Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Alaska Eskimoları (İngilizce: Alaskan Eskimos, Inupiat-Yupik, Inupiaq-Yupik, Yupik-Inupiaq, Inu-Yupiaq), Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin kıyı bölgelerinde yaşayan Yupik kolundan Alaska Yupikleri, Sibirya Yupikleri ve Supikler ile İnuit kolundan İnyupiklerinn oluşturduğu Eskimo halklarının ortak adı. Arktik kültür grubunun üç alt grubunu oluştururlar. Alaska yerlileri içinde en büyük nüfusa sahip birinci (25.000 nüfuslu Yupikler) ve ikinci (15.700 nüfuslu İnyupikler) halklardır. 45.600 etnik nüfustan ancak 13.344 kadarı anadillerini konuşabiliyor. Geçmişte Rus Alaskası döneminde Rusların Aleutlarla bir tutup aynı adla andıkları Supikler (ya da Aleut adından bozma adıyla Alutiiq) Eskimo kültüründen ziyade Aleut kültürü etkisinde asimile olmuştur.
  (üstteki) İnyupik kadını, Nome, 1907 (alttaki) Eskimo grubu, 1894 | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
| Diller | |
| Din | |
Halklar
- I. Yupik halkları
- 1. Sibirya Yupikleri
- 2. Alaska Yupikleri
- Yupikler
- (Chevak)
- Nunivak Çupikleri
- 3. Supikler
- II. İnuit halkları
- 4. İnyupikler
Nüfus
Alaska Yerli Dil Merkezine göre Eskimo-Aleut halklarının nüfusu ve anadillerini konuşabilen kişi sayısı:
| Halk | Etnik nüfus | Anadilini konuşabilen kişi sayısı |
| Supikler | 3.500 | 200 |
| Alaska Yupikleri | 25.000 | 10.400 |
| Sibirya Yupikleri | 1.400 | 1.000 |
| İnyupikler | 15.700 | 2.144 |
Kültür
Alaska yerlilerinin ayrıldığı beş ana kültür grubundan ilk üçü Alaska Eskimolarına aittir: 1. Aleutlar (Unangan) ve Supikler (Alutiiq)
- 2. Alaska Yupikleri
- 3. Sibirya Yupikleri ve İnyupikler
Din
Şamanizm
Şamanizm bütün Eskimo halklarının Hristiyanlık öncesi geleneksel dinidir ve etkileri günümüzde az da olsa görülmektedir.
| Dil | Yaradan | Kuzgun | Şaman |
| Supikçe | Llam sua | qalnga'aq | kalla'alek |
| Alaska Yupikçesi | Ellam yua | tulukaruk | angalkuq |
| Nunivak Çupikçesi | Ellam cua | tulukarug | angalku |
| Sibirya Yupikçesi | ? | meteghl[l]uk | ? |
| İnyupikçe | Siḷam iñua | tulugaq | aŋatkuq |
Hristiyanlık
Alaska Yupikleri : Ortodoks hegemonyası 1885 yılında Kuskokwim Irmağı kıyısındaki Bethel'de Moravian misyonunun kurulması ile başlar.
Sibirya Yupikleri: St. Lawrence Adasındaki ilk Hristiyan misyonerler 1887 yılında Anglikan Reformed Episcopal Church adına faaliyet gösterdiler. Bunların ilk misyonerlik binası da 1890 larda iki direkli gemiyle getirilen malzemeyle yapılmıştır.
İnyupikler: Rus Alaskası döneminde Rusların bile yerleşemediği Arktik bölgede Kuzey Alaska İnyupikleri, Batılıların kültürüyle, diliyle ve diniyle en geç tanışan Eskimolardır. 1890 yılında Kuzey Alaska'ya Batılılar geldiğinde İnyupikler arasında tek bir Hristiyan yoktu. Yirmi yıl gibi kısa bir süre içerisinde dramatik gelişme yaşandı ve misyonerlik faaliyetleriyle eski dinleri şamanizm büyük ölçüde yıkıldı. 1910 yılına gelindiğinde ise Hristiyanlık İnyupikler için de evrensel olmuştu. Wales'de Protestan olan Congregational misyonu ve okulu 1890 yılında açıldı. Point Hope'de Anglikan olan Episcopal misyonu 1890 yılında açıldı. Barrow'da Protestan olan Presbyterian misyonu 1890 yılında açıldı. Kotzebue'de Anglikan olan Friends misyonu 1897 - 1902 yıllarında faaliyet gösterdi.
Nunivak Çupikleri: Hristiyanlıkla tanışmaları 1936 yılında Mekoryuk (Mikuryarmiut) kasabasında Evangelical Covenant Church Kilisesinin kurulmasıyla olmuştur. Mekoryuk'un ilk ordained minister i olan Jacob Kenizk'in adaya gelmesiyle Eskimo usulü dans etme ve şarkı söyleme ve maske yapımı ile birlikte bütün şamanistik törenler yasaklanmıştır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;refAnlcpopisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ "Alaska Native Heritage Center: Cultures of Alaska". 14 Ocak 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Kasım 2012.
- ^ Ann Fienup-Riordan (2000), Hunting Tradition in a Changing World: Yup'ik Lives in Alaska Today
- ^ Early Work on St. Lawrence Island 6 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .)
