Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Diyarbakır (Osmanlıca: دیاربكر; Diyarbekir,Kürtçe: Amed,Zazaca: Diyarbekır), Türkiye'nin Diyarbakır ilinin merkezi olan şehirdir. Üzerinde tarihi Diyarbakır Kalesi'nin bulunduğu Dicle Nehri kıyısında yüksek bir plato çevresinde yer alan şehir, Türkiye'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesinin yüzölçümü bakımından Şanlıurfa'dan sonraki ikinci büyük şehridir.Karasal iklimin hâkim olduğu şehirde yazlar son derece sıcak ve kurak geçer iken, kışlar ise soğuk, sert ve yağışlı geçer. Diyarbakır, yaklaşık 9000 yıllık tarihi bir geçmişe sahiptir.
| Diyarbakır | |
|---|---|
Şehir | |
 Diyarbakır'ın Türkiye'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Diyarbakır |
| İdare | |
| • Vali | Ali İhsan Su |
| • Belediye Başkanı | Ayşe Serra Bucak Küçük (DEM Parti) |
| Rakım | 660 m |
| Zaman dilimi | TSİ |
| Alan kodu | 412 |
| Plaka kodu | 21 |
Resmî site Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi | |
Yontma Taş ve Mezolitik devirlerinde şehrin çevresindeki bazı mağaralarda yaşanmış olduğu, yapılan arkeolojik araştırmalar ile anlaşılmıştır. Eğil-Silvan yakınlarındaki Hassuni Mağaraları ve Dicle kolları üzerinde, Ergani yakınlarındaki Hilar Mağaraları'nda bu çağa ait birtakım kalıntılar tespit edilmiştir. Son yapılan arkeolojik kazılarda ise, Ergani ilçesi yakınlarında bulunan, Neolitik Dönem'e tarihlenen ve MÖ 8000-6000 yılına ait olduğu düşünülen Çayönü yerleşkesi ve benzeri tarihi örnekler, şehrin geçmişinin canlılığını bir kez daha ortaya koymuştur. Tarih boyunca Amida, Amid, Kara-Amid, Diyar-Bekr, Diyarbekir gibi adları alan kent, Güneydoğu Anadolu'nun tam orta bölümünde, El-Cezire denilen, Mezopotamya'nın kuzey kısmında yer almaktadır.
Şehrin kent merkezinde, MÖ 3000 civarında Hitit ve Hurri-Mittani egemenliği yaşanmıştır. MÖ 1260 yılına kadar süren bu egemenlikten sonra sırasıyla Asurlular, Aramiler, Urartular, İskitler, İran'daki Medler, yine Antik İran'daki Ahamenişler (Persler), Büyük İskender'in komutasındaki Makedonyalılar, Selevkoslar, Partlar, Ermeniler, Roma İmparatorluğu, Sasani İmparatorluğu ve Bizans İmparatorluğu şehre hâkim olmuşlardır. İslam'ın doğuşundan ve Peygamber Muhammed'in ölümünden sonra, Ömer döneminde İslam ordusu Diyarbakır'ı ve çevresini fethetmiş ve Halid bin Velid, Diyarbakır'a giren ilk Müslüman kumandan olmuştur. Diyarbakır böylece bir eyalet olarak İslam Devleti'ne bağlandı. Dört Halife Dönemi'nden sonra Emeviler, Abbasiler, Hamdaniler ve Mervaniler bu kente sahip olmuşlardır. Selçuklu Türkleri, İnaloğulları ve Artukluların da egemenliğinden sonra, 12. yüzyılda kurulan Eyyûbîler Devleti ve 13. yüzyılda da Moğol istilaları sonucu Moğollar şehre sahip olmuşlardır. Akkoyunlular döneminde devlete başkentlik yapan şehir, daha sonra Şii Safevîler ve akabinde I. Selim döneminde Osmanlı İmparatorluğu'nun eline geçmiştir.
Etimoloji
Diyarbakır şehri, farklı dönemlerde farklı isimlerle anılmıştır. MÖ 200'de Asur hükümdarı Adad-Nirari'ye ait bir kılıç kabzasında şehrin adı Amid ya da Amidi olarak geçmektedir. Roma ve Bizans kaynaklarında ise şehrin adının Amid, O'mid, Emit ve Amide şeklinde geçtiği görülmektedir. 11. yüzyılda yöreye gelen Türkmenler de, şehirdeki yapılarda kullanılan siyah renkli taşlardan dolayı şehre "Kara Amid" demişlerdir. Müslüman Arapların egemenliği sırasında buraya yerleşen Bekr (بکر) kabilesinden dolayı Diyâru Bekr (ديار بكر, "Bekr kabilesinin yurdu") olarak kayıtlara geçmiştir.
Diyâru Bekr (daha sonraları Diyarbekir), Osmanlı İmparatorluğu'nun son yıllarına kadar daha çok bir bölge adı olarak kullanılmıştır. Ancak merkez için kullanılan Amid isminin kullanımının özellikle Diyarbekir'in 1867 yılında vilayet oluşu sonrası yavaş yavaş terk edildiği ve bütün bölgeyi nitelemesinin yanında merkez sancak için de Diyarbekir (Diyar-ı Bekr) adının kullanıldığı görülmektedir.
