 0952017 8 887 2 860 6 0272018 9 054 3 008 6 0462019 8 776 2 972 5 8042020 8 683 2 967 5 716Hanak ilcesindeki koylerAltinemek Asagiaydere Bastoklu Binbasak Bork Catkoy Cavdarli Cayagzi Ciceklidag Cimlicayir Geckoy Gunesgoren Incedere Karakale Koyunpinari Sazlicayir Serinkuyu Sevimli Sulakcayir Yamacyolu Yamcili Yukariaydere YunbukenNotlar Damal ilcesinin kurulmasi ile nufus azalmistir Kaynakca 22 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Mart 2015 PDF 5 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 20 Aralik 2012 24 Haziran 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Aralik 2012 Defter i Mufassal Vilayet i Gurcistan Gurcuce ve Osmanlica yayimlayan Sergi Cikia Tiflis 1958 3 cilt s 545 a b Defter i Caba i Eyalet i Cildir 1694 1732 Gurcuce ve Osmanlica Yayima hazirlayan Tsisana Abuladze Tiflis 1979 s 256 299 Son Teskilat i Mulkiyede Koylerimizin Adlari Osmanlica Istanbul 1928 s 759 760 Son Teskilat i Mulkiyede Koylerimizin Adlari Osmanlica Istanbul 1928 s 10 a b Tao Klarceti Tarihsel ve Kulturel Anitlar Katalogu Gurcuce Editor Buba Kudava Yazarlar Nestan Bagauri Zurab Batiasvili Irma Beridze Buba Kudava Nikoloz Jgenti Goca Saitidze Natia Hizanisvili 2018 Tiflis s 211 ISBN 9789941478178 26 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Aralik 2019 Tao Klarceti Tarihsel ve Kulturel Anitlar Katalogu Gurcuce Editor Buba Kudava Yazarlar Nestan Bagauri Zurab Batiasvili Irma Beridze Buba Kudava Nikoloz Jgenti Goca Saitidze Natia Hizanisvili 2018 Tiflis s 205 ISBN 9789941478178 Defter i Mufassal i Vilayet i Gurcistan Gurcuce ve Osmanlica yayimlayan Sergi Cikia Tiflis 1958 3 cilt s 545 Candan Badem Carlik Yonetiminde Kars Ardahan Artvin Istanbul 2018 s 69 111 Mustafa Kemal Ataturk Nutuk Istanbul 1934 2 cilt s 41 Son Teskilat i Mulkiyede Koylerimizin Adlari Osmanlica Istanbul 1928 s 30 Son Teskilat i Mulkiyede Koylerimizin Adlari Osmanlica Istanbul 1928 s 759 760 Koylerimiz Yayimlayan Dahiliye Vekaleti Istanbul 1933 butun sayfalar Koylerimiz Yayimlayan Icisleri Bakanligi Ankara 1968 s 782 22 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Ocak 2015 PDF 23 Ekim 1960 Genel Nufus Sayimi DIE 15 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 19 Subat 2021 1965 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1970 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1975 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1980 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1985 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1990 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2000 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2007 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2008 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2009 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2010 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2011 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2012 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 20 Subat 2013 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 8 Mart 2013 2013 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 15 Subat 2014 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2014 2014 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 10 Subat 2015 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 10 Subat 2015 a b c d e f Merkezi Dagitim Sistemi html Dogrudan bir kaynak olmayip ilgili veriye ulasmak icin sorgulama yapilmalidir Turkiye Istatistik Kurumu Erisim tarihi 13 Nisan 2016 Hanak Nufusu Ardahan nufusu com Erisim tarihi 5 Subat 2021 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Ardahan Hanak Nufusu nufusune com Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Dis baglantilar