- ^ "Ernest S. Burch, Jr (1994), The Inupiat and the Christianization of Arctic Alaska" (PDF). 24 Aralık 2012 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 20 Kasım 2012.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Alaska Eskimolari Ingilizce Alaskan Eskimos Inupiat Yupik Inupiaq Yupik Yupik Inupiaq Inu Yupiaq Amerika Birlesik Devletlerine bagli Alaska eyaletinin kiyi bolgelerinde yasayan Yupik kolundan Alaska Yupikleri Sibirya Yupikleri ve Supikler ile Inuit kolundan Inyupiklerinn olusturdugu Eskimo halklarinin ortak adi Arktik kultur grubunun uc alt grubunu olustururlar Alaska yerlileri icinde en buyuk nufusa sahip birinci 25 000 nufuslu Yupikler ve ikinci 15 700 nufuslu Inyupikler halklardir 45 600 etnik nufustan ancak 13 344 kadari anadillerini konusabiliyor Gecmiste Rus Alaskasi doneminde Ruslarin Aleutlarla bir tutup ayni adla andiklari Supikler ya da Aleut adindan bozma adiyla Alutiiq Eskimo kulturunden ziyade Aleut kulturu etkisinde asimile olmustur Alaska Eskimolari Alaskan Eskimos Inupiat Yupik ustteki Inyupik kadini Nome 1907 alttaki Eskimo grubu 1894Onemli nufusa sahip bolgelerDillerInyupikce Yupikce Nunivak Cupikcesi Sibirya Yupikcesi Supikce IngilizceDinHristiyanlik Protestan Anglikan Ortodoks SamanizmHalklarI Yupik halklari1 Sibirya Yupikleri 2 Alaska YupikleriYupikler Chevak Nunivak Cupikleri dd 3 Supikler dd II Inuit halklari4 Inyupikler dd NufusAlaska Yerli Dil Merkezine gore Eskimo Aleut halklarinin nufusu ve anadillerini konusabilen kisi sayisi Halk Etnik nufus Anadilini konusabilen kisi sayisiSupikler 3 500 200Alaska Yupikleri 25 000 10 400Sibirya Yupikleri 1 400 1 000Inyupikler 15 700 2 144KulturAlaska yerlilerinin ayrildigi bes ana kultur grubundan ilk ucu Alaska Eskimolarina aittir 1 Aleutlar Unangan ve Supikler Alutiiq 2 Alaska Yupikleri 3 Sibirya Yupikleri ve Inyupikler dd dd DinSamanizm Samanizm butun Eskimo halklarinin Hristiyanlik oncesi geleneksel dinidir ve etkileri gunumuzde az da olsa gorulmektedir Eskimo samanizm terimleri Dil Yaradan Kuzgun SamanSupikce Llam sua qalnga aq kalla alekAlaska Yupikcesi Ellam yua tulukaruk angalkuqNunivak Cupikcesi Ellam cua tulukarug angalkuSibirya Yupikcesi meteghl l uk Inyupikce Siḷam inua tulugaq aŋatkuq Hristiyanlik Alaska Yupikleri Ortodoks hegemonyasi 1885 yilinda Kuskokwim Irmagi kiyisindaki Bethel de Moravian misyonunun kurulmasi ile baslar Sibirya Yupikleri St Lawrence Adasindaki ilk Hristiyan misyonerler 1887 yilinda Anglikan Reformed Episcopal Church adina faaliyet gosterdiler Bunlarin ilk misyonerlik binasi da 1890 larda iki direkli gemiyle getirilen malzemeyle yapilmistir Inyupikler Rus Alaskasi doneminde Ruslarin bile yerlesemedigi Arktik bolgede Kuzey Alaska Inyupikleri Batililarin kulturuyle diliyle ve diniyle en gec tanisan Eskimolardir 1890 yilinda Kuzey Alaska ya Batililar geldiginde Inyupikler arasinda tek bir Hristiyan yoktu Yirmi yil gibi kisa bir sure icerisinde dramatik gelisme yasandi ve misyonerlik faaliyetleriyle eski dinleri samanizm buyuk olcude yikildi 1910 yilina gelindiginde ise Hristiyanlik Inyupikler icin de evrensel olmustu Wales de Protestan olan Congregational misyonu ve okulu 1890 yilinda acildi Point Hope de Anglikan olan Episcopal misyonu 1890 yilinda acildi Barrow da Protestan olan Presbyterian misyonu 1890 yilinda acildi Kotzebue de Anglikan olan Friends misyonu 1897 1902 yillarinda faaliyet gosterdi Nunivak Cupikleri Hristiyanlikla tanismalari 1936 yilinda Mekoryuk Mikuryarmiut kasabasinda Evangelical Covenant Church Kilisesinin kurulmasiyla olmustur Mekoryuk un ilk ordained minister i olan Jacob Kenizk in adaya gelmesiyle Eskimo usulu dans etme ve sarki soyleme ve maske yapimi ile birlikte butun samanistik torenler yasaklanmistir Ayrica bakinizAlaska Yerli Dil Merkezi Marie Meade Ann Fienup Riordan Alaska Yerli Talepleri Cozumleme Yasasi Alaska Yerli Bolge SirketleriKaynakca a b Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi refAnlcpop isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Alaska Native Heritage Center Cultures of Alaska 14 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Kasim 2012 Ann Fienup Riordan 2000 Hunting Tradition in a Changing World Yup ik Lives in Alaska Today Early Work on St Lawrence Island 6 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ernest S Burch Jr 1994 The Inupiat and the Christianization of Arctic Alaska PDF 24 Aralik 2012 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 20 Kasim 2012