Diyarbekir'in Diyarbakır oluşuna dair çalışmalar, Türk Dili dergisinin Haziran 1938 nüshasında özetlenmiştir. Çalışmalar, 17 Kasım 1937 tarihinde Atatürk'ün trenle Diyarbekir'den Elazığ'a geçtiği gece yapılan bir dil tartışmasının ardından Türk Dil Kurumuna gönderilen bir telgrafla başladı. Yapılan çalışmalar sonucu şehrin adı Diyarbakır olarak değiştirildi. Türk Dil Kurumu Genel Sekreteri İbrahim Necmi Dilmen'e gönderilen telgraf şöyledir.
Diyarbekir şehrinin isminin etimolojisine dair etüt var mıdır? Esasta bu şehrin ismi 'Bakır memleketi' manasına olan 'Diyarbakır' olması gerektir ve artık bu isimle tanınacaktır. Dil Kurumu'nun bu hususta Tarih Kurumu ile iş birliği yaparak, historik ve lengüistik tetkikatta bulunması emrediliyor. Balıkesir saylavı İsmail Hakkı'nın da mesai birliğine davet edilmesi faydalı olacaktır. Tetkikatın titizlikle yapılmasını ve mümkün ise neticelerin takiben bildirilmesini saygılarımla dilerim.
Şehirde bakır madeni Çermik ilçesinin Mahmudan köyü sınırları içerisinde bulunmuştur.
Tarihçe
Mezopotamya ile Anadolu medeniyetlerinin geçiş bölgesinde olan Diyarbakır’ın tarihi, çok eski devirlere dayanmaktadır. Yontma Taş ve Mezolitik devirlerde Diyarbakır ve çevresinde var olan mağaralardan burada yerleşim olduğu, yapılan arkeolojik araştırmalar ile anlaşılmıştır. Örneğin Eğil-Silvan yakınlarındaki Hassuni Mağaraları ile Dicle Nehri ve kolları üzerinde, Ergani yakınlarındaki Hilar Mağaralarında bu çağdan kalma kalıntılar gün yüzüne çıkarılmıştır. Şehrin 65 kilometre kuzeybatısındaki Ergani ilçesi yakınlarında yer alan Çayönü Tepesi kazılarında ise, dünyanın en eski köyü bulunmuştur. Çayönü yerleşkesindeki insanlar, zamanla göçebelikten yerleşik köy yaşama, avcılık ve toplayıcılıktan besin üretimine geçmiştir.
Büyük Dikran tarafından kurulan Silvan şehrinin, Ermenistan Krallığı'nın MÖ 70 yılında başkenti Tigranakert olduğu savunulursa da, bu bilgi spekülatif bir niteliktedir.
Şehrin kent merkezinde, MÖ 3000 civarında Hitit ve Hurri-Mittani egemenliği yaşanmıştır. MÖ 1260'a kadar süren bu egemenlikten sonra, sırasıyla Asurlular, Aramiler, Urartular, İskitler, Medler, Ahamenişler (Persler), Büyük İskender komutasındaki Makedonyalılar, Selevkoslar, Partlar, Ermeniler, Roma İmparatorluğu, Sasani İmparatorluğu ve Bizans İmparatorluğu ve İslam'ın doğuşundan sonra da Emeviler, Abbasiler, Hamdaniler, Büveyhiler, Mervaniler, Selçuklular, İnaloğulları, Artuklular, Eyyûbîler, Moğollar, Akkoyunlular, Safevîler ve Osmanlılar şehre egemen olmuşlardır.
Asurlular döneminde şehir, bölge valilik merkezi olmuştur. Milattan sonra 1. ve 2. asırlarda şehir ve bölgesi için Romalılar ve Partlar arasında savaşlar yapılmıştır. Romalıların hakimiyetine geçen şehir, Romalıların yıkılması ile Bizans İmparatorluğu yönetimine geçmiştir. Halife Ömer döneminde İslam ordusu, Diyarbakır'ı ve çevresini fethetmiş ve Halid bin Velid, Diyarbakır'a giren ilk Müslüman kumandan olmuştur. Diyarbakır, böylece bir eyalet olarak İslam Devleti'ne bağlandı.
869-899 yılları arasında Diyarbakır ve çevresinde kısa süreliğine Şeyhiler Hanedanı hüküm sürmüştür, fakat Abbasi halifesi Mutazıd bu hakimiyete son vermiştir. Daha sonraki yıllarda Hamdânîler ve Büveyhiler şehre hâkim oldularsa da, 990 yılında bölgeye hâkim olan Kürt aşireti Mervânîler, 1085 yılına kadar saltanatlarını sürdürmüşlerdir. Selçuklu hükümdarı Alparslan, Malazgirt Meydan Muharebesi'nden (1071) bir sene önce Diyarbakır’a geldi. Mervânîler, yapılan bu savaşta Selçuklu ordusuna asker desteğinde bulundu ve daha sonra Büyük Selçuklu Devleti'ne tabi oldu.I. Melikşah'ın 1092'deki ölümünden sonra da, Diyarbakır'daki egemenlik Suriye Selçukluları'na geçti.
