Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İslamiyet etkisinde gelişen Türk edebiyatı, Türklerin İslamiyet'e geçişi ile başlayan edebi dönemdir. Türkler edebiyat alanında ilk olarak sözlü edebiyat ürünleri olan: şiir, destan, sav, sagu, koşuk gibi türlerde eserler vermiştir. Yazının icadı ve Türkler tarafından öğrenilmesi ile de Türk edebiyatında yazılı dönem başlamıştır. Türklerin Karahanlılar döneminde kitleler halinde İslam dinine geçmesi ile edebiyat alanında bir geçiş dönemi yaşanmıştır. İslamiyet öncesindeki Türk edebiyatı, Türklerin İslam'a geçişleri ile birlikte Halk edebiyatı başlığı altında devam etmiştir. İslamiyet etkisinde gelişen Türk edebiyatına geçiş dönemi edebiyatı da denmektedir. Bu dönemde hece ölçüsünün yanı sıra aruz ölçüsü de kullanılmıştır. Bu dönem eserleri daha çok didaktik bir özellik taşıyarak öğüt verici yapıtlar olarak bilinmektedir. Bu dönemin yapıtlarında İslam dininin etkisi ile Arapça ve Farsça sözcüklerde görülmektedir. Dönemin diğer bir özelliği ise eski Türk şiir biçimleri ile mesnevi, gazel, kaside gibi yeni şiir biçimlerinin beraber kullanılmasıdır. İlk yapıtlar gibi Halk ve Divan edebiyatı da İslamiyet etkisinde gelişen Türk edebiyatı ayrımına girmektedir.
İlk yapıtlar
Türklerin İslamiyet'e geçmesi ile Divan edebiyatının başlangıcı sayılan 13. yüz yıla kadar olan dönemde ilk yapıtlar verilmiştir. Kutadgu Bilig ve Divânu Lügati't-Türk adlı eseler 11. yüzyıl yapıtları olarak bilinirken, dini içerikli olan Atabetü'l-Hakayık ve Divan-ı Hikmet adlı yapıtlar ise 12. yüzyıl'da verilmiştir
Kutadgu Bilig
11. yüzyılda Balasagun'lu Yusuf Has Hacip tarafından yazılmıştır. Yusuf Has Hacip memleketi Balasagun'ndan ayrılarak Kaşgar'a gitmiş ve eserini burada yazmıştır. Yusuf Has Hacip yapıtını tamamlayınca Karahanlı hükümdarı 'a sunmuştur. Tabgaç Buğra Han yapıtın yazarına Hâs Hâcib unvanını vermiştir. Kutadgu Bilig: mutluluk veren bilgi, saadet veren bilgi gibi anlamlara gelmektedir. Yusuf Has Hacip bu yapıtında: devlet yöneticilerine: toplumsal sorunların düzeltilmesi ile ahlak ve dinin öğretilmesi gibi çeşitli konularda öğüt ve tavsiyelerde bulunmuş; her iki dünyada mutlu olmanın yollarını göstermiştir. Bu yapıtta olaylar 4 temsili kişi üzerinden anlatılmaktadır. Yapıt mesnevi biçiminde ve aruz ölçüsüyle 6645 beyit ve 173 adet dörtlükten oluşmaktadır. İslamiyet dönemi Türk edebiyatının ilk ürünü olan bu yapıt Hakaniye lehçesiyle yazılmıştır. Türk edebiyatında siyasetname özelliği taşıyan ilk yapıt olması da diğer bir özelliğidir. Yapıtta Kün Togdı karakteri hükümdarı, Ay Toldı karakteri veziri, Ögdülmüş karakteri: vezirin oğlunu, Odgurmuş karakteri ise vezirin kardeşini temsil etmektedir.