1095’te Türk emirlerinden olan Sadr Bey'in, Amid valisi iken ölümü sonrasında kardeşi İnal şehre yönetici olmuş; İnal'ın kendi adıyla 1098 yılında İnaloğulları Beyliği'ni kurmasıyla bu beyliğin yönetiminde kalmıştır. 1142 yılından sonra da vezir Nisanoğlu Müeyyedüddin ve ardılları, yarı bağımsız olarak Âmid şehrini yönettiler.Eyyûbîlere tabi olan Artuklu Beyliği'nin Hasankeyf Artuklu hükümdarı Nureddin Muhammed'in talebi üzerine Âmid şehri, Selahaddin Eyyubi komutasındaki Eyyûbî ve Artuklu kuvvetlerince 1183 yılında ele geçirildi. Selahaddin Eyyubi, şehri Nureddin Muhammed'e bırakmış ve böylece şehir, Hasankeyf Artuklularının başkenti olmuştur. 1232 yılına kadar Hasankeyf Artuklularının hakimiyetinde kalan yerleşim, bu tarihte Eyyûbîler Devleti tarafından ele geçirildi. 1241 yılında Anadolu Selçuklu Devleti'nin eline geçen şehir, 1257-1259 yılları arasında Eyyûbîlerin Meyyâfârikin (Bugün Silvan) kolunun denetimine girdi. 1259’da İlhanlı Moğolları tarafından alınan şehir, kendilerine tabi olan Anadolu Selçuklularına geri verildi. Şehir, 1302 yılında İlhanlı hükümdarı tarafından bu kez Mardin Artuklularına bırakıldı. Diyarbakır, 1394 yılına kadar Artuklu hakimiyetinde kaldı. Artuklu Beyliği dönemlerinde kente önemli bir Türkmen kökenli nüfus yerleşimi olmuştur.
1394 yılında Timur tarafından alınan ve yağmalanan yerleşim, 1404 yılında Timur tarafından Akkoyunlular Devleti'ne bırakıldı. Akkoyunluların kurulması ile birlikte şehir, bir süre bu devlete başkentlik yaptı. Şehir, 1508'de Şii Müslüman Safeviler tarafından ele geçirildi.
1508-1515 yılları arasında Dulkadiroğulları, Memlûkler ve Safevîler devletleri arasında bu bölge için mücadeleler devam etti. Osmanlı hükümdarı Yavuz Sultan Selim, Diyarbakır Kuşatması ile 10 Eylül 1515'te Bıyıklı Mehmed Paşa kumandasında kenti Osmanlı egemenliğine kattı.
Diyarbakır, Osmanlılar döneminde önemli eyaletlerden birinin merkezi olmuş, doğuya sefer yapan orduların hareket üssü ve kışlağı görevini görmüştür. Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinde, özellikle I. Dünya Savaşı'nın yakın zamanlarında hastalık, yangın ve sefalet yüzünden büyük sıkıntı çeken Diyarbakır, özellikle Cumhuriyet devrinde büyük ve önemli imar, sosyal, kültürel ve ekonomik hareketler yaşamıştır. 1950'lerden sonra şehir yeniden kurulmuş; yollar, hastaneler, okullar ve modern yapılarla gün geçtikçe büyümüş ve gelişmiştir. Yeni şehir kara, hava ve demir yollarıyla Türkiye'nin dört bir yanına bağlanmış önemli merkezlerden biri haline gelmiştir. 1980'li yıllarda şehirde bulunan Diyarbakır cezaevi dönemin askeri hükûmeti'nin en büyük sembollerinden biridir.
Diyarbakır, 2 Eylül 1993'te çıkarılan 504 sayılı kanun hükmünde kararname ile büyükşehir unvanı kazandı. 2004 yılında çıkarılan 5216 sayılı kanun ile büyükşehir belediyesinin sınırları, valilik binası merkez kabul edilerek yarıçapı 20 kilometre olan dairenin sınırlarına genişletildi. 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesinin sınırları il mülki sınırları oldu.
İklim
 Diyarbakır iklimi  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 16,9 | 21,3 | 28,3 | 35,3 | 38,1 | 42,0 | 45,0 | 45,9 | 42,0 | 35,7 | 27,2 | 22,5 | 45,9 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 6,7 | 9,1 | 14,5 | 20,4 | 26,5 | 33,6 | 38,5 | 38,2 | 33,3 | 25,3 | 16,1 | 9,1 | 22,6 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | 1,7 | 3,6 | 8,4 | 13,8 | 19,2 | 26,2 | 31,1 | 30,4 | 24,9 | 17,2 | 9,3 | 3,9 | 15,8 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | −2,3 | −1,1 | 2,7 | 7,2 | 11,3 | 16,9 | 21,8 | 21,1 | 16,2 | 10,2 | 4,0 | −0,2 | 8,9 |
| En düşük sıcaklık (°C) | −22,1 | −21 | −14 | −6,1 | 0,8 | 6,0 | 11,0 | 13,8 | 5,2 | −1,2 | −12,9 | −23,4 | −23,4 |
| Ortalama yağış (mm) | 69,0 | 67,7 | 69,1 | 68,4 | 44,4 | 8,8 | 0,5 | 0,4 | 4,2 | 33,0 | 52,8 | 71,8 | 490,1 |
| Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü | |||||||||||||
Nüfus
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1927 | 98.691 | 30.709 | 67.982 |
| 1935 | 100.432 | 34.642 | 65.790 |
| 1940 | 66.429 | 42.555 | 23.874 |
| 1945 | 64.703 | 41.087 | 23.616 |
| 1950 | 74.790 | 45.053 | 29.737 |
| 1955 | 94.665 | 61.224 | 33.441 |
| 1960 | 132.520 | 79.888 | 52.632 |
| 1965 | 163.691 | 102.653 | 61.038 |
| 1970 | 216.963 | 149.566 | 67.397 |
| 1975 | 244.686 | 169.535 | 75.151 |
| 1980 | 323.448 | 235.617 | 87.831 |
| 1985 | 409.127 | 305.940 | 103.187 |
| 1990 | 468.830 | 381.144 | 87.686 |
| 2000 | 721.463 | 545.983 | 175.480 |
| 2007 | 826.414 | 592.557 | 233.857 |
2008 yılında merkez ilçe Bağlar, Kayapınar, Sur ve Yenişehir ilçelerine ayrılmıştır. Bu ilçelerle birlikte il merkezi nüfusu aşağıdaki gibidir.
| Yıl | Nüfus |
|---|---|
| 2008 | 799.447 |
| 2009 | 834.854 |
| 2010 | 843.460 |
| 2011 | 875.069 |
| 2012 | 892.713 |
2012 yılında ilin tamamı büyükşehir sınırlarına girmiştir.
Notlar
Kaynakça
- Özel
- ^ BAYDİL, E. (2007). XVI. YÜZYIL URFA SANCAĞININ BOZ-ÂBÂD VE YALAK NAHİYELERİNDEKİ KIRSAL YERLEŞME ADLARININ TARİHİ COĞRAFYA BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), 675-692.
- ^ AKGUNDUZ, A. (2021). DİYÂR-I BEKR’İN MÜSLÜMANLAR TARAFINDAN İLK FETHİ: CEMÂZİYELEVVEL 17/27 MAYIS 638. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (27), 194-224.
- ^ a b (2010). Historical Dictionary of the Kurds. Scarecrow Press. s. 86.
Diyarbakir is often called the unofficial capital of Turkish Kurdistan. Its Kurdish name is Amed.
- ^ King, Diane E. (2013). Kurdistan on the Global Stage: Kinship, Land, and Community in Iraq. Rutgers University Press. s. 233.
Diyarbakir's Kurdish name is “Amed.”
- ^ Zazaca -Türkçe Sözlük, R. Hayıg-B. Werner
- ^ . KAMUAJANS - Memurlar biz, Kamudan Haber veren en iyi site. 9 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2022.
- ^ "Diyarbakır Coğrafyası, İklimi, Nüfusu - Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi". www.diyarbakir.bel.tr. 7 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Mart 2022.
- ^ "Diyarbakırın etnik yapısı". Etnikce (İngilizce). 14 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Mart 2022.
- ^ a b "Tarihçe". diyarbakir.ktb.gov.tr. 13 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Mart 2022.
- ^ a b c . 8 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2008.
- ^ . 20 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından (HTM) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2008.
- ^ Nişanyan, Sevan (5 Ekim 2009). . 17 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2009.
- ^ . 5 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2008.
- ^ . 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2016.
- ^ . 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2016.
- ^ "Kültür ve tarih şehri: Diyarbakır" (ASP). 5 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2008.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Aralık 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Şubat 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Mayıs 2023.
- ^ Sıbt İbnü'l - Cevzi, Mir'âtü'z-Zaman Fi Tarihi'l - Ayan'da Selçuklular, Türk Tarih Kurumu
- ^ Göyünç, N., "Diyarbakır", İslam Ansiklopedisi, Ciltː9, Sayfaː465, Yılː1994. URL:http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=090465 1 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Erişim: 2017-02-28
- ^ Parla, C., "Diyarbakır Surlarının Artuklu Dönemi Figürlü Kabartmaları", Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayıː33, Sayfaː1-23, Yıl:4, Kasım 2016. URL:http://www.asosjournal.com/Makaleler/2007400771_6486%20Canan%20PARLA.pdf 1 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Erişim: 2017-02-28
- ^ Parla, C., "Diyarbakır Surları ve Kent Tarihi", Metu Journal of the Faculty of Architecure, Sayı:22:1, Sayfaː57-84, Yıl:2005. URL:http://www.asosjournal.com/Makaleler/2007400771_6486%20Canan%20PARLA.pdf 1 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Erişim: 2017-02-28
- ^ "Karar Sayısı: KHK/504" (PDF). 29 Ekim 2014 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.
- ^ "Kanun No. 5216". 1 Nisan 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.
- ^ "Kanun No. 6360". 15 Haziran 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.
- ^ . Meteoroloji Genel Müdürlüğü. 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2016.