Divânu Lügati't-Türk
11. yüzyılda Kaşgarlı Mahmut tarafından, Araplara Türkçeyi öğretmek ve Türkçenin zengin bir dil olduğunu göstermek amacıyla yazılmıştır. Yapıt bir sözlüktür fakat dönemin tarihini, coğrafyasını, folklorunu ve mitolojisinin aydınlatılması için önemli bir kaynaktır. Türk dilinin ilk sözlüğü olan bu eserde halk dilinden örnekler de verilmiştir. İslamiyet öncesi Türk edebiyatının sözlü ürünleri olan sav, sagu, koşuk, destan gibi türlerden de örnekler verilmiştir. Yaptın sonunda dönemin Türk dünyasını gösteren bir harita vardır. Hakaniye Lehçesi ile yazılmış olan bu yapıtta 7500 adet Türkçe sözcük açıklanmıştır.
Atabetü'l-Hakayık
12. yüzyılda Edip Ahmet Yükneki tarafından yazılmış, ahlak kavramları ve öğütler içeren bir yapıttır. Yapıtın adı "Hakikatler Eşiği" anlamına gelmektedir. Edip Ahmet Yükneki bu yapıtını Karahanlı beylerinden 'a hediye etmiştir. Yapıtta ahlak ilkeleri ile ahlaklı bir insan olmanın yolları anlatılmaktadır. Didaktik bir anlatım söz konusudur. Yapıt 40 beyit ve 101 dörtlükten oluşmuştur. Giriş bölümü aruz ölçüsüyle ve gazel biçiminde yazılırken, asıl konunun anlatıldığı sonuç bölümü ise dörtlük tarzında yazılmıştır. Dörtlükler aaxa şeklinde kafiyelenmiştir.
Divan-ı Hikmet
12. yüzyılda Ahmet Yesevi tarafından verilen yapıttır. Ahmet Yesevi bu yapıtına "hikmet" adını vermiştir ve dini tasavvufi şiirlerini bu yapıtta toplamıştır. Yapıtta sade bir dil kullanılmıştır. Yapıttaki şiirler dörtlük biçiminde ve hece ölçüsüyle yazılmıştır. Yapıtın verilme amacı dini ve tasavvufi düşünceleri yaymaktır. Yapıtta 144 hikmet ve 1 münacaat bulunmaktadır. Karahanlı Türkçesi'nin Hakaniye lehçesiyle yazılmış olan bu eserde Allah inancı, peygamber sevgisi, dervişlik, ahlak ve ahiret inancı gibi konular işlenmiştir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- , MEB, Erişim Tarihi: 18 Nisan 2016
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Islamiyet etkisinde gelisen Turk edebiyati Turklerin Islamiyet e gecisi ile baslayan edebi donemdir Turkler edebiyat alaninda ilk olarak sozlu edebiyat urunleri olan siir destan sav sagu kosuk gibi turlerde eserler vermistir Yazinin icadi ve Turkler tarafindan ogrenilmesi ile de Turk edebiyatinda yazili donem baslamistir Turklerin Karahanlilar doneminde kitleler halinde Islam dinine gecmesi ile edebiyat alaninda bir gecis donemi yasanmistir Islamiyet oncesindeki Turk edebiyati Turklerin Islam a gecisleri ile birlikte Halk edebiyati basligi altinda devam etmistir Islamiyet etkisinde gelisen Turk edebiyatina gecis donemi edebiyati da denmektedir Bu donemde hece olcusunun yani sira aruz olcusu de kullanilmistir Bu donem eserleri daha cok didaktik bir ozellik tasiyarak ogut verici yapitlar olarak bilinmektedir Bu donemin yapitlarinda Islam dininin etkisi ile Arapca ve Farsca sozcuklerde gorulmektedir Donemin diger bir ozelligi ise eski Turk siir bicimleri ile mesnevi gazel kaside gibi yeni siir bicimlerinin beraber kullanilmasidir Ilk yapitlar gibi Halk ve Divan edebiyati da Islamiyet etkisinde gelisen Turk edebiyati ayrimina girmektedir Ilk yapitlarTurklerin Islamiyet e gecmesi ile Divan edebiyatinin baslangici sayilan 13 yuz yila kadar olan donemde ilk yapitlar verilmistir