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ . Türkiye İstatistik Kurumu. 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ . Türkiye İstatistik Kurumu. 13 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ . Türkiye İstatistik Kurumu. 13 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ . Türkiye İstatistik Kurumu. 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ . Türkiye İstatistik Kurumu. 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- Genel
- Diyâr-ı Bekr Bölgesinin Fethi ve Türkleştirilmesi 1 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Diyarbakır ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- T.C. Diyarbakır Valiliği
- Diyarbakır Belediyesi
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Koordinatlar 37 55 N 40 12 E Diyarbakir Osmanlica دیاربكر Diyarbekir Kurtce Amed Zazaca Diyarbekir Turkiye nin Diyarbakir ilinin merkezi olan sehirdir Uzerinde tarihi Diyarbakir Kalesi nin bulundugu Dicle Nehri kiyisinda yuksek bir plato cevresinde yer alan sehir Turkiye nin Guneydogu Anadolu Bolgesinin yuzolcumu bakimindan Sanliurfa dan sonraki ikinci buyuk sehridir Karasal iklimin hakim oldugu sehirde yazlar son derece sicak ve kurak gecer iken kislar ise soguk sert ve yagisli gecer Diyarbakir yaklasik 9000 yillik tarihi bir gecmise sahiptir DiyarbakirSehirDiyarbakir in Turkiye deki konumuUlke TurkiyeIlDiyarbakirIdare ValiAli Ihsan Su Belediye BaskaniAyse Serra Bucak Kucuk DEM Parti Rakim660 mZaman dilimiTSIAlan kodu412Plaka kodu21Resmi site Diyarbakir Buyuksehir Belediyesi Yontma Tas ve Mezolitik devirlerinde sehrin cevresindeki bazi magaralarda yasanmis oldugu yapilan arkeolojik arastirmalar ile anlasilmistir Egil Silvan yakinlarindaki Hassuni Magaralari ve Dicle kollari uzerinde Ergani yakinlarindaki Hilar Magaralari nda bu caga ait birtakim kalintilar tespit edilmistir Son yapilan arkeolojik kazilarda ise Ergani ilcesi yakinlarinda bulunan Neolitik Donem e tarihlenen ve MO 8000 6000 yilina ait oldugu dusunulen Cayonu yerleskesi ve benzeri tarihi ornekler sehrin gecmisinin canliligini bir kez daha ortaya koymustur Tarih boyunca Amida Amid Kara Amid Diyar Bekr Diyarbekir gibi adlari alan kent Guneydogu Anadolu nun tam orta bolumunde El Cezire denilen Mezopotamya nin kuzey kisminda yer almaktadir Sehrin kent merkezinde MO 3000 civarinda Hitit ve Hurri Mittani egemenligi yasanmistir MO 1260 yilina kadar suren bu egemenlikten sonra sirasiyla Asurlular Aramiler Urartular Iskitler Iran daki Medler yine Antik Iran daki Ahamenisler Persler Buyuk Iskender in komutasindaki Makedonyalilar Selevkoslar Partlar Ermeniler Roma Imparatorlugu Sasani Imparatorlugu ve Bizans Imparatorlugu sehre hakim olmuslardir Islam in dogusundan ve Peygamber Muhammed in olumunden sonra Omer doneminde Islam ordusu Diyarbakir i ve cevresini fethetmis ve Halid bin Velid Diyarbakir a giren ilk Musluman kumandan olmustur Diyarbakir boylece bir eyalet olarak Islam Devleti ne baglandi Dort Halife Donemi nden sonra Emeviler Abbasiler Hamdaniler ve Mervaniler bu kente sahip olmuslardir Selcuklu Turkleri Inalogullari ve Artuklularin da egemenliginden sonra 12 yuzyilda kurulan Eyyubiler Devleti ve 13 yuzyilda da Mogol istilalari sonucu Mogollar sehre sahip olmuslardir Akkoyunlular doneminde devlete baskentlik yapan sehir daha sonra Sii Safeviler ve akabinde I Selim doneminde Osmanli Imparatorlugu nun eline gecmistir EtimolojiDiyarbakir sehri farkli donemlerde farkli isimlerle anilmistir MO 200 de Asur hukumdari Adad Nirari ye ait bir kilic kabzasinda sehrin adi Amid ya da Amidi olarak gecmektedir Roma ve Bizans kaynaklarinda ise sehrin adinin Amid O mid Emit ve Amide seklinde gectigi gorulmektedir 11 yuzyilda yoreye gelen Turkmenler de sehirdeki yapilarda kullanilan siyah renkli taslardan dolayi sehre Kara Amid demislerdir Musluman Araplarin egemenligi sirasinda buraya yerlesen Bekr بکر kabilesinden dolayi Diyaru Bekr ديار بكر Bekr kabilesinin yurdu olarak kayitlara gecmistir Diyaru Bekr daha sonralari Diyarbekir Osmanli Imparatorlugu nun son yillarina kadar daha cok bir bolge adi olarak kullanilmistir Ancak merkez icin kullanilan Amid isminin kullaniminin ozellikle Diyarbekir in 1867 yilinda vilayet olusu sonrasi yavas yavas terk edildigi ve butun bolgeyi nitelemesinin yaninda merkez sancak icin de Diyarbekir Diyar i Bekr adinin kullanildigi gorulmektedir Diyarbekir in Diyarbakir olusuna dair calismalar Turk Dili dergisinin Haziran 1938 