Kutadgu Bilig ve Divanu Lugati t Turk adli eseler 11 yuzyil yapitlari olarak bilinirken dini icerikli olan Atabetu l Hakayik ve Divan i Hikmet adli yapitlar ise 12 yuzyil da verilmistir Kutadgu Bilig 11 yuzyilda Balasagun lu Yusuf Has Hacip tarafindan yazilmistir Yusuf Has Hacip memleketi Balasagun ndan ayrilarak Kasgar a gitmis ve eserini burada yazmistir Yusuf Has Hacip yapitini tamamlayinca Karahanli hukumdari a sunmustur Tabgac Bugra Han yapitin yazarina Has Hacib unvanini vermistir Kutadgu Bilig mutluluk veren bilgi saadet veren bilgi gibi anlamlara gelmektedir Yusuf Has Hacip bu yapitinda devlet yoneticilerine toplumsal sorunlarin duzeltilmesi ile ahlak ve dinin ogretilmesi gibi cesitli konularda ogut ve tavsiyelerde bulunmus her iki dunyada mutlu olmanin yollarini gostermistir Bu yapitta olaylar 4 temsili kisi uzerinden anlatilmaktadir Yapit mesnevi biciminde ve aruz olcusuyle 6645 beyit ve 173 adet dortlukten olusmaktadir Islamiyet donemi Turk edebiyatinin ilk urunu olan bu yapit Hakaniye lehcesiyle yazilmistir Turk edebiyatinda siyasetname ozelligi tasiyan ilk yapit olmasi da diger bir ozelligidir Yapitta Kun Togdi karakteri hukumdari Ay Toldi karakteri veziri Ogdulmus karakteri vezirin oglunu Odgurmus karakteri ise vezirin kardesini temsil etmektedir Kutadgu Bilig den bir gorselDivanu Lugati t Turk 11 yuzyilda Kasgarli Mahmut tarafindan Araplara Turkceyi ogretmek ve Turkcenin zengin bir dil oldugunu gostermek amaciyla yazilmistir Yapit bir sozluktur fakat donemin tarihini cografyasini folklorunu ve mitolojisinin aydinlatilmasi icin onemli bir kaynaktir Turk dilinin ilk sozlugu olan bu eserde halk dilinden ornekler de verilmistir Islamiyet oncesi Turk edebiyatinin sozlu urunleri olan sav sagu kosuk destan gibi turlerden de ornekler verilmistir Yaptin sonunda donemin Turk dunyasini gosteren bir harita vardir Hakaniye Lehcesi ile yazilmis olan bu yapitta 7500 adet Turkce sozcuk aciklanmistir Divanu Lugati t Turk eserindeki harita Atabetu l Hakayik 12 yuzyilda Edip Ahmet Yukneki tarafindan yazilmis ahlak kavramlari ve ogutler iceren bir yapittir Yapitin adi Hakikatler Esigi anlamina gelmektedir Edip Ahmet Yukneki bu yapitini Karahanli beylerinden a hediye etmistir Yapitta ahlak ilkeleri ile ahlakli bir insan olmanin yollari anlatilmaktadir Didaktik bir anlatim soz konusudur Yapit 40 beyit ve 101 dortlukten olusmustur Giris bolumu aruz olcusuyle ve gazel biciminde yazilirken asil konunun anlatildigi sonuc bolumu ise dortluk tarzinda yazilmistir Dortlukler aaxa seklinde kafiyelenmistir Divan i Hikmet 12 yuzyilda Ahmet Yesevi tarafindan verilen yapittir Ahmet Yesevi bu yapitina hikmet adini vermistir ve dini tasavvufi siirlerini bu yapitta toplamistir Yapitta sade bir dil kullanilmistir Yapittaki siirler dortluk biciminde ve hece olcusuyle yazilmistir Yapitin verilme amaci dini ve tasavvufi dusunceleri yaymaktir Yapitta 144 hikmet ve 1 munacaat bulunmaktadir Karahanli Turkcesi nin Hakaniye lehcesiyle yazilmis olan bu eserde Allah inanci peygamber sevgisi dervislik ahlak ve ahiret inanci gibi konular islenmistir Ayrica bakinizIslamiyet oncesi Turk edebiyati Turk halk edebiyati Divan edebiyatiKaynakca MEB Erisim Tarihi 18 Nisan 2016