nushasinda ozetlenmistir Calismalar 17 Kasim 1937 tarihinde Ataturk un trenle Diyarbekir den Elazig a gectigi gece yapilan bir dil tartismasinin ardindan Turk Dil Kurumuna gonderilen bir telgrafla basladi Yapilan calismalar sonucu sehrin adi Diyarbakir olarak degistirildi Turk Dil Kurumu Genel Sekreteri Ibrahim Necmi Dilmen e gonderilen telgraf soyledir Diyarbekir sehrinin isminin etimolojisine dair etut var midir Esasta bu sehrin ismi Bakir memleketi manasina olan Diyarbakir olmasi gerektir ve artik bu isimle taninacaktir Dil Kurumu nun bu hususta Tarih Kurumu ile is birligi yaparak historik ve lenguistik tetkikatta bulunmasi emrediliyor Balikesir saylavi Ismail Hakki nin da mesai birligine davet edilmesi faydali olacaktir Tetkikatin titizlikle yapilmasini ve mumkun ise neticelerin takiben bildirilmesini saygilarimla dilerim Sehirde bakir madeni Cermik ilcesinin Mahmudan koyu sinirlari icerisinde bulunmustur TarihceErgani ilcesi yakinlarinda bulunan Cayonu yerleskesi MO 8000 6000 civarina tarihlenmektedir Silvan sehri eski adi Tigranakert olarak Buyuk Dikran tarafindan kuruldu Mezopotamya ile Anadolu medeniyetlerinin gecis bolgesinde olan Diyarbakir in tarihi cok eski devirlere dayanmaktadir Yontma Tas ve Mezolitik devirlerde Diyarbakir ve cevresinde var olan magaralardan burada yerlesim oldugu yapilan arkeolojik arastirmalar ile anlasilmistir Ornegin Egil Silvan yakinlarindaki Hassuni Magaralari ile Dicle Nehri ve kollari uzerinde Ergani yakinlarindaki Hilar Magaralarinda bu cagdan kalma kalintilar gun yuzune cikarilmistir Sehrin 65 kilometre kuzeybatisindaki Ergani ilcesi yakinlarinda yer alan Cayonu Tepesi kazilarinda ise dunyanin en eski koyu bulunmustur Cayonu yerleskesindeki insanlar zamanla gocebelikten yerlesik koy yasama avcilik ve toplayiciliktan besin uretimine gecmistir Buyuk Dikran tarafindan kurulan Silvan sehrinin Ermenistan Kralligi nin MO 70 yilinda baskenti Tigranakert oldugu savunulursa da bu bilgi spekulatif bir niteliktedir Sehrin kent merkezinde MO 3000 civarinda Hitit ve Hurri Mittani egemenligi yasanmistir MO 1260 a kadar suren bu egemenlikten sonra sirasiyla Asurlular Aramiler Urartular Iskitler Medler Ahamenisler Persler Buyuk Iskender komutasindaki Makedonyalilar Selevkoslar Partlar Ermeniler Roma Imparatorlugu Sasani Imparatorlugu ve Bizans Imparatorlugu ve Islam in dogusundan sonra da Emeviler Abbasiler Hamdaniler Buveyhiler Mervaniler Selcuklular Inalogullari Artuklular Eyyubiler Mogollar Akkoyunlular Safeviler ve Osmanlilar sehre egemen olmuslardir Asurlular doneminde sehir bolge valilik merkezi olmustur Milattan sonra 1 ve 2 asirlarda sehir ve bolgesi icin Romalilar ve Partlar arasinda savaslar yapilmistir Romalilarin hakimiyetine gecen sehir Romalilarin yikilmasi ile Bizans Imparatorlugu yonetimine gecmistir Halife Omer doneminde Islam ordusu Diyarbakir i ve cevresini fethetmis ve Halid bin Velid Diyarbakir a giren ilk Musluman kumandan olmustur Diyarbakir boylece bir eyalet olarak Islam Devleti ne baglandi 869 899 yillari arasinda Diyarbakir ve cevresinde kisa sureligine Seyhiler Hanedani hukum surmustur fakat Abbasi halifesi Mutazid bu hakimiyete son vermistir Daha sonraki yillarda Hamdaniler ve Buveyhiler sehre hakim oldularsa da 990 yilinda bolgeye hakim olan Kurt asireti Mervaniler 1085 yilina kadar saltanatlarini surdurmuslerdir Selcuklu hukumdari Alparslan Malazgirt Meydan Muharebesi nden 1071 bir sene once Diyarbakir a geldi Mervaniler yapilan bu savasta Selcuklu ordusuna asker desteginde bulundu ve daha sonra Buyuk Selcuklu Devleti ne tabi oldu I Meliksah in 1092 deki olumunden sonra da Diyarbakir daki egemenlik Suriye Selcuklulari na gecti 1095 te Turk emirlerinden olan Sadr Bey in Amid valisi iken olumu sonrasinda kardesi Inal sehre yonetici olmus Inal in kendi adiyla 1098 yilinda Inalogullari Beyligi ni kurmasiyla bu beyligin yonetiminde kalmistir 1142 yilindan sonra da vezir Nisanoglu Mueyyeduddin ve ardillari yari bagimsiz olarak Amid sehrini yonettiler Eyyubilere tabi olan Artuklu Beyligi nin Hasankeyf Artuklu hukumdari Nureddin Muhammed in talebi uzerine Amid sehri Selahaddin Eyyubi komutasindaki Eyyubi ve Artuklu kuvvetlerince 1183 yilinda ele gecirildi Selahaddin Eyyubi sehri Nureddin Muhammed e birakmis ve boylece sehir Hasankeyf Artuklularinin baskenti olmustur 1232 yilina kadar Hasankeyf Artuklularinin hakimiyetinde kalan yerlesim bu tarihte Eyyubiler Devleti tarafindan ele gecirildi 1241 yilinda Anadolu Selcuklu Devleti nin eline gecen sehir 1257 1259 yillari arasinda Eyyubilerin Meyyafarikin Bugun Silvan kolunun denetimine girdi 1259 da Ilhanli Mogollari tarafindan alinan sehir kendilerine tabi olan Anadolu Selcuklularina geri verildi Sehir 1302 yilinda Ilhanli hukumdari tarafindan bu kez Mardin Artuklularina birakildi Diyarbakir 1394 yilina kadar Artuklu hakimiyetinde kaldi Artuklu Beyligi donemlerinde kente onemli bir Turkmen kokenli nufus yerlesimi olmustur Akkoyunlu hukumdari Uzun Hasan in Amid de Diyarbakir bastirdigi para 1453 1478 1394 yilinda Timur tarafindan alinan ve yagmalanan yerlesim 1404 yilinda Timur tarafindan Akkoyunlular Devleti ne birakildi Akkoyunlularin kurulmasi ile birlikte sehir bir sure bu devlete baskentlik yapti Sehir 1508 de Sii Musluman Safeviler tarafindan ele gecirildi 1508 1515 yillari arasinda Dulkadirogullari Memlukler ve Safeviler devletleri arasinda bu bolge icin mucadeleler devam etti Osmanli hukumdari Yavuz Sultan Selim Diyarbakir Kusatmasi ile 10 Eylul 1515 te Biyikli Mehmed Pasa kumandasinda kenti Osmanli egemenligine katti Ataturk Ali Cetinkaya ve Sabiha Gokcen ile birlikte Diyarbakir da 16 Kasim 1937 Diyarbakir Osmanlilar doneminde onemli eyaletlerden birinin merkezi olmus doguya sefer yapan ordularin hareket ussu ve kislagi gorevini gormustur Osmanli Imparatorlugu nun son donemlerinde ozellikle I Dunya Savasi nin yakin zamanlarinda hastalik yangin ve sefalet yuzunden buyuk sikinti ceken Diyarbakir ozellikle Cumhuriyet devrinde buyuk ve onemli imar sosyal kulturel ve ekonomik hareketler yasamistir 1950 lerden sonra sehir yeniden kurulmus yollar hastaneler okullar ve modern yapilarla gun gectikce buyumus ve gelismistir Yeni sehir kara hava ve demir yollariyla Turkiye nin dort bir yanina baglanmis onemli merkezlerden biri haline gelmistir 1980 li yillarda sehirde bulunan Diyarbakir cezaevi donemin askeri hukumeti nin en buyuk sembollerinden biridir Diyarbakir 2 Eylul 1993 te cikarilan 504 sayili kanun hukmunde kararname ile buyuksehir unvani kazandi 2004 yilinda cikarilan 5216 sayili kanun ile buyuksehir belediyesinin sinirlari valilik binasi merkez kabul edilerek yaricapi 20 kilometre olan dairenin sinirlarina genisletildi 2012 yilinda cikarilan 6360 sayili kanun ile 2014 Turkiye yerel secimlerinin ardindan buyuksehir belediyesinin sinirlari il mulki sinirlari oldu Iklim Diyarbakir iklimi Aylar Oca Sub Mar Nis May Haz Tem Agu Eyl Eki Kas Ara YilEn yuksek sicaklik C 16 9 21 3 28 3 35 3 38 1 42 0 45 0 45 9 42 0 35 7 27 2 22 5 45 9Ortalama en yuksek sicaklik C 6 7 9 1 14 5 20 4 26 5 33 6 38 5 38 2 33 3 25 3 16 1 9 1 22 6Ortalama sicaklik C 1 7 3 6 8 4 13 8 19 2 26 2 31 1 30 4 24 9 17 2 9 3 3 9 15 8Ortalama en dusuk sicaklik C 2 3 1 1 2 7 7 2 11 3 16 9 21 8 21 1 16 2 10 2 4 0 0 2 8 9En dusuk sicaklik C 22 1 21 14 6 1 0 8 6 0 11 0 13 8 5 2 1 2 12 9 23 4 23 4Ortalama yagis mm 69 0 67 7 69 1 68 4 44 4 8 8 0 5 0 4 4 2 33 0 52 8 71 8 490 1Kaynak Meteoroloji Genel MudurluguNufusYil Toplam Sehir Kir1927 98 691 30 709 67 9821935 100 432 34 642 65 7901940 66 429 42 555 23 8741945 64 703 41 087 23 6161950 74 790 45 053 29 7371955 94 665 61 224 33 4411960 132 520 79 888 52 6321965 163 691 102 653 61 0381970 216 963 149 566 67 3971975 244 686 169 535 75 1511980 323 448 235 617 87 8311985 409 127 305 940 103 1871990 468 830 381 144 87 6862000 721 463 545 983 175 4802007 826 414 592 557 233 857 2008 yilinda merkez ilce Baglar Kayapinar Sur ve Yenisehir ilcelerine ayrilmistir Bu ilcelerle birlikte il merkezi nufusu asagidaki gibidir Yil Nufus2008 799 4472009 834 8542010 843 4602011 875 0692012 892 713 2012 yilinda ilin tamami buyuksehir sinirlarina girmistir Notlar Bismil ve Cinar ilcelerinin kurulmasi ile nufus azalmistir Egil ve Kocakoy ilcelerinin kurulmasi ile kir nufusu azalmistir KaynakcaOzel BAYDIL E 2007 XVI YUZYIL URFA SANCAGININ BOZ ABAD VE YALAK NAHIYELERINDEKI KIRSAL YERLESME ADLARININ TARIHI COGRAFYA BAKIMINDAN DEGERLENDIRILMESI Kastamonu Egitim Dergisi 15 2 675 692 AKGUNDUZ A 2021 DIYAR I BEKR IN MUSLUMANLAR TARAFINDAN ILK FETHI CEMAZIYELEVVEL 17 27 MAYIS 638 Dicle Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi 27 194 224 a b 2010 Historical Dictionary of the Kurds Scarecrow Press s 86 Diyarbakir is often called the unofficial capital of Turkish Kurdistan Its Kurdish name is Amed King Diane E 2013 Kurdistan on the Global Stage Kinship Land and Community in Iraq Rutgers University Press s 233 Diyarbakir s Kurdish name is Amed Zazaca Turkce Sozluk R Hayig B Werner KAMUAJANS Memurlar biz Kamudan Haber veren en iyi site 9 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Mart 2022 Diyarbakir Cografyasi Iklimi Nufusu Diyarbakir Buyuksehir Belediyesi www diyarbakir bel tr 7 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Mart 2022 Diyarbakirin etnik yapisi Etnikce Ingilizce 14 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Mart 2022 a b Tarihce diyarbakir ktb gov tr 13 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Mart 2022 a b c 8 Ocak 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Haziran 2008 20 Mayis 2009 tarihinde kaynagindan HTM arsivlendi Erisim tarihi 20 Haziran 2008 Nisanyan Sevan 5 Ekim 2009 17 Aralik 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Ekim 2009 5 Mayis 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Haziran 2008 6 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Subat 2016 6 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Subat 2016 Kultur ve tarih sehri Diyarbakir ASP 5 Mayis 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Haziran 2008 Arsivlenmis kopya 4 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Subat 2021 Arsivlenmis kopya 11 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Mayis 2023 Sibt Ibnu l Cevzi Mir atu z Zaman Fi Tarihi l Ayan da Selcuklular Turk Tarih Kurumu Goyunc N Diyarbakir Islam Ansiklopedisi Ciltː9 Sayfaː465 Yilː1994 URL http www islamansiklopedisi info dia ayrmetin php idno 090465 1 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim 2017 02 28 Parla C Diyarbakir Surlarinin Artuklu Donemi Figurlu Kabartmalari Akademik Sosyal Arastirmalar Dergisi Sayiː33 Sayfaː1 23 Yil 4 Kasim 2016 URL http www asosjournal com Makaleler 2007400771 6486 20Canan 20PARLA pdf 1 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim 2017 02 28 Parla C Diyarbakir Surlari ve Kent Tarihi Metu Journal of the Faculty of Architecure Sayi 22 1 Sayfaː57 84 Yil 2005 URL http www asosjournal com Makaleler 2007400771 6486 20Canan 20PARLA pdf 1 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim 2017 02 28 Karar Sayisi KHK 504 PDF 29 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 9 Agustos 2014 Kanun No 5216 1 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Agustos 2014 Kanun No 6360 15 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Agustos 2014 Meteoroloji Genel Mudurlugu 6 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Nisan 2016 Fasikul I Mufassal Neticeler Icmal Tablolari PDF 28 Tesrinevvel 1927 Umumi Nufus Tahriri DIE Erisim tarihi 28 Mayis 2021 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link PDF 20 Ilktesrin 1935 Genel Nufus Sayimi DIE 2 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 20 Ilktesrin 1940 Genel Nufus Sayimi DIE 20 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 20 Ekim 2016 PDF 21 Ekim 1945 Genel Nufus Sayimi DIE 15 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 22 Ekim 1950 Umumi Nufus Sayimi DIE 15 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 23 Ekim 1955 Genel Nufus Sayimi DIE 2 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 23 Ekim 1960 Genel Nufus Sayimi DIE 15 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 19 Subat 2021 1965 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1970 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1975 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1980 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1985 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1990 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2000 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2007 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 Turkiye Istatistik Kurumu 5 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 Turkiye Istatistik Kurumu 13 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 Turkiye Istatistik Kurumu 13 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 Turkiye Istatistik Kurumu 29 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 Turkiye Istatistik Kurumu 29 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 8 Mart 2013 GenelDiyar i Bekr Bolgesinin Fethi ve Turklestirilmesi 1 Subat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dis baglantilarWikimedia Commons ta Diyarbakir ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir T C Diyarbakir Valiligi Diyarbakir Belediyesi